Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V AGa 98/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:

SSA Hanna Rucińska

Sędziowie:

SA Barbara Rączka-Sekścińska

SA Leszek Jantowski (spr.)

Protokolant:

sekretarz sądowy Ewelina Gruba

po rozpoznaniu w dniu 10 lipca 2020 r. w G. na rozprawie

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego (...) spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko M. W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu

z dnia 30 kwietnia 2019 r., sygn. akt VI GC 55/19

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym;

III.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Gdańsku na rzecz adwokat J. W. kwotę 3.600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) powiększoną o należną stawkę podatku od towarów i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu
w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Leszek Jantowski SSA Hanna Rucińska SSA Barbara Rączka-Sekścińska

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V AGa 58/19

UZASADNIENIE

Powód Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego (...) sp. z o.o. w W. złożył w tutejszym Sądzie pozew przeciwko M. W. z żądaniem zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 91 535,78 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych i kosztami procesu.

W uzasadnieniu wskazał, że w 2017 roku strony zawarły umowę sprzedaży szeregu towarów oraz umowę o wykonanie usługi serwisowej maszyny – kombajnu (...) 240. W 2018 roku powód wykonał na rzecz pozwanego kolejną usługę serwisową przedmiotowego kombajnu. Ponadto w lipcu 2018 roku powód sprzedał pozwanemu maszynę – prasę (...) 350, rok produkcji 2011, co został udokumentowane fakturą VAT nr (...). Pozwany nigdy nie kwestionował należności wobec powoda jednak nie zapłacił kwoty 91 535,78 zł.

W dniu 30 stycznia 2019 roku w sprawie został wydany nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (sygn. akt VI GNc 4/19).

Pozwany złożył sprzeciw od nakazu zapłaty żądając oddalenia powództwa w całości. Pozwany zakwestionował zobowiązanie wynikające z faktury VAT (...) stwierdzając, że zostało ono w części zaspokojone, a do zapłaty pozostała kwota 1 500 zł. Pozwany zakwestionował też zobowiązanie z faktury nr (...) argumentując, że strony uzgodniły, iż transakcja kupna prasy C. będzie uwarunkowana kupnem od pozwanego przez powoda starej prasy. Powód kupił od pozwanego starą prasę i uzgodniono, że w rozliczeniu część ceny powoda ze sprzedaży zostanie skompensowana. Ponadto pozwany wielokrotnie informował powoda o złej sytuacji finansowej i powód składał obietnice co do rozłożenia należności na raty. Pozwany wniósł o skierowanie sprawy na drogę postępowania mediacyjnego.

Wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2019 r. Sąd Okręgowy w Toruniu:

I. zasądził od pozwanego M. W. na rzecz powoda Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego (...) sp. z o.o. w W. kwotę 91 535,78 zł (dziewięćdziesiąt jeden tysięcy pięćset trzydzieści pięć złotych siedemdziesiąt osiem groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwot:

- 1 499,78 zł (tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt dziewięć złotych siedemdziesiąt osiem groszy) od dnia 3 października 2017 roku do dnia 30 kwietnia 2019 roku,

- 86 100 zł (osiemdziesiąt sześć tysięcy sto złotych) od dnia 11 sierpnia 2018 roku do dnia 30 kwietnia 2019 roku,

- 3 936 zł (trzy tysiące dziewięćset trzydzieści sześć złotych) od dnia 6 września 2018 roku do dnia 30 kwietnia 2019 roku,

II. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9.994,00 złote (dziewięć tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu,

III. zasądzoną w pkt. I (pierwszym) należność rozkłada na 12 równych rat płatnych do 20 (dwudziestego) każdego miesiąca poczynając od maja 2019 roku,

IV. zasądził od pozwanego na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych od poszczególnych rat w przypadku ich nie zapłacenia w terminie.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane na podstawie następujących ustaleń i rozważań:

W dniu 25 września 2017 roku powód Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego (...) sp. z o.o. w W. sprzedał pozwanemu M. W. prowadzącemu gospodarstwo rolne, towary oraz wykonał usługę serwisowa kombajnu. W celu udokumentowania transakcji powód wystawił fakturę VAT nr (...) na kwotę 3 764,78 zł z terminem zapłaty ustalonym na dzień 2 października 2017 roku. Pozwany zapłacił część należności z tej faktury i do zapłaty pozostała kwota 1 499,78 zł.

W dniu 29 sierpnia 2018 roku powód wystawił fakturę za usługę serwisowa kombajnu wykonaną w lipcu 2018 na podstawie protokołu z wizyty u klienta nr (...). Z tytułu usługi serwisowej pozwany był zobowiązany do zapłaty kwoty 3 936 zł w terminie do 5 września 2018 roku.

W dniu 27 lipca 2018 roku powód sprzedał pozwanemu prasę (...) 360 RF rok prod. 2011 za kwotę 86 100 zł. Termin zapłaty został ustalony na dzień 10 października 2018 roku. Celem udokumentowania transakcji powód wystawił fakturę VAT nr (...).

Przechodząc do rozważań Sąd Okręgowy wskazał, że wyżej ustalony stan faktyczny nie był sporny między stronami i wynikał z przedłożonych przez powoda dokumentów, których prawdziwość nie została zakwestionowana.

Dalej Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że w sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany podnosił, iż z faktury VAT nr (...) na kwotę 3 764,78 zł do zapłaty pozostał kwota 1 500 zł. Jest to zgodne z żądaniem powoda, który ze wskazanej faktury dochodził kwoty 1 499,78 zł.

Kolejnej usługi serwisowej (objętej fakturą VAT nr (...)), ani wysokość należnego z tego tytułu powodowi wynagrodzenia, pozwany nie kwestionował.

Sąd Okręgowy podkreślił także, że pozwany nie kwestionował również zakupu od powoda prasy (...) 360 RF rok prod. 2011 za kwotę 86 100 zł. Pozwany twierdził jednak, że sprzedał powodowi swoją starą prasę, a rozliczenie miało odbyć się na zasadzie kompensaty. Powód zaprzeczył, aby dokonał zakupu prasy od pozwanego. Na rozprawie w dniu 30 kwietnia 2019 roku pozwany przedłożył kopię umowy z dnia 7 lutego 2018 roku (k.46). Umowa ta wskazuje jednak jako sprzedawcę Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego (...) sp. z o.o. w W. i ma w swojej treści skreślenia danych (dane te dotyczą pojazdu objętego fakturą nr (...) tj nazwa pojazdu i nr nadwozia), co nasuwa wątpliwości co do treści czynności prawnej. Sąd zwrócił wagę, że nie ma to o tyle rozstrzygającego znaczenia, bowiem jak zeznał pozwany nie złożył on powodowi żadnego oświadczenia o potrąceniu, a strony nie podpisywały żadnej umowy co do rozliczeń. Nawet więc, gdyby istotnie powód dokonał zakupu prasy od pozwanego, wierzytelności nie umorzyły się z powodu braku oświadczenia o potrąceniu. Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 499 k.c. wskazując, że potrącenie dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Powód słusznie więc żąda zapłaty ceny za sprzedane pozwanemu urządzenie.

W tych okolicznościach w ocenie Sądu Okręgowego roszczenie powoda zasługiwało na uwzględnienie na podstawie art. 535 k.c. i art. 750 w zw. z art. 735 k.c.

Z uwagi na trudną sytuację finansową pozwanego Sąd Okręgowy uznał, że spełnione zostały przesłanki do zastosowania instytucji przewidzianej w art 320 k.p.c. W konsekwencji Sąd rozłożył zasądzoną należność na 12 równych rat płatnych do 20 każdego miesiąca poczynając od maja 2019 roku.

W związku z rozłożeniem zasądzonego świadczenia na raty, orzekając o odsetkach Sąd miał na względzie, że w takiej sytuacji wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 6 ust 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w części, to jest co do obowiązku zapłaty kwoty 86.100,00 zł oraz w części obciążającej pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu.

Wyrokowi temu zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż nie doszło do kupna przez powoda od pozwanego maszyny rolniczej prasy marki U. (...) i tym samym brak oświadczeń stron w zakresie potrącenia w trybie art. 499 k.c.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uznanie wniosku co do obowiązku zapłaty powodowi kwoty 57.100,00 zł oraz rozłożenie zapłaty na raty a także zwolnienia od ponoszenia kosztów zastępstwa procesowego pozwanego za I i II instancję, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację (k.87-88) powód wniósł o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja nie była uzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne, podobnie podziela dokonaną przez ten Sąd ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz ocenę prawną prawidłowych ustaleń faktycznych.

Zarzuty apelacji koncentrowały się na wykazaniu błędu w ustaleniach faktycznych mającego polegać na pominięciu sprzedaży przez pozwanego na rzecz powoda maszyny rolniczej - prasy marki U. (...) i kompensacji przysługującej pozwanemu należności z tego tytułu z należnością powoda za sprzedaż prasy (...) 360 RF rok prod. 2011.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu pierwszej instancji oraz stanowisko pozwanego wyrażone w odpowiedzi na apelację, że wystarczającym dowodem na sprzedaż prasy Unia (...) nie może być przedłożony przez pozwanego dokument zatytułowany „umowa sprzedaży prasy”, datowany 7 luty 2018 r. (k46). Jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy w umowie jako sprzedający wpisane zostało Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe – (...), zaś pozwany został wpisany jako kupujący, a nie sprzedający. Wprawdzie u dołu dokumentu skarżący wpisany został jako (...), zaś jako kupujący Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego (...) spółka z o.o.”, to jednak trafnie zauważyła w odpowiedzi na apelację strona powodowa, że istnieje rozbieżność pomiędzy danymi podmiotu wpisanego jako sprzedający: Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe – (...) a pieczątką kupującego Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego (...) spółka z o.o.”. Innymi słowy, brak jest tożsamości pomiędzy tymi podmiotami. Słusznie także zwrócił uwagę Sąd Okręgowy oraz pozwany, że wątpliwości co do rzetelności oraz autentyczności tego dokumentu wzbudzają widniejące na nim przekreślenia: skreślono dane prasy (...) 360 RF wraz z numerem nadwozia a wpisano bliżej niesprecyzowane urządzenie UNIA (...) – bez danych identyfikacyjnych. Pozwany nie wykazał przy tym, kto w imieniu powódki miał tę umowę podpisywać, zaś strona powodowa zaprzeczyła, aby umowę podpisywała osoba uprawniona do jej reprezentacji.

Sąd Apelacyjny podzielił także argumentację strony pozwanej zawartą w odpowiedzi na apelację, że samo umieszczenie przez powoda ogłoszenia o sprzedaży prasy UNIA (...) (k.63-65) nie przesądza jeszcze, że strona powodowa nabyła to urządzenie na własność, godząc się jednocześnie na kompensatę wzajemnych należności. Strona powodowa w sposób logiczny i przekonywujący – w sytuacji braku wykazania przez skarżącego autentyczności umowy sprzedaży – wyjaśniła, iż ogłoszenie o sprzedaży prasy UNIA (...) zamieściła na prośbę pozwanego w celu pomocy w jej sprzedaży, działając jako pośrednik.

Niezależnie od tego, sam pozwany przesłuchiwany na rozprawie przed Sądem Okręgowy przyznał, że nie składał żadnego oświadczenia o potrąceniu (k. 49v, 00:20:56 – 00:21:54). Zgodnie zaś z art.499 zd.1 k.c. potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Sąd Apelacyjny podziela przy tym wyrażone w doktrynie i orzecznictwie stanowisko, że z uwagi na prawną doniosłość oświadczenia o potrąceniu mającego charakter prawnokształtujący, oświadczenia takiego nie można złożyć w sposób dorozumiany, per facta concludentia (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 października 1999 r., II CKN 551/98, OSNC 2000/5/89). W szczególności, w ocenie Sądu Apelacyjnego nie można domniemywać, że zarzut potrącenia został zgłoszony wyłącznie na tej podstawie, że pozwany dłużnik nie uznaje zasadności dochodzonego roszczenia argumentując, iż przysługuje mu wierzytelność z innej czynności prawnej. Pozwany nie wykazał przy tym, aby strony zawarły odrębne porozumienie co do kompensacji ewentualnych wzajemnych wierzytelności. Pozwany nie uiszczając ceny za nabycie prasy (...) 360 RF nie wykonał swojego zobowiązania wynikającego z zawartej umowy sprzedaży (art.471 k.c. w zw. z art.535 k.c.)

Z tych też względów, nie podzielając zarzutów apelacji Sąd Apelacyjny na podstawie wyżej cytowanych przepisów oraz art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

Podkreślenia przy tym wymaga, że wniosek o rozłożenie na raty zasądzonego roszczenia (art.320 k.p.c.) został już uwzględniony przez Sąd pierwszej instancji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z wyrażoną w art. 98 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Skoro apelacja została oddalona, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda zwrot kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. Ich wysokość ustalona została na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust.1 pkt.2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. jedn. Dz.U. z 2018 r. poz.265).

Sąd jednocześnie zasądził na rzecz pełnomocnika z urzędu powoda koszty zastępstwa procesowego, których wysokość ustalona została na podstawie § 8 pkt 6 w zw. z § 16 ust.1 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t. jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 68).