Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2020 r. w Lublinie

sprawy M. K. (1) reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego J. K.

z udziałem K. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do renty rodzinnej

na skutek apelacji M. K. (1) reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego J. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 17 lipca 2020 r. sygn. akt VIII U 2966/19

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania.

Danuta Dadej-Więsyk Elżbieta Czaja Jerzy Antoni Sieklucki

III AUa 944/20

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 czerwca 2019 roku, znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił J. K., reprezentującej małoletniego syna M. K. (1) prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu (...) D. K. (1).

Postanowieniem z dnia 14 października 2019 roku Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze strony K. K. (1) jako osoby, która mogła również być uprawniona do renty rodzinnej po zmarłym D. K. (1) (postanowienie – k. 14 a.s.).

Wyrokiem z dnia 17 lipca 2020 roku Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołanie małoletniego M. K. (1) reprezentowanego przez matkę J. K. od decyzji z dnia 14 czerwca 2019 roku.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

M. K. (1) urodził się w dniu (...). W dacie składania wniosku o rentę rodzinną był uczniem klasy 3 gimnazjalnej w Szkole Podstawowej im. (...) K. W. w L.. Od lipca 2007 był zaliczany do osób niepełnosprawnych, jednakże nie wymagał konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji .

O rentę rodzinną po zmarłym D. K. (1) uprzednio ubiegali się: B. K., M. K. (2), F. K. i M. K. (3) dla dzieci K. i N.. Decyzjami z dnia 4 marca 2009 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił wymienionym osobom prawa do renty rodzinnej z uwagi na niespełnianie przez D. K. (1) przesłanek do ustalenia emerytury bądź renty z tytułu niezdolności do pracy .

Wnioskodawczyni J. K. jako przedstawiciel ustawowy małoletniego M. K. (1), w dniu 14 maja 2019 roku zwróciła się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. z wnioskiem o przyznanie małoletniemu prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu D. K. (1) (wniosek – k. 1-5v. tom IV akt ZUS).

Organ rentowy w oparciu o posiadaną dokumentację wydał zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzję, ustalając, że D. K. (1) posiadał udowodniony okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie 23 lata, 9 miesięcy i 5 dni, w tym 23 lata i 7 miesięcy okresów składkowych oraz 2 miesiące i 5 dni okresów nieskładkowych, w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności do pracy, za który to dzień organ rentowy przyjął dzień zgonu, tj. w okresie od 25 grudnia 1998 roku do 24 grudnia 2008 roku został udokumentowany wymagany 5-letni okres składkowy i nieskładkowy, jednakże niezdolność do pracy (zgon) nastąpiła po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia, gdyż ostatnie ubezpieczenie ustało po 24 kwietnia 2004 roku z tytułu pobieranego zasiłku dla bezrobotnych. Do stażu pracy zmarłego organ rentowy nie uwzględnił okresów od 14 września 1993 roku do 30 września 1993 roku i od 4 października 1993 roku do 31 października 1993 roku z tytułu wykonywania umowy zlecenia, ponieważ nie zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne, a także okresów od 10 września 2005 roku do 8 września 2006 roku i od lipca 2007 roku do 30 listopada 2008 roku z tytułu okresów opieki nad dzieckiem, gdyż zmarły nie wykazał tych okresów we wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy, a brak jest podstaw do uwzględnienia tych okresów jedynie na podstawie oświadczenia J. K.. Wobec powyższego organ rentowy stwierdził, iż zmarły D. K. (1) nie spełniał warunków wymaganych do przyznania własnego świadczenia, wobec czego brak jest również podstaw do przyznania prawa do renty rodzinnej dla M. K. (1) (decyzja – k. 37, tom IV akt ZUS).

Wnioskodawczyni J. K. jako przedstawiciel ustawowy małoletniego M. K. (1), w dniu 16 stycznia 2009 roku zwróciła się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. z pierwszorazowym wnioskiem o przyznanie małoletniemu prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu D. K. (1) (wniosek – k. 1-7 tom III akt ZUS).

Decyzją z dnia 5 lutego 2009 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił J. K. prawa do renty rodzinnej dla M. K. (1) po zmarłym D. K. (1) z uwagi na niespełnianie przez D. K. (1) przesłanek do ustalenia emerytury bądź renty z tytułu niezdolności do pracy (decyzja – k. 23-23v. tom III akt ZUS).

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła w dniu 16 lutego 2009 roku J. K. (odwołanie – k. 2-3 dołączonych akt VIII U 1103/09 tut. Sądu).

W toku postępowania wywołanego powyższym odwołaniem, Sąd postanowieniem z dnia 8 maja 2009 roku dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu onkologii i gastrologii – celem ustalenia daty powstania u D. K. (1) niezdolności do pracy (postanowienie – k. 30 dołączonych akt VIII U 1103/09 tut. Sądu).

W opinii z dnia 17 czerwca 2009 roku biegli z zakresu onkologii oraz gastrologii wskazali, że D. K. (1) cierpiał na guz przestrzeni pozaotrzewnowej z przerzutami do płuc oraz na anemię wtórną w przebiegu schorzenia, w związku z czym był niezdolny do pracy. Niezdolność ta istniała na pewno w dniu 1 sierpnia 2008 roku. Biegli stwierdzili , że proces nowotworowy zdiagnozowany w sierpniu 2008 był w stadium dużego zaawansowania, ale brak dokumentacji z okresu poprzedzającego postawienie ostatecznego rozpoznania nie pozwala na ustalenie od kiedy istniała realna niezdolność do pracy u petenta z powodu tego schorzenia, wskazując, iż niezdolność ta istniała na pewno w dniu 1 sierpnia 2008 roku (opinia – k. 31-33 dołączonych akt VIII U 1103/09 tut. Sądu).

D. K. (1) nie spełniał także warunków do uzyskania emerytury po ukończeniu 60 lat na podstawie art. 29 w zw. z art. 46 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ na dzień 31 grudnia 2008 roku nie osiągnął wieku 60 lat, nie udowodnił 30-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, nie udokumentowano 15 lat pracy w warunkach szczególnych (bezsporne).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach organu rentowego, aktach sprawy tut. Sądu o sygnaturze VIII U 1103/09 i aktach sprawy niniejszej, których prawdziwości i wiarygodności żadna ze stron nie kwestionowała.

Sąd Okręgowy z urzędu dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu onkologii i gastrologii, sporządzonej w sprawie VIII U 1103/09, w całości podzielając wnioski płynące z tej opinii, przyjmując, iż zostały one rzeczowo i logicznie uzasadnione. Wskazał, że jak wynika z treści opinii, biegli w sposób szczegółowy przeanalizowali wszystkie okoliczności związane ze stanem zdrowia D. K. (1) i poczynili na tej podstawie odpowiednie wnioski.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, iż w rozpoznawanej sprawie nie zachodziła potrzeba uzupełnienia materiału dowodowego, w szczególności poprzez wywołanie kolejnych opinii biegłych. Nie ulega wątpliwości jedynie, że D. K. (1) był niezdolny do pracy od 1 sierpnia 2008 roku. Przed tą datą ani dokumentacja medyczna ani wykonywane leczenie nie dało podstaw do przyjęcia wcześniejszego okresu powstania niezdolności do pracy. W tym zakresie stwierdzić należy, iż niezdolność do pracy nie powstała przed upływem 18 miesięcy od ustania ostatniego okresu ubezpieczenia zmarłego.

Sąd Okręgowy podniósł , iż Sąd ma obowiązek zasięgnięcia kolejnej opinii biegłych w sytuacji, gdy dotychczasowa opinia budzi istotne i niedające się usunąć wątpliwości. Taka sytuacja nie zachodziła w rozpoznawanej sprawie. Podkreślić przy tym należy, że zarówno wnioskodawczyni, jak i pełnomocnik organu rentowego nie wnosili o wywołanie opinii innych biegłych.

W świetle tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał, iż odwołanie J. K. jest niezasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 65, 57 i 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 roku, poz. 53, tekst jedn. ze zm.), renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Sąd Okręgowy zaznaczył, iż bezspornie D. K. (1), który zmarł w dniu (...)w wieku 44 lat, nie posiadał uprawnień do emerytury. Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, iż nie spełniał również uprawnień do przyznania mu prawa do renty.

Według bowiem art. 57 ust. 1 wyżej cytowanej ustawy, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1)  jest niezdolny do pracy;

2)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3)  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

Podkreślić należy, że warunki wymienione w art. 57 ust. 1 należy spełnić łącznie aby uzyskać prawo do renty.

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (art. 57 ust. 2 w/w ustawy).

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, iż aby nie był wymagany warunek powstania niezdolności w okresie ubezpieczenia lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów określony w pkt 3 osoba ubiegająca się o rentę musi udowodnić 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz być osobą całkowicie niezdolną do pracy.

D. K. (1) nie spełniał tego warunku. Jednocześnie nie spełniał warunku określonego w art. 57 ust. 1 pkt 2. Nie miał bowiem wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego.

Reguła zawarta w art. 58 ust. 1 pkt 5 stanowi, że warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej (ust.2).

Przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (ust. 4).

Sąd Okręgowy wskazał, że D. K. (1) nie posiadał 25 lat okresów składkowych – udowodniono 23 lata, 9 miesięcy i 5 dni. Zatem w 10-leciu poprzedzającym datę powstania niezdolności lub datę śmierci należy udowodnić 5 letni okres składkowy i nieskładkowy.

Zasady ustalania okresów ubezpieczeniowych zawarte zostały w art. 5 ustawy emerytalnej.

Stosownie do ust. 1 cyt. artykułu - przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2-5, następujące okresy:

1) składkowe, o których mowa w art. 6;

2) nieskładkowe, o których mowa w art. 7.

Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych (ust. 2).

Z art. 6 ust. 1 ustawy wynika, że okresami składkowymi są następujące okresy:

1)  ubezpieczenia;

2)  opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, w przepisach wymienionych w art. 195 pkt 1-4 i 8, w przepisach o adwokaturze, w przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz w przepisach o pomocy społecznej;

Według art. 7 pkt 5 okresami nieskładkowymi są m.in. następujące okresy przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy – z powodu opieki nad dzieckiem:

a)  w wieku do lat 4 – w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat,

b)  na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny - dodatkowo w granicach do 3 lat na każde dziecko;

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, ze w niniejszej sprawie niesporne było to, że zmarły D. K. (1) nie pobierał żadnego świadczenia z ZUS (rentowego czy też emerytalnego). Został uznana za całkowicie niezdolnego do pracy od 1 sierpnia 2008 roku (vide opinia biegłych wywołana w sprawie tut. Sądu o sygn. akt VIII U 1103/09). Posiadał 23 lata, 9 miesięcy i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Zatem D. K. (1) nie spełnia warunku określonego w art. 57 ust. 1 pkt 2, który powinien być spełniony łącznie z innymi przesłankami uprawniającymi do renty w myśl art. 57 ustawy emerytalnej. Z ustaleń dokonanych w sprawie wynika przy tym, że był ubezpieczony do 24 kwietnia 2004 roku. Niezdolność do pracy powstała zatem bezsprzecznie po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia. Co prawda w dziesięcioleciu poprzedzającym datę powstania całkowitej niezdolności do pracy udowodniony został wymagany 5 letni okres składkowy i nieskładkowy, jednakże niezdolność do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia. W sytuacji D. K. (1) nie ma natomiast zastosowania art. 58 ust. 4, gdyż zmarły nie posiadał 30 lat okresów składkowych.

Sąd Okręgowy podniósł, iż odnosząc się do wniosku o zaliczenie okresu sprawowania opieki nad dzieckiem od 10 września 2005 roku do 08 września 2006 roku i od lipca 2007 roku do 30 listopada 2008 roku, wskazać należy, że zmarły żadnego z tych okresów nigdy nie wskazywał we wnioskach składanych do organu rentowego. Zauważyć również należy, że matka dziecka, zgodnie z danymi wskazanymi w świadectwie pracy, pracowała zawodowo do 31 marca 2006 roku, zaś kolejne decyzje o przyznaniu zasiłku pielęgnacyjnego na M. K. (1) są adresowane do matki dziecka. To ona pobierała przedmiotowe świadczenie, wnioski o przyznanie zasiłku składała matka dziecka, a nie ojciec. Powyższy okres nie został również wskazany przez matkę dziecka w sprawie z odwołania od decyzji ZUS z 5 lutego 2009 roku (akta sprawy VIII U 1103/09).

Reasumując Sąd Okręgowy wskazał ,że renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Z ustaleń dokonanych w toku procesu wynika, że D. K. (1) nie miał ustalonego prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy ani też nie spełniał warunków wymaganych do uzyskania któregokolwiek z tych świadczeń. Wobec tego M. K. (1) prawo do renty rodzinnej nie przysługuje.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów oraz na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji wyroku.

Apelację od wyroku złożyła w imieniu małoletniego M. K. (1) matka J. K. , zaskarżając wyrok w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła :

naruszenie następujących przepisów: 1/ art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez brak w zaskarżonym wyroku oceny wiarygodności i mocy dowodów zgromadzonych w sprawie , dokonanej na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału , w tym w szczególności błędną ocenę zeznań skarżącej w kwestii sprawowania przez D. K. (1) w okresie od 10 września 2005r. do 8 września 2006r. oraz od lipca 2007r do 30 listopada 2008r. opieki nad swoim synem M. K. (1) ; 2/ art 328 § 2 kpc poprzez nie podanie w uzasadnieniu wyroku przyczyn, dla których dowodom zgromadzonym w sprawie - zeznaniom Skarżącej - Sąd I instancji odmówił wiarygodności lub mocy dowodowej co do tego , że D. K. (1) w okresie od 10 września 2005r. do 8 września 2006r. oraz od lipca 2007r do 30 listopada 2008r. sprawował opiekę nad swoim synem M. K. (1) ; 3/ naruszenie art. 5 kpc wskutek nie pouczenia Skarżącej - przedstawiciela ustawowego ubezpieczonego - występującej w sprawie bez profesjonalnego pełnomocnika o prawach i obowiązkach związanych ze zgłaszaniem wniosków dowodowych, w tym dowodu z zeznań świadków , wskutek czego sąd nie przesłuchał świadków na okoliczności mające istotne znaczenie w sprawie . W związku z postawionymi zarzutami, apelująca wnosiła o: zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie wniosku i przyznanie M. K. (1) prawa do renty rodzinnej po ojcu D. K. (1) ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i decyzji odmownej organu rentowego z dnia 14.06.2019r. znak: (...)oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu . Ponadto apelująca wnosiła o przeprowadzenie dowodów uzupełniających z :zeznań świadków: K. O., G. B., K. A. na fakt zamieszkiwania wnioskodawczyni, D. K. (1) i M. K. (1) w jednym mieszkaniu przy ul. (...) w Ś. oraz sprawowania przez D. K. (1) w okresie od 10 września 2005r. do 8 września 2006r. oraz od lipca 2007r do 30 listopada 2008r. opieki nad naszym wspólnym synem M. K. (1) oraz świadka H. G. na fakt zamieszkiwania przez wnioskodawczynię ,D. K. (1) i M. K. (1) w mieszkaniu przy ul. (...) w Ś. oraz z dokumentu w postaci (...)za okres od 01.01.1993 r. do 31.12.1993 r na dowód stażu pracy D. K. (1) .

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona o ile skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji .

Zgodnie z treścią art. 65, 57 i 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 roku, poz. 53, tekst jedn. ze zm.), renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Sąd Okręgowy zaznaczył, iż bezspornie D. K. (1), który zmarł w dniu(...)w wieku 44 lat, nie posiadał uprawnień do emerytury. Uznał, również, iż przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, iż nie spełniał on także uprawnień do przyznania mu prawa do renty. Według bowiem art. 57 ust. 1 wyżej cytowanej ustawy, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

3)  jest niezdolny do pracy;

4)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

5)  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

Podkreślić należy, że warunki wymienione w art. 57 ust. 1 należy spełnić łącznie aby uzyskać prawo do renty.

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (art. 57 ust. 2 w/w ustawy). Sąd pierwszej instancji zaznaczył, ze w niniejszej sprawie niesporne było to, że zmarły D. K. (1) nie pobierał żadnego świadczenia z ZUS (rentowego czy też emerytalnego). Został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy od 1 sierpnia 2008 roku (vide opinia biegłych wywołana w sprawie tut. Sądu o sygn. akt VIII U 1103/09). Posiadał 23 lata, 9 miesięcy i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Zatem D. K. (1) nie spełniał warunku określonego w art. 57 ust. 1 pkt 2, który powinien być spełniony łącznie z innymi przesłankami uprawniającymi do renty w myśl art. 57 ustawy emerytalnej. Sąd Okręgowy przyjął, zmarły D. K. (1) był ubezpieczony do 24 kwietnia 2004 roku. Niezdolność do pracy powstała zatem bezsprzecznie po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia. Co prawda w dziesięcioleciu poprzedzającym datę powstania całkowitej niezdolności do pracy udowodniony został wymagany 5 letni okres składkowy i nieskładkowy, jednakże niezdolność do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia.

W toku postępowania istotnym pozostawało zatem ustalenie czy D. K. (1)legitymował się 25- letnim okresem ubezpieczenia oraz czy jego niezdolność do pracy powstała w uprawnionych okresach wymienionych w treści art. 57 ust.pkt.5 ustawy emerytalnej.

Wnioskodawczyni domagała się uwzględnienia okresu opieki D. K. (1) nad małoletnim synem M. urodzonym (...) , w okresach od 10 września 2005 roku do 8 września 2006 roku oraz od lipca 2007 roku do 31 listopada 2008 roku.

Według art. 7 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach okresami nieskładkowymi są m.in. następujące okresy przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy – z powodu opieki nad dzieckiem:

c)  w wieku do lat 4 – w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat,

d)  na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny - dodatkowo w granicach do 3 lat na każde dziecko ;

Wnioskodawczyni celem wykazania okresu opieki dołączyła swoje wyjaśnienia ( k.21 a.r.), orzeczenia o niepełnosprawności dot. M. K. (1) , zaświadczenie i decyzje MOPS w Ś. o przyznaniu zasiłku pielęgnacyjnego ( k.23-33 a.r.) , świadectwo pracy, którego wynikał okres jej urlopu wychowawczego r ( k.10 a.r.) oraz wskazała w odwołaniu , iż dysponuje dowodami z zeznań świadków. Sąd Okręgowy odnośnie powyższych okresów opieki podniósł w uzasadnieniu wyroku, iż nie były one wskazywane w poprzednich sprawach o rentę i rentę rodzinną, a złożone decyzje o przyznaniu zasiłku pielęgnacyjnego są adresowane do matki dziecka, a nie ojca.

W świetle powyższych ustaleń zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC był zasadny.

Wydanie wyroku w niniejszej sprawie wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Postępowanie dowodowe przed sądem odwoławczym jest postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez sąd pierwszej instancji. Taka weryfikacja powinna być wszechstronna, wyjaśniać wszelkie rozbieżności i odpowiadać wymogom art. 233 § 1 KPC Dokonana przez Sąd Okręgowy – w istocie bez przeprowadzenia postępowania dowodowego - ocena sprawy była niewystarczająca do ustalenia, czy okresy od 10 września 2005 roku do 8 września 2006 roku oraz od lipca 2007 roku do 31 listopada 2008 roku mogą być uznane D. K. (1) do stażu ubezpieczeniowego jako okresy niewykonywania pracy – z powodu opieki nad dzieckiem M. K. (2) .

O ile uprawnieniem sądu, wynikającym z art. 233 § 1 KPC, jest swobodna ocena dowodów zgodnie z własnym przekonaniem i na ich podstawie ustalenie stanu faktycznego sprawy, to jednak ocena ta i ustalenia nie mogą być dowolne. Sąd Okręgowy dysponował jedynie orzeczeniami o niepełnosprawności dot. M. K. (1) , zaświadczeniem i decyzjami MOPS w Ś. o przyznaniu zasiłku pielęgnacyjnego , świadectwem pracy z którego wynikał okres urlopu wychowawczego wnioskodawczyni od 2003 roku do 9.09.2005r., a także stanowiskiem odwołującej, zgodnie z którym w okresach od 10 września 2005 roku do 8 września 2006 roku oraz od lipca 2007 roku do 31 listopada 2008 roku D. K. (1) opiekował się synem ,który tego wymagał z uwagi na stan zdrowia , i niemożność opieki matki pozostającej w zatrudnieniu. Przyjęcie przez Sąd, że takie stanowisko odwołującej nie było przekonujące, nastąpiło zbyt wcześnie. Ewentualnie można było mówić o nie udowodnieniu przez odwołującą tego, że to ojciec dziecka sprawował stałą nad nim opiekę , ale i takie stwierdzenie byłoby przedwczesne na tym etapie postępowania, ponieważ odwołująca wskazała w odwołaniu, iż jest w stanie ten fakt udowodnić zeznaniami świadków. Tym samym nie sposób jednak było jednoznacznie uznać, że apelująca nie składała wniosku o przesłuchanie świadków. Sąd I instancji odstąpił od zasady rozpoznania sprawy na rozprawie, na podstawie art. 148 ⁽¹⁾ § 1 KPC, w sytuacji, gdy nie był niesporny stan faktyczny, a przedstawione na jego ustalenie źródła dowodowe wymagały co najmniej sprecyzowania na jaką okoliczność powinny zostać przedstawione. Sąd Okręgowy skierował do wnioskodawczyni działającej w sprawie osobiście, bez profesjonalnego pełnomocnika, wezwanie do przedstawienia wniosków dowodowych, nie informując jej o konieczności wskazania danych świadków.

W apelacji skarżąca wniosła o m.in. dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność wspólnego zamieszkiwania wnioskodawczyni, D. K. (1) i M. K. (1) oraz sprawowania przez D. K. (1) w okresie od 10 września 2005r. do 8 września 2006r. oraz od lipca 2007r do 30 listopada 2008r. opieki nad wspólnym synem M. K. (1). Podkreślić należy, że przeprowadzenie przez Sąd Apelacyjny postępowania dowodowego w niniejszej sprawie oznaczałoby przeprowadzenie go w całości od nowa na istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności, które nie zostały ustalone. To z kolei prowadziłoby do pozbawienia stron postępowania prawa do dwóch instancji. Należy zauważyć, że wprawdzie w myśl art. 382 KPC postępowanie apelacyjne ma charakter merytoryczny i w tym znaczeniu jest przedłużeniem postępowania przeprowadzonego przed sądem pierwszej instancji, jednakże z pola widzenia nie może schodzić wymóg zachowania instancyjności, o której stanowi art. 176 ust. 1 Konstytucji RP. Możliwość uzupełnienia czy ponowienia dowodów w postępowaniu przed sądem drugiej instancji, w modelu apelacji pełnej, nie może zastąpić obowiązku przeprowadzenia przez sąd pierwszej instancji postępowania dowodowego w zakresie niezbędnym do prawidłowego ustalenia podstawy faktycznej orzeczenia oraz rozważenia całego zebranego materiału, bez pomijania jakiejkolwiek jego części, z uwagi na powstanie niebezpieczeństwa jednoinstancyjnego rozpoznania sprawy. Oznacza to, że sąd drugiej instancji nie może zastępować własnym orzeczeniem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji, gdyż mogłoby to doprowadzić do sytuacji, w których sąd odwoławczy orzekałby jako jedna i ostateczna instancja (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11 lipca 2007 r., III UK 20/07, L.; postanowienie Sądu Najwyższego z 26 marca 2015 r., V CZ 7/15, L.).

Brak ustaleń faktycznych, a przede wszystkim materiału dowodowego na zasadnicze dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, czyni koniecznym uchylenie zaskarżonego wyroku, bowiem wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Rozpoznając ponownie sprawę Sąd I instancji winien dokonać niezbędnych ustaleń faktycznych, a mianowicie czy okresy od 10 września 2005 roku do 8 września 2006 roku oraz od lipca 2007 roku do 31 listopada 2008 roku mogą być uznane D. K. (1) jako okresy nieskładkowe z tytułu opieki nad dzieckiem M. K. (1) . Przy ustalaniu powyższego Sąd będzie miał na uwadze, iż ostatnim okresem ubezpieczenia D. K. (1) był dzień 24 kwietnia 2004 roku z tytułu pobieranego zasiłku dla bezrobotnych , natomiast matka dziecka J. K. pozostawała w zatrudnieniu od dnia 1.11.1999r. do dnia 8.09.2006 r. ( w tym przebywała na urlopie wychowawczym od 9.09.2003r. do 9.09.2005 r. ), w dniach od 5.05.2006 r. do dnia 24.07.2006 r. była zarejestrowana jako bezrobotna, natomiast od dnia 24.07.2006r. do dnia 28.03.2009 r. podjęła ponownie zatrudnienie ( raport k. 34 a.r. ) Małoletni M. K. (1) od lipca 2007 roku został zaliczany do osób niepełnosprawnych, a matce z tego tytułu przyznano prawo do zasiłku pielęgnacyjnego . Sąd ustali w jaki sposób i przez kogo w czasie zatrudnienia matki była sprawowana opieka nad dzieckiem.

Z zeznań J. K. złożonych w sprawie Sadu Okręgowego w Lublinie sygn. akt VIII U 1103 /09 wynika , iż małoletni M. od drugiego roku życia uczęszczał do przedszkola. Z pism wnioskodawczyni wynika również , iż w czasie drugiego ze spornych okresów doszło do pogorszenia stanu zdrowia małoletniego, który nagminnie chorował, stan zdrowia dziecka wymagał stałej opieki, leczenia , wyjazdów rehabilitacyjnych. Oczywistym jest, że opieka nad dzieckiem nie musi mieć charakteru stałego i nieprzerwanego. W jej trakcie mogą występować określone przerwy, w których osoba, na co dzień opiekująca się dzieckiem, nie zajmuje się nim osobiście, takie jak wyjście z domu w celu załatwienia sprawy w urzędzie, zakupy, wizyta u lekarza itp. W uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 25 marca 2011 r. (sygn. akt I OSK 2066/10) czytamy w jego uzasadnieniu: "(...) Istotą takiej osobistej opieki jest to, że dla osoby korzystającej z urlopu wychowawczego zasadniczym, stałym i codziennym obowiązkiem jest zapewnienie dziecku niezbędnych środków bezpieczeństwa, utrzymania, rozwoju i wychowania i to w takim zakresie, w jakim równoczesne sprawowanie opieki przez inne osoby jest zbędne. (...)". Dodatkowo wyjaśnił, że: "(...) w rozliczeniu dobowym sprawowanej opieki mogą istnieć przerwy w kontakcie dziecka z rodzicem (zakupy, wizyty lekarskie, kontakty z dziadkami), sytuacji takich nie można jednak porównywać z przerwami spowodowanymi zatrudnieniem. (...) podjęcie zatrudnienia w okresie korzystania przez pracownika z urlopu wychowawczego jest dopuszczalne wyjątkowo wtedy, gdy nie doprowadzi do wyłączenia możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. (...) ocena, co do możliwości sprawowania przez pracownika osobistej opieki nad dzieckiem musi odnosić się do czasu podjętej pracy, a nie do całego okresu urlopu wychowawczego. (...)". Sąd Okręgowy oceni czy uczęszczanie dziecka do przedszkola świadczyło o trwałym zaprzestaniu sprawowania nad nim osobistej opieki przez rodzica. Ustali zatem czy dziecko uczęszczało do przedszkola w pełnym wymiarze (było w nim przez całe przedpołudnie) i tym samym oceni czy przerwa w zatrudnieniu, celem sprawowania opieki, rodzicowi była potrzebna. Natomiast przy sporadycznym korzystaniu przez dziecko z takiej placówki wymuszonym długimi okresami choroby, leczenia, okresami rehabilitacji oceni czy okresy niewykonywania pracy były związane z koniecznością opieki nad dzieckiem M. K. (1) .

Okoliczności te prowadzą do wniosku, że ocena zapadłego wyroku nie jest możliwa bez ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości w rozumieniu art. 386 § 4 KPC

Dopuszczenie dopiero przez Sąd Apelacyjny dowodu z zeznań świadków oraz innych dowodów, mogących przyczynić się do ustalenia czy okresy od 10 września 2005 roku do 8 września 2006 roku oraz od lipca 2007 roku do 31 listopada 2008 roku winny być uznane D. K. (1) jako okresy nieskładkowe z tytułu niewykonywania pracy – z powodu opieki nad dzieckiem

powodowałoby, że w istocie materiał dowodowy sprawy zostałby oceniony wyłącznie przez sąd odwoławczy. To pozbawiałoby strony postępowania prawa do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy przez dwie instancje merytoryczne. Wskutek tego należało uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania, ponieważ wydanie wyroku wymagało przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Okręgowy dopuści dowód ze wskazanych przez odwołującą w apelacji świadków, z tym, że oceni na podstawie zgromadzonych dowodów zasadność wniosku o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka na okoliczność zamieszkiwania wnioskodawczyni, D. K. (1) i M. K. (1) w mieszkaniu przy ul. (...) w Ś. oraz dopuści dodatkowo inne dowody, jeżeli takie zostaną zgłoszone przez strony. Sąd ustali , w jaki sposób i przez kogo była świadczona opieka nad małoletnim M. w okresach od 10 września 2005 roku do 8 września 2006 roku oraz od lipca 2007 roku do 31 listopada 2008 roku, w szczególności w okresach zatrudnienia matki , czy małoletni uczęszczał do placówki przedszkolnej , w jakich okresach i wymiarze, czy były dłuższe przerwy dotyczące pobytu dziecka w przedszkolu , z czego one wynikały i kto w tym czasie sprawował stałą opiekę nad dzieckiem. A nadto Sąd ustali czy w w/w okresach istniała konieczność korzystania ze zwolnień lekarskich z tytułu opieki nad dzieckiem w związku z akcentowanym złym stanem zdrowia dziecka i kto na tych zwolnieniach przebywał. Ustali również w jaki sposób i przez kogo była sprawowana opieka nad dzieckiem w okresie od sierpnia do listopada 2008 roku , w czasie choroby D. K. (1) i jego pobytów szpitalnych.

Sąd dokona również analizy złożonych dokumentów. Z uwagi na powyższe zaistniała konieczność uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, z powodu konieczności przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości . Mając to wszystko na uwadze, Sąd Apelacyjny orzekł o uchyleniu zaskarżonego wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Lublinie , wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania apelacyjnego.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.