Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2020 r.

Sąd Rejonowy w Ciechanowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Lidia Grzelak

Protokolant st. sekr. sąd. Wioletta Wiśniewska

po rozpoznaniu w dniu 22 października 2020 r. w Ciechanowie

na rozprawie

sprawy z powództwa K. G.

przeciwko J. C.

o zachowek w kwocie 75000,00 zł

I powództwo oddala;

II zasądza od powoda K. G. na rzecz pozwanej J. C. kwotę 5400,00 zł ( pięć tysięcy czterysta złotych ) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III nakazuje Skarbowi Państwa wypłacić powodowi K. G. kwotę 1500,00 zł ( jeden tysiąc pięćset złotych ) tytułem zwrotu zaliczki zaksięgowanej pod pozycją U11- (...) KU (...).

Sędzia Lidia Grzelak

Sygn. akt I C 1882/19

UZASADNIENIE

Powód K. G. wnosił o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanej J. C. kwoty 75000,00 zł tytułem zachowku należnego mu po zmarłym A. G. (1) wraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa tj. 30 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 23 stycznia 2020 r. powód K. G. został zwolniony od obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od wniosku.

Pełnomocnik powoda K. G. wnosił ponadto o przyznanie kosztów wynagrodzenia.

Pozwana J. C. wnosiła o oddalenie powództwa. Wnosiła ponadto o zasądzenie na jej rzecz od powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. G. (1) zmarł dnia 25 lipca 2016 r. W chwili śmierci by żonaty z E. G.. Miał czworo dzieci: K. G., J. G., J. C. i A. J.. Nie miał innych dzieci, w tym pozamałżeńskich, przysposobionych ani zmarłych przed jego śmiercią. Nikt nie odrzucił spadku po A. G. (1), nikt nie zrzekł się dziedziczenia oraz nikt nie został przez Sąd uznany za niegodnego dziedziczenia ( bezsporne ).

Spadek po A. G. (1) na podstawie testamentu notarialnego rep. A nr 4241/2014 z dnia 30 października 2014 r. sporządzonego przed notariuszem E. Z., otwartego i ogłoszonego w dniu 23 czerwca 2017 r., nabyła z dobrodziejstwem inwentarza żona E. G. w całości ( bezsporne ).

W dniu 5 października 2017 r. E. G. i J. C. zawarły umowę darowizny nieruchomości położonej w G. gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...). Pierwotnie nieruchomość stanowiła majątek osobisty A. G. (1). W dniu 24 lutego 2009 r. małżonkowie A. G. (1) i E. G. zawarli umowę o rozszerzeniu wspólności ustawowej na majątek nabyty przez któregokolwiek z małżonków przed zawarcie związku z małżeńskiego z jakiegokolwiek tytułu, w tym również na przedmiotowe gospodarstwo rolne ( bezsporne ).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie akt sprawy I Ns 135/17 w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po A. G. (1) oraz zebranych w sprawie dokumentów, a w szczególności: umowy o rozszerzeniu wspólności ustawowej ( k. 12 – 14, umowy darowizny ( k. 15 – 22 ), mając nadto na uwadze okoliczności bezsporne pomiędzy stronami co do kręgu spadkobierców ustawowych A. G. (1).

Sąd pominął ustalenia w zakresie stosunków łączących powoda K. G. ze spadkodawcą A. G. (2) w kontekście naruszenia przez powoda zasad współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 kc, jako niemające znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Z tych względów Sąd pominął ocenę zeznań świadków R. G. ( k. 80 ), K. G. ( k. 80 – 81 ), A. J. ( k. 81 – 82 ), E. G. ( k. 82 ) oraz zeznań stron: powoda K. G. ( k. 97 v ) oraz pozwanej J. C. ( k. 97 v – 98 ) co do stosunków łączących powoda ze spadkodawcą jako pozostające bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd pominął ponadto w trybie art. 235 ² § 1 pkt 2 kpc jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy dowody z zeznań świadka J. G. na okoliczność stosunków łączących powoda ze spadkodawcą, biegłego sądowego w zakresie wyceny nieruchomości na okoliczność wyceny wartości spadkowego gospodarstwa rolnego oraz biegłego sądowego z zakresu leśnictwa na okoliczność ustalenia wartości wyciętego lasu przez powoda na szkodę spadkodawcy.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 991 § 1 kc zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadł przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

W związku z powyższym uznać należy, że powodowi K. G. – jako synowi ( zstępnemu ) spadkodawcy A. G. (1) przysługuje, co do zasady, uprawnienie do żądania zachowku.

Z § 2 art. 991 kc wynika, że ustawa daje spadkodawcy wybór co do sposobu zapewnienia uprawnionemu należnego mu zachowku. Spadkodawca może bowiem powołać takiego uprawnionego do dziedziczenia po sobie, ustanowić na jego rzecz zapis, albo też – jeszcze przed swoją śmiercią – dokonać na jego rzecz darowizny. Dopiero w sytuacji, gdy uprawniony nie otrzymał – w żadnej postaci należnego mu zachowku, przysługuje mu roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do jego pokrycia. W sprawie niniejszej bezspornym jest, że powód K. G. nie otrzymał należnego mu zachowku w żaden z wyżej wymienionych sposobów, albowiem nie został przez spadkodawcę A. G. (1) powołany do spadku, nie został na jego rzecz przez spadkodawcę ustanowiony zapis, ani też nie otrzymał od spadkodawcy żadnej darowizny, która podlega zaliczeniu na poczet zachowku.

Z powyższych względów uznać należy roszczenie powoda K. G. o zachowek za usprawiedliwione co do zasady.

W niniejszej jednak sprawie powództwo K. G. podlega oddaleniu z uwagi na brak legitymacji biernej pozwanej J. C..

Przepisy kodeksu cywilnego w sposób wyczerpujący określają krąg osób zobowiązanych do zapłaty zachowku. W pierwszej kolejności są to spadkobiercy, co wynika wprost z treści art. 991 § 2 kc. Za zachowek odpowiada także zapisobierca windykacyjny ( art. 999 ¹ kc ) oraz osoba obdarowana przez spadkodawcę ( 1000 kc ). Przepisy ustawy określają kolejność dochodzenia roszczeń od poszczególnych zobowiązanych, ale także zakres odpowiedzialności każdego z nich.

Niewątpliwie pozwana J. C. należy do kręgu spadkobierców ustawowych spadkodawcy A. G. (1), jednakże należy mieć na uwadze, że spadkobiercą ponoszącym odpowiedzialność z tytułu zachowku po A. G. (1) jest zgodnie z prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 23 czerwca 2017 r. wydanym w sprawie I Ns 135/17 – E. G. jako spadkobierca testamentowy, matka stron procesu. Pozwana J. C. nie należy również do pozostałych kręgów osób zobowiązanych do zapłaty zachowku, nie został bowiem na jej rzecz ustanowiony przez spadkodawcę zapis windykacyjny; nie otrzymała też od spadkodawcy darowizny. Nie jest bowiem takim rodzajem darowizny nieruchomość rolna, wchodząca w skład spadku po A. G. (1), gdyż została dokonana na rzecz pozwanej J. C. nie przez spadkodawcę, co jest ustawowym warunkiem odpowiedzialności obdarowanego za zachowek, a przez jej matkę E. G., spadkobiercę testamentowego A. G. (1).

Ustalenia składu majątku spadkowego dokonuje się według stanu na dzień otwarcia spadku; okoliczność, że przedmiot spadku został w późniejszym terminie zbyty przez spadkobiercę nie ma znaczenia dla ustalenia osoby zobowiązanej do zapłaty zachowku. Tym samym, uznać należy, że pozwana J. C. nie jest legitymowana biernie w niniejszym procesie o zachowek.

Z tych względów, skoro powództwo przeciwko J. C. nie zasługuje na uwzględnienie co do zasady z uwagi na brak jej legitymacji biernej Sąd pominął ustalenia i ocenę stosunków pomiędzy powodem i spadkodawcą w kontekście zasad współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 kc, jak też ewentualnej szkody na rzecz spadkodawcy w postaci wycięcia lasu, co mogłoby mieć wpływ na obniżenie należnego powodowi zachowku. Podobnie nie ma znaczenia kwestia ustalenia co wchodzi w skład spadku, a w szczególności czy w skład spadku wchodzi udział w wysokości ½ części w nieruchomości rolnej, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...) czy też dla ustalenia wartości spadku należy przyjąć wartość całego tego gospodarstwa.

W związku z powyższym Sąd orzekł jak w pkt I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł stosownie do art. 98 kpc, obciążając nimi powoda K. G.. Sąd zasądził zatem od powoda na rzecz pozwanej J. C. kwotę 5400,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wysokość kosztów została ustalona stosownie do przepisów § 1 pkt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, przy uwzględnieniu wskazanej przez powoda wartości przedmiotu sporu.

O zwrocie powodowi niewykorzystanej zaliczki Sąd orzekł stosownie do art. 84 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 80 cyt. ustawy.