Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie IV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR (del.) Robert Masznicz

Protokolant: Katarzyna Ponichter

po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa

M. S.

przeciwko pozwanemu o imieniu i nazwisku

R. S.

o zapłatę

1)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 81.431,30 zł (osiemdziesiąt jeden tysięcy czterysta trzydzieści jeden złotych 30/100) tytułem odsetek ustawowych od kwoty 193.922,00 zł (sto dziewięćdziesiąt trzy tysiące dziewięćset dwadzieścia dwa złote) za okres od dnia 1 października 2011 r. (pierwszy dzień naliczania odsetek) do dnia 22 grudnia 2014 r.;

2)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki dalsze odsetki ustawowe od kwoty 193.922,00 zł (sto dziewięćdziesiąt trzy tysiące dziewięćset dwadzieścia dwa złote) za okres od dnia 22 grudnia 2014 r. (od dnia 1 stycznia 2016 r. są to odsetki ustawowe za opóźnienie) do dnia 3 kwietnia 2019 r.;

3)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki sumę 11.650,00 zł (jedenaście tysięcy sześćset pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów procesu, w tym:

a)  kwotę 5.333,00 zł (pięć tysięcy trzysta trzydzieści trzy złote) tytułem zwrotu kosztów opłaty od pozwu,

b)  kwotę 3.600,00 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem Okręgowym w Warszawie, jako sądem pierwszej instancji,

c)  kwotę 2.700,00 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie pod sygn. akt V ACa 1088/17.

d)  kwotę 17 zł (siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów opłaty skarbowej od złożonego pełnomocnictwa procesowego.

Sygn. akt IV C 460/18

UZASADNIENIE WYROKU

Pozwem z dnia 22 grudnia 2014 r. (data nadania w urzędzie pocztowym – k. 19 i n.) M. S. (powódka) wniosła o:

1)  zasądzenie od pozwanego o imieniu i nazwisku R. S. na rzecz powódki kwoty 81.431,30 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie kwoty głównej 193.922,00 zł liczonych za okres dnia 1 października 2011 r. do dnia wniesienia pozwu;

2)  ustalenie prawa do odsetek „za opóźnienie” na przyszłość związanych z ewentualną zwłoką pozwanego w zapłacie kwoty głównej ewentualnie o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki odsetek ustawowych od kwoty 193.922,00 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

3)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (pozew – k. 2 i n.).

W uzasadnieniu powództwa wskazała, ze dochodzi zapłaty odsetek (skapitalizowanych do dnia złożenia pozwu oraz dalszych odsetek) od sumy świadczenia pieniężnego obciążającego pozwanego zgodnie z odpowiednią ugodą sądową, którego pozwany nadal nie spełnił pomimo upływu ugodzonego terminu.

Wyrokiem z dnia 4 września 2015 r. wydanym pod sygn. akt IV C 1268/14 Sąd Okręgowy w Warszawie uwzględnił powództwo w całości i obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu (wyrok – k. 89 i n.)

Wyrokiem z dnia 20 lutego 2018 r. wydanym pod sygn. akt V ACa 1088/17 Sąd Apelacyjny w Warszawie po rozpoznaniu apelacji pozwanego uchylił wyrok wydany w sprawie w pierwszej instancji, znosząc postępowanie począwszy od daty złożenia odpowiedzi na pozew oraz przekazując sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z pozostawieniem sądowi pierwszej instancji rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej.

W uzasadnieniu takiego rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził, że uchylenie odpowiedniego wyroku jest konieczne z przyczyny nieważności postępowania spowodowanej nienależytym umocowaniem osoby występującej jako pełnomocnik pozwanego (wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 204 i n.).

W ponownym postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Warszawie jako sądem pierwszej instancji strony przedstawiły żądania następujące.

Powódka podtrzymała żądanie pozwu, z tym że niedookreśloną w pozwie datę końcową naliczania odpowiednich odsetek, oznaczoną jako „do dnia zapłaty” (pkt 2 pozwu), oznaczyła jako dzień 3 kwietnia 2019 r., wyjaśniając, że w tym dniu nastąpiło spóźnione spełnienie odpowiedniej sumy, od której naliczano odsetki stanowiące przedmiot powództwa.

Pozwany żądał oddalenia powództwa w całości. W uzasadnieniu podtrzymał zarzuty podniesione wcześniej w apelacji, zarzucając w szczególności niedopuszczalność dochodzenia odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia w stanie, gdy strony ugodziły odpowiednie świadczenie bez zastrzegania jakichkolwiek odsetek. Pozwany powołał się również na własne niezawinienie w opóźnieniu spełnienia odpowiedniego świadczenia oraz zarzucił roszczeniu powódki sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.

Każda ze stron wniosła o zasądzenie od przeciwnika kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, z uwzględnieniem kosztów odpowiedniego postępowania apelacyjnego (protokół rozprawy z dnia 11 kwietnia 2019 r. – k. 243 i n.).

W wyniku ponownego rozpoznania sprawy,

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Strony są byłym małżeństwem (bezsporne).

Po rozwiązaniu małżeństwa, strony zawarły w dniu 17 marca 2011 r. ugodę w sprawie o podział majątku wspólnego przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie (sygn. akt I Ns 433/09). Osnowa ugoda została zamieszczona w protokole odpowiedniej rozprawy, gdzie zapisano, że:

- strony oświadczają, co wchodzi w skład majątku wspólnego (pkt 1 ugody);

- strony dokonują podziału majątku wspólnego (pkt 2 ugody);

- pozwany „zobowiązuje się zapłacić na rzecz M. S. kwotę 193.922,00 zł tytułem wyrównania wartości udziałów w majątku wspólnym w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania w sprawie” (pkt 3 ugody);

- strony oświadczają, że „ugoda zawiera rozstrzygnięcie odnośnie wszelkich składników ich majątku wspólnego dorobkowego i wyczerpuje wszelkie wzajemne roszczenia stron w tym zakresie” (pkt 4 ugody);

- strony znoszą poniesione w tamtej sprawie koszty postępowania (pkt 5 ugody) .

Innych oświadczeń ugoda nie zawierała (wyciąg z protokołu rozprawy – k. 13).

Postanowienie o umorzeniu postępowania w sprawie o podział majątku stało się prawomocne nie później niż z dniem 30 marca 2011 r. (bezsporne).

W okresie od dnia 23 marca 2011 r. do dnia 18 grudnia 2011 r. pozwany zawarł umowy z 4 pośrednikami w celu pośrednictwa w sprzedaży jednej z nieruchomości przyznanych mu na wyłączność w wyniku odpowiedniej ugody (dokumenty umów – k. 239 i n.), jednakże do sprzedaży nieruchomości wówczas nie doszło (zeznania pozwanego – k. 244 i n.).

W dniu 30 stycznia 2012 r. powódka wystąpiła do odpowiedniego komornika sądowego o wszczęcie przeciwko pozwanemu egzekucji ugodzonego świadczenia pieniężnego (pkt 3 ugody) w oparciu o odpowiedni tytuł wykonawczy, gdyż pomimo upływu ugodzonego terminu świadczenie nie zostało spełnione ani w całości, ani w części.

Dnia 3 kwietnia 2019 r. odpowiednie świadczenie wraz z kosztami postępowania egzekucyjnego zostało wyegzekwowane przez powódkę za pośrednictwem odpowiedniego komornika sądowego (bezsporne, potwierdzone zaprotokołowanymi zgodnymi oświadczeniami stron na rozprawie – k. 243 i n. oraz dokumentem potwierdzenia przelewów – k. 237 i n.).

Sąd Okręgowy w Warszawie ustalił stan faktyczny na podstawie przedstawionych przez strony dokumentów urzędowych i prywatnych oraz na podstawie zeznań stron, zgodnie z art. 244 i 245 oraz 299 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) z uwzględnieniem okoliczności przyznanych i bezspornych między stronami, zgodnie z art. 229 i 230 k.p.c.

W wyniku ponownego rozpoznania sprawy,

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Powództwo podlega uwzględnieniu w całości, a powódce należy się od pozwanego zwrot kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów za przeprowadzone postępowanie w instancji odwoławczej.

Uzasadnieniem takiego rozstrzygnięcia jest stwierdzenie, że pozwany, jako dłużnik, nienależycie wykonał własne zobowiązanie, spełniając ugodzone świadczenie pieniężne z opóźnieniem, zaś powódka, jako wierzyciel, nie zrzekła się przysługujących jej w takim wypadku roszczeń z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania, w szczególności nie zrzekła się roszczenia o zapłatę odpowiednich odsetek za opóźnienie. Niezasadny był zarzut pozwanego, jakoby dochodzenie przez powódkę odpowiednich odsetek było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Podstawę prawną takiego rozstrzygnięcia stanowiły przepisy niżej objaśnione.

Zgodnie z art. 353 § 1 Kodeksu cywilnego (k.c.), zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika spełnienia świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. W odpowiednim dziale przywołanej ustawy (art. 471-486 k.c.), przewidziano skutki niewykonania zobowiązań. W szczególności, zgodnie z art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zgodnie z art. 481 § 2 zdanie pierwsze k.c., jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie (w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2016 r. były to odsetki ustawowe).

Zgodnie z art. 917 k.c., jednym ze źródeł zobowiązań jest ugoda, w związku z czym niewykonanie lub nienależyte wykonanie ugody obejmującej zobowiązanie do świadczenia pieniężnego podlega skutkom art. 481 § 1 i 2 k.c.

W odpowiedniej ugodzie zapisano, że ugoda między stronami „zawiera rozstrzygnięcie odnośnie wszelkich składników ich majątku wspólnego dorobkowego i wyczerpuje wszelkie wzajemne roszczenia stron w tym zakresie”. Taki zapis jest typową formułą ugodową, która w odniesieniu do sprawy o podział majątku oznacza wyłącznie tyle, że w razie złożenia nowego żądania w przedmiocie podziału majątku pozwany (zainteresowany) może bronić się przed takim żądaniem tzw. zarzutem powagi rzeczy ugodzonej. Zastosowanie przytoczonej formuły ugody oczywiście nie oznacza, aby osoba która jest wierzycielem ugodzonego świadczenia zrzekała się roszczeń, które mogą wyniknąć z faktu niewykonania lub nienależytego wykonania ugodzonego zobowiązania pieniężnego.

Wbrew zarzutom pozwanego, powódka (jako wierzyciel), nie złożyła w ugodzie jakiegokolwiek oświadczenia o zrzeczeniu się możliwych roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania ugody przez pozwanego. W szczególności powódka nie oświadczyła, aby zrzekała się roszczeń o odsetki z tytułu ewentualnego opóźnienia dłużnika w spełnieniu ugodzonego świadczenia pieniężnego.

W takim stanie, niezastrzeżenie w ugodzie odpowiednich odsetek na wypadek opóźnienia spełnienia ugodzonego świadczenia oznacza jedynie, że ugoda nie stała się tytułem egzekucyjnym do ściągnięcia odpowiednich odsetek, które mogły być jednak dochodzone odrębnym powództwem z tytułu nienależytego wykonania ugody, co też było przedmiotem niniejszej sprawy.

Wbrew zarzutom pozwanego, jako dłużnik miał on obowiązek spełnienia ugodzonego świadczenia pieniężnego wraz z odpowiednimi odsetkami za opóźnienie nawet w takim wypadku, gdyby zawarł ugodę pod wpływem błędu, tj. pod wpływem wyobrażenia, że powódka zrzeka się dochodzenia odpowiednich odsetek za czas opóźnienia. Pozwany nie może bowiem uchylać się w tej chwili od skutków nienależytego wykonania ugody zawartej pod wpływem błędu, skoro we właściwym czasie nie uchylił się od skutków samej ugody, zgodnie z art. 84 w związku z art. 88 k.c.

Niezasadne były również zarzuty pozwanego oparte na twierdzeniu, że z uwagi na uwarunkowania osobiste i gospodarcze pozwany nie ponosi winy za opóźnienie w spełnieniu odpowiedniego świadczenia. Wbrew zarzutom pozwanego, a zgodnie z jednoznacznym brzmieniem art. 481 § 1 k.p.c., wierzyciel (powódka) może od dłużnika (pozwany) żądać odsetek za czas opóźnienie, chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik (pozwany) nie ponosi odpowiedzialności. Pozwany nie udowodnił zresztą, aby rzeczywiście nie ponosił winy za niespełnienie ugodzonego świadczenia we właściwym terminie. Pozwany wykazał jedynie, że zawarł umowy pośrednictwa w sprzedaży odpowiedniej nieruchomości. Nie dowiódł jednakże tymi dokumentami, aby rzeczywiście niemożliwa była sprzedaż odpowiedniej nieruchomości w celu zaspokojenia wierzytelności powódki, w szczególności aby niemożliwe było spieniężenie nieruchomości we właściwym czasie przy zaoferowaniu sprzedaży za niższą cenę. Poza tym, w chwili zawierania ugody pozwany mógł i powinien był znać własne możliwości finansowe, w związku z czym mógł i powinien był zadbać o to, aby przed upływem ugodzonego terminu 6-miesięcznego od zakończenia postępowania o podział majątku dysponować odpowiednimi środkami na zaspokojenie ugodzonej wierzytelności powódki. Ryzyko możliwego błędnego szacowania wartości nieruchomości lub błędnego wyobrażenia o rynku nieruchomości w chwili ugadzania terminu spłaty obciążają pozwanego.

Niezasadne były również zarzuty pozwanego oparte na twierdzeniu, że sama powódka spowodowała opóźnienie w spełnieniu odpowiedniego świadczenia poprzez wszczęcie egzekucji tego świadczenia, czym miała doprowadzić do zajęcia odpowiedniej nieruchomości pozwanego, a tym samym uniemożliwić pozwanemu spieniężenie nieruchomości na potrzeby wykonania ugody. Wbrew zarzutom pozwanego nie było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego wszczęcie przez powódkę postępowania egzekucyjnego po upływie 2 miesięcy od upływu ugodzonego 6-miesięcznego terminu spełnienia przez pozwanego odpowiedniego świadczenia, na które pozwana oczekiwała bezskutecznie. Również nie było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego wytoczenie samego powództwa o odpowiednie odsetki po ponad 3 latach bezskutecznego oczekiwania na spełnienie przez pozwanego ugodzonego i wymagalnego świadczenia.

Dlatego Sąd Okręgowy w Warszawie udzielił powódce zupełnej ochrony, uwzględniając powództwo w całości. Prawidłowość rachunku powódki co do sumy skapitalizowanych odsetek potwierdza kalkulacja wykonana w oparciu o powszechnie dostępne narzędzia informatyczne (kalkulacja odsetek ustawowych – k. 250).

Zgodnie z art. 108 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., Sąd Okręgowy w Warszawie orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z odpowiednim rozporządzeniem wykonawczym do ustawy – Prawo o adwokaturze, obowiązującym w chwili wszczęcia postępowania i nadal mającym zastosowanie w sprawie na podstawie odpowiednich przepisów przejściowych. Na zasądzoną na tej podstawie od przegranego pozwanego na rzecz wygranej powódki sumę 11.650,00 zł tytułem kosztów procesu złożyły się kwoty następujące:

a)  kwota 5.333,00 zł tytułem zwrotu kosztów uiszczonej opłaty od pozwu (dowód opłaty – k. 2);

b)  kwota 3.600,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, stanowiąca stawkę minimalną wynagrodzenia pełnomocnika procesowego ustanowionego w osobie adwokata za postępowanie przed Sądem Okręgowym w Warszawie, jako sądem pierwszej instancji;

c)  kwota 2.700,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, stanowiącym 75% stawki minimalnej wynagrodzenia tego samego pełnomocnika w odpowiednim postępowaniu apelacyjnym przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie, zgodnie z rozstrzygnięciem pozostawiającym Sądowi Okręgowemu w Warszawie orzeczenie o kosztach instancji odwoławczej;

d)  kwota 17,00 zł tytułem zwrotu kosztów uiszczonej opłaty skarbowej od złożonego pełnomocnictwa procesowego (dowód uiszczenia opłaty – k. 53).

W sprawie nie zaszły wyjątkowe okoliczności w rozumieniu art. 102 k.p.c., które uzasadniałyby odstąpienie od obciążania pozwanego całością lub częścią kosztów procesu.

Z tych wszystkich przyczyn oraz na podstawie przytoczonych przepisów Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji.

(...)

1.  (...)

2.  (...)

a)  (...)

b)  (...)

(...)