Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 maja 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. na podstawie art. 15zv Ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374, ze zm.) w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 266, ze zm.) odmówił wnioskodawcy J. Z. prawa do świadczenia postojowego. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że świadczenie postojowe dla osoby wykonującej umowę zlecenie przysługuje jeśli osoba ta nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, tymczasem wnioskodawca podlega dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym.

/decyzja w aktach ZUS/

Od powyższej decyzji ubezpieczony J. Z. odwołał się w dniu 5 czerwca 2020 r. do Sądu Okręgowego w Łodzi uznając ją za krzywdzącą i wniósł o jej zmianę i przyznanie świadczenia postojowego o uchylenie zaskarżonej decyzji. Ubezpieczony podniósł, że decyzja podjęta została bez uwzględnienia stanu faktycznego, w szczególności specyficznej sytuacji zawodowej wnioskodawcy, silnie wpływającej na jego sytuację rodzinną. Jednocześnie jest sprzeczna z decyzją innego organu, uznającego wniosek Zleceniodawcy ( strony niewykonanej umowy cywilnoprawnej będącej podstawą do złożenia

wniosku o świadczenie postojowe) i przyznającej mu kwotę 11700 zł jako rekompensatę z tytułu obniżonych dochodów w ramach tzw. tarczy antykryzysowej. Odwołujący podkreślił, że w styczniu 2020 uzyskał zlecenie na przeprowadzenie cyklu czterech dwudniowych szkoleń, z czego wykonał jedno szkolenie. Pozostałe zaplanowane na miesiąc marzec - maj zostały odwołane na skutek pandemii (...)19. Ta umowa była podstawą o ubieganie się o świadczenie postojowe. Rozumie, że Ustawodawca za podstawę przyznania świadczenia postojowego uznał brak innego tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym. Jest jednak przekonany, że zapis ten miał służyć jako zabezpieczenie przed nadużyciom polegającym na uzyskiwaniu dochodów z kilku zleceń przy jednoczesnym ubieganiu się o postojowe w ramach jednego z nich. Tymczasem w jego przypadku tytułem podlegania ubezpieczeniom społecznym jest dobrowolność: składki opłaca z własnych oszczędności, które z racji braku przychodów są na ukończeniu, chcąc utrzymać tzw. ciąg i zapewnić w przyszłości minimalne świadczenie emerytalne.

/ odwołanie k. 3-4/

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wywodząc jak w zaskarżonej decyzji. Nadto podniósł, że przepisy dotyczące przyznania spornego świadczenia nie różnicują jakim ubezpieczeniom społecznym (dobrowolnym czy obowiązkowym) osoba ubiegająca się o świadczenie podlega. Wystarczy, że posiada inny tytuł do ubezpieczenia.

/odpowiedź na odwołanie k. 6 – 6 v/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił, co następuje:

Wnioskodawca J. Z. będący obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej prowadził jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie szkoleń i doradztwa którą zawiesił na czas 3,5 letniego pobytu i pracy w Armenii.

/bezsporne/

Po powrocie do kraju bezskutecznie poszukiwał zatrudnienia będąc zarejestrowanym jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku.

/ bezsporne/

Od dnia 1 lutego 2019r. wnioskodawca J. Z. dokonał zgłoszenia do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych.

/ bezsporne/

W grudniu 2019 r. po przeprowadzeniu w oparciu o zlecenie jednego weekendowego szkolenia stracił status bezrobotnego i ubezpieczenie zdrowotne.

/ bezsporne/

W dniu 24 stycznia 2020r. wnioskodawca zawarł umowę zlecenie z Centrum (...) w P. na okres od 24.01.2020 r. do 31.05.2020 r. na przeprowadzenie czterech 16 godzinnych szkoleń. (...) miały być zrealizowane do końca maja 2020r.

/ umowa zlecenie z 24.01.2020 r. w aktach ZUS/

Wnioskodawca w styczniu 2020 r. wykonał jedno z zaplanowanych szkoleń pozostałe z uwagi z uwagi na stan epidemii zostały odwołane.

/ bezsporne, wniosek o przyznanie świadczenia postojowego w aktach ZUS/

Od dnia 20 marca 2020 r. w Rzeczypospolitej Polskiej obowiązuje stan epidemii w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa (...) 2 wywołującego chorobę (...) 19. Powyższy stan epidemii nie został zniesiony.

/ bezsporne/

W dniu 28 kwietnia 2020 r. płatnik Centrum (...) w P. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie świadczenia postojowego w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym (...) 19 dla umów cywilnoprawnych dotyczący zleceniobiorcy. We wniosku wskazano, że kwota przychodu, która wynika z umowy to 1600 miesięcznie zaś przychód osiągnięty w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku to kwota 0 zł. Nadto składający wniosek oświadczył, że wystąpił u niego przestój w prowadzeniu działalności w następstwie wystąpienia (...)19 oraz ze wnioskodawca w miesiącu poprzedzającym miesiąc w którym złożono wniosek uzyskał przychód nie wyższy niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z FUS obowiązującego na dzień złożenia wniosku.

/ wniosek w aktach ZUS /

W wyniku rozpoznania wskazanego wniosku wydano zaskarżoną decyzję.

/decyzja w aktach ZUS/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie w szczególności o załączone do akt sprawy dokumenty znajdujące się w aktach rentowych ubezpieczonego. Należy w tym miejscu podkreślić z całą stanowczością, iż powyższy stan faktyczny był między stronami – w zakresie koniecznym dla rozstrzygnięcia sprawy – w całości bezsporny, natomiast strony wywodziły z niego odmienne skutki prawne, ta, zaś, kwestia należy do oceny prawnej, zebranego w sprawie, materiału dowodowego, czego Sąd dokona poniżej w ramach rozważań prawnych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych, odwołanie J. Z. jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 15zq ust. 1 pkt 2 i ust. 2 i 3 z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374), zwana dalej "ustawą covidową", świadczenie postojowe przysługuje osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło, zwane dalej ,,umową cywilnoprawną''.

Świadczenie postojowe przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1) obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3) cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. (Ust. 2)

Świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna. (Ust. 3)

Na podstawie art. 15zq ust. 5 ww. ustawy, osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje jeżeli:

1) umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020 r.;

2) przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

3) nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Odmowa prawa do świadczenia postojowego następuje w drodze decyzji. Od decyzji o odmowie prawa do tegoż świadczenia przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego dla postępowań w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Przepisy art. 83 ust. 5-7 i art. 83a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych stosuje się odpowiednio (art. 15 zv ustawy covidowej).

Ochrona zatrudnienia oraz zmniejszenie obciążeń i zachowanie płynności finansowej przedsiębiorców to główne zadania pakietu regulacji, które składają się na tarczę antykryzysową. Rozwiązania tam zawarte obejmują nie tylko przedsiębiorców zatrudniających pracowników, a więc zapewniających miejsca pracy, ale również osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą oraz wykonują pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Wśród rozwiązań, które mają zapobiegać skutkom epidemii (...) 19 w Polsce, jest wsparcie realizowane przez ZUS w postaci wypłacania świadczeń postojowych. W uzasadnieniu projektu nowelizacji, która dodała do komentowanej ustawy między innymi art. 15zq-15zx, podkreślono, że osoby prowadzące działalność gospodarczą, opłacające składki same za siebie oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia, a także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło, są szczególnie narażone na "niestabilność, a nawet całkowitą utratę przychodów z powodu pandemii (...)19, ze względu na brak zleceń lub zamówień, czy rezygnację z realizowanych lub zawieranych umów. Rozwiązania legislacyjne obowiązujące już wcześniej (możliwość skorzystania z odroczenia terminu płatności składek, układu ratalnego, umorzenia należności składek) w obliczu pandemii spowodowanej (...)19 w wielu przypadkach okazały się niewystarczające, aby uchronić określone grupy podmiotów przed zatorami płatniczymi i upadłością, jak również brakiem środków finansowych na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych.

Wprowadzając art. 15 zq ustawy covidowej ustawodawca zaproponował możliwość pomocy publicznej dla osób najbardziej dotkniętych epidemią (a więc niestabilnością gospodarczą), czyli osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych oraz osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. W oczywisty sposób przepis miał niejako „ratować” osoby wymienione w ustawie przed bankructwem, co z jednej strony miało chronić ich zabezpieczenie socjalne, a z drugiej strony ochraniać gospodarkę przed zapaścią. Powyższe założenie wymaga uwzględnienia takiej wykładni celowościowej powyższych przepisów w kontekście oceny prawidłowości zaskarżonej decyzji. / por w tym zakresie także Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 2 września 2020 r. IV U 1195/20/.

W ocenie Sądu Okręgowego jednoznacznym zamiarem ustawodawcy w ramach przedstawionego powyższej sporu prawnego było przyznanie pomocy publicznej (finansowej) dla osób prowadzących działalność gospodarczą, wykonujących zlecenia w ramach umów cywilnoprawnych w tym w szczególności dla osób działających w branżach najbardziej poszkodowanych na skutek epidemii koronawirusa. Jednocześnie jednak z przytoczonych wyżej przepisów wynika, że głównym warunkiem w przypadku osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, który należy spełniać, aby móc ubiegać się o świadczenie postojowe, jest fakt niepodlegania ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawcy prawa do świadczenia postojowego argumentując, że wnioskodawca nie jest do tego uprawniony bowiem podlega dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym tj. posiada inny tytuł ubezpieczenia. W ocenie Sądu Okręgowego twierdzenie to nie jest uprawnione.

Zgodnie z art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U 2020 poz 266) prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje osobom, które nie spełniają warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo. Tym samym ustawodawca umożliwił dobrowolne przystąpienia do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych wszystkim osobom, które nie spełniają warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo. Dobrowolne ubezpieczenie ma charakter akcesoryjny w tym sensie, że może mieć miejsce jedynie wtedy, gdy dana osoba nie ma tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia ( J. Stelina, Dobrowolne ubezpieczenia emerytalne, [w:] T. Bińczycka-Majewska (red.), Konstrukcje, s. 301–303). (...) dobrowolne nie uzupełniają one ubezpieczenia obowiązkowego z tego tytułu, wstępując na jego miejsce (por. J. Stelina, Dobrowolne ubezpieczenia emerytalne, [w:] T. Bińczycka-Majewska (red.), Konstrukcje, s. 285–286). Dobrowolne ubezpieczenie społeczne jest wyjątkiem od ogólnej reguły obowiązującej w tej gałęzi prawa, która charakteryzuje się przymusowym charakterem, przejawiającym się powstawaniem stosunku ubezpieczenia ex lege niezależnie od woli ubezpieczonego (por. W. Szubert, Ubezpieczenia społeczne. Zarys systemu, s. 49 czy T. Zieliński, Ubezpieczenia społeczne pracowników, s. 129–130). Istnienie dobrowolnego ubezpieczenia jest uzasadnione koniecznością osłony nietypowych sytuacji życiowych czy zawodowych poszczególnych podmiotów, niespełniających przesłanek do objęcia ubezpieczeniem obowiązkowym (por. T. Bińczycka, Dobrowolne ubezpieczenie społeczne, s. 25).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. 4 ustawy o systemie obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4;

W konsekwencji w przypadku gdy osoba objęta dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi na wniosek uzyskała tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń (np. została zatrudniony na podstawie umowy o pracę, rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej wykonuje umowę zlecenia itp.), podlega wówczas obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu oraz rentowym i musi być z tego tytułu zgłoszona do ubezpieczeń. W takim bowiem przypadku nie występuje już sytuacja braku jakiegokolwiek tytułu do ubezpieczeń, która mogłaby być uzasadnieniem do podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Wobec tego od dnia powstania tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń brak jest prawa do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi na zasadzie dobrowolności.

Mając powyższe na uwadze podnieść należy iż podnoszone przez organ rentowy występowanie innego tytułu ubezpieczenia uniemożliwiające przyznanie wnioskodawcy prawa do świadczenia postojowego ma na gruncie rozpoznawanej sprawy charakter pozorny. Wnioskodawca nie ma tytułu do objęcia go ubezpieczeniem dobrowolnym wobec zawarcia w dniu 24 stycznia 2020r. umowy zlecenia z Centrum (...) w P.. Z tego bowiem tytułu wnioskodawca nie wykonujący żadnej innej działalności zarobkowej powinien być zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Brak zaś możliwości wykonania wskazanej umowy spowodowanej stanem epidemii stanowił asumpt do złożenia wniosku o świadczenie postojowe.

W tym stanie rzeczy, uznać trzeba, że wnioskodawca spełniła wszystkie, z wymaganych przez ustawodawcę, warunków do uzyskania prawa do świadczenia postojowego, określonych w cytowanym art. 15zq ustawy z dnia 2 marca 2020 r. ustawy covidowej.

Wnioskodawca zawarł umowę cywilnoprawną przed dniem 1.2.2020 r., nie posiada innego tytułu do ubezpieczeń społecznych, zamieszkuje na terytorium Polski i posiada obywatelstwo RP, nie miał możliwości wykonywania umowy cywilnoprawnej w całości z powodu przestoju w prowadzeniu działalności zleceniodawcy i nie przekroczył granicznej kwoty przychodu z umowy, o której mowa w art. l5zq ust. 5 pkt 2 zacytowanej ustawy, co wynika bezpośrednio z oświadczenia płatnika składającego wniosek i nie było kwestionowane przez organ rentowy.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 KPC uznając odwołanie wnioskodawcy za zasadne, zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do świadczenia postojowego.

J.L.