Pełny tekst orzeczenia

WYROK

​  W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2020 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia SO Ewa Tomczyk

Protokolant – sekr. Sąd. Dorota Piątek

po rozpoznaniu w dniu 25 września 2020 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy T.

przeciwko Skarbowi Państwa – Lasom Państwowym Nadleśnictwo S.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

1.  zobowiązuje stronę pozwaną Skarb Państwa – Lasy Państwowe Nadleśnictwo S. do złożenia oświadczenia woli następującej treści: „Skarb Państwa – Lasy Państwowe Nadleśnictwo przenosi na rzecz Gminy T. własność nieruchomości położonej w K. oznaczonej na mapie z projektem podziału nieruchomości leśnej sporządzonej w dniu 23.12.2019 r. przez geodetę uprawnionego T. S. zaewidencjonowanej pod numerem P.W16.2020.245 w Państwowym Zasobie Geodezyjnym i Kartograficznym przy Staroście (...) dnia 23.01.2020 r. numerem działki (...) o powierzchni 0,9178 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim jest urządzona księga wieczysta (...) za cenę 99.765,00 (dziewięćdziesiąt dziewięć tysięcy siedemset sześćdziesiąt pięć) złotych”;

2.  umarza postępowanie w pozostałej części;

3.  znosi wzajemnie koszty procesu między stronami;

4.  nakazuje pobrać od powoda Gminy T. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. kwotę 1.739,48 (jeden tysiąc siedemset trzydzieści dziewięć 48/100) złotych tytułem zwrotu wydatków.

Sygn. akt I C 471/16

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 23 października 2015 r. złożonym do Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim powódka Gmina T. wniosła o zobowiązanie pozwanego Skarbu Państwa – Lasów Państwowych reprezentowanych przez Nadleśniczego Nadleśnictwa S. do złożenia oświadczenia woli, że jako właściciel działek o numerach ewidencyjnych(...) o powierzchni 49,1049 ha, nr 610 o powierzchni 3,7985 ha i nr 611 o powierzchni 35,3236 ha położonych w obrębie (...) K. uregulowanych w księdze wieczystej (...) prowadzanej przez Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim, zajętych w części pod drogę publiczną – gminną nr (...) relacji S.- B.- granica gminy przenosi na rzecz powódki Gminy T. własność części tej nieruchomości w graniach proponowanych do wydzielenia działek nr: (...) określonych na mapie prawnej z projektem podziału działek nr (...) sporządzonej przez geodetę B. za odpowiednim wynagrodzeniem określonym przez rzeczoznawcę majątkowego.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że Skarb Państwa – Lasy Państwowe są właścicielem nieruchomości stanowiącej grunty leśne położonej w obrębie (...) K. jednostce ewidencyjnej T. oznaczonej w ewidencji gruntów numerami działek: 600, 610 i 611. Na części powyższych nieruchomości została urządzona droga, stanowiąca uzupełniającą sieć służącą miejscowym potrzebom, w szczególności do komunikacji pomiędzy wsiami: S., T., B.. Droga ta została zaliczona w drodze uchwały nr XXIV/161/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. z dnia 28 marca 1988 r. do kategorii dróg gminnych nr (...) S., T. – granica gminy M. – B.. W granicach przestrzennych części nieruchomości położonej w obrębie K. oznaczonych na mapie sytuacyjno – wysokościowej stanowiącej załącznik do mapy do celów prawnych do wydzielenia drogi jako proponowane do wydzielenia działki: 611/1, 610/2, 611/1 wybudowany został odcinek drogi od skrzyżowania przy kapliczce T. T. w kierunku K. o nawierzchni asfaltowej o długości 525 mb i szerokości 12 m, a koszty poniesione na jego budowę wynosiły 54.434 zł. W 1995 roku położono dalszą część nawierzchni asfaltowej na odcinku od T. do K. o długości 1.168 mb i szerokości 10 m i 12 m, a koszty poniesione na budowę tej drogi wyniosły 111.641,17 zł.

Wskazano, że droga zgodnie z definicją zawartą w art. 4 pkt 2 ustawy o drogach publicznych stanowi budowlę trwale związaną z gruntem obejmującą wszelkie obiekty inżynierskie, urządzenia i instalacje, które stanowią całość techniczno – użytkową oraz że na załączniku graficznym załączonym do pozwu dotyczącym podziału nieruchomości leśnej w granicach proponowanych do wydzielenia działek (...) zobrazowano granice zajętości, usytuowanej na gruncie i trwale z nią związanych budowli, tj. drogi zaliczonej w drodze uchwały nr XXIV/161/88 do kategorii dróg gminnych. Jednocześnie wskazano, że w sprawie zachodzą szczególne okoliczności przemawiające w świetle zasad współżycia społecznego za traktowaniem powódki na równi z posiadaczem samoistnym w dobrej wierze – przemawia za tym fakt oddania spornego gruntu pod zabudowę i honorowania posiadania gruntu przez powoda i jego poprzedników prawnych bez zastrzeżeń przez wiele lat, także w trakcie wznoszenia drogi, która znacznie przekracza wartość zajętego gruntu.

Postanowieniem z dnia 17 lutego 2016 r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim stwierdził swą niewłaściwość i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Piotrkowie Tryb. jako sądowi rzeczowo właściwemu (k. 91).

W odpowiedzi na pozew pełnomocnik Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej zastępujący stronę pozwaną nie oponował przeciw powództwu, wnosząc o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu wg norm przepisanych, wyrażając jedynie wątpliwość, czy przedstawione w pozwie nieruchomości są drogą publiczną odjętą uchwałą Nr XXIV/161/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. oraz uchwały nr 56/70/2001 Zarządu Gminy T. M.. w sprawie ustalenia przebiegu dróg gminnych, głównie z uwagi na fakt, że uchwały te nie zawierają załączników mapowych pozwalających w sposób bezsporny i jednoznaczny określić przebieg przedmiotowej drogi. Z ostrożności procesowej wskazano również na to, że skoro na dzień 27 maja 1990 r. działki, przez które przebiegała droga gminna były własnością Skarbu Państwa nie można wykluczyć, że z tym dniem nastąpiła komunalizacja drogi przekazanej w zarząd Gminie – a w takim przypadku Gmina jako właściciel nie mogłaby żądać na podstawie art. 231 § 1 k.c. przeniesienia na siebie własności zajętej działki (k. 105-108).

Następnie w piśmie procesowym z dnia 15 czerwca 2020 r. pełnomocnik Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej zastępujący stronę pozwaną podniósł, że strona powodowa nie wykazała wszystkich przesłanek zastosowania art. 231 § 1 k.c. (k. 490).

Pismem z dnia 22 września 2020 r. strona powodowa wniosła o przeniesienie własności działki (...) poprzez zapłatę na rzecz strony pozwanej kwoty 99.765,00 zł (pismo – k. 544).

Na rozprawie w dniu 25 września 2020 r. pełnomocnik strony powodowej popierał powództwo co do działki (...) i cofnął powództwo o zobowiązanie do przeniesienia własności pozostałych działek ze zrzeczeniem się tego roszczenia (protokół rozprawy – k. 547).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Skarb Państwa – Lasy Państwowe jest właścicielem między innymi nieruchomości położonej w obrębie K. oznaczonej w ewidencji gruntów numerami działek (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Maz. jest urządzona księga wieczysta (...).

(dowód: wydruk treści księgi wieczystej – k. 110- 135, wypis z rejestru gruntów – k. 8-9)

Własność tych nieruchomości Skarb Państwa nabył z dniem 31 grudnia 1968 r. przez zasiedzenie, co stwierdził Sąd Rejonowy w Tomaszowie Maz. prawomocnym postanowieniem z dnia 10.11.2002 r. wydanym w sprawie sygn. akt I Ns 51/05.

(dowód: kopia postanowienia – k. 16)

Działki te poprzednio miały inne oznaczenie w ewidencji gruntów – i tak działka (...) była poprzednio oznaczona jako działka (...), działka (...) -jako działka (...), zaś działka (...)- jako działka (...).

(dowód: notatka służbowa z dnia 3.12.2002 r. – k. 35-39, zawiadomienie z dnia 5.12.2002 r. – k. 40-44)

Działki (...) były oznaczone w rejestrze pomiarowo-klasyfikacyjnym jako lasy i grunty leśne oraz drogi – i tak:

- w odniesieniu do działki (...) (obecna działka (...)) o powierzchni 49,10 ha – jako droga był oznaczony obszar 1,34 ha,

- w odniesieniu do działki (...) (obecna działka (...)) o powierzchni 35,51 ha – jako droga był oznaczony obszar 0,84 ha,

- w odniesieniu do działki (...) (obecna działka (...)) o powierzchni 3,78 ha – jako droga był oznaczony obszar 0,32 ha.

(dowód: rejestr pomiarowo- klasyfikacyjny – k. 22-26)

Po zmianach numeracji działek przedmiotowe sporne obszary komunikacyjne były wykazane jako użytek droga w działkach nr (...) (odpowiada oddziałowi leśnemu nr 7, czyli dawnej działce nr (...)) i 610 (odpowiada części oddziału leśnego nr 23, czyli dawnej działce nr (...)).

Do czasu opracowania operatu nr 092.007- (...) w ewidencji gruntów część działek (...) były oznaczone jako droga - w działce (...) – była to powierzchnia 1,34 ha, zaś w działce (...) – powierzchnia 0,32 ha.

(dowód: wypis z rejestru gruntów – k. 275 odwrót – 276 odwrót)

Na mapie ewidencyjnej założonej w 1985 r. pokazane są drogi stanowiące przedmiot postępowania za pomocą podwójnych linii przerywanych wraz z oznaczeniem ich 10- metrowej szerokości.

Dawny oddział nr 7 nie musiał być podzielony ze względu na przechodzącą przez niego drogę, gdyż droga ta była wykazana jako droga leśna, wchodząca w obszar Lasów Państwowych - a zatem w ewidencji gruntów droga ta nie była wykazywana jako odrębna działka ewidencyjna, ale jako użytek w działce. Analogicznie ma się kwestia drugiego odcinka drogi usytuowanego w oddziale nr 23 (nr dz.23/2). Natomiast podział oddziału leśnego nr 23 na dwie odrębne działki ewidencyjne oznaczone numerami (...) był konieczny ze względu na przechodzącą przez ten oddział drogę stanowiącą odrębną działkę ewidencyjną nie należącą do Lasów Państwowych - bowiem takie wymagania wynikały z uregulowań prawnych zawartych w obowiązujących wówczas przepisach § 7 Zarządzenia Ministrów Rolnictwa i (...) z dnia 20 lutego 1969 roku w sprawie ewidencji gruntów.

(dowód: mapa ewidencyjna – k. 18, opinia biegłego geodety – k. 259)

Przez działki (...) biegnie droga, która na obszarze działki (...) jest drogą asfaltową, zaś na działkach (...) – drogą ziemną. Przebieg tej drogi został zaznaczony na mapie sytuacyjnej dla celów prawnych w celu wydzielenia działki – drogi gminnej (...) z działki Lasów Państwowych sporządzonej przez geodetę uprawnionego W. B.. Geodeta ten sporządził załącznik do tej mapy w postaci szkicu przebiegu drogi (...) ( (...)) S.- T.- Rzędowo – granica gm. Mniszków – B. n/P. wskazując, że droga ta jest wymieniona w pozycji nr 581 wykazu dróg gminnych objętych uchwałą Nr XXIV/161/88 (...).

(dowód: mapa sytuacyjna z załącznikami – k. 5-7)

Działka (...) obejmuje nie tylko obszar drogi wyznaczony nawierzchnią asfaltową ale i przydrożne rowy, czyli cały pas drogowy.

(dowód: protokół oględzin – k. 358-359)

Powyższe odcinki dróg nie stanowiły dróg wydzielonych jako odrębne działki ewidencyjne – były zlokalizowane na obszarach oddziałów Lasów Państwowych i zostały oznaczone liniami przerywanymi na mapie leśnej i ewidencyjnej oraz w rejestrze gruntów jako użytki o nazwie „droga” – symbolem „dr”, za wyjątkiem drogi przebiegającej przez działkę oznaczoną numerem (...) na mapie z projektem podziału. Drogę przebiegającą po obecnej działce (...) wykazano jako użytek „droga” w dziale leśnym nr 7 – odcinek ten został oznaczony numerem 600/1 na mapie sytuacyjnej dla celów prawnych w celu wydzielenia działki – drogi gminnej z działki Lasów Państwowych sporządzonej przez geodetę uprawnionego W. B. , zaś odcinek drogi oznaczony numerem działki (...) na mapie z projektem podziału wykazano jako użytek „droga” w oddziale leśnym nr 23.

Na części powyższych nieruchomości została urządzona droga, stanowiąca uzupełniającą sieć służącą miejscowym potrzebom, w szczególności do komunikacji pomiędzy wsiami: S., T., B..

(dowód: opinia biegłego geodety – k. 204-209 , opinia uzupełniająca – k. 256-263)

Droga ta została zaliczona uchwałą nr XXIV/161/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. z dnia 28 marca 1988 r. w sprawie zaliczenia dróg publicznych do kategorii dróg gminnych - do kategorii dróg gminnych nr (...) S., T. – granica gminy M. – B. i została wskazana w załączniki do tej uchwały pod pozycją 581, gdzie została wskazana droga nr (...) o nazwie S. – T. – gr. Gm. Mniszków – B. o długości 4,3 km. Brak jest załącznika graficznego do tej uchwały.

(dowód: uchwała – k. 20-21, opinia biegłego geodety – k. 204-209 , opinia uzupełniająca – k. 256-263)

Uchwałą Nr 56/70/2001 z dnia 15 stycznia 2001 r. Zarząd Gminy T. M.. w sprawie ustalenia przebiegu dróg gminnych ustalił przebieg dróg gminnych – w załączniku do uchwały pod poz. 17 opisano drogę relacji S.- T. – granica gm. Mniszków.

(dowód: uchwała – k. 31 – 32)

Urząd Marszałkowski w Ł. za akceptacją Urzędu Gminy T. M.. nadał tej drodze o starym numerze (...) mowy nr (...).

(dowód: pismo Urzędu Marszałkowskiego w Ł. z dnia 1 lutego 2005 r. – k. 33, wykaz dróg gminnych – k. 34, pismo Gminy T. M.. z dnia 24.02.2005 r. – k. 33 odwrót)

Próby odnalezienia załącznika graficznego do uchwały Nr XXIV/161/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. z dnia 28 marca 1988 r. okazały się bezskuteczne – załącznik ten nie znajduje się ani w Archiwum Zakładowym (...) Urzędu Wojewódzkiego w Ł., ani w Archiwum Państwowym w P. Istnieją dwie następujące przesłanki, na podstawie których można podejmować próby odtworzenia przebiegu szklaku drogi gminnej oznaczonej w 1988 r. numerem (...):

- nazwy miejscowości, przez które przebiega szlak przedmiotowej drogi gminnej oraz granica gminy – wymienione w kolumnie „Nazwa drogi”: S. – T. – gr. Gm. Mniszków – B..

- długość drogi – 4,3 km.

Na szlaku powyższej drogi znajduje się droga oznaczona w rejestrze gruntów numerem działki (...), stanowiącą obecnie drogę Gminy T. M.. – jest ona zlokalizowana pomiędzy działką (...) a działką (...). Droga ta została ujawniona w 1964 r. w ramach zakładania ewidencji gruntów jako działka ewidencyjna nr (...) we władaniu Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w O.. Na szkicach zawartych w operacie podstawowym obrębu K. nr 210.14-158/79 wyraźnie uwidoczniono fakt, że droga ta była zlokalizowana w ciągu opisanych dróg leśnych objętych żądaniem pozwu. Zatem już w 1964 r. istniał ciągły obszar drogowy, pomimo że działki (...) należały do Lasów Państwowych. Cały szlak drogowy został oznaczony na mapie stanowiącej załącznik do opinii biegłego geodety A. B. jako odcinek A-B-C-D-E-F-G-H-I-J, gdzie odcinek:

- A-B – o długości około 1,4 km stanowi drogę asfaltową, którą na około czterystu metrach jest zlokalizowana w obszarach zabudowanych a następnie w pozostałej części biegnie przez teren Lasów Państwowych aż do granic obrębu S.,

- B-C - stanowi drogę asfaltową zlokalizowaną w otwartej przestrzeni aż do granic obrębu K., gdzie rozpoczyna się obszar Lasów Państwowych,

- C-D (przedmiot pozwu) stanowi drogę asfaltową zlokalizowaną na terenie Lasów Państwowych (droga leśna). Droga asfaltowa skręca na zachód w ulicę (...) w K., natomiast przedmiotowy szlak biegnie dalej poprzez punkty E-F-G-H utwardzoną drogą ziemną. Na odcinku D-E-F przedmiotowy szlak przebiega przez działkę nr (...), stanowiącą drogę Gminy T.,

- F-G (przedmiot pozwu) jest zlokalizowany na terenie Lasów Państwowych (droga leśna),

- G-H jest zlokalizowany na wschodnim końcowym fragmencie działki nr (...), stanowiącej drogę Gminy T..

W punkcie H (wieś T.) przebiega granica Gminy M. z Gminą T., stanowiąca jednocześnie granicę obrębu K.; w punkcie tym kończy się utwardzona droga ziemna - dalej przedmiotowy szlak stanowi drogę asfaltową biegnącą przez obręb J. aż do granicy z obrębem B. (punkt I). Od punktu I przedmiotowy szlak biegnie drogą asfaltową aż do punktu końcowego J, zlokalizowanego na granicy z drogą główną biegnącą przez B..

Alternatywny szlak drogowy zaproponowany przez pełnomocnika strony pozwanej jako rzekomo najbardziej prawdopodobny odcinek drogi opisanej w uchwale WRN nr XXIV/161/88 z całą pewnością nie stanowi drogi gminnej nr (...). Faktem całkowicie dyskwalifikującym słuszność stanowiska prezentowanego przez pełnomocnika pozwanego jest to, że proponowany przez pełnomocnika pozwanego szlak na odcinku od S. do B. nie biegnie przez miejscowość T. ale przez miejscowość T.; tymczasem w treści załącznika do uchwały WRN nr XXIV/161/88 wyraźnie wskazano miejscowość T. na szlaku S. - B.. Zatem proponowany przez pełnomocnika pozwanego szlak drogowy biegnący przez miejscowość T. stanowi zupełnie inną drogę niż droga nr (...), o której mowa w uchwale WRN nr XXIV/161/88. Szlak drogowy wskazany przez stronę pozwaną:

- na obszarze powiatu (...) zlokalizowany jest w granicach działek ewidencyjnych oznaczonych numerami (...) (w obrębie S. - ul. (...)) oraz 121 (w obrębie T. - ul. (...)). Działki te są w ewidencji gruntów wykazane jako drogi stanowiące własność powiatu (...) na podstawie decyzji o sygnaturze GN-IV. (...).276.2014; ponadto w pozycji władającego wykazany jest Zarząd Dróg Powiatowych w T.,

- na obszarze powiatu (...) omawiany szlak drogowy jest zlokalizowany w granicach działki ewidencyjnej oznaczonej numerem (...). Działka ta w ewidencji gruntów jest wykazana jako droga stanowiąca własność powiatu (...) na podstawie księgi wieczystej nr (...) a w pozycji władającego wpisany jest Zarząd Dróg; dane ujawnione w ewidencji gruntów są zgodne z treścią KW (...).

Droga wskazana przez pełnomocnika pozwanego stanowi fragment drogi publicznej relacji (...), która Rozporządzeniem Ministra Komunikacji z dnia 14 lipca 1986 roku w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg wojewódzkich w województwach (...), /../ (tekst ogłoszony: Dz.U. z 1986 roku Nr 30 poz. 151) została zaliczona do kategorii dróg wojewódzkich ówczesnego województwa (...) i otrzymała nr (...). Przejęcie tej drogi przez powiaty nastąpiło w związku z reformą ustrojową kraju z dniem 1.01.1999 roku. Aktualnie droga ta stanowi drogę powiatową nr (...), a to na podstawie Uchwały nr 48/2004 Zarządu Województwa (...) z dnia 10 lutego 2004 roku w sprawie nadania numerów drogom publicznym powiatowym na obszarze województwa (...) (tekst ogłoszony: Dz.Urz. Woj. (...) z 2004 roku Nr 75 poz. 670).

Jak wynika z powyższego, zaliczenie drogi nr (...) (aktualnie nr (...)) do kategorii dróg wojewódzkich na mocy przywołanego wyżej Rozporządzenia Ministra Komunikacji nastąpiło już w 1986 roku, natomiast zaliczenie drogi nr (...) do kategorii dróg gminnych Uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej nr XXIV/161/88 nastąpiło później, bo dopiero w 1988 roku. Zatem ówczesna droga wojewódzka nr (...) relacji (...) była już znana służbom ówczesnego wojewody (...) od 1986 roku. Wobec powyższego wydaje się mało prawdopodobnym, aby Wojewódzka Rada Narodowa - podejmując w 1988 roku uchwałę nr XXIV/161/88, na mocy której zaliczyła drogę relacji „S. - T. - gr. gm. Mniszków - B.” do dróg gminnych - popełniła omyłkę polegającą na przyjęciu dla tej drogi tego samego szlaku co szlak drogi wojewódzkiej nr (...); tym bardziej, że obie te drogi- różniąc się kategoriami – pełnią różne funkcje w sieci drogowej oraz różnią się pod względem parametrów technicznych.

(dowód: opinia biegłego geodety A. B. – k. 189-189, opinia biegłego geodety – k. 204-209 , opinia uzupełniająca – k. 256-263)

W zasobach (...) Ośrodka (...) w T. znajduje się operat nr 092.007- (...) z pracy wykonanej w latach 2004-2005, w oparciu o który dokonano w ewidencji gruntów likwidacji użytków gruntowych „dr” dla działek Lasów Państwowych. Z treści tego operatu wynika, że przedmiotowa praca była wykonane na zlecenie Nadleśnictwa S. przez Biuro (...) w W. - w sprawozdaniu technicznym wpisano: „Celem pracy było sprostowanie różnic między ewidencją gruntów i budynków a leśną ewidencją gruntów. Praca polegała na doprowadzeniu do zgodności państwowej ewidencji gruntów i budynków z aktami prawnymi i innymi dokumentami dotyczącymi prowadzenia ewidencji gruntów na terenach Lasów Państwowych”. Potrzeba wykonania w ramach przedmiotowej pracy likwidacji w ewidencji gruntów oznaczeń użytków gruntowych „dr” dla działek Lasów Państwowych wyniknęła z następujących przyczyn:

- na mocy artykułu 6 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 roku o zmianie ustawy o lasach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1997 roku Nr 54 poz. 349) wprowadzono zmianę w treści ustawy z dnia 17 maja 1989 roku Prawo geodezyjne i kartograficzne polegającą na tym, że w art. 20 dodano ust. 3a w brzmieniu: „Ewidencję gruntów i budynków, w części dotyczącej lasów; prowadzi się z uwzględnieniem przepisów o lasach”. Zmiana ta miała ogromny wpływ na zakres informacji, jakie powinny znaleźć się w ewidencji gruntów w odniesieniu do lasów, bowiem - jak to wynika z definicji zawartej w art. 3 ustawy z dnia 28 września 1991 roku o lasach - cyt.: „Lasem w rozumieniu ustawy jest grunt (...) 2. związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.” Zatem - w świetle cytowanych wyżej przepisów ustawy o lasach - od momentu wejścia w życie zmiany w art. 20 Prawa geodezyjnego i kartograficznego na podstawie przywołanej wyżej ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 roku o zmianie ustawy o lasach oraz o zmianie niektórych ustaw (tj. od 5.09.1997 r.) drogi leśne powinny być w ewidencji gruntów wykazane jako (...). Urzędowe zmiany w ewidencji gruntów wynikające z ustawy o zmianie ustawy o lasach oraz o zmianie niektórych ustaw były przeprowadzane na przestrzeni wielu lat - na omawianym terenie Lasów Państwowych znajdujących się w obrębie K., likwidacja użytków „dr” z obszaru działek Lasów Państwowych nastąpiła dopiero w 2005 roku. Wymagana omówionymi wyżej przepisami formalna likwidacja oznaczeń użytków „dr" z danych ewidencji gruntów dla działek Lasów Państwowych nie była związana z likwidacją dróg w terenie. Stanowiące przedmiot pozwu publicznie używane drogi leśne znajdujące się na szlaku „S. - T. - gr. gm. Mniszków - B.” istniały i do dziś istnieją. Ponadto - jak wynika dokumentacji leśnej załączonej do operatu nr 092.007- (...) - te drogi leśne są wykazane na mapie gospodarczej lasów Nadleśnictwa S..

Mimo braku załącznika kartograficznego do uchwały XXIV/161/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej uniemożliwiającego jednoznaczne ustalenie metodami geodezyjnymi i kartograficznymi czy nieruchomości objęte pozwem stanowią drogę objętą tą uchwałą, brak jest podstaw aby podważać tezę, że nieruchomości objęte pozwem stanowią drogę objęta powyższa uchwałą, bowiem szklak drogowy zaproponowany przez stronę powodową najlepiej koreluje z treścią przesłanek zawartych w załączniku tabelarycznym do uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej. Również w świetle przepisów ustawy o drogach publicznych brak jest podstaw aby podważyć powyższą tezę, bowiem na podstawie analiz danych źródłowych państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego całość przedmiotowej drogi od S. aż do B. już w latach 60-tych ubiegłego wieku stanowiła ciągły obszar drogowy i tym samym stanowiące przedmiot pozwu odcinki C-D oraz F-G (choć stanowiły drogi leśne zlokalizowane w obszarze Lasów Państwowych) w stanie faktycznym były zlokalizowane na szlaku tego ogólnodostępnego ciągu komunikacyjnego. Zatem odczytując treść przepisów ustawy o drogach publicznych - te stanowiące przedmiot pozwu odcinki C-D oraz F-G słusznie nie powinny być zaliczone do „dróg zakładowych stanowiących dojazdy do obszarów leśnych", gdyż nie służyły przede wszystkim do obsługi tych obszarów leśnych (przede wszystkim - tak jak i obecnie - te sporne odcinki drogowe w stanie faktycznym zapewne wchodziły i wchodzą w skład sieci drogowej służącej miejscowym potrzebom). Słusznie zatem omawiane odcinki zostały przez Wojewódzką Radę Narodową uznane za część ciągu komunikacyjnego drogi nr (...) zaliczonej do kategorii dróg gminnych. Fakt zaliczenia drogi oznaczonej numerem (...) o nazwie „S. - T. - gr. gm. Mniszków - B.” do kategorii dróg gminnych - na mocy Uchwały nr XX1V/161/88 (...) nie został ujawniony w ewidencji gruntów. Była to nieprawidłowość, gdyż obowiązujące naówczas przepisy zawarte w § 24 Zarządzenia Ministrów Rolnictwa i (...) z dnia 20 lutego 1969 roku w sprawie ewidencji gruntów wprowadzały wymóg, aby w odniesieniu do dróg publicznych ujawniać w ewidencji gruntów odpowiednią jednostkę zarządzającą daną drogą publiczną. Sporne odcinki drogowe stanowiące przedmiot pozwu pozostały niezmiennie ujawnione w ewidencji gruntów jako użytki gruntowe zaliczone do terenów komunikacyjnych o nazwie drogi, stanowiąc części działek ewidencyjnych Lasów Państwowych.

Na mocy art. 3 ustawy z dnia 28 września 1991 roku o lasach (tekst ogłoszony: Dz.U. z 1991 roku Nr 101 poz. 444) wprowadzono rozbudowaną definicję „lasu”. W przedmiotowej sprawie istotna jest treść punktu 2 tej definicji, zgodnie z którą „Lasem w rozumieniu ustawy jest grunt (...) związany z gospodarką leśną zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.” Zatem od momentu wejścia w życie ustawy o lasach „drogi leśne” należało w rozumieniu przepisów tej ustawy traktować jako las. Jednakże ustawa ta pozostała bez wpływu na zasady dotyczące wykazywania użytków gruntowych w ewidencji gruntów - aż do 1997 roku; bowiem w 1997 roku weszły w życie dwie bardzo istotne regulacje prawne:

- rozporządzenie Ministrów Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oraz (...) z dnia 17 grudnia 1996 roku w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz.U. z 1996 roku Nr 158 poz. 813); rozporządzeniem tym wprowadzono nowelizacje dotyczące definicji użytków gruntowych wykazywanych w ewidencji gruntów, w tym między innymi:

-

do użytków leśnych zaliczono lasy i grunty leśne, których definicję podano w punkcie 2 załączniku nr 11 do rozporządzenia - przy czym: definicja ta stanowiła cytat treści art. 3 ustawy z dnia 28 września 1991 roku o lasach

-

w punkcie 3.7.1 załącznika nr 11 do rozporządzenia wprowadzono rozbudowaną definicję użytku drogi, w tym między innymi przywołując uregulowania zawarte w ustawie z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych.

- artykuł 6 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 roku o zmianie ustawy o lasach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1997 roku Nr. 54 poz. 349) na mocy którego wprowadzono zmianę w treści ustawy z dnia 17 maja 1989 roku Prawo geodezyjne i kartograficzne polegającą na tym, że w art. 20 dodano ust. 3a w brzmieniu: „Ewidencję gruntów i budynków, w części dotyczącej lasów, prowadzi się z uwzględnieniem przepisów o lasach”.

Przywołane wyżej regulacje prawne miały ogromny wpływ na zakres informacji, jakie począwszy od 1997 roku powinny znajdować się w ewidencji gruntów w odniesieniu do lasów: drogi leśne powinny być w ewidencji gruntów wykazane jako (...). Kolejne nowelizacje przepisów z zakresu prowadzenia ewidencji gruntów jakie pojawiły się od momentu wejścia wżycie Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 roku w sprawie ewidencji gruntów i budynków (tekst ogłoszony: Dz.U. z 2001 roku Nr 38 poz. 454 a po nowelizacjach aktualnie: tj. Dz.U. z 2016 roku poz. 1034 z późn.zm.) jeszcze bardziej uściśliły zależność definicji użytku las od przepisów ustawy z dnia 28 września 1991 roku o lasach.

(dowód: opinia uzupełniająca biegłego geodety – k. 204-209, 256-263 odwrót)

W 1989 r. został sporządzony dokument o nazwie „Wykaz stanu drogi gminnej nr (...)” o nazwie S. – T. – granica Gminy M. – B. zawierający szkic trasy i mapę wykonany przez J. M. (1) i M. O.. Długość drogi została określona na 4,115 km. Wskazano, że na odcinku drogi od km 0+000 do 1+865 znajduje się nawierzchnia asfaltobetonowa, od km 1+865 do 3+185 – nawierzchnia żużlowa, od km 3+185 do 3+555 – nawierzchnia tłuczniowa, od km 3+ 555 do 4+115 – droga gruntowa, naturalna.

(dowód: wykaz stanu drogi ze szkicem trasy i mapą – k. 141-145)

Na drodze publicznej nr (...) (poprzednio (...)) przebiegającej przez fragment działek (...) w latach 1994 – 1995 została położona przez powodową Gminę nawierzchnia asfaltowa, asfalt został położony od skrzyżowania przy kapliczce T.- T. w kierunku K. o długości 525 m – koszty poniesione na tę budowę wyniosły 54.434 zł. W roku 1995 Gmina T. M.. wykonała dalszą część odcinka drogi od T. do K. o długości 1.168 m – koszty poniesione na tę budowę wyniosły 111.641,17 zł. Łączne koszty wybudowania tej drogi asfaltowej wyniosły 166.075,17 zł. Gmina T. ponosi koszty bieżące koszty utrzymania tej drogi, które w latach 2004 – 2015 wynosiły ok. 229.640,07 zł.

(dowód: pismo Wójta Gminy T. M.. z dnia 9.10.2015 r. – k. 45, karty środków trwałych –k. 46-55, tabele kosztów utrzymania drogi w K. – k. 56-57, noty księgowe -k. 58-90, zeznania świadków: J. M. (2) – k. 168 odwrót – 169 i S. W. – k. 169

Obszar drogi wyznaczony nawierzchnią asfaltową i przydrożnymi rowami został oznaczony na mapie z projektem podziału nieruchomości leśnej sporządzonej w dniu 23 grudnia 2019 r. przez geodetę uprawnionego T. S., zaewidencjonowanej pod numerem P.W16.2020.245 w Państwowym Zasobie Geodezyjnymi i Kartograficznym Starostwa Powiatowego w P. numerem działki (...) o powierzchni 0,9178 ha.

(dowód: mapa z projektem podziału nieruchomości leśnej - k. 444)

Działka (...) ma długość 759,24 m, jej szerokość na całej długości wynosi 11,28 m w jej północnej części, następnie zwęża się do 10,92 m, rozszerza do 11,69 m, 12,20 m, 12,50 m, 13,57, 12,58 m, 11,77 m, 12,10m, 13,01 m.

(dowód: opinia uzupełniająca geodety wraz ze szkicem przebiegu granic – k. 475-476)

Wartość rynkowa prawa własności nieruchomości oznaczonej na mapie z projektem podziału nieruchomości leśnej sporządzonej w dniu 23 grudnia 2019 r. przez geodetę uprawnionego T. S., zaewidencjonowanej pod numerem P.W16.2020.245 w Państwowym Zasobie Geodezyjnymi i Kartograficznym Starostwa Powiatowego w P. numerem działki (...) o powierzchni 0,9178 ha (bez uwzględnienia wartości znajdującej się tam nawierzchni asfaltowej) wynosi 99.765 zł.

(dowód: opinia biegłego ds. szacowania nieruchomości Z. K. - k. 402-422, opinia uzupełniająca tego biegłego – k. 481-483)

Wartość odtworzeniowa drogi o wierzchni asfaltowej (określna w podejściu kosztowym, metodą kosztów odtworzenia, techniką wskaźnikową) położonej na nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działka gruntu 600/1 według aktualnego stanu i aktualnej wartości wynosi 643.736 zł. Szerokość nawierzchni asfaltowej wynosi średnio 5,50m a jej powierzchnia 4.166 m ² . Podbudowa to 20 cm starej podbudowy z tłucznia i żużla oraz 10 cm nowej podbudowy z tłucznia na której wykonano nawierzchnię asfaltową grubości 5 cm. Z uwagi na stan techniczny drogi, jej wiek oraz miejscowe spękania nawierzchni asfaltowej stopień zużycia określono na 30 %.

(dowód: opinia uzupełniająca biegłego ds. szacowania nieruchomość – k.501-520)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

W szczególności wobec pierwotnego stanowiska strony pozwanej kwestionującego jedynie okoliczność, że droga objęta pozwem stanowi drogę wymienioną w uchwale Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. T.. Nr XXIV/161/88 do poczynienia ustaleń faktycznych w tej spornej kwestii służyła opinia biegłego geodety A. B.. Wynika z niej ponad wszelką wątpliwość, że przedstawione w pozwie nieruchomości są drogą publiczną objętą wskazaną wyżej uchwałą. Wskazać należy, że opinia biegłego podlega ocenie według kryteriów: poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, sposobu motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej.

Stosując wyżej wskazane kryteria wydana w sprawie opinia biegłego geodety oraz jego opinie uzupełniające zostały uznane za miarodajny dowód, opinia jest bowiem wyczerpująca i odnosi się do wszystkich kwestii zawartych w tezie dowodowej postanowienia sądu oraz w pismach pełnomocnika strony pozwanej zawierających zastrzeżenia do opinii. Wnioski opinii są kategoryczne oraz należycie uzasadnione, w sposób pozwalający na sprawdzenie logicznego toku rozumowania biegłego. Biegły wielokrotnie odpowiadał w sposób wyczerpujący na pytania strony pozwanej w kolejnych opiniach uzupełniających, w szczególności wykluczył by jakakolwiek inna droga, w tym trasa wskazana przez pełnomocnika Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej mogła być uznana za szklak drogowy objęty uchwałą Nr XXIV/116/88. Pełnomocnik strony pozwanej nie zdołał przedstawić argumentów wskazujących na niejasność czy niepełność opinii, brak zgodności opinii z zasadami logiki, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia skuteczności wyrażonych w niej wniosków.

Nadto wskazać należy, że stanowisko biegłego pozostaje w zgodzie z wnioskami geodety uprawnionego W. B., który sporządzając mapę sytuacyjną do celów prawnych w celu wydzielenia działki – drogi gminnej (...) ( (...)) wskazał, że droga ta jest wymieniona w pozycji nr 581 wykazu dróg gminnych objętych uchwałą Nr XXIV/161/88 (...) (k. 7). Dowodem potwierdzającym powyższą okoliczność jest również dokument o nazwie wykaz stanu drogi gminnej nr (...) opisujący przedmiotową drogę – (drogę o nazwie S. – T. – granica gminy M., B. n/P. (k. 141-145). Ze szkicu trasy drogi gminnej nr (...) (k. 143) i mapy załączonej do tego wykazu (k. 145) wynika przebieg trasy i długość tej trasy. Do dokumentu tego odniósł się biegłych geodeta w opinii z dnia 31 października 2017 r., wskazując, że zaznaczone na tej mapie skrzyżowanie w S. u zbiegu ulic (...) stanowi początek drogi gminnej nr (...) (obecnie (...)) – k. 208 odwrót.

Zatem powyższe dokumenty wraz z opinią biegłego geodety pozwalają ponad wszelką wątpliwość na uznanie, że uchwała WRN XXIV/161/88 dotyczy drogi objętej niniejszym procesem oznaczonej na zaewidencjonowanej mapie z projektem podziału numerem działki (...).

Wartość tej nieruchomości oraz wartość odtworzeniowa drogi została ustalona na podstawie nie kwestionowanej przez strony opinii biegłego do spraw szacowania nieruchomości Z. K..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo w zakresie przeniesienia własności działki (...) zasługiwało na uwzględnienie, zaś w odniesieniu do pozostałych działek postępowanie zostało umorzone na podstawie art. 355 k.p.c. w zw. z art. 203 § 1 i 4 k.p.c. z uwagi na cofnięcie powództwa w tej części.

Podstawę prawną powództwa stanowił art. 231 § 1 k.c. w myśl którego samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

Powyższe roszczenie przysługuje w razie wzniesienia przez posiadacza na cudzym gruncie budynku lub innego urządzenia, będącego szczególną postacią nakładu poczynionego przez samoistnego posiadacza na cudzy grunt.

Roszczenie zgłoszone w tym procesie dotyczy nakładu w postaci drogi, która stanowi inne urządzenie w myśl art. 231 k.c. Zgodnie z art. 4 pkt 2 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 470) drogą jest budowlę wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi, urządzeniami oraz instalacjami, stanowiącą całość techniczno-użytkową, przeznaczoną do prowadzenia ruchu drogowego, zlokalizowaną w pasie drogowym.

Okolicznością niesporną w sprawie było, że na objętej sporem nieruchomości stanowiącej własność strony pozwanej strona powodowa wybudowała w granicy wydzielonej obecnie działki (...) drogę o nawierzchni asfaltowej. Droga ta stanowi inne urządzenie w myśl art. 231 k.c.

Rozważając przesłankę czy powódka była posiadaczem samoistnym w dobrej wierze w momencie budowy w latach 1994 – 1995 przedmiotowej drogi wskazać należy, że definicja ustawowa posiadania samoistnego zawarta jest w art. 336 k.c., według którego posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel. Posiadanie jest stanem faktycznym przejawiającym się we władztwie nad rzeczą (corpus possesionis) oraz woli władania rzeczą dla siebie (animus rem sibi habendi).

Pierwszy z tych elementów występuje, wtedy gdy dana osoba znajduje się w sytuacji pozwalającej jej na korzystanie z rzeczy w taki sposób, w jaki mogą to czynić osoby, którym przysługuje do rzeczy określone prawo, przy czym nie jest wymagane efektywne korzystanie z rzeczy, wystarczy bowiem sama możliwość korzystania z niej. O możliwości korzystania z rzeczy można mówić wówczas, jeżeli władający może używać rzeczy, pobierać z niej pożytki, przekształcać, a nawet ją zniszczyć. Zakres potencjalnego korzystania z rzeczy jest najszerszy przy posiadaniu samoistnym i odpowiada ono wówczas treści prawa własności. Władztwo nad rzeczą może być uznane za posiadanie, jeżeli jest stanem trwałym.

Drugi czynnik w postaci woli władania dla siebie ( animus rem sibi habendi) przejawia się w podejmowaniu wielu czynności wskazujących na to, że posiadacz traktuje faktyczny stosunek do rzeczy jako własną, z reguły nieograniczoną sferę dyspozycji. Przeważa przy tym obiektywne ujmowanie elementu animi, w którym o władaniu rzeczą jak właściciel albo inny uprawniony decyduje ocena otoczenia posiadającego. Nie można jednak pominąć w tej ocenie rzeczywistej woli władającego.

Jednocześnie wskazać należy, że spełnienie przesłanki posiadania samoistnego ocenia się na moment wzniesienia budynku lub innego urządzenia (wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 30.12.1976 r., III CRN 292/76, OSN 1997, Nr 8, poz. 141, 30.3.1983 r., I CR 44/83, L.).

Sąd uznał, że powódka w momencie budowy drogi faktycznie władała tę częścią nieruchomości w postaci działki (...), na której została zbudowana asfaltowa droga, a zatem powódka wykazała element samoistnego posiadania w postaci corpus.

Analizując z kolei element animus wskazać należy, że strona pozwana przyznała, że powodowa Gmina nie czyniła w związku z budową tej drogi żadnych uzgodnień czy ustaleń z Nadleśnictwem S. w trakcie realizacji tej drogi. Brak w sprawie podstaw do uznania, że Gmina czyniąc powyższy nakład na nieruchomość nie traktowała nieruchomości jak swoją.

Przesłanką realizacji roszczenia o wykup jest dobra wiara samoistnego posiadacza, która odnosi się do posiadania, a nie do prawa budowy.

Rozumienie dobrej wiary na gruncie art. 231 § 1 k.c. podlegało ewolucji.

Stanowisko rygorystyczne zakłada, że w dobrej wierze jest ten posiadacz, który władając rzeczą, pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje mu prawo własności.

Bardziej liberalny pogląd uznaje natomiast za posiadacza w dobrej wierze osobę, która władając cudzą rzeczą, pozostaje w usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że „niczyjego prawa nie narusza”.

W judykaturze można się spotkać z jeszcze dalej idącą liberalizacją przesłanki dobrej wiary, polegającą na uznaniu, że legitymacja czynna z art. 231 § 1 k.c. przysługuje także posiadaczowi w złej wierze, jeśli wymagają tego zasady współżycia społecznego (por. wyrok SN z 4.10.1979 r., III CRN 163/79, OSNCP 1980, Nr 5, poz. 95, postanowienie SN z 7.5.1971 r., I CR 302/71, wyrok SN z 25.6.1968 r., III CRN 159/68, OSP 1970, Nr 10, poz. 197, wyrok SN z 26.4.2006 r., II CSK 43/06, L.; z 22.2.2001 r., III CKN 297/00, L.). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20.5.1997 r.,( II CKN 172/97, OSNC 1997, Nr 12, poz. 196) wskazał, że przyjęte w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6.12.1991 r. (III CZP 108/91, OSNCP 1992, Nr 4, poz. 488) rozumienie dobrej wiary nie wyłącza stosowania, zgodnie z dotychczasową utrwaloną praktyką, art. 231 § 1 k.c. w wypadkach, w których budowla została wzniesiona przez posiadacza samoistnego w złej wierze, tj. takiego, który wiedział, że nie jest właścicielem, jeżeli za traktowaniem tego posiadacza na równi z posiadaczem w dobrej wierze przemawiają, ze względu na szczególne okoliczności sprawy, zasady współżycia społecznego.

Dla ustalenia dobrej wiary pomocne jest domniemanie, o którym mowa w art. 7 k.c.

W rozpoznawanej sprawie strona powodowa odwoływała się do powołanego wyżej sposobu rozmienia dobrej wiary powołując się na to, że w sprawie zachodzą szczególne okoliczności przemawiające w świetle zasad współżycia społecznego za traktowaniem powoda na równi z posiadaczem samoistnym w dobrej wierze – wskazała na fakt oddania spornego gruntu pod zabudowę i honorowania posiadania gruntu przez powoda bez zastrzeżeń przez wiele lat, także w trakcie wznoszenia drogi, która znacznie przekracza wartość zajętego gruntu.

Sąd uznał, że w niniejszej sprawie mamy do czynienia z sytuacją wyjątkową pozwalającą traktować powoda, będącego posiadaczem w złej wierze na równi z posiadaczem w dobrej wierze. Dopatrzyć się bowiem można szczególnych okoliczności, uzasadniających powołanie się na zasady współżycia społecznego. Zrealizowana przez powódkę inwestycja w postaci budowy drogi dotyczyła drogi publicznej gminnej, służącej do korzystania z niej przez każdego zgodnie z jej przeznaczeniem (art. 2 ustawy o drogach publicznych). Drogę tę z uwagi na realizowaną przez nią funkcję można zaliczyć też do kategorii dobra publicznego. Powstała ona nakładem sił powódki, powódka czyni starania o jej utrzymanie we właściwym stanie. Nabycie przez stronę powodową przedmiotowej nieruchomości będzie służyło ujednoliceniu stanu prawnego przebiegu wybudowanej przez niego drogi.

Jednocześnie wskazać należy na stanowisko procesowe strony pozwanej, która w odpowiedzi na pozew nie miała zastrzeżeń do konieczności uregulowania stanu prawnego przedmiotowej drogi, kwestionowała jedynie, że droga ta jest drogą objętą uchwałą XXIV/161/88. Dopiero po wyjaśnieniu tej okoliczności na korzyść strony powodowej i po dokonaniu wyceny przez biegłego oraz dokonaniu podziału działki i zaewidencjonowaniu mapy podziału w piśmie z dnia 15 czerwca 2020 r. strona pozwana podniosła, że nie zostały wykazane wszystkie przesłanki zastosowania art. 231 § 1 k.c. (k. 490), nie wskazując przy tym o jakie przesłanki jej chodzi i nie uzasadniając bliżej swego stanowiska.

W sprawie została również spełniona kolejna przesłanka roszczenia z art. 231 k.c., a mianowicie, że wartość wzniesionego urządzenia znacznie przewyższa wartość zajętego na ten cel gruntu. Dla oceny czy wartość budynku (innego urządzenia) znacznie przewyższa wartość działki zajętej pod budowę bierze się pod uwagę stan istniejący w czasie realizacji roszczenia o przeniesienie własności, a nie z okresu budowy, zaś przedmiotem wykupu jest ta część nieruchomości, która stanowi działkę bezpośrednio zajętą pod budowę wraz z gruntem niezbędnym do racjonalnego korzystania z budynku lub innego urządzenia. Jak wynika z opinii biegłego, wartość rynkowa nieruchomości pozwanego bez uwzględnienia nakładów poczynionych na niej przez powódkę odpowiada kwocie 99.765 zł, natomiast wartość drogi wzniesionej przez powódkę na gruncie pozwanego wynosi 643.736 zł.

Odnosząc się do wątpliwości strony pozwanej co do tego czy nastąpiła komunalizacja przedmiotowej drogi wskazać należy, że strona pozwana nie udowodniła że została wydana przez wojewodę decyzja w sprawie stwierdzenia nabycia mienia z mocy prawa przez powodową Gminę w trybie art. 5 i 18 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191 ze zm.).

Wskazać przy tym należy, że szczególny tryb nabywania przez Skarb Państwa lub terenowe jednostki samorządu terytorialnego własności gruntów przejętych pod drogi publiczne określony w art. 73 ustawy z dnia 13 października 1998 r. przepisy wprowadzające ustawę reformującą administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.) nie mógł być sposobem regulacji stanu prawnego drogi, bowiem na dzień 31 grudnia 1998 r. (termin wskazany w art. 73 ust. 1 tej ustawy) nieruchomość miała już uregulowany stan prawny i jej właścicielem był Skarb Państw, a nadto regulacja prawna dróg w trybie tej ustawy jest zastrzeżona do drogi administracyjnej.

Sąd nie miał wątpliwości, że za zasadnością roszczenia powódki przemawiają zarówno racje społeczno-gospodarcze związane z przeznaczeniem drogi i funkcją jaką pełni wycinek drogi znajdujący się na gruncie pozwanego, jak też argumenty odnoszące się do istnienia istotnej różnicy w wartości gruntów i nakładów na ten grunt poczynionych. Z uwagi na powyższe Sąd uwzględnił powództwo w odniesieniu do działki (...).

Podstawę rozstrzygnięcia o wzajemnym zniesieniu kosztów procesu stanowił przepis art. 100 k.p.c. – roszczenie zostało bowiem jedynie częściowo uwzględnione, a w pozostałej części umorzone z uwagi na cofnięcie powództwa.

Podstawę rozstrzygnięcia o nakazaniu pobrania od strony powodowej nieuiszczonych kosztów sądowych w zakresie wydatków stanowił przepis art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U z 2019 r., poz. 785 ze zm.) w zw. z art. 100 k.p.c. Koszty te zostały ustalone postanowieniem z dnia 25.09.2020 r. –k. 548.

Sędzia SO Ewa Tomczyk