Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2020 roku

Sąd Rejonowy w Giżycku w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący – SSR Bogdan Wałachowski

Protokolant – sekr. Justyna Byller

w obecności oskarżyciela publicznego z Państwowej |Inspekcji Pracy w E. – Luiza Chojnowska

po rozpoznaniu w dniu 17.10.2019 roku, 25.02.2020 roku, 06.10.2020 roku, 26.10.2020 roku, 08.09.2020 roku na rozprawie sprawy

A. D.

córki E. i E. zd. D.

ur. (...) w G.

obwinionej o to, że:

1.  będąc osobą reprezentującą pracodawcę w Szkole Podstawowej w W. nie wykonała przepisów ustawy z dnia 04.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych i podejmowała działania niezgodne z przepisami cytowanej wyżej ustawy oraz wydanym na jej podstawie regulaminie zfśs z 22.07.2015 r., polegające na zorganizowaniu i opłaceniu dniach 21.11.2018 r. i 24.12.2019 r. ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych wycieczki zagranicznej do E. w okresie 24-31.01.2019 r. pomimo nie uwzględnienia w planie rzeczowo- finansowym na 2018 r. wydatkowania na ten cel środków funduszu

tj. o za wykroczenie z art. 12a ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1352) w związku z art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1352), w związku z §3 ust. 2, §17 ust. 2, §18 ust. 3 oraz §20 ust. 7 regulaminu zfśs z 22.07.2015 r.

2.  będąc osobą reprezentującą pracodawcę w Szkole Podstawowej w W. nie wykonała przepisów ustawy z dnia 04.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych i podejmowała działania niezgodne z przepisami cytowanej wyżej ustawy oraz wydanym na jej podstawie regulaminie zfśs z 22.07.2015 r., polegające na przyznaniu 19 pracownikom- uczestnikom wycieczki do E. indywidualnych dopłat w okresie od 25.10.2018 r. do 22.11.2018 r. nie uwzględniając sytuacji życiowej, materialnej czy rodzinnej osób uprawnionych do korzystania ze środków zfśs

tj. o za wykroczenie z art. 12a ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1352) w związku z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1352), w związku z §3 ust. 2, §17 ust. 2 oraz §20 ust. 7 regulaminu zfśs z 22.07.2015 r.

1.  Obwinioną A. D. uznaje za winną popełnienia obu zarzucanych jej czynów i za to na podstawie art. 39§1 kw odstępuje od wymierzenia kary.

2.  Zwalnia obwinioną od opłaty i pozostałych kosztów sądowych.

II W 287/19

UZASADNIENIE

Państwowa Inspekcja Pracy w E. skierowała wniosek o ukaranie A. D. zarzucając jej, iż będąc osobą reprezentującą pracodawcę w Szkole Podstawowe w W. nie wykonała przepisów ustawy z dnia 04.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych i podejmowała działania niezgodnie z przepisami cytowanej ustawy oraz wydanym na jej podstawie regulaminie zfśs z 22.07.2015 r., polegające na zorganizowaniu i opłaceniu w dniach 21.11.2018r. i 24.12.2018 r. (k. 26-27, 36- mylnie wskazano we wniosku datę 24.12.2019 r.) ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych wycieczki zagranicznej do E. w okresie 24-31.01.2019 r. pomimo nie uwzględnienia w planie rzeczowo- finansowym na 2018 r. wydatkowania na ten cel środków funduszu, tj. za wykroczenie z art. 12a ust. 1 ustawy z dnia 04 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. z 2019 r. poz. 1352) w związku z art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 04 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. z 2019 r. poz. 1352), w związku z §3 ust. 2, §17 ust. 2, §18 ust.3 oraz §20 ust. 7 regulaminu zfśs z 22.07.2015 r. Ponadto, również o to, iż będąc osobą reprezentującą pracodawcę w Szkole Podstawowej w W. nie wykonała przepisów ustawy z dnia 04.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych i podejmowała działania niezgodne z przepisami cytowanej ustawy oraz wydanym na jej podstawie regulaminie zfśs z 22.07.2015 r, polegające na przyznaniu 19 pracownikom- uczestnikom wycieczki do E. indywidualnych dopłat w okresie od 25.10.2018 r. do 22.11.2018 r. nie uwzględniając sytuacji życiowej, materialnej czy rodzinnej osób uprawnionych do korzystania ze środków zfśs tj. za wykroczenie z art. 12a ust 1 ustawy z dnia 04 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. z 2019 r. poz. 1352) w związku z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 04 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. z 2019 r. poz. 1352), w związku z §3 ust. 2,§17 ust. 2, §20 ust. 7 regulaminu zfśs z 22.07.2015 r.

A. D. (48 lat) w latach m. inn. 2018-2019 pełniła funkcję Dyrektora Szkoły Podstawowej w W.. Wycieczka zagraniczna do E., która została zorganizowana w dniach 24-31.01.2019 r. i w której udział wzięli w większości pracownicy Szkoły Podstawowej im. K. J. w W. organizowana była w trakcie obowiązywania regulamin zakładowego funduszu świadczeń socjalnych z dnia 22.07.2015 r. (k.72-79). Przedmiotowy regulamin w §3 określał zaś, iż środki zfśs dzieli się zgodnie z corocznie sporządzanym planem, a szczegółowy plan finansowy dochodów i wydatków ustalany jest corocznie, do końca I kwartału w porozumieniu ze związkami zawodowymi. Paragraf 20 ust. 7 regulaminu zaznaczał, iż przedstawiciele związków zawodowych działających w szkole biorą udział w uzgadnianiu planu rzeczowo-finansowego funduszu na kolejny rok kalendarzowy, przyznawaniu świadczeń socjalnych. Dalej, paragraf 18 przedmiotowego regulaminu wskazywał, iż ze środków funduszu socjalnego może być dofinansowany udział pracowników (…) w różnych formach działalności kulturalno-oświatowej oraz sportowo- rekreacyjnych organizowanych przez szkołę na wniosek pracowników(…). Regulamin zakładał również możliwość zorganizowania dodatkowej imprezy kulturalno- oświatowej, co można uznać w przedmiotowej sprawie za wycieczkę, a środki na jej organizację mogły być przesunięte z innych form działalności funduszu. Impreza taka miała zaś być umieszczona w planie wydatków. Na podstawie powoływanego regulaminu, w szkole obowiązywał plan rzeczowo- finansowy zfśs na rok 2018 r, który posiadał wydatek w postaci działalności kulturalno- oświatowej i sportowo- rekreacyjnej w kwocie w wysokości 5.000 zł (k.17). Był on zatwierdzony przez przedstawicieli wszystkich organizacji związkowych działających w szkole, tj. (...) Organizację (...) oświaty (...) w W., Związek (...) oraz (...) Organizację Związek Zawodowy (...) w S.. Przedmiotowy plan w trakcie trwania roku kalendarzowego był zmieniany, aczkolwiek była to zmiana nie uwzględniająca działalności kulturalno- oświatowej oraz sportowo- rekreacyjnej (k.17v,18-19).

Umowa na organizację przedmiotowej wycieczki została podpisana w dniu 19.10.2018 r. (k.22-23, 54), a zapłata za nią nastąpiła na polecenie obwinionej w dniach 21.11.2018 r. i 24.12.2018 r. (k. 26-27, 36, protokół kontroli k. 1-6), mimo że nie uwzględniono na ten cel środków w planie rzeczowo- finansowym (k.17).

W tym miejscu wskazać należy, iż zgodnie z przepisem art. 8 ust. 2 powoływanej ustawy zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowych z funduszu, z uwzględnieniem ust.1-Ib oraz zasady przeznaczania środków funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej określa pracodawca w regulaminie ustalonym zgodnie z art. 27 ust. 1 albo art. 30 ust. 6 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych(…). Wydany na tej podstawie regulamin zfśs stanowi źródło prawa pracy na podstawie art. 9 k.p. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2012 r., I UK 140/12, OSNP 2013 nr 13-14, poz. 160; z dnia 23.10.2008 r., II PK 74/08 oraz z dnia 20.08.2001 r., I PKN 579/00, OSNAPiUS 2003 nr 14, poz. 331). Skoro określa on także zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z funduszu, jest więc wiążący nie tylko w zakresie ogólnych zasad (kryteriów) podziału środków funduszu świadczeń socjalnych, ale także do ustanowionego w nim trybu ich przyznawania pracownikom, uwzględniającego indywidualną ocenę każdego przypadku według przyjętych kryteriów. Sąd odrzucił z tego powodu wyjaśnienia obwinionej (k.262) w zakresie, że wycieczka zorganizowana została zgodnie z regulaminem.

Z akt sprawy wynika jasno, iż pracodawca opracował regulamin, który w swojej treści akcentował, iż środki z funduszu dzieli się zgodnie z corocznie sporządzanym planem. Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnym, jak wspomniano powyżej, nie zobowiązuje pracodawcy do ustalenia przedmiotowego planu, a jedynie do utworzenia stosownego regulaminu. Skoro jednak pracodawca w treści regulaminu zawarł postanowienia o podziale środków zfśs zgodnie z corocznie sporządzanym planem rzeczowo- finansowym, był on do takiego zachowania wprost zobowiązany i Sąd podzielił stanowisko oskarżyciela w tym przedmiocie. Analiza materiału dowodowego wskazała jednoznacznie, iż A. D. nie zrealizowała przepisów ustawy w podnoszonym powyżej zakresie, albowiem w planie rzeczowo- finansowym na rok 2018 nie wskazano w ramach działalności kulturalno- oświatowej i sportowo- rekreacyjnej planowanej wycieczki do E., jak również kwoty, która została na nią de facto przeznaczona. Zgodnie z dokumentami przedłożonymi w niniejszej sprawie wycieczka do E. kosztowała bowiem 48.024,80 zł, a plan na realizację działalności kult-oświat. i sportowo- rekreacyjnej przewidywał koszt 5.000 zł. Mimo, iż obwiniona podnosiła, iż plan nie musiał być aktualizowany w ciągu roku, a jego rozliczeniem jest sprawozdanie z wydatkowania środków funduszu w poprzednim roku, w czasie 2018 r. dokonywano zmian w jego zapisach, co uzgodnione zostało z (...) w dniu 29.06.2018 r., z (...) w dniu 27.06.2018 r., z I. Ł. 27.06.2018 r. (protokół kontroli PIK-k. 2v). Sąd nie miał wątpliwości, iż decyzja o organizacji wycieczki została podjęta na wniosek pracowników i była omówiona ze związkami zawodowymi, które wyraziły na nią zgodę (stenogram spotkania organizacyjnego z dnia 17.01.2019 r.- k.173-177,stenogram ze spotkania z dnia 18.01.2019 r.- k.178-190, świadek I. Ł. k.191v-192,J. R.- k. 192v, J. P.-k.193, B. S.- k.193-193v, A.K.-k.194, D. Ł.- k.223).Zgodę wyraziła również R. A. ( związek zawodowy (...))- skoro sama wzięła udział w wycieczce. Niemniej jednak, nie spowodowało to uwolnienie A. D. od odpowiedzialności przestrzegania zapisów regulaminu w pozostałym zakresie.

Odnosząc się do drugiego z zarzucanym obwinionej czynów wskazać należy, iż wyrażona przez art. 8 ust. 1 w/w ustawy reguła, zgodnie z którą przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu jest nadrzędna i ma charakter bezwzględny. Przepis wyraźnie wiąże wysokość przyznawanego świadczenia z rozpatrywaną łącznie sytuacją życiową, rodzinną i materialną osoby uprawnionej. Taki sposób postępowania zakładał również w § 17 ust. 2 oraz § 18 ust.5 regulamin, obowiązujący w chwili zorganizowania wycieczki. Prawidłowa interpretacja powyższej regulacji nie zezwala zatem na przyznanie przez pracodawcę świadczenia z zfśs pracownikom z pominięciem indywidualnej analizy ich sytuacji pod kątem wskazanego kryterium socjalnego. Takie przyzwolenie byłoby bowiem traktowane, zgodnie z poglądem doktryny, jako przyznanie dodatków do wynagrodzenia. Wskazany przepis wyraźnie zaznacza wektor zależności między wartością przyznanego świadczenia a sytuacją życiową, rodzinną i materialną osoby uprawnionej. To powiązanie może oznaczać tylko jedno: im gorsza sytuacja jest osoby uprawnionej, tym wyższe powinno być świadczenie. Nakłada to zatem na przyznających świadczenie obowiązek indywidualnej kwalifikacji wniosków. Świadczenie ulgowe winno mieć indywidualnie określonego adresata (I. S., N. spojrzenie na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, Monitor Prawa Pracy nr 6/10).

Na mocy powyżej wspomnianych regulacji, obwiniona A. D. zobowiązana była do zróżnicowania otrzymywanych przez pracowników dopłat do wycieczki, po uprzedniej weryfikacji ich indywidualnej sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej, czego nie uczyniła w okresie od dnia 25.10.2018 r. do dnia 22.11.2018 r.

Wyraźnie stanowił o tym również § 18 ust.5 regulamin, który wprost określał, iż wysokość dofinansowana uzależniona jest od wskazanych powyżej kryteriów, a uczestnik imprezy dopłaca różnicę, która wynika z poniesionych kosztów jednostkowych i kwoty dofinansowania jego udziału. Przyznanie świadczenia poza wymaganym trybem, zgodnie z obowiązującą linią orzeczniczą w tym przedmiocie, nawet za ewentualną zgodą organizacji związkowej, oznacza zawsze naruszenie przez pracodawcę regulaminu wykorzystania zfśs, a tym samym naruszenie art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 04 marca 1994 roku o zfśs. Poza sporem jest, co przyznała sama obwiniona oraz słuchani na tę okoliczność świadkowie (świadek R. A.-k. 240, 240v, J. R. (2)- k.192 v, 193, J. P. (2)- k. 193, B. S. (2)-k.193,), że na poczet kosztów wycieczki, osoby nią zainteresowane wpłacały najpierw kwotę w równej wysokości 500 zł, a następnie, resztę niezbędną do pokrycia jej kosztów, pokrył pracodawca z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Następnie osoby będące uczestnikami wycieczki wniosły o jej odpowiednie dofinansowanie i przyznanie świadczenia w określonej kwocie (protokół kontroli PIP- k.3,protokół kontroli PIP-k.64v, wnioski- k.29-32). Dopłata uwzględniała dofinansowanie w 70,80,90 i 100% (k. 140, 141-146), co pozostaje w sprzeczności z kryteriami różnicowania świadczeń określonymi w załączniku nr 3 do wskazywanego regulaminu (k.82). Na przedłożonych przez pracowników wnioskach, jak słusznie wskazywał oskarżyciel, nie ma daty oraz podpisu obwinionej działającej jako osoba reprezentująca pracodawcę w Szkole Podstawowej w W. i tym samym uprawnioną do rozpatrywania wniosku. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest fakt, iż do dnia kontroli PIP, która odbyła się 20.09.2019 r. i wskazała na tę okoliczność, wnioski uznać można jako pozostawione bez rozpoznania. Niejasne jest również dlaczego we wniosku o przyznanie świadczenia widnieją określone kwoty dofinansowania. Brak jest bowiem w aktach sprawy jakiegokolwiek dowodu wskazującego na faktyczną weryfikację wniosków pod kątem bieżącej sytuacji życiowej (ilości osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym), materialnej(dochodzie na jedną osobę w gospodarstwie domowym) czy rodzinnej (ilość wychowywanych dzieci) pracowników, a samo złożenie wniosku bez wskazanych wyżej informacji za takie uznane być nie może. Obwiniona zaznaczyła, iż rozliczyła koszt wycieczki, a następnie obciążyła pracowników odpowiednimi dopłatami, w oparciu o ich oświadczenia, o których mowa w §20 ust. 1 wskazywanego regulaminu. Niemniej jednak, w toku procesu A. D. w żaden sposób nie udowodniła, aby dysponowała aktualną wiedzą, na temat sytuacji majątkowej poszczególnych pracowników, która uzasadniałaby taką, a nie inną decyzję odnośnie przyznawanych dopłat. W materiału dowodowego wynika, iż obwiniona oparła się na wnioskach pracowników z roku ubiegłego (stenogram ze spotkania organizacyjnego 17.01.2019 r. k. 175), które jak wiadomo mogły ulec diametralnym zmianom. Podkreślić należy, iż świadczenia z zfśs mają charakter uznaniowy, a sam fakt złożenia wniosku przez pracownika nie daje możliwości przyznania świadczenia bez uprzedniej weryfikacji sytuacji życiowej osoby zainteresowanej. W ocenie Sądu, analiza materiału dowodowego w przedmiotowej sprawie w sposób jasny wskazuje, wbrew wyjaśnieniom obwinionej w tym zakresie, które z tego powodu zostały odrzucone, iż obwiniona uchybiła swojemu obowiązkowi, a uprzednie zobowiązanie pracowników do zapłaty kwoty w równej wysokości 500 zł, a następnie zróżnicowanych dopłat do wycieczki pozostaje w oczywistej sprzeczności z § 18 ust.5 obowiązującego regulaminu. Z analizy materiału dowodowego, w tym podzielonych zeznań świadka (A.K.-k.194) wynika również, iż sposób dopłat i składania wniosków był zorganizowany w inny sposób, niż przy poprzednich wycieczkach, a z podzielonych zeznań pozostałych świadków wynika, iż sposób organizacji wycieczki był chaotyczny, a dopłaty do niej poszczególnych uczestników nie były jasne i klarowne dla wszystkich biorących w niej udział. Sąd podzielił także zeznania pozostałych świadków przesłuchanych na okoliczności obu zarzutów obwinionej, gdyż pozostają ze sobą w większości w zgodzie. Wątpliwości nie budziły również dołączone do akt dokumenty.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wykazuje, że A. D. swoim zachowaniem wyczerpała ustawowe znamiona zarzucanych jej wykroczeń z art. 12a ust. 1 ustawy z dnia 04 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. z 2019 r. poz. 1352) w związku z art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 04 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. z 2019 r. poz. 1352), w związku z §3 ust. 2, §17 ust. 2, §18 ust.3 oraz §20 ust. 7 regulaminu zfśs z 22.07.2015 r. oraz z art. 12a ust 1 ustawy z dnia 04 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. z 2019 r. poz. 1352) w związku z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 04 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. z 2019 r. poz. 1352), w związku z §3 ust. 2,§17 ust. 2, §20 ust. 7 regulaminu zfśs z 22.07.2015 r.Tym samym została uznana za winną obu przypisywanych jej czynów. Na zasadzie art. 39 § kw Sąd odstąpił od wymierzenia jej kary, biorąc pod uwagę charakter i okoliczności obu czynów oraz właściwości i warunki osobiste obwinionej. Na korzyść obwinionej przemawiał fakt, iż nie była ona osobą karaną. Obwiniona, realizując zalecenia PIP-u wprowadziła również nowy regulamin zakładowego funduszu świadczeń socjalnych ( k. 7-11 wraz z załącznikami k. 12-16,51), który w sposób przejrzysty reguluje w chwili obecnej kwestię organizowania wyjazdów i ich dopłat. Plan rzeczowo-finansowy zfśs na rok 2019, był odpowiednio konsultowany ze związkami zawodowymi (k.49- 50v), zakładał również w planie wydatek na działalność kult- oświat. i sportowo- rekreacyjną- wycieczkę w kwocie w odpowiedniej wysokości (k. 49). Dalej, co istotne, okresowe kontrole z PIP odbywały się Szkole Podstawowej w W. już parokrotnie i nigdy wcześniej zalecenia po kontroli nie dotyczyły błędnych zapisów planu rzeczowo- finansowego, a fakt organizowania innych wycieczek zagranicznych, np. na G. również wynika z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie. Pomijając kwestie sposobu oraz formy rozliczenia wycieczki, które pozostają bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, zaakcentować należy także, iż brak jest w niniejszej sprawie dowodów na to, aby wydatkowanie środków z zfśs za 2018 r. wzbudziło zastrzeżenia Gminy, jako organu nadzorującego, co potwierdzili także słuchani w niniejszej sprawie świadkowie (D. Ł.- k. 223v, B. W.- k.239-239v) oraz w większości działających w szkole związków zawodowych. Zauważyć należy, że również związek zawodowy (...) i jego członkowie nie wskazywali w latach ubiegłych na nieprawidłowości w organizowaniu wycieczek zagranicznych i czynności podejmowanych przez obwinioną w związki z tym. Nie sposób odnieść zatem wrażenia, że oba przedmiotowe zarzuty są efektem osobistego konfliktu pomiędzy obwinioną, a R. A..

O zwolnieniu obwinionej od uiszczenia opłaty i ponoszenia kosztów sądowych orzeczono na zasadzie art.121§1 kpw w zw. z art. 624§1 kpk oraz art. 17 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych.