Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I AGa 109/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Paweł Rygiel

Sędziowie:

SSA Sławomir Jamróg

SSA Józef Wąsik (spr.)

Protokolant:

st. sekr. sądowy Paulina Klaja

po rozpoznaniu w dniu 10 lipca 2020 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w K.

przeciwko T. M. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 29 października 2018 r. sygn. akt VII GC 252/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Józef Wąsik SSA Paweł Rygiel SSA Sławomir Jamróg

Sygn. akt I A Ga 109/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 22 listopada 2017r. powód (...)Sp. z o.o. w K. domagał się zasądzenia od pozwanych T. M. (1) i (...) Sp. z o.o. w B. solidarnie na swoją rzecz kwoty 476.576,17 zł zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie oraz kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, że na podstawie zawartych z (...) Sp. z o.o. w B. umów sprzedaży towarów na budowę inwestycji pn. (...) w J. powód dostarczył materiały budowlane i wystawił faktury VAT. Z tytułu wykonania tychże umów pozwana spółka jest zadłużona wobec powoda w łącznej kwocie 476.576,17 zł. Powód wywodził dalej, że pozwany T. M. (1) ponosi solidarną odpowiedzialność za zapłatę ceny powodowi z tytułu umowy poręczenia z dnia 7 kwietnia 2017r., którą zobowiązał się wykonać zobowiązanie pozwanej spółki na wypadek niewykonania przez nią tegoż zobowiązania.

W odpowiedzi na pozew z dnia 21 grudnia 2017r. pozwany T. M. (1) wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu przyznał fakt zawarcia z powodem umowy poręczenia zapłaty za przyszły dług pozwanej spółki, ale tylko do kwoty 500.000 zł netto, zakwestionował natomiast zasadność roszczenia w zakresie odpowiedzialności za zapłatę podatku od towarów i usług VAT. Wskazał, że powód sprzedał na rzecz pozwanej spółki towar o wartości 716.076,99 netto zł, zaś kwota uregulowanych zobowiązań przez tego pozwanego wynosi 328.616,69 zł netto, czyli 404.198,53 zł brutto. Wywodził zatem, że on odpowiada jedynie do kwoty 171.383,31 zł, albowiem od kwoty poręczenia 500.000 zł należy odjąć kwotę uiszczoną przez pozwaną spółkę 328.616,69 zł netto. Podniósł dalej, że skoro zapłacił powodowi kwotę 171.383,31 zł w dniu 19 grudnia 2017r., to w konsekwencji jego zobowiązanie wygasło w całości.

W piśmie procesowym z dnia 7 lutego 2018r. powód cofnął pozew co do kwoty 171.383,31 zł ze zrzeczeniem się roszczenia wobec zapłaty przez pozwanego, a w pozostałym zakresie poparł powództwo, wywodził, jak dotychczas. Dodał także, że skoro T. M. (1) poręczył wobec powoda za dług do wysokości 500.000 zł netto, tzn., że do wysokości 615.000 zł brutto, powołując się przy tym na treść § 2 umowy poręczenia. Podniósł również, że o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika (k. 158- 161). Na rozprawie w dniu 2 lipca 2018r. powód i pozwany T. M. (1) podtrzymali swoje stanowiska w sprawie.

Pozwany (...) Sp. z o.o. w B. nie złożył odpowiedzi na pozew, nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę i w ogóle nie działał w sprawie, wobec czego stosownie do przepisu art. 339 k.p.c. Sąd wydał w dniu 2 lipca 2018r. w stosunku do niego częściowy wyrok zaoczny, uwzgledniający powództwo zgodnie z żądaniem i umarzając postępowanie w pozostałej części (k. 201).

Wyrokiem z dnia 29 października 2018r Sąd Okręgowy w Kielcach:

1/ . zasądza od T. M. (1) na rzecz (...) Sp. z o.o. w K. kwotę 305.192,86 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od poszczególnych kwot wymienionych w fakturach poczynając od 29 czerwca 2017r oraz kwotę 30.362 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, przy czym zastrzegł, że jego odpowiedzialność jest solidarna razem z (...) Sp. z o.o. B., co do której orzeczono wyrokiem zaocznym częściowym z dnia 2 lipca 2018r. w sprawie VII GC 252/17 Sądu Okręgowego w Kielcach VII Wydziału Gospodarczego;

2/ umorzył postępowanie w pozostałej części;

3/ nakazał ściągnąć od T. M. (1) na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Kielcach kwotę 398,83 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany (...) Sp. z o.o. w B. zawarł w 2017r. z powodem (...) Sp. z o.o. w K. umowy sprzedaży materiałów budowlanych, na mocy których dostarczył na inwestycję pn. (...)położoną w J., przy ul. (...)/(...) zamówiony towar w postaci materiałów budowlanych, tj. elementów murowych za łączną cenę 716.076,99 zł netto- 880.774,76 zł brutto. Pozwana spółka odebrała dostarczony towar, nie zgłaszając przy tym żadnych zastrzeżeń co do jakości i ilości, jak również w późniejszym czasie nie reklamując tegoż towaru. Na dzień 9 listopada 2017r. (...) Sp. z o.o. w B. nie uregulował z tytułu w/w umów należności w łącznej wysokości 476.576,17 zł, objętych fakturami VAT o nr: - (...)

(...)z dnia 29.05.2017r. na kwotę 8.633,74 zł, z której do zapłaty pozostało 6.015,44 zł,

- (...) z dnia 29.05.2017r. na kwotę 5.877,85 zł,

- (...) (...) z dnia 20.06.2017r. na kwotę 16.487,12 zł, z której do zapłaty pozostało 15.812,84 zł,

- (...) (...) z dnia 30.06.2017r. na kwotę 17.267,48 zł,

-(...) (...) z dnia 30.06.2017r. na kwotę 28.011,36 zł,

- (...) (...) z dnia 30.06.2017r. na kwotę 17.267,48 zł,

- (...) (...) z dnia 3.07.2017r. na kwotę 32.974,23 zł,

- (...) (...) z dnia 3.07.2017r. na kwotę 4.959,36 zł,

- (...) (...) z dnia 04.07.2017r. na kwotę 8.633,74 zł,

- (...) (...) z dnia 04.07.2017r. na kwotę 851,16 zł,

-(...) (...) z dnia 04.07.2017r. na kwotę 8.633,74 zł,

- (...) (...) z dnia 06.07.2017r. na kwotę 8.633,74 zł,

-(...) (...) z dnia 07.07.2017r. na kwotę 1.200,48 zł,

- (...) (...) z dnia 10.07.2017r. na kwotę 32.974, 23 zł,

- (...) (...) z dnia 10.07.2017r. na kwotę 16.487,12 zł,

- (...) (...) z dnia 11.07.2017 r. na kwotę 3.306,24 zł,

- (...) (...) z dnia 17.07.2017r. na kwotę 10.375,69 zł,

- (...) (...) z dnia 18.07.2017r. na kwotę 698,91 zł,

- (...) (...) z dnia 18.07.2017r. na kwotę 34.426,70 zł,

- (...) (...) z dnia 18.07.2017r. na kwotę 41.217,79 zł,

- (...) (...) z dnia 18.07.2017r. na kwotę 32.974,23 zł,

- (...) (...) z dnia 25.07.2017r. na kwotę 24.730,68 zł,

- (...) (...) z dnia 25.07.2017r. na kwotę 24.730,68 zł,

- (...) (...) z dnia 27.07.2017r. na kwotę 17.213,36 zł,

- (...) (...) z dnia 01.08.2017r. na kwotę 3.752,58 zł,

- (...) (...) z dnia 01.08.2017r. na kwotę 8.243,56 zł,

- (...) (...) z dnia 01.08.2017r. na kwotę 449,07 zł,

- (...) (...) z dnia 02.08.2017r. na kwotę 3.306,24 zł,

- (...) (...) z dnia 07.08.2017r. na kwotę 2.066,40 zł,

- (...) (...) z dnia 07.08.2017r. na kwotę 12.694,87 zł,

- (...) (...) z dnia 08.08.2017r. n kwotę 8.606,68 zł,

- (...) (...) z dnia 08.08.2017r. na kwotę 16.487,12 zł,

-(...) (...) z dnia 08.08.2017r. na kwotę 16.487,12 zł,

- (...) (...) z dnia 11.08.2017r. na kwotę 2.593,92 zł,

- (...) (...) z dnia 11.08.2017r. na kwotę 8.606,68 zł.

dowód: faktury VAT wraz z dowodami wydania (k. 9- 99, 116- 120), wyciąg z rejestru sądowego powoda (k. 105- 108), wyciąg z rejestru sądowego pozwanej spółki (k. 109- 111), zestawienie faktur wraz z korespondencją e- mailową (k. 134- 136), zeznania świadków: S. K. (k. 197v- 198), A. W. (k. 198- 198v), A. M. (k. 199- 199v), zeznania prezesa zarządu powoda A. K. (k. 311v- 312), częściowe zeznania pozwanego T. M. (1) (k. 312v- 313).

Pozwany T. M. (1), prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą ,,Firma (...) jako inwestor na przedmiotowej inwestycji pn.(...)w dniu 7 kwietnia 2017r. zawarł z powodem jako podwykonawcą umowę poręczenia, na podstawie której poręczył zapłatę za przyszły dług wykonawcy konstrukcji- (...) Sp. z o.o. w B. wobec dostawcy, czyli powoda do wysokości 500.000 zł netto z tytułu dostawy materiałów budowlanych, które miały być realizowane w okresie od 18.04.2017r. do 31.08.2017r. do realizacji przedmiotowego zadania inwestycyjnego w J., przy ul. (...)/(...)na działce (...), obręb (...) Strony zastrzegły w umowie, że poręczenie obejmuje należności wskazane w doręczonych przez dostawcę fakturach VAT, wystawionych przez dostawcę na podstawie dokumentów WZ, podpisanych przez przedstawiciela inwestora, w kwotach i terminach określonych w fakturach wystawionych przez dostawcę (§ 2 umowy). Zgodnie z § 3 ust. 1 umowy poręczenia zawarcie umowy dostawy pomiędzy dostawcą i wykonawcą wymagały akceptacji inwestora, natomiast wszelkie zmiany niniejszej umowy wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności (§ 3 ust. 2).

dowód: zaświadczenie o wpisaniu pozwanego T. M. (1) do ewidencji działalności gospodarczej (k. 112), umowa poręczenia (k. 100), zeznania świadków: S. K. (k. 197v- 198), A. W. (k. 198- 198v), A. M. (k. 199- 199v), zeznania prezesa zarządu powoda A. K. (k. 311v- 312), częściowe zeznania pozwanego T. M. (1) (k. 312v- 313), oświadczenia podwykonawcy o rozliczeniach (k. 131- 131v, 132- 133).

Wobec braku zapłaty w/w należności powód wielokrotnie zwracał się do pozwanych z wezwaniami do zapłaty. W dniu 19.12.2017r. pozwany T. M. (1) z tytułu umowy poręczenia uiścił na rzecz powoda 171.383,31 zł, odmówił natomiast uregulowania zadłużenia w pozostałym zakresie. Ostatecznie do zapłaty pozostała kwota 305.192,86 zł. dowód: wezwania do zapłaty wraz z dowodami nadania i odbioru (k. 101- 104,140, 145- 146), lista księgowań nierozliczonych (k. 142), potwierdzenie przelewu (k. 147), oświadczenie wraz z dowodem nadania i odbioru (k. 137- 138), pisma pozwanego T. M. (1) (k. 139, 141, 143).

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo jest zasadne co do kwoty 305.192,86 zł, w pozostałym zakresie postępowanie podlegało umorzeniu.

Sąd dokonał następujących rozważań prawnych.

Poręczenie należy do kategorii osobistych form zabezpieczenia wierzytelności, kreując po stronie poręczyciela zobowiązanie do wykonania zobowiązania na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał (art. 876 § 1 k.c.). Podstawową funkcją poręczenia jest wzmocnienie wierzytelności głównej, której realizację wzmacnia i zabezpiecza. Wierzytelność ta może mieć charakter istniejący lub przyszły, jak było w przedmiotowym przypadku. Poręczenie za dług przyszły wyraźnie dopuszcza art. 878 § 1 k.c., stanowiąc, iż można poręczyć za dług przyszły do wysokości z góry oznaczonej. Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie może być wyłączony lub zmieniony na mocy odmiennej woli stron. Poręczenie za dług przyszły charakteryzuje się tym, iż jeśli ma charakter bezterminowy, może zostać odwołane w każdym czasie, ale jeszcze przed powstaniem długu. W niniejszej sprawie niesporne było, że pozwany nie skorzystał z uprawnienia do odwołania tegoż poręczenia. Umowa z dnia 7 kwietnia 2017r. dotyczyła poręczenia długu przyszłego, a o powstaniu wierzytelności miała decydować realizacja stanu faktycznego, tzn. wierzytelności i zapłata z umów wzajemnych – sprzedaży materiałów budowlanych zawartych między wykonawcą a podwykonawcą, rozciągniętych w czasie – od 18.04.2017r. do 31.08.2017r. Ocena długu przyszłego nie była kwestionowana, inaczej niż jej wysokość, o czym niżej. W tym miejscu podnieść należy, że jeśli poręczyciel odpowiada za dług przyszły do wysokości z góry oznaczonej, to kwota ta obejmuje również należności uboczne (odsetki, koszty itp.), ale tylko w granicach ustalonego pułapu odpowiedzialności. Poręczenie za dług przyszły będzie ważne tylko wtedy, gdy w oświadczeniu poręczyciela podano właśnie granicę jego odpowiedzialności, tj. oznaczono jej wysokość i rodzaj przyszłego długu. Oznaczenie rodzaju przyszłego długu oraz wysokości odpowiedzialności poręczyciela powinno być tak uczynione, aby przy zastosowaniu uznanych reguł wykładni (art. 65 k.c.) dało się jednoznacznie ustalić zakres tej odpowiedzialności. Wymagana jest zatem konkretyzacja długu co do rodzaju i wysokości, co bezsprzecznie w niniejszym przypadku miało miejsce. Przepis art. 878 § 1 k.c. stanowi, iż wysokość poręczenia musi być „z góry" oznaczona. Zwrot ten należy rozumieć w ten sposób, iż zakres odpowiedzialności poręczyciela musi być podany i ustalony w chwili jego udzielania, tj. w chwili, gdy poręczenie powstaje wskutek złożenia oświadczenia woli poręczyciela o poręczeniu za dług przyszły. Nie jest zatem ważne poręczenie za dług przyszły, które nie ustała zakresu odpowiedzialności poręczyciela z góry, a czyni to w dalszym dokumencie, np. w chwili, gdy powstał już dług. Warto podkreślić, iż użyte w art. 878 § 1 k.c. sformułowanie „poręczenia do wysokości z góry oznaczonej" nie odnosi się do górnej granicy, tj. wysokości poręczenia, lecz chwili tego oznaczenia. Wydaje się bowiem oczywiste, że wysokość oznaczona to taka, która podana jest wprost kwotowo lub jako maksymalna wartość przez użycie sformułowania „do kwoty". Oznaczenie to jest traktowane jako podanie „górnej granicy" odpowiedzialności poręczyciela za dług przyszły i jest zwrotem odmiennym w swym brzmieniu i w swej treści od sformułowania użytego w art. 878 § 1 k.c. „do wysokości z góry oznaczonej". Należy podkreślić, że orzecznictwo i doktryna dopuszczają również oznaczenie zakresu odpowiedzialności poręczyciela w inny sposób niż poprzez podanie jej kwoty lub górnej granicy.

Niesporna była okoliczność, że pozwany poręczył przyszły dług pozwanej spółki do wysokości 500.000 zł netto, z postanowienia tego strony jednak wywodziły inne skutki, a mianowicie pozwany twierdził, że jest zwolniony z odpowiedzialności za podatek VAT, a powód przeciwnie. Ta kwestia, zdaniem Sądu, wymagała interpretacji zgodnie z wyżej wskazanymi regułami dotyczącymi wykładni treści oświadczenia woli. Stosownie do art. 65 § 1 k.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których zostało złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Na tle tego przepisu należy przyjąć tzw. kombinowaną metodę wykładni. Jak strony, składając oświadczenie woli, rozumiały je, można wykazywać przed Sądem zarówno za pomocą dowodów osobowych, jak i innych środków dowodowych. Jeśli strony różnie rozumiały treść złożonego oświadczenia woli, to za prawnie wiążące należy uznać znaczenie oświadczenia woli ustalone według wzorca obiektywnego. Jednocześnie wiążące jest rozumienie oświadczenia woli, będące wynikiem starannych zabiegów interpretacyjnych adresata. Niezbędne jest jednak nie tylko interpretowanie określonych zwrotów umowy, ale także rozważenie całego kontekstu. Zdaniem Sądu, przy wykładni oświadczenia woli należy - poza kontekstem językowym - brać pod uwagę także okoliczności złożenia oświadczenia woli, czyli tzw. kontekst sytuacyjny ( por. wyrok Sąd Apelacyjny w Białymstoku z dnia 26 czerwca 2015 r. w sprawie I ACa 207/15, LEX nr 1770644). Kontekst sytuacyjny obejmuje w niniejszej sprawie cały przebieg negocjacji dotyczących zawarcia umowy poręczenia. Tu zaś niebagatelne znaczenie miała ocena zeznań świadka A. M., który prowadził właśnie te negocjacje, a który podał, że ,,wartość dostaw miała przekroczyć 1.000.000 zł i miała być rozłożona na ok. 4 miesiące (…) pozwany sugerował, że zabezpieczy wartość dwumiesięcznych dostaw”. Tak zatem treść wskazanych zeznań stanowi, że zabezpieczenie dotyczyło dostaw wartości brutto i zabezpieczenia płatności w tej wartości. Także zeznania świadka A. W. potwierdzają tą wersję. Świadek podał bowiem, że ,,rozmawiał z pozwanym ( przyp. T. M. (1)na początku transakcji w czasie wyboru towaru i zawierania umowy poręczenia. Wartość zamówienia miała stanowić kwotą ok. 800.000 zł netto”. Dodał też, że ,, między podmiotami domyślnie trzeba doliczyć 23% VAT-u (gdyż) oferując zawsze wskazuje się cenę netto, potem dolicza się podatek VAT”. Porównując treść tych zeznań z § 3 umowy, stanowiącym, że inwestor ponosi odpowiedzialność z tytułu niniejszego poręczenia jedynie w zakresie dostarczonych materiałów do realizacji zadania inwestycyjnego w J., jak również z § 2 umowy, zgodnie z którym poręczenie obejmuje należności wskazane w doręczonych przez dostawcę fakturach VAT, wystawianych przez dostawcę na podstawie dokumentów WZ podpisanych przez przedstawiciela inwestora, w kwotach i terminach określonych w fakturach wystawionych przez dostawcę, przyjąć należy, że pozwany miał świadomość jakiej ilości towar zostanie objęty umowami sprzedaży, gdyż zakres inwestycji determinował tą okoliczność, zdawał sobie również sprawę, że z tytułu tych umów zostaną wystawione faktury VAT i konieczne też będzie naliczenie stosownego podatku VAT. Zastrzeżenie więc dotyczące wysokości odpowiedzialności 500.000 zł netto obejmowało zatem zamiarem rozszerzenie tej kwoty do 615.000 zł brutto, skoro pozostałe postanowienia umowne odnoszące się do tejże odpowiedzialności wprost odwoływały się do kwot brutto. Zeznania w/w świadków korespondują z relacjami prezesa zarządu powoda A. K., który stwierdził, że kwota 500.000 zł poręczenia miała odpowiadać wartości połowy dostaw, przy całej szacunkowej wartości ok. 1.000.000 zł, a pozwany był na bieżąco informowany o wartości dostarczanego towaru, a później o wysokości zadłużenia, pozwany też ,,nie zaznaczał, że jego odpowiedzialność ma być ograniczona do wartości netto”, a ,,normalne jest, że w branży budowlanej wszystkie towary są sprzedawane w cenach brutto”.

W ocenie Sądu, gdyby więc strony ustaliły granicę odpowiedzialności 500.000 zł, to wówczas kwota ta już obejmowałaby podatek VAT. Prymat woli stron i ich związanie zawartą umową w zakresie wysokości poręczenia, zdaniem Sądu, należy odnieść, w ślad za aspektem wysokości ceny, jak czyni to w dotychczasowym orzecznictwie Sąd Najwyższy (por. wyrok z dnia 23 stycznia 1998 r., I CKN 429/97 (OSNC 1998 nr 9, poz. 139), wyrok z dnia 29 maja 2007r., I CSK 44/07).

Również zeznania świadka S. K. nie potwierdziły stanowiska pozwanego, że chodziło o zabezpieczenie tylko w wartości netto. Świadek przyznał, że pozwana spółka rozliczała się na podstawie wystawionych faktur, czyli z podatkiem VAT. Omówione wyżej zeznania jawią się jako wiarygodne z uwagi na spójność, logiczność i korelowanie z dowodami w postaci dokumentów. Zeznania natomiast świadka P. K. nic nie wniosły do sprawy w tym zakresie ze względu na brak wiedzy świadka odnośnie spornych okoliczności.

W kontekście omówionych dowodów osobowych oraz przywołanych postanowień umownych i wykazu rozliczenia transakcji Sąd uznał twierdzenia pozwanego o poręczeniu wyłącznie na 500.000 zł netto za nieprzekonujące. Argumentacja pozwanego w tym zakresie jest bowiem wewnętrznie sprzeczna. Po pierwsze tłumacząc fakt decyzji poręczenia tylko do wartości netto i podpisania go w takiej formie z ,,pełną świadomością”, pozwany przyznał, że ,,on tylko podpisywał poręczenie, nie ustalał jego treści”. Nadto nieracjonalne jawi się stanowisko pozwanego o konieczności spłaty zadłużenia w wartości netto z uzasadnieniem, że pozwana spółka wystawiała mu faktury z VAT równym 8%. Te twierdzenia nie zasługują zatem na przymiot wiarygodności, są odosobnione, wewnętrznie sprzeczne i nielogiczne. Uwzględniając przy tym okoliczność, że sam poręczyciel decydował o wysokości swego zobowiązania, Sąd uprawniony był do ustalenia zgodnej woli stron, a nie tylko winien był oprzeć się na literalnym brzmieniu poręczenia. Za tym przemawia chociażby to, że w orzecznictwie przyjmuje się, że w przypadku, gdy to sam poręczyciel kształtuje rozmiar swojego zobowiązania, nie istnieje nawet obowiązek konkretyzowania długu przyszłego. Ratio legis obowiązywania art. 878 § 1 k.c. sprowadza się bowiem do zabezpieczenia osoby poręczającej przed odpowiedzialnością za nieskonkretyzowany dług przyszły, na którego powstanie i wysokość nie będzie miała żadnego wpływu.

W świetle zebranego materiału dowodowego, w ocenie Sądu, należało przyjąć, że projekt poręczenia został przesłany przez A. M.- pełnomocnika pozwanej spółki (...)- obsługującemu zamówienia powoda, który był dyskutowany i ostateczna treść poręczenia była negocjowana przez pozwanego T. M. (1). Taka chronologia zdarzeń wynika z zeznań wskazanych świadków, a potwierdzona została a contrario zeznaniami samego pozwanego, który, jak wyżej rozważono, niewiarygodnie podnosił równocześnie wywodząc, że sam tylko podpisał poręczenie nie negocjując jego treści oraz ,,gdyby nie było poręczenia (przyp. na 500.000 zł netto), to dla niego poręczenie nie byłoby ważne. Nie można zatem abstrahować od tego, że projekt poręczenia nie był sporządzony przez powoda.

Stosownie do przepisu art. 879 § 1 k.c. o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika. Z tej perspektywy doniosłe znaczenie ma to, że przeprowadzenie dowodu, że poręczenie nie obejmuje całego długu głównego obciąża właśnie poręczyciela. Nie ma przy tym racji pozwany, że poręczenie ponad kwotę 171.383,31 zł wygasło, gdyż nie wygasło zobowiązanie główne w dochodzonej ostatecznie kwocie, nie zaszły też inne przyczyny wygaśnięcia poręczenia, w tym, np. odwołanie bezterminowego poręczenia za dług przyszły, o czym była już mowa wyżej. Skoro bowiem, co było w sprawie bezsporne, na dzień wniesienia pozwu wartość zadłużenia pozwanej spółki z tytułu umów sprzedaży wynosiła w wartości brutto 476.576,17 zł, tym samym uregulowanie w toku procesu przez pozwanego kwoty 171.383,31 zł spowodowało, że do zapłaty pozostało 305.192,86 zł. Podkreślić przy tym należy, że żaden z pozwanych nie kwestionował okoliczności, że nieuregulowana należność wobec powoda wynosi brutto - 305.192,86 zł. Fundamentalne zaś znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miał fakt jaka jest aktualna wysokość długu (...) Sp. z o.o. w B. wobec powoda. Doliczając do należności głównej ustawowe odsetki za opóźnienie od poszczególnych kwot, o czym rozważono wcześniej, które skapitalizowane zgodnie z kalkulatorem odsetek ustawowych, wyniosłyby w niniejszym przypadku, na dzień 20.10.2018r., ok. 6.024,25 zł, który to fakt znany jest Sądowi urzędowo (por. art. 228 § 2 k.p.c.), to cała kwota mieści się w granicach odpowiedzialności poręczyciela określonych § 1 umowy. Podnieść także należy, że pozwany został zawiadomiony przez powoda o opóźnianiu się w spełnieniu świadczenia przez pozwaną spółkę. Wynika to z zeznań prezesa zarządu powoda A. K., a koresponduje to stwierdzenie z sukcesywnie wysłanymi dwoma oświadczeniami podwykonawcy o rozliczeniach związanych z inwestycją według stanu na dzień 1.06.2017r. i 30.06.2017r., jak również zestawieniem wszystkich faktur z 20.09.2017r. Wprawdzie pozwany powoływał się na niedostarczenie mu salda rozrachunków i zestawienia wszelkich faktur, jednak okoliczność ta w ogóle nie miała istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, zwłaszcza w kontekście treści przepisu art. 880 k.c. Zaznaczyć przy tym wypada, że, jak wynika z treści pisma pozwanego z dnia 30.10.2017r., najpóźniej do tej daty powziął on już wiadomość o zadłużeniu pozwanej spółki. Dodatkowo, w świetle wiarygodnych zeznań prezesa zarządu powoda A. K. pozwany był zawiadomiony o stanie rozrachunków, a świadek S. K. przyznał, że ,,towar zakupiony został dostarczony na budowę i wbudowany”, czego nie negował sam pozwany, nadto świadek A. M. stwierdził, ze podwykonawcy byli zgłoszeni inwestorowi, a do zgłoszeń były załączone umowy, z nich zaś wynikał dokładny zakres robót, określający z kolei ilość potrzebnego materiału, czego również nie zakwestionował w swych zeznaniach pozwany. Zauważyć także wypada, że pozwany nawet nie podnosił, że sprzecznie z § 2 umowy nie doszło do podpisania przez jego przedstawiciela dokumentów WZ. Tak zatem pozwany znał niezbędne ilości materiałów budowlanych, których dotyczyły sporne rozliczenia, przeciwnie niż to argumentował.

Na marginesie Sąd wskazał, że chociaż umowa poręczenia odwoływała się do umów dostawy, zaś w toku procesu strony bezsprzecznie powoływały się na umowy sprzedaży, to kwestia ta nie miała przesądzającego znaczenia dla rozstrzygnięcia skoro powództwo swe powód wywodził z poręczenia, nie zaś z art. 647 (1) § 5 k.c. statuującego solidarną odpowiedzialność inwestora wraz z wykonawcą wobec podwykonawcy, którego stosunki umowne łączą wyłącznie z wykonawcą. Należało przyjąć, że powoda (...) Sp. z o.o. w K. i pozwanego (...) Sp. z o.o. w B. łączyły umowy sprzedaży, albowiem w sprawie brak jakichkolwiek dowodów, że pozwana spółka dostarczała materiały budowlane wytworzone przez swoje przedsiębiorstwo.

Mając na uwadze poczynione rozważania i ustalenia Sąd orzekł na podstawie art. 878 §1 k.c., art. 879 § 1 k.c., art. 881 k.c. w zw. z § 1, 2 i 3 umowy poręczenia z dnia 7.04.2017r. w zw. z art. 535 k.c., art. 481 § 1 i 2 k.c., jak w punkcie I wyroku, przy czym odpowiedzialność T. M. (1) jest solidarna z (...) Sp. z o.o. w B., co do której orzeczono wyrokiem zaocznym częściowym z dnia 2.07.2018r. Wobec ograniczenia przez powoda powództwa o kwotę 171.383,31 zł wraz ze zrzeczeniem się roszczenia w tym zakresie, postępowanie w tej części podlegało umorzeniu.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu oparto o przepis art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r. poz. 1804) i art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 225, poz. 1635 z póź. zm.), przy uwzględnieniu, że zasada rozliczania kosztów procesu, przewidziana w art. 203 § 2 i 3 k.p.c., nie ma zastosowania w sytuacji, gdy przyczyną cofnięcia pozwu jest zaspokojenie roszczenia powoda dopiero po wytoczeniu powództwa, jak miało to miejsce w niniejszej sprawie. O kosztach sądowych Sąd orzekł na podstawie art. 113 ust. 1, art. 83 ust. 1 i 2 w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2018 r., poz. 300) (punkt III wyroku).

Apelację od tego wyroku – w całości - wniósł pozwany, zarzucając naruszenie przepisów:

1/ prawa procesowego, a to przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, w szczególności wobec pominięcia, że strony zawarły umowę poręczenia, w której określono odpowiedzialność pozwanego ad (1) do wysokości 500.000,00 złotych netto i dowolne przyjęcie, że odpowiedzialność pozwanego obejmowała także zapłatę podatku VAT, pomimo tego że strony w umowie nie zawarły postanowienia, z którego miałby wynikać obowiązek zapłaty obejmujący podatek VAT, 2/ prawa materialnego, a to przepisu art. 879 § 2 k.c. poprzez brak jego zastosowania.

Mając na względzie powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz o zwrot kosztów procesu.

W uzasadnieniu podkreślił, że pozwany przez słowo „netto” nie chciał odpowiadać za część długu objętego podatkiem VAT, co odpowiada kwocie 115.000 zł.

Nadto skoro w myśl art. 879 par. 2 k.c. o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika, to każda zapłata części długu przez dłużnika pomniejsza zakres odpowiedzialności poręczyciela.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd I Instancji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne oraz trafnie zastosował przepisy prawa materialnego.

Zgodnie z art. 382 k.p.c. sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym Kognicja sądu apelacyjnego obejmuje zatem „rozpoznanie sprawy’’ i to w taki sposób, w jaki mógł i powinien to uczynić sąd pierwszej instancji.

Podstawowym założeniem postępowania apelacyjnego jest dążenie do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia, opartego na materiale zebranym przez sąd I instancji i sąd odwoławczy, który musi samodzielnie ocenić całokształt zebranego w sprawie materiału dowodowego z uwzględnieniem faktów z zakresu notoryjności powszechnej i urzędowej, faktów przyznanych lub niezaprzeczonych a także domniemań prawnych.

W systemie dwuinstancyjnego rozpoznawania spraw cywilnych, w żywotnym interesie ustrojowym leży to, aby orzeczenia wydawane przez sąd drugiej instancji gwarantowały trafność i słuszność rozstrzygnięcia, czyli jego zgodność z prawem materialnym oraz poczuciem sprawiedliwości, temu służy m. in. szeroka swoboda jurysdykcyjna tego sądu (por. uzasadnienie uchwały 7 Sędziów z 31.01.2008 III CZP 49/07 OSN 2008 nr.6 poz. 55 której nadano moc zasady prawnej).

W wywiedzionej apelacji skarżący zarzucił zarówno naruszenie przez Sąd orzekający przepisów prawa procesowego jak i przepisów prawa materialnego. W sytuacji, w której skarżący podważa zasadność zaskarżonego orzeczenia , powołując się zarówno na naruszenie prawa materialnego jak i przepisów procedury, w pierwszej kolejności wymaga rozważenia zarzut naruszenia przepisów procesowych, bowiem zarzut naruszenia prawa materialnego może być właściwie oceniony na tle prawidłowo ustalonego przez sąd stanu faktycznego (nie postulowanego przez jedną ze stron procesu).

Wskazać zatem należy, że choć apelujący powołuje się na naruszenie przepisów prawa procesowego, to jednak nie w aspekcie „wadliwych ustaleń’’ ale jedynie wniosków wyciągniętych z tych ustaleń. Taki charakter ma zarzut naruszenia art. 233 par. 1 k.p.c. Rzeczywistym celem apelującego jest bowiem podważenie wniosków do jakich doszedł Sąd Okręgowy, w kwestii wysokości sumy poręczenia. W istocie zatem zarzuty apelacji koncentrują się wokół zagadnień materialno- prawnych, w tym art. 65 par. 2 k.c.

Twierdzenia pozwanego jakoby jego odpowiedzialność ograniczała się wyłącznie do kwoty 500.000,00 zł; by nie obejmowała długu (...) spółki z o.o. w części ceny zakupionych u powoda towarów obejmującej podatek VAT, a nadto by zapłata długu przez samego dłużnika miała zmniejszać sumę poręczenia nie wytrzymuje krytyki w świetle zawartej umowy poręczenia oraz przepisów prawa.

Z treści umowy poręczenia oraz z zeznań świadków odnośnie rozumienia w obrocie gospodarczym słowa „netto” wynika, że granica poręczenia wynosiła 500.000,00 zł netto, czyli 615.000,00 zł brutto. Należy dodać, że gdyby zamiarem stron było ograniczenie odpowiedzialności pozwanego do kwoty 500.000,00 zł, to wówczas § 1 Umowy poręczenia brzmiałby „Inwestor poręcza zapłatę (...) do wysokości 500.000,00 złotych" a nie jak to w rzeczywistości miało miejsce, że „Inwestor poręcza zapłatę (...}do wysokości 500.000,00 złotych netto".

Kwestia ta nie ma decydującego znaczenia, skoro dług spółki (...) wyniósł ostatecznie kwotę 476.576,17 zł, czyli mniej niż 500.000 zł.

Nie do przyjęcia jest interpretacji pozwanego, że suma poręczenia ma nie obejmować części zadłużenia w zakresie podatku od towarów i usług. Podatek ten wszak wchodzi w immanentnie w zakres ceny i nie ma którą dłużnik ma zapłacić wierzycielowi, a tym samym poręczyciel za dłużnika.

Nadto wniosek taki wynika także z analizy treści §2 umowy poręczenia który brzmi: „Poręczenie obejmuje należności wskazane w doręczonych przez Dostawcę fakturach VAT (...), w kwotach i terminach określonych w fakturach wystawianych przez Dostawcę". Gdyby zamiarem stron było ograniczenie poręczenia wyłącznie do kwot wskazanych na fakturach pomniejszonych o podatek VAT, to zapewne strony dałyby temu wyraz przeciwny niż to uczyniły, wskazując wprost na VAT jako element zadłużenia.

Nie może też odnieść skutku zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez brak zastosowania art. 879 § 2 k.c. W niniejszej sprawie nie doszło do zawarcia przez powoda z pozwanym ad. 2 porozumienia – tak w ramach umowy poręczenia – jak o po jej zawarciu, które dawałoby podstawę do pomniejszania sumy poręczenia przez wpłaty dokonywane przez dłużnika za którego udzielono poręczenia.

Brak też przepisu ustawy, z którego wynikałoby ograniczenie sumy poręczenia przez zapłatę długu dokonaną przez dłużnika, jak np. w przypadku odpowiedzialności komandytariusza wynikającej z sumy komandytowej, gdy jego odpowiedzialność zmniejsza wartość wniesionego przez niego wkładu do spółki.

Wbrew zarzutowi pozwanego Sąd trafnie zastosował art. 879 § 1 k.c. zgodnie z którym o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika. Skoro bowiem zobowiązanie dłużnika, tj. (...) spółki z o.o. wyniosło ostatecznie 305.192,86 zł wraz z należnymi odsetkami to również pozwany jako poręczyciel zobowiązany jest do zapłaty na rzecz powoda tej kwoty wraz z należnymi odsetkami.

Mając powyższe argumenty na względzie i uznając podniesione w apelacji zarzuty za bezzasadne, na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny apelację oddalił.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 i 108 § 1 k.p.c., mając na uwadze, iż powód wygrał sprawę w II instancji w całości.

SSA Józef Wąsik SSA Paweł Rygiel SSA Sławomir Jamróg