Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 844/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Andrzej Kuryłek

Protokolant: protokolant sądowy Anna Janik

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2020 r. w Warszawie na rozprawie sprawy

z powództwa M. G.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

I.  pozbawia w całości wykonalności tytuł egzekucyjny w postaci bankowego tytułu wykonawczego wystawionego w stosunku do powoda M. G. przez pozwanego – (...) S.A. w W. w dniu 11 czerwca 2013 roku
nr (...), któremu klauzulę wykonalności nadał Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie postanowieniem z dnia 23 lipca 2013 roku
w sprawie o sygnaturze akt I Co 2400/13;

II.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda M. G. kwotę 10.817 (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

III.  nakazuje pobrać od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1.000 (jeden tysiąc) złotych tytułem nieuiszczonego wpisu sądowego.

I C 844/18

UZASADNIENIE

Powód M. G. w pozwie z dnia 13 lipca 2018 r. wniesionym przeciwko (...) S.A. w W. żądał pozbawienia w całości wykonalności tytułu egzekucyjnego w postaci bankowego tytułu wykonawczego wystawionego w stosunku do powoda M. G. przez pozwanego – (...) S.A. w W. w dniu 11.06.2013 r. nr (...), któremu klauzulę wykonalności nadał Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie postanowieniem z dnia 23.07.2013 r. w sprawie o sygnaturze akt I Co 2400/13 oraz zasądzenia od pozwanego zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu wskazał, iż podstawę jego żądania stanowią dwa zarzuty wywodzone przeciwko przedmiotowemu tytułowi wykonawczemu:

- braku skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu z uwagi na warunkowość oświadczenia, które miało w ocenie pozwanego prowadzić do takiego skutku, braku jego doręczenia powodowi, a nawet jego niesporządzenia przez pozwany bank (pozew k.4).

- dokonania przez pozwanego zbycia wierzytelności ujętej w tytule i umorzenie egzekucji na wniosek pozwanego (pozew k.7,7 verte).

Pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew z dnia 18.10.2018 r. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu wskazał, iż nie jest w niniejszej sprawie legitymowany biernie z uwagi na zbycie przedmiotowej wierzytelności na rzecz podmiotu trzeciego oraz zaprzeczył twierdzeniu powoda o braku skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu.

Strony w toku całego postępowania do zamknięcia rozprawy podtrzymywały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód wraz z poprzednikiem prawnym pozwanego - bankiem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. zawarł w dniu 24 października 2005 r. umowę kredytu hipotecznego dla osób fizycznych nr (...). Podstawy oraz tryb wypowiedzenia umowy przez bank określały postanowienia § 16 umowy.

(...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. w piśmie sygnowanym datą 03.04.2012 r. sformułowało wezwanie powoda do spłaty zaległych płatności na rachunku przedmiotowego kredytu z zakreśleniem terminu (7-mio dniowego) i rygoru (wypowiedzenia umowy). W treści samego pisma wskazano, iż – „w przypadku braku spłaty w określonym powyżej terminie, pismo niniejsze należy traktować jako wypowiedzenie umowy przez Bank. Okres wypowiedzenia wynosi 30 dni i jest liczony od następnego dnia po upływie w/w 7 dniowego terminu.”(pismo - k.14). Powyższe pismo przesłano powodowi w formie listu poleconego, dokonując dwukrotnej jego awizacji i pozostawiono w pocztowym urzędzie oddawczym na okres 20 dni (k.128-128 verte).

W dniu 11 czerwca 2013 r. (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wystawił Bankowy Tytuł Egzekucyjny Nr (...) stwierdzający zadłużenie powoda (k.13).

Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie postanowieniem z dnia 23.07.2013 r. nadał w/w bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności.

Pozwany w toku prowadzonej na jego wniosek egzekucji komorniczej zbył na rzecz (...) 1 Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Niestandaryzowanego Funduszu Sekurytyzacyjnego swoją wierzytelność przysługującą mu wobec powoda (niezaprzeczone twierdzenie pozwanego – odpowiedź na pozew k.85, okoliczność bezsporna); co skutkowało umorzeniem postępowania egzekucyjnego.

Przywołane wyżej dokumenty, co do których żadna ze stron nie kwestionowała ich prawdziwości ani wiarygodności zawartych w nich treści -w powiązaniu z przytoczonymi niezaprzeczonymi twierdzeniami stron -stanowiły wystarczającą podstawę dokonania istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy ustaleń faktycznych.

Sąd zważył co następuje:

Podstawę prawną dochodzonego przez powoda roszczenia stanowi przepis art. 840 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c., zgodnie z którym dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli: przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście, bądź po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne.

Jak zostało wskazane na wstępie uzasadnienia powód jako podstawę wywodzonego żądania wskazał dwa zarzuty:

- braku skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu z uwagi na warunkowość oświadczenia, które miało w ocenie pozwanego prowadzić do takiego skutku, braku jego doręczenia powodowi, a nawet jego niesporządzenia przez pozwany bank.

- dokonania przez pozwanego zbycia wierzytelności ujętej w tytule i umorzenie egzekucji na wniosek pozwanego.

I

(brak skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu)

Odnosząc się do pierwszego z wymienionych zarzutów stwierdzić należy, iż zasadniczy zrąb twierdzeń powoda stanowiących podstawę jego wywodów w tym względzie podlegał pozytywnej weryfikacji. O ile twierdzenie powoda o braku skutecznego doręczenia mu oświadczenia zawartego w/w piśmie z dnia 03.04.2012 r. uznać należy za błędne (o czym poniżej), o tyle pozostałe przytoczenia powoda zasługują na aprobatę sądu.

Z poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych (wskazanych powyżej) wynika jednoznacznie, iż przedmiotowe pismo – stanowiące ostateczne wezwanie do zapłaty zostało powodowi przesłane listem poleconym, o czym powód zawiadamiany był dwukrotnie poprzez umieszczenie pocztowych zawiadomień (awiz). Wynika z tego, iż dla przedmiotowej przesyłki zastosowano sposób zastępczego doręczenia jak przy przesyłkach sądowych określony w przepisie art. 131 §1 i 2 k.p.c. i przepisów wykonawczych w nim wskazanych. Tymczasem doręczenie przedmiotowej przesyłki nie podlega nawet tak daleko idącym rygorom, bowiem jako oświadczenie materialno-prawne podlega formule wyrażonej w przepisie art. 61 k.c. i zgodnie w wyrażoną w nim konstrukcją doręczenia – oświadczenie woli w nim zawarte, uznaje się za złożone, gdy doszło do adresata (czyli powoda w niniejszej sprawie) w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jego treścią. W orzecznictwie i doktrynie zgodnie przyjmuje się, iż posłużenie się publicznym operatorem pocztowym w doręczeniu osobie trzeciej oświadczenia woli jest w pełni skuteczne, nawet wówczas gdy doręczyciel takiego operatora nie zastanie adresata w miejscu wskazanym jako jego adres, jeśli tylko stosowna informacja o pozostawieniu przesyłki w danym urzędzie pocztowym przez określony w dniach okres czasu zostanie przekazana adresatowi (np. za pozostawieniem awiza w skrzynce pocztowej). Dla skuteczności tej czynności nie jest wymagana podwójna awizacja dokonywana w odstępie co najmniej 7 dni, bo jak wskazano już wcześniej, nie mają w sprawie zastosowania rygory wynikające z normy prawa procesowego określonej w przepisie art. 131 k.p.c.

Z tych względów należało uznać, iż analizowane pismo powód otrzymał.

Jednakże faktycznie, zgodnie z twierdzeniem powoda, należy negatywnie ocenić skuteczność zawartego w tym piśmie oświadczenia warunkowego o wypowiedzeniu umowy kredytowej. Samo pismo należy traktować jako mało transparentne.

Najbardziej uwypuklonym komunikatem zawartym w piśmie jest tytuł napisany literami drukowanymi zdecydowanie większym drukiem niż pozostała część tekstu, o treści: (...). Co wskazuje jednoznacznie na stawianą temu pismu funkcję (cel) – wezwanie do zapłaty, a nie oświadczenie o wypowiedzeniu umowy. W prawdzie w dalszej części pisma przywołany jest rygor wezwania (wypowiedzenia umowy) oraz uczyniono wskazanie, iż w przypadku braku spłaty zadłużenia w zakreślonym terminie, pismo powyższe winno traktować się jako wypowiedzenie umowy przez Bank, lecz z przyczyn wskazanych poniżej, taką praktykę banków poddać należy gruntownej krytyce.

Przede wszystkim wypowiedzenie umowy kredytu bankowego, jako oświadczenie woli o charakterze prawo-kształtującym winno być bezwarunkowe, a nie dokonane z zastrzeżeniem warunku. Jedną z nadrzędnych zasad obrotu pranego jest zasada bezpieczeństwa i pewności obrotu, która m.in. objawia się tym, iż strony określonych czynności prawnych uczestniczące tym samym w szerszym tego słowa znaczeniu w obrocie prawnym muszą być pewne co do istnienia lub nieistnienia określonych skutków prawnych własnych działań i przy założeniu, iż działają w dobrej wierze, zgodne w tej ocenie. Ilość wątpliwości jakie mogą zrodzić się w ocenie tego czy ziścił się dodany w oświadczeniu o wypowiedzeniu stosunku prawnego warunek zawieszający jest w praktyce obrotu prawnego nieograniczony. Wystarczy jedynie wskazać na wątpliwości związane datą zarachowania przez wierzyciela środków pieniężnych po upływie wskazanego w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy terminu, w sytuacji gdy dyspozycja dłużnika o dokonaniu przelewu żądanych środków pieniężnych poprzedzała upływ tego terminu.

Działanie banku oceniać należy z uwzględnieniem zawodowego charakteru prowadzonej działalności, a zatem z uwzględnieniem reguł określonych w przepisie art. 355 k.c. statuujących zasadę należytej staranności, które winny podlegać swoistemu zaostrzeniu – poprzez podwyższenie ogólnie wymaganej w takich przypadkach staranności, jako że instytucje finansowe, a w szczególności banki uważane są za instytucje zaufania publicznego.

Z uwagi na powyższe należy jednoznacznie opowiedzieć się za niedopuszczalnością takich działań po stronie instytucji bankowych, które wprowadzają niepewność u ich klientów, podważając tym samym zaufanie do nich.

W obrocie jednostronnie profesjonalnym, a nade wszystko w konfiguracji tak szczególnej jaką jest działalność bankowa, wszelkie komunikaty, postanowienia umowne, jednostronne oświadczenia woli kierowane do klientów banków muszą być zrozumiałe, logiczne i jednoznaczne, a wszelkie wątpliwości jakie rodzić mogą się przy dokonywaniu wykładni stosownych oświadczeń przedstawicieli banków muszą być dokonywane na korzyść ich klientów.

Z tych też względów oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytowej dokonywane z zastrzeżeniem warunku, jako nie spełniające w/w wymagań należy w myśl dyrektywy określonej w przepisie art. 58 k.c. - jako sprzeczne z prawem - uznać za nieważne.

II

(zbycie przez pozwanego wierzytelności ujętej w tytule wykonawczym)

Okoliczność faktyczna stanowiąca podstawę zgłoszenia przez powoda drugiego z zarzutów przeciwko tytułowi kwestionowanemu w sprawie niniejszej miała charakter bezsporny między stronami. Obie bowiem twierdziły, iż faktycznie pozwany już w toku prowadzonej egzekucji komorniczej zbył swoją wierzytelność na rzecz podmiotu trzeciego; odmienne zaś oceniały wpływ tego zdarzenia prawnego na zasadność wywiedzionej przez powoda w niniejszej sprawie akcji prawnej. W tym zakresie trwanie tego sporu wynika z niezrozumienia instytucji powództwa przeciwegzekucyjnego mającego swoje uregulowanie w przepisie art. 840 § 1 k.p.c.

Przywołana instytucja stanowi procesową formę obrony dłużnika przed wierzycielem uprawnionym podług treści tytułu wykonawczego, zatem powództwo wywodzone w takiej sprawie (o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności) dłużnik winien kierować przeciwko osobie wymienionej jako wierzyciel w tym tytule. Powyższe uzupełnić należy o konstatację, iż w praktyce - tytułów wykonawczych może być więcej niż jeden, np. na skutek cesji wierzytelności dokonanej, tak jak w sprawie niniejszej, w toku postępowania egzekucyjnego (czyli po wydaniu już pierwszego tytułu) doszło do wydania kolejnego tytułu na rzecz nabywcy wierzytelności. Wówczas pozwanym w sprawie winna być ta osoba, która ma status wierzyciela w tym tytule wykonawczym, który dłużnik w ramach danego procesu kwestionuje (podważa). W klasycznym układzie osobą pozywaną przez dłużników jest wierzyciel egzekwujący (czyli aktualny, na rzecz którego prowadzona jest egzekucja). Natomiast zbycie wierzytelności w toku postępowania egzekucyjnego albo przed jego wszczęciem ale po uzyskaniu tytułu nie oznacza samo w sobie, iż wykluczone jest prowadzenie egzekucji w oparciu o treść pierwotnego tytułu. W dalszym ciągu tytuł taki zgodnie z przepisem art. 776 k.p.c. może stanowić formalną podstawę egzekucji. Oczywistym jest, iż osoba, która zbyła wierzytelność w toku egzekucji, posiadająca w myśl pierwotnego tytułu wykonawczego przymiot wierzyciela winna niezwłocznie zaniechać egzekucji, a wszelkie działania pozostające w sprzeczności z nowym statusem takiej osoby stanowią działania bezprawne w rozumieniu prawa cywilnego i karnego. Jednakże jak wskazano powyżej z uwagi na obowiązujące uregulowania istnieje potencjalne ryzyko posłużenia się przez byłego wierzyciela tytułem wykonawczym, z którego treści wynikać będzie jego uprawnienie do spowodowania wszczęcia i prowadzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi. Jedyną możliwością wzruszenia legitymacji do prowadzenia egzekucji na wniosek takiego wierzyciela jest właśnie powództwo przeciwegzekucyjne z art. 840 § 1 k.p.c.

Zatem zarzut pozwanego o braku legitymacji biernej uznać należy za bezzasadny.

Z tych powodów orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

W istniejącej sytuacji procesowej pozwany, który był świadom zarówno tego, iż zbył wierzytelność, jak i tego iż nie powinien w dalszym ciągu ją egzekwować, winien był przy pierwszej czynności procesowej uznać żądanie powództwa i wykazać, iż nie dał powodu do wytoczenia sprawy; wówczas to on jako strona de facto wygrywająca mógłby żądać zwrotu kosztów procesu (art. 101 k.p.c.). Wobec odmiennego stanowiska pozwanego prezentowanego w toku procesu należało stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik postępowania wyrażonej w przepisie art. 98 k.p.c. orzec na podstawie § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 z późn. zm.) jak w punkcie II sentencji wyroku.

Z uwagi na fakt, iż powód zwolniony był od zryczałtowanej opłaty od pozwu w kwocie 1000 zł na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 300 ze zm.) należało orzec jak w punkcie III sentencji wyroku.