Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2020 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w IV Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący sędzia Ewa Taberska

Protokolant p.o. stażysty Mariola Urbanowicz

po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2020r.

sprawy K. T. (1)

obwinionego z art. 171, art. 174 usta. 1 i 3 i art. 180 ust. 1 Ustawy z dnia 14 grudnia 2012r. o odpadach

z powodu apelacji wniesionej przez oskarżyciela publicznego

od wyroku Sądu Rejonowego w Trzciance

z dnia 16 grudnia 2019r. sygn. akt II W 214/19

1.  Utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok

2.  Kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa

Ewa Taberska

UZASADNIENIE

K. T. (1) został obwiniony o to, że

I.  jako Prezes Zarządu w Gminnym Zakładzie (...) Sp. z o. o. w L., będąc osobą odpowiedzialną za sprawy ochrony środowiska, w okresie od 16.10.2018 r. do 20.11.2018 r. w S., gm. L., woj. (...), magazynował na terenie prowadzonego punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych odpady o kodach (...) w ilości 30 Mg i (...) w ilości 6 Mg bez wymaganej przepisami ustawy o odpadach decyzji właściwego organu na zbieranie tego rodzaju odpadów, czym naruszył przepis art. 25 ust.1 i 3 ustawy o odpadach,

tj. o wykroczenie z art. 174 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach,

I.  jako Prezes Zarządu w Gminnym Zakładzie (...) Sp. z o. o. w L., będąc osobą odpowiedzialną za sprawy ochrony środowiska, w okresie od 01.08.2018 r. do 18.09.2018 r. w S., gm. L., woj. (...), magazynował w obrębie działki o nr ewidencyjnym 124/2 odpadowy destrukt w ilości 535,08 Mg bez wymaganej przepisami ustawy o odpadach decyzji właściwego organu określającej sposób i miejsce magazynowania tego rodzaju odpadów, czym naruszył przepis art. 16 i art. 25 ust.1 i 3 ustawy o odpadach,

tj. o wykroczenie z art. 171 i art. 174 ust.1 i 3 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach,

II.  jako Prezes Zarządu w Gminnym Zakładzie (...) Sp. z o. o. w L., będąc osobą odpowiedzialną za sprawy ochrony środowiska, w okresie od 01.08.2018 r. do 18.09.2018 r. w S., gm. L., woj. (...), magazynował, a następnie przekazał kolejnemu posiadaczowi, odpadowy destrukt bez karty ewidencji odpadu i bez karty przekazania odpadu, czym naruszył przepis art. 66 i art. 67 ustawy o odpadach,

tj. o wykroczenie z art. 180 ust.1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach

III.  jako Prezes Zarządu w Gminnym Zakładzie (...) Sp. z o. o. w L., będąc osobą odpowiedzialną za sprawy ochrony środowiska, w okresie od 12.09.2018 r. do 18.09.2018 r. w S., gm. L., woj. (...), przyjął od jednostki nieuprawnionej Gminy L., a następnie przekazał jednostce nieuprawnionej - firmie (...) z siedzibą w P. odpadowy destrukt, czym naruszył przepis art. 27 ust.2 ustawy o odpadach,

tj. o wykroczenie z art. 175 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach

Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2019 r. w sprawie sygn. akt II W 214/19 Sąd Rejonowy w Trzciance uniewinnił obwinionego K. T. (1) od wszystkich zarzucanych mu czynów (punkt 1 sentencji wyroku). Punkt 2 sentencji wyroku zawierał rozstrzygnięcie o kosztach procesu.

Powyższy wyrok został zaskarżony w części, tj. w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punktach II, III, IV przez oskarżyciela publicznego Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Poznaniu. Oskarżyciel publiczny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji (k. 135-137).

Odpowiedź na apelację złożył obrońca obwinionego adw. S. B., który wniósł o utrzymanie zaskarżonego wyroku w całości i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 161-163).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Wniesienie apelacji przez oskarżyciela publicznego umożliwiło, jak się okazało niezbędną weryfikację merytorycznego rozstrzygnięcia o winie, a przede wszystkim społecznej szkodliwości czynów przypisanych K. T.. Ostatecznie jednak nie doprowadziło ono do zmiany zaskarżonego wyroku.

Już na wstępie należy podkreślić, że oskarżyciel publiczny błędnie postawił zarzut obrazy przepisów prawa materialnego i jednocześnie błędu w ustaleniach faktycznych. Niewątpliwie bowiem obraza prawa materialnego może być przyczyną odwoławczą jedynie wtedy, gdy ma ona charakter samoistny ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 grudnia 2016 roku, sygn. akt II AKa 258/16). W sytuacji gdy skarżący wykazuje, że sądowa ocena dowodów jest błędna, została dokonana z naruszeniem odpowiednich reguł postępowania, tzn. w sposób niepełny, nielogiczny, naruszający zasady wiedzy i doświadczenia życiowego, bądź zasadę bezstronności, winien on poprzestać na zarzucie błędu w ustaleniach faktycznych.

Przechodząc do szczegółowego omawiania zarzutów apelacji oskarżyciela publicznego, wskazać należy, że na aprobatę nie mogło zasługiwać stanowisko skarżącego jakoby Sąd I instancji nienależycie ocenił wyjaśnienia obwinionego K. T., dając im wiarę w całości. Sąd Rejonowy dokonując ustaleń w zakresie samego popełnienia czynów obwinionego nie popełnił błędów przy ocenie dowodów, w konsekwencji ustalenia faktyczne w tym zakresie nie są obarczone błędem. Poza tym w realiach niniejszej sprawy bezspornym pozostawało, to iż obwiniony:

a)  jako Prezes Zarządu w Gminnym Zakładzie (...) Sp. z o. o. w L., będąc osobą odpowiedzialną za sprawy ochrony środowiska, w okresie od 01.08.2018 r. do 18.09.2018 r. w S., gm. L., woj. (...), magazynował w obrębie działki o nr ewidencyjnym 124/2 odpadowy destrukt w ilości 535,08 Mg;

b)  jako Prezes Zarządu w Gminnym Zakładzie (...) Sp. z o. o. w L., będąc osobą odpowiedzialną za sprawy ochrony środowiska, w okresie od 01.08.2018 r. do 18.09.2018 r. w S., gm. L., woj. (...), magazynował, a następnie przekazał kolejnemu posiadaczowi, odpadowy destrukt;

c)  jako Prezes Zarządu w Gminnym Zakładzie (...) Sp. z o. o. w L., będąc osobą odpowiedzialną za sprawy ochrony środowiska, w okresie od 12.09.2018 r. do 18.09.2018 r. w S., gm. L., woj. wielkopolskie, przyjął od jednostki nieuprawnionej Gminy L., a następnie przekazał jednostce nieuprawnionej - firmie (...) z siedzibą w P. odpadowy destrukt.

Mając jednak na względzie główny zarzut apelacji oskarżyciela publicznego, tj. zarzut obrazy przez Sąd pierwszej instancji prawa materialnego w postaci art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, Sąd Okręgowy wskazuje, iż zdaje sobie sprawę z rozbieżności interpretacyjnych spornego pojęcia odpadu na gruncie polskiego orzecznictwa sądowo- administracyjnego, jak i Unii Europejskiej. Sąd II instancji ma również świadomość, iż w Polsce toczy się wciąż aktualna debata społeczna dotycząca właśnie ustawowego pojęcia odpadów oraz pojawiających się w tym zakresie postulatów legislacyjnych. Niemniej jednak w realiach niniejszej sprawy przy ocenie prawnej zachowania obwinionego należało odwołać się do litery obowiązującego przepisu prawa, dlatego też nie sposób jednoznacznie stwierdzić, tak jak to uczynił Sąd Rejonowy, że destrukt bitumiczny nie był odpadem w rozumieniu ww. przepisu.

Skoro zatem można przyjąć, że sporny materiał miał cechy odpadu w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy, to można by mówić o naruszeniu przez obwinionego nakazów określonych w art. 16 ustawy o odpadach i przyjąć że obwiniony wypełnił swoim zachowaniem znamiona wykroczeń stypizowanych w art. 171, 174 ust. 1 i 3 , 175, 180 ust. 1 ustawy o odpadach.

Zgodnie jednak z art. 1 § 1 k.w. odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Warunkiem odpowiedzialności za wykroczenie jest zatem dopuszczenie się takiego czynu, uznawanego za wykroczenie, który jest szkodliwy społecznie.

Społeczna szkodliwość czynu to jego materialna cecha, materialny substrat, czyli jego ujemna społeczna treść. Wprawdzie ustawodawca, formując przepisy karne, obejmuje nimi, co do zasady, czyny o ujemnym ładunku społecznym. Skoro jednak obok wymogu bezprawności żąda dla odpowiedzialności prawnej jeszcze szkodliwości społecznej danego zachowania, to należy przyjąć, że wykazanie bezprawności oznacza z założenia także społeczną szkodliwość danego zachowania, której nie trzeba odrębnie wykazywać, ale ponieważ społeczna szkodliwość może być różna, to in concreto nie można wykluczyć jej braku mimo bezprawności zachowania.

Należy to już jednak ustalić na podstawie okoliczności danego konkretnego zdarzenia. Kodeks karny eliminuje przestępność czynu w razie znikomości szkodliwości społecznej ( art. 1 § 2 ), podobnie czyni kodeks karny skarbowy . Na gruncie kodeksu wykroczeń takiego zastrzeżenia nie ma. Niemniej i tutaj szkodliwość społeczna czynu jest stopniowalna, a art. 47 § 6 k.w. wskazuje, jakie elementy strony przedmiotowej i podmiotowej należy uwzględniać przy ocenie tego stopnia. Na gruncie prawa wykroczeń jednak, inaczej niż przy przestępstwach oraz przy przestępstwach i wykroczeniach skarbowych, jedynie przy wykazaniu w ogóle braku szkodliwości danego zachowania w określonych okolicznościach można mówić o niezaistnieniu samego wykroczenia mimo naruszenia określonego przepisu tej dziedziny prawa. Tylko zatem zupełny brak in concreto szkodliwości społecznej czynu przekreśla byt wykroczenia. Przy niewielkiej (nikłej) szkodliwości czynu możliwe jest zaś ograniczenie reakcji prawnej do środków oddziaływania wychowawczego, a w postępowaniu przez sądem do odstąpienia od ukarania i zastosowania jedynie środków oddziaływania społecznego. Ustawodawca, penalizuje, w prawie wykroczeń, z założenia jedynie zachowania mające ujemny ładunek społeczny, ale czyni to ogólnie i in abstracto. Jeżeli zatem uwzględni się tu ratio legis danej normy karnej i przedmiot ochrony danego przepisu, to może in concreto okazać się, że określone zachowanie, z uwagi na okoliczności, w jakich nastąpiło, albo nie godzi bynajmniej w ów chroniony przepisem przedmiot, a więc nie może też być społecznie szkodliwe, albo godząc w niego, jest jednak, z uwagi na te okoliczności, pozbawione owej szkodliwości (Rogozińska Ż, Ocena stopnia społecznej szkodliwości wykroczenia, Legalis el.).

Jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia destrukt asfaltowy jest cennym materiałem wykorzystywanym jako składnik do wytwarzania mieszanek różnego rodzaju warstw konstrukcyjnych nawierzchni drogowych. Jednak jego status ustawowy jest jak już wyżej wskazano przedmiotem kontrowersji. Stanowi on mieszankę mineralno-asfaltową usuniętą z drogi po pewnym czasie jej eksploatacji. Niewątpliwie również, jak podał Sąd I instancji nawierzchnie z destruktu są powszechnie stosowane na drogach serwisowych dróg krajowych, poboczach wszystkich rodzajów dróg oraz jako nawierzchnie na drogach gminnych. Destrukt zastępuje nawierzchnię z kruszywa i jest pożytecznym materiałem budowlanym, służącym do utwardzania dróg i w taki też sposób został wykorzystany w niniejszej sprawie. Wykorzystanie tego materiału do budowy drogi gminnej należy ocenić zatem jako społecznie użyteczne. Jak zresztą wskazał obwiniony w swoich wiarygodnych wyjaśnieniach (k. 118) jego zakład ma misję społeczną i działa dla ludności lokalnej. Ponadto prawidłowo przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wykazało ażeby przedmiotowy destrukt był groźny dla środowiska. Zdaniem Sądu II instancji nie można szkodliwości społecznej czynu sprowadzić jedynie do faktu samego naruszenia przez daną osobę przepisu, skoro sens normy, jej ratio legis i dobra, które ma ona chronić, nie zostały naruszone, a naruszenie przepisu to bezprawność zachowania, zaś art. 1 § 1 k.w. żąda jeszcze szkodliwości społecznej tego konkretnego zachowania.

W rozpoznawanej sprawie doszło do sytuacji, w której ustalono, że czyny obwinionego przypisane mu w punktach II-IV wyroku będące formalnie bezprawnymi, jako naruszające normy prawa wykroczeń, wypełniły znamiona wykroczeń z art. 171 i art. 174 ust.1 i 3, 180 ust.1 i art. 175 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach , jednakże w opinii Sądu Odwoławczego są one pozbawione cech społecznej szkodliwości, a tym samym nie stanowią jednak wykroczeń ( Takie stanowisko zostało wyrażone przez: T. Bojarski (w:) T. Bojarski, J. Michalska-Warius, J. Piórkowska-Flieger, M. Szwarczyk, Kodeks wykroczeń. Komentarz, Warszawa 2007, s. 29). Zauważyć należy, że także na gruncie przestępstw w orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, iż jest możliwy in concreto całkowity brak szkodliwości społecznej czynu, co powinno prowadzić do przyjęcia zaistnienia przesłanki "niepopełnienia przestępstwa" (zob. wyrok SN z dnia 25 stycznia 2000 r., WKN 45/99, OSNKW 2000, nr 5-6, poz. 47 i aprobująco P. Jakubski, glosa do wyroku SN z dnia 25 stycznia 2000 r., WKN 45/99, OSP 2001, z. 7-8, poz. 119).

Powyższe rozważania uzasadniają pogląd, że nie stanowi wykroczenia czyn zabroniony, który pozbawiony jest cechy społecznej szkodliwości. Dlatego też zaskarżony wyrok należało utrzymać w mocy, o czym orzeczono w punkcie 1 sentencji wyroku.

Kosztami postępowania odwoławczego obciążono Skarb Państwa po myśli art. 118 § 2 k.p.w.

Ewa Taberska