Pełny tekst orzeczenia

WYROK ŁĄCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 października 2020 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant: st. sekr. sądowy Izabela Grzybowska

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2020 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku M. C. oraz P. K. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) w P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania M. C. oraz P. K. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) w P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 31 maja 2019 r. sygn.: (...)

1.  oddala odwołania;

2.  zasądza na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.
od M. C. oraz P. K. po (...),00 (sto osiemdziesiąt) złotych
od każdego z nich tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt V U 1064/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 maja 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. stwierdził, że M. C., jako pracownik u płatnika składek (...), nie podlegał od 20 listopada 2018 roku do 24 grudnia 2018 roku ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż całokształt okoliczności sprawy przemawia za przyjęciem, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru i w konsekwencji nie może ona rodzić skutków prawnych i stanowić podstawy do uznania, że osoba, która zawarła taką umowę podlega ubezpieczeniom społecznym.

W odwołaniach M. C. oraz P. K. wnieśli o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że M. C. podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u płatnika składek od dnia 20 listopada 2018r. do dnia 24 grudnia 2018 roku. M. C. podniósł, że w spornym okresie wykonywał prace brukarskie układając kostkę na chodnikach podczas remontu drogi.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

P. K. od 10 lat prowadzi działalność gospodarczą w zakresie układania kostki brukowej w D... Zatrudnia w firmie pracowników – brukarzy sezonowo od wiosny do jesieni w liczbie 5-6. W okresie zimowym nie zatrudnia pracowników.

(dowód: zeznania P. K.- protokół rozprawy z dnia 8 października 2020 roku w zw. z protokołem rozprawy z 8 stycznia 2020 roku)

P. K. w dniu 23 kwietnia 2018 roku zawarł umowę podwykonawczą ze Spółką z o.o. (...). W ramach tej umowy P. K. jako podwykonawca zobowiązał się do wykonania robót budowlanych na realizowanej przez Spółkę z o.o. (...) inwestycji o nazwie: rozbudowa (...) na odcinku węzeł K. P. ((...)) – granica gminy C., za co miał otrzymać wynagrodzenie w kwocie 202 984,51zł.

( dowód: umowa z 23.04.2018 roku – k. 15-25 akt)

M. C. ma wykształcenie podstawowe. Pracował jako robotnik budowlany, murarz i brukarz(okoliczność bezsporna)

M. C. zna P. K., gdyż mieszkają w pobliskich miejscowościach.

(dowód: zeznania M. C. - protokół rozprawy z dnia 8 października 2020 roku w zw. z protokołem rozprawy z 8 stycznia 2020 roku)

Wnioskodawca cierpi na przewlekłą niewydolność żylną w zakresie kończyny prawej oraz od 2012 roku na dolegliwości bólowe kręgosłupa lędźwiowego.

W okresie od 10 listopada 2014 roku do 4 listopada 2015 roku M. C. miał przyznane prawo do świadczenia rehabilitacyjnego z powodu zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych podudzia prawego (numer statystyczny choroby (...)).

(dowód: decyzja ZUS z dnia 17.11.2014r., 30.03.2015r., 3.09.2015r.wraz z dokumentacją medyczna – akta ZUS o świadczenie rehabilitacyjne)

M. C. zawarł pierwszą umowę o pracę z P. K. zawarł w dniu 6 kwietnia 2017 roku na okres próbny do 11 maja 2017 roku w charakterze brukarza w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 2000zł.

W dniu 12 maja 2017 roku M. C. doznał złamania 5 kości śródstopia prawego, a w dniu 18 lipca 2017 roku urazu kręgosłupa wskutek wypadku komunikacyjnego. M. C. przebywał na zwolnieniu lekarskim od 12 maja 2017 roku do 9 listopada 2017 roku.

W okresie od 10 listopada 2017 roku do 7 lipca 2018 roku M. C. był uprawniony do świadczenia rehabilitacyjnego z powodu zespołu bólowego kręgosłupa.

Decyzją z dnia 27 sierpnia 2018 roku ZUS odmówił M. C. prawa do dalszego świadczenia rehabilitacyjnego.

M. C. poprosił P. K. o zatrudnienie, gdyż był bez ubezpieczenia.

M. C., z uwagi na stan narządu ruchu, nie był zdolny do podjęcia pracy w charakterze brukarza od dnia 20 listopada 2018 roku.

(dowód: opinia biegłego medycyny pracy – k. 77- 80 akt, zeznania M. C. - protokół rozprawy z dnia 8 października 2020 roku w zw. z protokołem rozprawy z 8 stycznia 2020 roku umowa o pracę z 6.04.2017r. – k. 14 akt zasiłkowych ZUS, opinie biegłego medycyny pracy - k. 77-80 akt, zestawienie zaświadczeń lekarskich M. C. z 15.01.2020r. – k. 1 akt zasiłkowych, decyzja ZUS z 11.04.2018 roku – k. 9 akt ZUS, decyzje ZUS z dnia 21.11.2017r., 11.04.2018r. wraz z dokumentacją medyczną w aktach ZUS o świadczenie rehabilitacyjne, decyzja ZUS z 27 sierpnia 2018 roku – k. 4 akt ZUS o świadczenie rehabilitacyjne)

W dniu 20 listopada 2018 roku P. K. podpisał z M. C. umowę o pracę na okres próbny od dnia 20 listopada 2018r. do dnia 24 grudnia 2018r. Zgodnie z tą umową M. C. miał pracować w jego firmie na stanowisku brukarza z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 2100 złotych w pełnym wymiarze czasu pracy. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano teren całego kraju

(dowód: umowa o pracę z dnia 20.11.2018 roku k.122akt,)

W dniu 3 grudnia 2018r. M. C. złożył orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy na stanowisku brukarza.

(dowód: orzeczenie lekarskie – k. 121 akt)

Do obowiązków M. C. zgodnie z umową miało należeć:

- dbanie o porządek i estetykę obiektów budowlanych wskazanych przez pracodawcę

- utrzymanie czystości na terenach wskazanych przez pracodawcę

- renowacja i naprawa nawierzchni brukowych

- kontrolowanie stanu i jakości stosowanych narzędzi i sprzętu pomiarowego

- układanie, naprawa, rozbierania i wykończenie nawierzchni brukowych ulic i ciągów brukowych

- inne prace zlecone przez pracodawcę

(dowód: zakres obowiązków k.- 31 akt ZUS)

M. C. podpisał listę obecności w dniach 20-23.11.2018r. oraz w dniach 26.11 – 31.11. 2018r. oraz w dniach 3-7.12.2018r., 10-14.12.2018r., 17-20.12.2018 r. Podpisał też listę płac za miesiąc listopad i grudzień 2018r.

(dowód: listy obecności – 115-116 akt, listy płac – k. 118, 120)

Od dnia 28 grudnia 2018 roku M. C. stał się ponownie niezdolny do pracy. Niezdolność trwała do 28 czerwca 2019 roku.

(dowód: zestawienie zaświadczeń lekarskich M. C. z 15.01.2020r. – k. 1 akt zasiłkowych)

W dniu 28 maja 2019 roku M. C. złożył wniosek o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego.

Decyzją z 10 czerwca 2019 roku ZUS odmówił M. C. prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, z uwagi na decyzję z 31 maja 2019 roku, w której stwierdzono, że wnioskodawca nie podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u P. K..

(dowód: decyzja z 10 czerwca 2019 roku – akta ZUS)

Przed zatrudnieniem wnioskodawcy płatnik zatrudniał w charakterze brukarza D. T. w okresie od 1 września 2018 roku do 5 października 2018 roku. W kwietniu 2019 roku płatnik zatrudniał na stanowisku brukarza dwóch pracowników.

(dowód: pismo płatnika z 12.04.2019 roku – k. 16 akt ZUS)

Przychody P. K. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej wyniosły w 2018 roku 782 546,63zł.

(dowód: PIT – k. 112-114 akt)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 z późn. zm.) osoby pozostające w stosunku pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu oraz wypadkowemu. Art. 13 tej ustawy stanowi zaś w punkcie 1, że pracownicy podlegają wskazanym ubezpieczeniom społecznym od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Z przepisów tych wynika, że podstawową przesłanką objęcia zakresem ubezpieczenia społecznego jest posiadanie statusu pracownika. Pracownikiem zostaje się przez nawiązanie stosunku pracy. Stosownie do treści art. 22§1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Na treść stosunku pracy składają się zatem wzajemne prawa i obowiązki stron stosunku pracy (pracownika i pracodawcy). Zasadniczym elementem konstrukcyjnym stosunku pracy jest zobowiązanie pracownika do osobistego wykonywania pracy na rzecz pracodawcy za wynagrodzeniem. Kolejna cecha tego stosunku to zawłaszczanie wyniku pracy przez pracodawcę i wykonywanie pracy w warunkach podporządkowania czyli pod kierownictwem pracodawcy. Pracownik nie odpowiada jednak za wynik pracy, ale za samo staranne świadczenie pracy.

Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do ustalenia, czy zawarta przez M. C. i P. K. w dniu 20 listopada 2018 roku umowa o pracę jest umową ważną, która rodzi obowiązek ubezpieczeń społecznych. Organ rentowy zarzucił bowiem, że umowa ta została zawarta li tylko dla pozoru, celem uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego i jako taka jest nieważna.

O pozorności danej umowy decydują okoliczności wynikające z art. 83 § 1 k.c., które muszą występować w momencie składania przez strony oświadczeń woli. Czynność prawna pozorna charakteryzuje się trzema elementami, które muszą wystąpić łącznie: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę w każdym wypadku nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Brak zamiaru wywołania skutków prawnych oznacza, że osoba składająca oświadczenie woli, albo nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków prawnych, albo też chce wywołać inne, niż wynikałoby ze złożonego przez nią oświadczenia woli. Ponadto, aby uznać czynność prawną za pozorną adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na złożenie tego oświadczenia jedynie dla pozoru. Czynność prawna jest zawarta dla pozoru wówczas, gdy strony stwarzają pozór rzeczywistego dokonania czynności prawnej o określonej treści, podczas gdy tak naprawdę nie chcą wywołać żadnych skutków prawnych.

Wobec zakwestionowania przez organ rentowy ważności zawartej przez strony umowy o pracę, na skarżących zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał ciężar wykazania, że podpisując umowę w istocie zobowiązała się i rzeczywiście świadczyła pracę na rzecz swojego pracodawcy i pod jego kierownictwem, a ten pracę tę przyjmował i płacił jej za nią umówione wynagrodzenie.

Skarżący nie sprostali temu obowiązkowi. Poza przedstawieniem formalnych dowodów pracy M. C. w postaci dokumentów takich jak umowa o pracę, lista obecności, zakres obowiązków, lista płac, zaświadczenie lekarskie o zdolności do pracy, nie wykazali, aby w spornym okresie rzeczywiście M. C. świadczył pracę na rzecz P. K. zgodnie z przyjętym na siebie zobowiązaniem wynikającym z umowy o pracę. Poza dokumentami i zeznaniami zainteresowanych stron umowy o pracę, M. C. ani P. K. nie zgłosili żadnych osobowych źródeł dowodowych tj. świadków, którzy mogliby potwierdzić fakt wykonywania przez skarżącego pracy na rzecz płatnika. A wszak w spornym okresie M. C. miał wykonywać prace brukarskie na rzecz (...) Spółki z o.o., która to firma – jak wynika z umowy z 23 kwietnia 2018 roku - zajmowała się rozbudową drogi wojewódzkiej (...) na odcinku węzeł K. P. – granica gminy C.. Z pewnością przy realizacji takiego przedsięwzięcia uczestniczyła większa ilość osób, niż tylko skarżący. Mimo to, skarżący nie zaoferowali Sądowi nawet jednego świadka, który potwierdziłby fakt wykonywania przez M. C. pracy, co czyni zeznania stron gołosłownymi w tym zakresie i legło u podstaw odmowy dania im wiary przez Sąd w tej części. Zeznania stron umowy o pracę potwierdzające fakt wykonywania pracy przez M. C., nie są wystarczające do czynienia takich ustaleń, z uwagi na fakt zainteresowania stron rozstrzygnięciem sprawy. Należy podnieść, że załączona do akt sprawy umowa z 23 kwietnia 2018 roku nie zawiera terminu realizacji umowy przez firmę płatnika. Termin realizacji umowy zgodnie z §4 pkt1 umowy – k. 21 akt określał załącznik nr 2 do umowy, który nie został złożony przez płatnika. Tym samym płatnik nie udowodnił nawet, aby w spornym okresie od 20 listopada do 24 grudnia 2018 roku jego firma wykonywała nadal prace objęte umową z 23 kwietnia 2018 roku na rzecz wykonawcy (...) Spółki z o.o., nie mówiąc już o tym, aby prace te wykonywał M. C.. M. C. przyznał, że podpisał umowę o pracę 20 listopada 2018 roku, nie po to, by świadczyć prace na rzecz płatnika jako brukarz, ale po to, by uzyskać ubezpieczenie społeczne. Zeznał, że nie był w stanie pracować jako brukarz z uwagi na swoje przewlekłe schorzenia kręgosłupa, które to uniemożliwiają. Okoliczność ta została potwierdzona przez biegłego medycyny pracy J. G.. Biegły po przeanalizowaniu historii choroby M. C. stwierdził, że nie był on zdolny do pracy na stanowisku brukarza 20 listopada 2018 roku. Dyskwalifikuje to orzeczenie lekarskie z 3 grudnia 2018 roku stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w charakterze brukarza przez M. C.. Należy podnieść, że orzeczenie lekarskie jest jedynie dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 k.p.c., a zatem nie korzysta z domniemania prawdziwości tak jak dokumenty urzędowe z art. 244 k.p.c. Oznacza to, że zaświadczenie lekarskie stanowi jedynie dowód tego, że lekarz, który podpisał się pod tym zaświadczeniem, złożył oświadczenie wynikające z treści tego zaświadczenia. Niewątpliwie lekarz dopuszczający pracownika do pracy nie miał takiej wiedzy o stanie zdrowia M. C., jak biegły sądowy, który dysponował kompletną dokumentacją medyczną wnioskodawcy. Tym samym opinia biegłego oparta była na pogłębionej analizie historii choroby wnioskodawcy, w przeciwieństwie do orzeczenia lekarza, który dopuścił wnioskodawcę do pracy. Z uwagi na powyższe, uwzględniając także zeznania M. C. co do jego stanu zdrowia, dokumentację medyczną dotyczącą leczenia oraz wreszcie opinię biegłego medycyny pracy, Sąd przyjął, że w dniu 20 listopada 2018r. wnioskodawca nie był zdolny do pracy, wbrew odmiennej treści orzeczenia lekarskiego z 3 grudnia 2018 roku.

Dodatkowo należy podnieść, że płatnik nie wykazał, aby po 20 listopada 2018 roku w dalszym ciągu realizował umowę z ze Spółką (...), a tym samym nie wykazał ekonomicznej potrzeby zatrudniania wnioskodawcy do realizacji umowy z dnia 23 kwietnia 2018r. P. K. ma bowiem potrzebę zatrudniania pracowników jedynie sezonowo w okresie wiosenno-jesiennym. Dlatego umowa z ostatnim sezonowym pracownikiem zatrudnionym przez P. K. w charakterze brukarza ustała w październiku 2018 roku, a kolejne zostały zawarte dopiero wiosną 2019 roku, co wynika z pismo płatnika złożonego do ZUS w dniu 12 kwietnia 2019 roku. Świadczy to o tym, że w listopadzie 2018 roku płatnik nie realizował już żadnych robót budowlanych. W przeciwnym wypadku, gdyby nie wywiązał się jeszcze z umowy zawartej ze Spółką (...), jak imputował, to z pewnością nie rozwiązałby 5 października 2018 roku umowy o pracę z zatrudnionym w charakterze brukarza D. T.. Nadto po powstaniu niezdolności do pracy wnioskodawcy zatrudniłby z pewnością innego pracownika do zakończenia prac budowlanych. Wszak wnioskodawca był zatrudniony na podstawie umowy na okres próbny, co sugerowało jej przedłużenie na dalszy okres po zakończeniu próby.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe nie dostarczyło dowodów na wykonywanie przez M. C. przyjętych na siebie obowiązków brukarza na rzecz płatnika. Skarżący nie wykazali istnienia potrzeby zatrudnienia wnioskodawcy. Przedłożone przez skarżących dokumenty miały w istocie stworzyć li tylko pozory jego pracy. Załączone do akt sprawy listy obecności zostały podpisane bezrefleksyjnie, o czym świadczy choćby fakt złożenia przez wnioskodawcę podpisu na liście obecności w dniu 31 listopada 2018 roku, podczas gdy listopad ma wszak tylko 30 dni. W rzeczywistości wnioskodawca nie mógł świadczyć pracy brukarza na rzecz płatnika, gdyż nie pozwalał mu na to stan jego zdrowia. Dlatego nie zamierzał i nie świadczył pracy na rzecz płatnika.

Całokształt okoliczności związanych z zatrudnieniem M. C. przemawia za uznaniem, iż zawarta umowa o pracę była umową zawartą jedynie dla pozoru. Fakt, że oświadczenia stron umowy zawierają określone w art. 22 k.p. formalne elementy umowy o pracę, nie oznacza, że umowa taka jest ważna. Jeżeli strony nie zamierzały osiągnąć skutków wynikających z umowy, w szczególności jeżeli nie doszło do podjęcia i wykonywania pracy, a jedynym celem umowy było umożliwienie skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, umowa taka jest pozorna - art. 83 k.c." (wyrok SN z dnia 18 maja 2006 r., II UK 164/05, PiZS 2006, nr 9, s. 33). Podobnie: "umowę o pracę uważa się za zawartą dla pozoru (art. 83 § 1 k.c.), jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z pracy" (wyrok SN z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 321/04, OSNP 2006, nr 11-12, poz. 190). Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 20 maja 2015 roku, wydanym w sprawie III AUa 1031 /14, stwierdzając, że w przypadku pozorności umowy o pracę zamiarem stron nie jest faktyczne nawiązane stosunku pracy, a w konsekwencji jej wykonywanie. Istotą zawarcia umowy dla pozoru jest wprowadzenie innych podmiotów w błąd co do tego, że umowa została zawarta(wyrok SA w Łodzi z dnia 20 maja 2015 roku, III AUa 1031/14, LEX nr 1747255).

Dla ustalenia, iż umowa nie jest pozorna nie wystarczy zatem sporządzenie umowy o pracę i stosownej dokumentacji oraz opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne za osobę zgłoszoną do ubezpieczenia, jak w przedmiotowej sprawie. Podleganie ubezpieczeniom społecznym jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ale legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. Skarżący M. C. nie wykazał aby służył jej status pracownika, gdyż nie przedstawiał dowodów na rzeczywiste świadczenie przez siebie pracy w spornym okresie. Pozwala to na postawienie wniosku, że celem zawarcia przez M. C. umowy o pracę było nie faktyczne świadczenie pracy, ale wyłącznie uzyskanie długoterminowych świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych w związku z niezdolnością do pracy (wnioskodawca od 28 grudnia 2018 roku był niezdolny do pracy przez pełny okres zasiłkowy, a następnie złożył wniosek o świadczenie rehabilitacyjne).

W świetle powyższego zaistniały prawne i faktyczne podstawy do przyjęcia, iż strony umowy o pracę z dnia 20 listopada 2018 roku zawarły ją dla pozoru. Umowa taka jest bezwzględnie nieważna (art. 83 § 1 k.c.). Czyni to prawidłowymi ustalenia ZUS w zaskarżonej decyzji, iż M. C. z tytułu zawarcia umowy o pracę z płatnikiem składek, nie podlega ubezpieczeniom społecznym - emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 20 listopada 2018r. do 24 grudnia 2018 roku

Dlatego Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.