Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W dniu 17 czerwca 2019 roku C. P. wystąpiła do Sądu Rejonowego
w Z. z pozwem o zniesienie służebności ustanowionej na nieruchomości położonej
przy ul. (...) w A. z uwagi na fakt, że na chwilę obecną mieszka na ul. (...) blok 17 w A.. Służebność ustanowiona została w trybie sądowym. Jednocześnie powódka wniosła o zwolnienie jej
od kosztów sądowych.

(pozew – k. 3, wniosek – k. 4; pismo powódki – k. 6)

Postanowieniem z dnia 3 czerwca 2020 roku Sąd Rejonowy w Zgierzu zwolnił C. P. od kosztów sądowych w całości w niniejszej sprawie.

(postanowienie – k. 41)

Pismem z dnia 8 czerwca 2020 roku strona pozwana podniosła, iż nie uznaje powództwa oraz wnosi o jego oddalenie oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu. W uzasadnieniu podniesiono, iż zrzeczenie się służebności byłoby skuteczne jedynie wówczas, gdyby powódka zrzekła się uprawnienia do zajmowanego lokalu. Przyznano, iż powódka faktycznie począwszy od około połowy 2019 roku nie zamieszkuje w lokalu przy ul. (...), jednakże przychodzi tam, doglądając pozostawionego mienia. Wskazano także,
iż oświadczenie powódki o zrzeczeniu się służebności zmierza jedynie do uniknięcia zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości obciążonej ustalonego ugodą sądową.

(pismo pełnomocnika pozwanego – k. 49 – k. 50)

Na rozprawie w dniu 12 sierpnia 2020 roku powódka poparła powództwo. Wniosła
o zniesienie służebności w kwocie 150 zł miesięcznie oraz zasądzenie na jej rzecz
od pozwanego kwoty 2505 zł. Oświadczyła, iż powyższa kwota to pobrana przez komornika suma z tytułu tej służebności za okres od 1 maja 2019 roku do chwili obecnej. Natomiast pełnomocnik pozwanego oświadczył, iż nie uznaje powództwa również w rozszerzonym zakresie jako bezzasadnego.

(protokół – k. 73, 74v.)

Na dalszym etapie strony podtrzymały swoje stanowisko w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. P. jest właścicielem nieruchomości położonej w A., dla której Sąd Rejonowy w Zgierzu, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

(kserokopia wydruku elektronicznego odpisu księgi wieczystej – k. 51 – 53, a nadto załączona księga wieczysta nr (...))

Postanowieniem z dnia 25 stycznia 1999 roku Sąd Rejonowy w Zgierzu ustalił,
że w skład majątku wspólnego C. i A. byłych małżonków P. wchodzi budynek mieszkalny położony w A. przy ul. (...)
na nieruchomości stanowiącej własność A. P., dla której Sąd Rejonowy
w Z. V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr KW (...). Sąd dokonał podziału majątku wspólnego C. i A. byłych małżonków P. w ten sposób, że wyodrębnił odrębną własność lokali w budynku mieszkalnym położonym
w A. na opisanej powyżej nieruchomości. Na wyłączną własność C. P. przyznano lokal mieszkalny składając się z trzech pokoi, kuchni i łazienki oraz pomieszczenie gospodarcze usytuowane w piwnicy budynku. Natomiast na wyłączną własność A. P. przyznano lokal mieszkalny składający się z dwóch pokoi, kuchni, łazienki, pomieszczenie gospodarcze usytuowane w piwnicy budynku oraz pomieszczenie gospodarcze usytuowane na strychu. We współwłasności byłych małżonków pozostawiono klatkę schodową.

(bezsporne, a nadto załączone akta sprawy I Ns 583/94)

W dniu 31 marca 2006 roku przed Sądem Rejonowym w Zgierzu w sprawie
o sygnaturze akt I Ns 697/03 doszło do zawarcia ugody sądowej między C. P.,
a A. P.. W pkt 1 ugody A. P. oświadczył, iż ustanawia na rzecz C. P. służebność osobistą przejścia o szerokości 1 (jednego) metra od furtki
przy ulicy (...) na wprost do drzwi wejściowych do budynku mieszkalnego położonego na nieruchomości w A. przy ulicy (...), dla której w V Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Zgierzu prowadzona jest księga wieczysta o numerze KW (...). W pkt 2 ugody A. P. oświadczył, iż ustanawia na rzecz C. P. służebność osobistą polegającą na umożliwieniu korzystania z sieci doprowadzającej wodę i odprowadzającej ścieki z nieruchomości opisanej w punkcie 1 (pierwszym) z umożliwieniem dostępu do piwnicy w której znajduje się zawór główny
i wodomierz. C. P. (pkt 3 ugody) zobowiązała się natomiast do zapłaty na rzecz A. P. z tytułu wynagrodzenia za ustanowienie służebności opisanych w punktach 1 (jeden) i 2 (dwa) ugody kwot po 50 (pięćdziesiąt) złotych miesięcznie płatnych każdorazowo do 5 (piątego) dnia następnego miesiąca przez okres 1 (jednego) roku, poczynając od 1 kwietnia 2006 roku oraz kwot po 150 (sto pięćdziesiąt) złotych miesięcznie płatnych każdorazowo
do 5 (piątego) dnia następnego miesiąca poczynając od 1 kwietnia 2007 roku. W pkt 4 ugody C. P. i A. P. zgodnie oświadczyli, iż zobowiązanie do zapłaty wynagrodzenia opisanego w punkcie 3 (trzecim) wygasa z dniem opuszczenia przez C. P. domu mieszkalnego położonego na nieruchomości opisanej w punkcie 1 (pierwszym) wraz z całym mieniem należącym do C. P..

(kserokopia protokołu z dnia 31 marca 2006 roku – k. 7, 7v., a nadto załączone akta sprawy
I Ns 697/03)

Powódka od 1 maja 2019 roku na stale mieszka przy ul. (...)
w A.. Wyprowadzając się, zabrała potrzebne rzeczy.

(zeznania C. P. – k. 76 w zw. z wyjaśnieniami informacyjnymi – k. 74 - 75)

C. P. została zameldowana na pobyt czasowy na okres od dnia 19 czerwca 2019 roku do dnia 19 czerwca 2022 roku pod adresem ul. (...) lokal (...)
w A..

(zaświadczenie – k. 22)

Powódka dysponowała kluczami do mieszkania, furtki oraz bramy do nieruchomości przy ul. (...) w A.. Klucz od bramy został zgubiony przez powódkę. Natomiast klucz od mieszkania przekazała swojej córce M. P., wiedząc
o jej ciężkiej sytuacji życiowej. Powódka nie uzgadniała z byłym mężem tego, czy przekaże mu klucze do mieszkania. Pozwany dysponuje jednak kluczami do przedmiotowego lokalu, gdyż klucze zostały przez niego dorobione od kluczy córki.

(zeznania C. P. – k. 76 w zw. z wyjaśnieniami informacyjnymi – k. 74 - 75; zeznania A. P. – k. 76 w zw. z wyjaśnieniami informacyjnymi – k. 75 - 76)

M. P. przez pewien okres zamieszkiwała na przedmiotowej nieruchomości wraz ze swoimi dziećmi. Prowadziła gospodarstwo domowe wraz z powódką. Później córka wyprowadziła się do mieszkania na ul. (...). W mieszkaniu przy ul. (...)
w dalszym ciągu pozostała część rzeczy jej dzieci, meble oraz ubrania. Pozwany widuje swoją córkę na nieruchomości.

(zeznania C. P. – k. 76 w zw. z wyjaśnieniami informacyjnymi – k. 74 - 75; zeznania A. P. – k. 76 w zw. z wyjaśnieniami informacyjnymi – k. 75 - 76)

Z uwagi na fakt, iż powódka nie uiszczała byłemu mężowi należności z tytułu służebności, pozwany wystąpił o egzekucje tych świadczeń do komornika. Sprawa egzekucyjna prowadzona jest pod sygnaturą Kmp 21/16 przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Zgierzu M. D.. Zaległości w powyższej sprawie wynoszą
od kwietnia 2019 roku: 150 zł tytułem raty bieżącej oraz 12,50 zł tytułem opłaty egzekucyjnej, a zatem łącznie 162,50 zł płatne z góry do 5-ego każdego miesiąca. Do dokonywania potrąceń zobowiązany został Zakład Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat w Z..

(zeznania C. P. – k. 76 w zw. z wyjaśnieniami informacyjnymi – k. 74 - 75; zeznania A. P. – k. 76 w zw. z wyjaśnieniami informacyjnymi – k. 75 – 76; załączone akta sprawy egzekucyjnej Kmp 21/16)

Powódka prowadzi gospodarstwo domowe samodzielnie, utrzymując się z emerytury
w wysokości 1.471 zł netto miesięcznie. Miesięczne wydatki powódki wynoszą około 865 zł, na co składają się wydatki na czynsz, światło, gaz, opłata za służebność, leki, telefon, koszt zakupu baterii do aparatu słuchowego oraz opłata za konto bankowe.

(oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania – k. 37 – 39)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranych dowodów uznanych
za wiarygodne, w szczególności zaś na podstawie dokumentów, które to przez żadną ze stron nie były kwestionowane, jak również na podstawie załączonych do akt niniejszej sprawy akt sprawy egzekucyjnej Kmp 21/16, akt sprawy I Ns 583/94, akt sprawy I Ns 697/03 oraz akt księgi wieczystej nr (...). W przeważającej części stan faktyczny był między stronami bezsporny. Za w pełni wiarygodne uznać należy zeznania C. P., gdyż były one spójne i w całości korespondowały z pozostałem materiałem dowodowym zgromadzonym
w niniejszej sprawie. W szczególności okoliczność opuszczenia przez powódkę na stałe swojego dotychczasowego miejsca zamieszkania przy ul. (...) w A. potwierdza zaświadczenie o zameldowaniu na pobyt czasowy na okres od dnia
19 czerwca 2019 roku do dnia 19 czerwca 2022 roku przy ul. (...) w A.. Sąd pominął natomiast w całości zeznania pozwanego w części, w której odnosiły się one do stanu technicznego nieruchomości, gdyż okoliczność ta nie miała znaczenia
dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd Rejonowy zważył co następuje:

Powództwo w zmodyfikowanym kształcie zasługiwało na uwzględnienie w części.

Zgodnie z art. 256 k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista). Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych
z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego (art. 257 k.c.).

Natomiast zgodnie z art. 293 § 1 k.c. służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć. Ponadto właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej (art. 294 k.c.). Dodatkowo jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia (art. 295 k.c.).

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż zgodnie z ugodą sądową zawartą między stronami w dniu 31 marca 2006 roku ustanowiono na rzecz C. P. służebność osobistą przejścia o szerokości metra od furtki przy ulicy (...) na wprost do drzwi wejściowych do budynku mieszkalnego położonego na nieruchomości w A. przy ulicy (...) oraz służebność osobistą polegającą na umożliwieniu korzystania z sieci doprowadzającej wodę i odprowadzającej ścieki z nieruchomości opisanej powyżej z umożliwieniem dostępu do piwnicy. Jak wskazała sama powódka, przedmiotowa nieruchomość przestała być przez nią użytkowana od maja 2019 roku. Należy przyjąć, iż zatem także dopiero od tego czasu przestały być wykonywane również służebności. Tym samym licząc do dnia wyrokowania, przyjąć można, iż wyżej wskazane służebności osobiste nie są wykonywane od 16 miesięcy. Z tego też względu nie można mówić, iż doszło w jakikolwiek sposób do wygaśnięcia wyżej opisanych praw, gdyż, zgodnie z art. 293 § 1 k.c., okres niewykonywania służebności wynosić musi aż dziesięć lat.

Co więcej, brak jest także podstaw do zniesienia służebności w oparciu o art. 294 k.c. Zgodnie bowiem z tym przepisem, jeżeli z uwagi na zmianę stosunków służebność stała się szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej to właścicielowi tej nieruchomości przysługuje prawo do żądania jej zniesienia. C. P. nie jest natomiast właścicielem przedmiotowej nieruchomości. Właścicielem jest natomiast jej były mąż i to wyłącznie jemu przysługuje prawo do żądania zniesienia służebności na podstawie art. 294 k.c. Powódka nie ma natomiast takiej legitymacji.

Podobnie sytuacja wyglądania w przypadku utraty przez służebność wszelkiego znaczenia dla nieruchomości władnącej. Wówczas to w oparciu o art. 295 k.c. właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności. Tym samym uprawnionym w tej sytuacji do skierowania takiego żądania do Sądu jest wyłącznie właściciel nieruchomości,
a zatem A. P.. Powódka, zaś zgodnie z obowiązującymi przepisami takiego uprawnienia nie posiada.

Z tego też względu, Sąd nie znalazł podstaw zarówno do stwierdzenia wygaśnięcia przedmiotowych służebności, jak również brak jest podstaw do ich zniesienia. Z tego też względu powództwo w tym zakresie należało oddalić, o czym to Sąd orzekł w pkt 2 wyroku.

W odniesieniu natomiast do żądania powódki zasądzenia na jej rzecz od pozwanego kwoty 2505 zł w związku z pobraniem tej kwoty przez komornika z tytułu służebności za okres od 1 maja 2019 roku do chwili obecnej, wskazać należy, iż odnieść należy się w tym zakresie do postanowień zawartej między stronami w dniu 31 marca 2006 roku ugody sądowej. Zgodnie z punktem 3 zawartej ugody, C. P. zobowiązała się do zapłaty na rzecz A. P. z tytułu wynagrodzenia za ustanowienie służebności kwot po 50 złotych miesięcznie płatnych każdorazowo do 5 następnego miesiąca przez okres pierwszego roku poczynając
od 1 kwietnia 2006 roku oraz kwoty po 150 złotych miesięcznie płatnych każdorazowo
do 5 dnia następnego miesiąca poczynając od 1 kwietnia 2007 roku. W pkt 4 ugody C. P. i A. P. zgodnie oświadczyli, iż zobowiązanie do zapłaty wynagrodzenia wygasa z dniem opuszczenia przez C. P. domu mieszkalnego położonego na wyżej wskazanej nieruchomości wraz z całym mieniem należącym do powódki.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, iż strona pozwana nie kwestionowała okoliczności opuszczenia przez C. P. przedmiotowej nieruchomości. Nie jest kwestionowana także data opuszczenia przez powódkę nieruchomości tj. data 1 maja 2019 roku. Co więcej, za tym, iż C. P. zmieniła swoje miejsce życiowe przemawia fakt, iż została zameldowana na pobyt czasowy na okres od dnia
19 czerwca 2019 roku do dnia 19 czerwca 2022 roku pod adresem ul. (...) lokal (...)
w A.. Dodatkowo sam pozwany wskazał, iż drzwi do dotychczasowego mieszkania powódki zostały wyrwane, a zatem ciężko przypuszczać, iż przebywa ona tam
w dalszym ciągu na stałe. Z tego też względu Sąd doszedł do przekonania, iż ziścił się warunek przewidziany w pkt 4 ugody, a tym samym obowiązek zapłaty przez powódkę wynagrodzenia wygasł od 1 maja 2019 roku. Sąd nie znalazł podstaw do stwierdzenia, iż powódka nie opuściła nieruchomości z całym należącym do niej mieniem. W mieszkaniu przy ul. (...)
w dalszym ciągu pozostała część rzeczy, mebli oraz ubrań należących nie do powódki,
a do córki byłych małżonków M. P.. Jak wskazał sam pozwany, jego córka posiada klucze do przedmiotowej nieruchomości, a co więcej, jak sam zauważył, często na tej nieruchomości przebywa. Z tego też względu uznać należy, iż mienie pozostawione w lokalu stanowi własność M. P., a nie jej matki. Na marginesie Sąd pragnie zauważyć,
iż mimo tego, że C. P. na stałe opuściła przedmiotową nieruchomość, to w dalszym ciągu lokal na niej się znajdujący stanowi jej własność i w dalszym ciągu ma prawo chociażby chwilowo na niej przebywać. Tym samym Sąd uznał, iż kwoty pobrane z tytułu wynagrodzenia za ustanowienie służebności w okresie od początku maja 2019 roku do końca lipca 2019 roku zostały pobrane nienależnie. Powyższe dotyczy zatem okresu 15 miesięcznego. Z tego też względu Sąd uznał za zasadne zasądzenie na rzecz powódki od pozwanego kwoty w łącznej wysokości 2250 zł (15 x 150 zł). Jednocześnie Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Brak było bowiem podstaw do zasądzenia od pozwanego kwot stanowiących opłatę egzekucyjną, która pobierana była miesięcznie w wysokości 12,50 zł. Kwota ta nie stanowi bowiem przysporzenia po stronie pozwanej, a tym samym możliwym było jedynie zasądzenie zwrotu faktycznego wynagrodzenia uzyskanego przez A. P. od powódki z tytułu wynagrodzenia za ustanowienie służebności. Mając na względzie powyższe Sąd orzekł jak
w pkt 1 sentencji.

Zgodnie z art. 102 k.p.c., w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przywołany przepis, realizujący zasadę słuszności, stanowi wyjątek od ogólnej reguły wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c. obciążania stron kosztami procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę jest zobowiązana zwrócić przeciwnikowi, na jego żądanie, wszystkie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Dlatego też przepis
art. 102 k.p.c. znajduje zastosowanie w „wypadkach szczególnie uzasadnionych”. Sądowi orzekającemu pozostawiona została ocena, czy fakty związane z przebiegiem procesu,
jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nie obciążania jej kosztami procesu ze względu na konieczność zapewnienia poczucia sprawiedliwości oraz realizacji zasady słuszności.

Zastosowanie przepisu art. 102 k.p.c. zależy od swobodnej decyzji sądu meriti
i związane jest z dyskrecjonalną władzą sędziowską (uznaniem sędziowskim). Dlatego
w orzecznictwie podkreśla się, że tego typu rozstrzygnięcie może być podważone wówczas, gdy jest rażąco niesprawiedliwe, a reguły sprawiedliwościowe oczywiście naruszone
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 10 października 2012 r., I CZ 66/12, Lex
nr (...); z dnia 9 sierpnia 2012 r., sygn. akt V CZ 26/12, Lex nr 1231638; z dnia 23 maja 2012 r., sygn. akt III CZ 25/12, Lex nr 1214589; z dnia 25 marca 2011 r., sygn. akt IV CZ 136/10, Lex nr 785545).

Mając na względzie sytuacje finansową powódki tj. fakt, że prowadzi gospodarstwo domowe samodzielnie, utrzymując się z emerytury w wysokości 1.471 zł netto miesięcznie, ponosząc wydatki na poziomie 865 zł bez uwzględnienia kosztów zakupu jedzenia, ubrań oraz środków czystości, Sąd postanowił nie obciążać powódki obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów zastępstwa procesowego od oddalonej części powództwa, o czym to orzekł w pkt 3 wyroku.

Jednocześnie, mając na względzie powyższe, jak również uwzględniając charakter niniejszego rozstrzygnięcia tj. fakt, iż żądanie powódki było zasadne jedynie w części odnoszącej się do zwrotu nienależnie pobranego przez pozwanego wynagrodzenia,
a jednocześnie brak było podstaw do zniesienia czy też stwierdzenia wygaśnięcia służebności, Sąd postanowił nie obciążać stron nieuiszczonymi kosztami sądowymi, o czym to orzeczono
w pkt 4 wyroku.

Mając na względzie powyższe Sąd orzekł jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego.