Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Szymanowski (spr.)

Sędziowie: SA Alicja Sołowińska

SA Dorota Elżbieta Zarzecka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2014 r. w B.

sprawy z odwołania J. R.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o prawo do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym

na skutek apelacji wnioskodawcy J. R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 9 kwietnia 2013 r. sygn. akt IV U 450/13

uchyla zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 7 grudnia 2012 roku i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

Sygn. akt III AUa 690/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 grudnia 2012 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odmówił przyznania wnioskodawcy J. R. prawa do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, wobec niespełnienia warunków określonych w art. 21 ust. 1 i 8 ustawy z dnia 20.12.1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników ( Dz.U. Nr. 50 z 2008 r., poz. 291 ze zm.) .

J. R. w odwołaniu od tej decyzji podniósł, że odmowa przyznania mu prawa do renty jest bezzasadna i rażąco niesprawiedliwa. Zdaniem odwołującego organ rentowy wydając decyzję nie ma uprawnień do określenia, kiedy powstała całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie. Wnioskodawca domagał się w celu wykazania swojej niezdolności do pracy o zbadanie go przez kardiologa, neurologa, ortopedę, chirurga i psychiatrę oraz o unieważnienie decyzji i przyznanie mu renty.

Wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił dowołanie.

Sąd Okręgowy ustalił , iż J. R. ur. (...) w dniu 18 października 2012 roku złożył wniosek o rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym. Wobec braków formalnych wniosek ten został zwrócony, a następnie w dniu 14 listopada 2012 r. ponownie złożony Wnioskodawca w latach 1972-1986 pracował w gospodarstwie rodziców położonym w P., a następnie z dniem 18 czerwca 1986 roku przejął to gospodarstwo jako właściciel.

Składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe zostały opłacone za okres od 1 stycznia 1983 roku do dnia 13 grudnia 1997 roku oraz od dnia 1 lipca 1999 roku do dnia 30 września 1999 roku. Za pozostały okres t.j. od 1 stycznia 1998 roku do 30 czerwca 1999 roku oraz od 10 października 1999 roku do 31 grudnia 2004 roku składki nie zostały opłacone.

W 2004 roku wnioskodawca wyjechał do Stanów Zjednoczonych do siostry, skąd wrócił w 2010 roku. W okresie od dnia 21 lipca 2010 roku do dnia 22 lutego 2013 roku wnioskodawca odbywał karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w I.. W listopadzie 2012 roku gospodarstwo zostało zlicytowane (akta rentowe KRUS oraz wyjaśnienia wnioskodawcy złożone na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2013 roku k-47).

Poczynione ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy odniósł do treści art. 21 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników ( t.j Dz.U. Nr 50 z 2008 r, poz. 291 ze zm.) zgodnie z którym renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który łącznie spełnia trzy warunki: podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowym o którym mowa w ust. 2, jest trwale lub okresowo niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym, a całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

W przypadku wnioskodawcy warunek podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez wymagany okres uważa się za spełniony, jeżeli okres ubezpieczenia wynosi co najmniej 5 lat, w okresie ostatnich 10 lat przed złożeniem wniosku o przyznanie renty rolniczej . Wniosek o przyznanie renty został złożony w dniu 14 listopada 2012 roku, zatem wnioskodawca winien wykazać 5 letni okres ubezpieczenia w okresie od 14.11.2002 r. do 14.11.2012 r..

Sąd Okręgowy wskazał, iż zgodnie z art. 6 pkt 14 ustawy za okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu uważa się tylko takie okresy, za które opłacono składki przewidziane w odpowiednich przepisach. Wnioskodawca ostatnią składkę na ubezpieczenia opłacił w trzecim kwartale 1999 roku, zatem, w sposób oczywisty nie spełnia warunku 5 letniego okresu ubezpieczenia w 10-leciu 2002 – 2012. Wnioskodawca przyznał, że od 1 stycznia 2005 roku nie uprawiał gospodarstwa ponieważ zostało zajęte przez komornika, nie opłacał składek , nie był ubezpieczony ( wyjaśnienia wnioskodawcy k. 47).

Sąd Okręgowy przyjął, iż w świetle historii ubezpieczenia wnioskodawcy w KRUS , wnioskodawca nie podlegał ubezpieczeniu już od 1999 roku, bowiem już wtedy nie opłacał składek. W tej sytuacji wnioskodawca nie spełnia warunku o którym mowa w art. 21 ust 1 i 8 ustawy, a jego odwołalnie mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. podlegało oddaleniu.

We wniesionej apelacji J. R. nie sformułował konkretnych zarzutów dotyczących wyroku Sądu Okręgowego podnosząc jedynie, że się z nim nie zgadza, a przy jego wydaniu nie wzięto pod uwagę, że jest bezdomny i pracował 40 lat w rolnictwie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje

Apelacja okazała się być zasadna z innych przyczyn, niż w niej podniesiono.

Przesłanki nabycia prawa do renty rolniczej określa art. 21 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. - o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. Dz. U. z 2008r. Nr 50, poz. 291 z . zm. ). Zgodnie z ust.1 tegoż artykułu renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym przysługuje ubezpieczonemu, który łącznie spełnia następujące warunki:

1) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez wymagany okres, o którym mowa w ust. 2;

2) jest trwale lub okresowo całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym;

3) całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu lub w okresach, o których mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1 i 2, lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Nadto art. 21 ust. 8 ustawy wymaga, aby w przypadku ubezpieczonych, u których niezdolność do pracy powstała po 30-tym roku życia wykazany był 5 letni okres podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, w okresie ostatnich 10 lat poprzedzających złożenie wniosku. Spełnienie tego ostatniego warunku przez wnioskodawcę ur. (...) musiałby oznaczać, iż podlegałby on ubezpieczeniu rolniczemu przez okres 5 lat w okresie ostatnich 10 lat przed złożeniem wniosku o przyznanie prawa do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy czyli w okresie między 14.11.2002 r. a 14.11.2012 r. , co niewątpliwe nie miało miejsce (art. 21 ust. 1 i 8 ustawy). W świetle niespornych ustaleń Sądu Okręgowego wnioskodawca już w 2004 r. wyjechał do USA skąd wrócił w 2010 r. , by od 21 lipca 2010 r. odbywać karę pozbawiania wolności do 22 lutego 2013. Jak sam podawał (k. 37 wyjaśnienia wnioskodawcy) od 1 stycznia 2005 r. nie uprawiał gospodarstwa , ponieważ zostało ono zajęte przez komornika i ostatecznie w 2012 r. zlicytowane. Poza sporem jest też, iż od stycznia 2005 r. decyzją z dnia 22 lipca 2009 r. Prezes KRUS wyłączył wnioskodawcę z ubezpieczenia rolniczego z powodu wyjazdu jesienią 2004 r. do USA (k. 18 a.r. decyzja) . Z ustaleń Sądu Okręgowego opartych na dokumentach zgromadzonych w aktach KRUS (k.2-5 zaświadczenie dotyczące okresów podlegania ubezpieczeniu) wynika, iż wnioskodawca od stycznia 1998 r. zaprzestał opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników ( za wyjątkiem okresu od lipca do września 1999 r.). Okoliczność ta nie jest bez znaczenia , albowiem zgodnie z art. 6 pkt 14 ustawy przez okresy podlegania określonemu ubezpieczeniu społecznemu - rozumie się tylko takie okresy, za które opłacono przewidziane w odpowiednich przepisach składki na to ubezpieczenie, chyba że w myśl tych przepisów nie istniał obowiązek opłacania składek.

W sprawie jednak zdaniem Sądu Apelacyjnego zarówno Sąd Okręgowy jak i wcześniej rolniczy organ rentowy nie zauważyli, iż ustawodawca ( świadomie czy nieświadomie ) warunek posiadania okresu 5 lat podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu - rentowemu w okresie ostatnich 10 latach przed złożeniem wniosku odniósł tylko do ubezpieczonych, o których mowa w ust. 2 pkt 5 art. 21 ustawy – czyli do takich, u których całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała powyżej 30 roku życia. Taki wymóg nie dotyczy zatem osób, o których mowa w art. 21 ust. 2 pkt 1-4. Oznacza to, że zaskarżony wyrok i decyzja opierają się na przyjęciu ( i tylko przy trafności tego założenia są poprawne) , że wnioskodawca nie stał się osobą całkowicie niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym przed 30 rokiem życia. Dokonanie jednak ustaleń w tym zakresie czyniło koniecznym przeprowadzenie postępowania orzeczniczego w administracyjnej fazie postępowania o rentę rolniczą, a wyjątkowo mogło być dokonane przez Sąd Okręgowy w oparciu o opinię właściwych biegłych lekarzy sądowych posiadających wiadomości specjalne w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c. Z tych przyczyn nie można podzielić wywodów Sądu Okręgowego i zachodzi konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku. Nie ulega jednak wątpliwości , iż to przede wszystkim rolniczy organ rentowy nie przeprowadził postępowania orzeczniczego stosownie do przepisów rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 31 grudnia 2004 r. w sprawie orzecznictwa lekarskiego w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz.U. z 2005 , Nr 6, poz.46), które zdaniem Sądu Apelacyjnego było konieczne do wydania decyzji. Koniecznym bowiem do wydania decyzji było ustalenie czy u wnioskodawcy występuje całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym , a jeżeli tak to czy powstała ona przed 30-rokiem jego życia. Ewentualna pozytywna odpowiedź na te pytanie rodziłaby potrzebę badania czy spełnia on pozostałe warunki do nabycia tego świadczenia ( art. 21 ust. 2 i art. 21 ust 1 pkt 3 ustawy).

Przyjęta przez Sąd Apelacyjny wykładnia czyni koniecznym uchylenie zarówno zaskarżonego wyroku jak i poprzedzającej go decyzji i przekazanie sprawy do organu rentowego celem ponownego rozpoznania wniosku ubezpieczanego nową decyzją, wydaną po przeprowadzeniu postępowania orzeczniczego, co najmniej we wskazanym zakresie.

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 477 ^14a k.p.c. orzekł jak na wstępie.