Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 4116/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 sierpnia 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r., art. 83 §1 k.c. w związku z art. 300 k.p. stwierdził, że M. K. (1) jako pracownik u płatnika składek F. I J. W. w Ł. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 7 maja 2019 roku. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że J. W. zawarł z M. K. (1) umowę o pracę od 7 maja 2019 roku, w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem w kwocie 2 250,- zł, na mocy której powierzono mu obowiązki operatora ciągnika - pracownika gospodarczego. Pracownik nie posiadał wcześniej tytułu do ubezpieczenia społecznego. Płatnik nie zatrudniał innych osób na takim samym stanowisku lub z takim samym zakresem obowiązków. W dniu zatrudnienia pracownik miał zostać przeszkolony z zakresu BHP. O godzinie 7.00 przystąpił się do pracy. Otrzymał skierowanie do lekarza medycyny pracy i udał się na to badanie. Nie wrócił do pracy ponieważ trafił do szpitala po urazie ręki. W ocenie organu rentowego zawarcie spornej umowy o pracę miało charakter pozorny (decyzja k.34-37).

W odwołaniu od powyższej decyzji J. W. wniósł o jej uchylenie. Podkreślił w uzasadnieniu, iż M. K. (1) został zatrudniony na okres próby 3 miesięcy. Stawił się do pracy i został skierowany na badanie. Od tego samego dnia stał się niezdolny do pracy. Wypłacił mu wynagrodzenie za 14 dni choroby. Umowa uległa rozwiązaniu po upływie okresu, na który była zawarta. Pracownik otrzymał ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy (odwołanie k. 3-4).

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu odpowiedzi organ rentowy przytoczył argumentację jak w treści zaskarżonej decyzji (odpowiedź na odwołanie k.5-6).

Zainteresowany, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, przyłączył się do odwołania (e-protokół z 15 X 2020 roku 00:02:14).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Zainteresowany M. K. (1) pracował uprzednio w spółdzielni w B., na podstawie umowy zlecenia jako traktorzysta (przesłuchanie zainteresowanego M. K. (1) e-protokół z 15 X 2020 roku 00:41:42).

Trafił do J. W. z ogłoszenia, które przeczytał w 2018 roku w gazecie. Został zatrudniony do obsługi traktora od 2 stycznia 2019 roku. Nie otrzymał żadnej umowy o pracę. Miał otrzymywać 15 zł za godzinę pracy. Pracował codziennie w stałych godzinach od 7.00 do 17.00.

Firma (...) zajmowała się dostawą i sortowaniem piasku i żwiru. Zainteresowany jest z zawodu spawaczem. Zajmował się naprawą sprzętu, spawaniem, obsługiwał ciągnik i wykonywał prace porządkowe. W dniu 7 maja 2019 roku zainteresowany wraz ze swoim synem Ł., który również pracował u wnioskodawcy, sztorcował surowe deski (przesłuchanie zainteresowanego M. K. (1) e-protokół z 15 X 2020 roku 00:41:42 w zw. z 00:02:47 i 00:12:17, zeznania świadka Ł. K. e-protokół z 15 X 2020 roku 00:22:47 i 00:30:13 i zeznania świadka M. K. (2) e-protokół z 15 X 2020 roku 00:32:23).

Puszczał deskę z jednej strony krajzegi, a syn odbierał z drugiej. Podczas gdy syn odnosił deski, zainteresowany wyłączał urządzenie i w tym czasie paski klinowe wciągnęły mu rękę. Było to około godziny 9.30 – 9.40. Syn wyciągnął mu rękę. J. W. zawiózł go do szpitala (przesłuchanie zainteresowanego M. K. (1) e-protokół z 15 X 2020 roku 00:41:42 w zw. z 00:02:47 i 00:12:17, zeznania świadka Ł. K. e-protokół z 15 X 2020 roku 00:22:47 i 00:30:13).

Zainteresowany w wyniku zdarzenia doznał urazu nadgarstka i mnogich urazów ręki, urazu mięśnia i ścięgna na poziomie nadgarstka i złamania palca. Przeprowadzono amputację urazową części dystalnej paliczka bliższego kciuka ręki lewej. Stwierdzono również oparzenia tkanek, ubytek naskórka palców II i III. Miał ranę szarpaną paliczka bliższego palca II i III, złamanie paliczka bliższego palca II, uszkodzenie ścięgna prostownika palca II i częściowe prostownika palca III, uszkodzenie pęczka naczyniowo-nerwowego po stronie promieniowej palca II z jego ubytkiem, oparzenia tkanek, ubytek naskórka palców II i III (przesłuchanie zainteresowanego M. K. (1) e-protokół z 15 X 2020 roku 00:41:42 w zw. z 00:02:47, karta informacyjna - dokumentacja medyczna k.94).

Umowę podpisał po wyjściu ze szpitala. Po wypadku przebywał na zwolnieniu lekarskim i nie wrócił do pracy. Wnioskodawca w tym samym dniu, w którym zawarł umowę z zainteresowanym, zawarł formalną umowę także z jego synem. Wnioskodawca nie przedłużył z nim umowy (przesłuchanie zainteresowanego M. K. (1) e-protokół z 15 X 2020 roku 00:41:42 w zw. z 00:02:47 i 00:12:17, zeznania świadka Ł. K. e-protokół z 15 X 2020 roku 00:22:47 i 00:30:13).

Wnioskodawca obiecywał zarówno zainteresowanemu jak i Ł. K., że ich zarejestruje (zeznania świadka Ł. K. e-protokół z 15 X 2020 roku 00:22:47).

Z umowy o pracę z dnia 7 maja 2019 roku wynikało, że zainteresowany został zatrudniony na podstawie umowy o pracę na okres próbny, od 7 maja 2019 roku do 6 sierpnia 2019 roku, w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku operator ciągnika-pracownik gospodarczy, z wynagrodzeniem 2.250,- zł (umowa o pracę k.31 akt ZUS).

W dniu 7 maja 2019 roku wystawione zostało także skierowanie na badanie lekarskie (skierowanie k.25 akt ZUS).

Wynagrodzenie płatne było do rąk własnych (listy płac k.22-23).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie w świetle zgromadzonego materiału dowodowego zasługuje na uwzględnienie i powoduje zmianę zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 i 13 ust 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r., poz. 300 z późn. zm.), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym - podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie zaś do treści art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 60 poz. 636 z późn. zm.), osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Natomiast, jak stanowi art. 4 w ust 1 i 2 w/w ustawy zasiłkowej, ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

W myśl art. 22 §1 kp przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Stosownie do treści § 1 1 art. 22 kp, zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.

Zaś zgodnie z § 1 2 art. 22, nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W niniejszej sprawie płatnik składek J. W. zawarł z zainteresowanym w dniu 7 maja 2019 roku formalną umowę o pracę, która stanowiła stosowną podstawę do zastosowania w/w regulacji i przyjęcia, iż uzyskał on prawo do świadczeń określonych w ustawie zasiłkowej. Jednakże ważność tej umowy została przez organ rentowy niesłusznie zakwestionowana. Niewątpliwie bowiem sporna umowa o pracę nie została zawarta dla pozoru, chociaż w ocenie Sądu zawarto ją w celu umożliwienia wnioskodawcy skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Mimo to jest ona ważna i nie ma do niej zastosowania przepis art. 83 k.c.

Zgodnie z treścią art. 83 kc nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Inaczej mówiąc strony niejako udawałyby, że dokonują jakiejś czynności prawnej np. zawierają umowę o pracę.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, okoliczność, na którą Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, iż nie skutkuje w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego tylko taka umowa o pracę, która nie wiąże się z faktycznym wykonywaniem tej umowy, a zgłoszenie do ubezpieczenia następuje tylko pod pozorem istnienia tytułu ubezpieczenia w postaci zatrudnienia. Chodzi tu zatem o „fikcyjne” zawarcie umowy, gdzie następuje zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego jako pracownika osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła (wyrok Sądu Najwyższego z 16 marca 1999 r. II UKN 512/98, opubl: OSNAPiUS rok 2000, Nr 9, poz. 36; wyrok Sądu Najwyższego z 28 lutego 2001 r. II UKN 244/00, opubl: OSNAPiUS rok 2002, Nr 20, poz. 496; wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996 r. II UKN 32/96, opubl: OSNAPiUS rok 1997, Nr 15, poz. 275; wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr 7-8, poz. 122; wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr 7-8, poz. 122; wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r. II UK 141/04, opubl: OSNAPiUS rok 2005, Nr 15, poz. 235, str. 712).

Tytułem do ubezpieczenia, z którym przepisy prawa ubezpieczeń społecznych łączą podleganie ubezpieczeniu i prawo do świadczeń, jest zatrudnienie jako wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy. Nie jest istotne przy tym, czy strony miały realny zamiar zobowiązania się – przez pracownika do wykonywania pracy, a pracodawcy do przyjmowania tego świadczenia i dawania wynagrodzenia, lecz to czy zamiar taki został w rzeczywistości zrealizowany.

Ustalając stan faktyczny Sąd dał wiarę zeznaniom świadków oraz zainteresowanego, w których wskazali na realność zawartej umowy o pracę oraz faktyczne świadczenie pracy przez wnioskodawcę w ramach powyższej umowy o pracę począwszy od dnia 2 stycznia 2019 roku do momentu powstania u niego niezdolności do pracy. W ocenie sądu brak jest jakichkolwiek podstaw do odmowy wiary zeznaniom świadków, którzy chociaż osobiście związani z zainteresowanym zeznawali bardzo spontanicznie jedynie w zakresie swej wiedzy. Wszyscy świadkowie zgodnie potwierdzili, iż zainteresowany już od stycznia 2019 roku wykonywał na rzecz płatnika prace związane z obsługą ciągnika, cięciem desek, spawaniem i prace porządkowe. Pracę świadczył codziennie, w godzinach 7.00-17.00. Wykonywał w tym zakresie polecenia płatnika.

W ocenie Sądu zeznania w niniejszej sprawie są jasne, logiczne, niesprzeczne oraz wzajemnie uzupełniają się. Stwierdzić należy, iż wskazane przez wymienione wyżej osoby okoliczności znajdują również potwierdzenie w treści dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, a więc w pozostałym zebranym w sprawie materiale dowodowym powołanym w opisanym stanie faktycznym.

Na podkreślenie zasługuje okoliczność, iż złożone do akt dokumenty nie były kwestionowane przez ZUS, a zeznania wnioskodawcy oraz świadków nie zostały zasadnie podważone w toku procesu przez organ rentowy.

W świetle poczynionych w rozpoznawanej sprawie ustaleń faktycznych nie można mówić o pozorności oświadczeń woli w zawarciu umowy o pracę.

W tym miejscu należy rozważyć, czy zachowanie to nie narusza zasad współżycia społecznego, gdyż zgodnie z w/w art. 58 § 2 kc nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W wyroku z dnia 18 października 2005 roku (sygn. akt II UK 43/05, opubl. OSN Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 2006, Nr 15 – 16, poz. 251) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia (np. urodzeniem dziecka i niezdolność do pracy w okresie ciąży) i ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Na uwagę zasługuje także stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w wyroku z 14 marca 2001 r. (II UKN 258/00, OSNP 2002/21/527), zgodnie z którym nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował i wypłacał z tego tytułu wynagrodzenie za pracę. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

Sąd Okręgowy w Łodzi podziela również pogląd Sądu Najwyższego zawarty w wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04 opublikowanym w OSNP 2005/15/235), w którym stwierdza się, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 kc w zw. z art. 300 kp).

W niniejszej sprawie wnioskodawca zawarł kwestionowaną umowę o pracę w dniu 7 maja 2019 roku, chociaż faktycznie pracę świadczył od stycznia 2019 roku. Pracodawca zarówno jemu, jak i jego synowi cały czas obiecywał zalegalizowanie zatrudnienia. Uczynił to jednak dopiero po wypadku zainteresowanego. Nie zmienia to jednak faktu, iż zainteresowany świadczył pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy.

Stosownie do treści art. 58 §1 kc, czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Zaś w myśl § 2 w/w przepisu, nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

W ocenie Sądu zawarcie przedmiotowej umowy o pracę nie miało na celu obejścia przepisów ustawy, gdyż osiągnięcie wskazanych przez organ rentowy celów jest zgodne z ustawą. Nawiązanie stosunku pracy powoduje konsekwencje prawne nie tylko w sferze prawa pracy, ale i w innych dziedzinach prawa. Jednym z takich skutków jest prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek ziszczenia się określonych w ustawie warunków. Skutek ten po ich spełnieniu powstaje z mocy prawa. Nie można zatem wiązać zawarcia umowy o pracę, choćby zmierzała wyłącznie do uzyskania świadczeń ubezpieczeniowych, z zamiarem obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr 7-8, poz. 122; zdanie odrębne do wyroku Sądu Najwyższego z 14 lipca 2005 r. II UK 278/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr 7-8, poz. 116). Cel w postaci objęcia ubezpieczeniem społecznym i uzyskania z niego świadczeń nie jest bowiem sprzeczny z ustawą ani nie zmierza do jej obejścia, a przeciwnie - co zostało już wcześniej powiedziane - jest konsekwencją uzyskania statusu pracownika.

Ponieważ postępowanie dowodowe wykazało, iż zainteresowany pracę podjął i faktycznie ją świadczył, a pracodawca – świadczenie to przyjmował, płacąc umówione wynagrodzenie co potwierdzają zeznania świadków, brak podstaw do uznania nieważności spornej umowy o pracę.

Uwzględniając poglądy Sądu Najwyższego wyrażone w przytoczonych orzeczeniach, należy uznać, że w sytuacji gdy wolą stron zawierających umowę o pracę było nawiązanie stosunku pracy i doszło do faktycznego świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu jej stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (np. choroby ), nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa. Zawarcie spornej umowy o pracę, w świetle zebranego materiału dowodowego, w ocenie Sądu Okręgowego nie było też sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Ostatecznie pracodawca wypełnił obowiązek, który ciążył na nim już od stycznia 2019 roku.

Mając powyższe na uwadze Sąd doszedł do przekonania, iż decyzja organu rentowego wydana została w oparciu o błędnie ustalony stan faktyczny i nie znajduje ona oparcia w realiach niniejszej sprawy.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 477 14 § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję uznając odwołanie za zasadne.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS z aktami rentowymi.

16 XI 2020 roku.