Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Ca 2495/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 października 2019 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 378/19, z powództwa (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w Z. przeciwko H. S. o zapłatę, Sąd Rejonowy w Zgierzu:

1.  zasądził od H. S. na rzecz (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w Z. kwotę 1.139,39 zł, w tym:

- kwotę 1.068.87 zł tytułem należności głównej,

- kwotę 70,52 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie obliczonych od należności głównej od dnia 5 listopada 2018 roku do dnia 15 października 2019 roku,

2.  zasądzoną w punkcie 1 wyroku kwotę 1.139,39 zł rozłożył na 6 miesięcznych rat, przy czym pierwszych 5 rat w kwocie po 200,00 zł i ostatnia 6 rata w kwocie 139,39 zł płatnych do 15 dnia każdego kolejnego miesiąca poczynając od miesiąca następującego po miesiącu, w którym wyrok się uprawomocni wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następującego po dniu płatności raty, której terminowi płatności uchybiono,

3.  oddalił powództwo w pozostałym zakresie,

4.  przyznał adw. A. K. kwotę 221,40 zł tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną pozwanemu z urzędu, w tym należną stawkę podatku od towarów i usług, którą to kwotę nakazał wypłacił ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zgierzu,

5.  nie obciążył pozwanego H. S. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powoda i nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

Apelacje od powyższego wyroku złożył pozwany, zaskarżając orzeczenie w części, tj. w zakresie rozłożenia zasądzonej od pozwanego kwoty na 6 miesięcznych rat miejsce wnioskowanych 12 równych miesięcznych rat płatnych do 20 dnia miesiąca oraz w zakresie oddalenia wniosku pozwanego o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 ust 1 k.p.c., do czasu uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postepowania o podział majątku dorobkowego pozwanego z M. S., toczącego się przed Sądem Rejonowym w Zgierzu, I Wydziałem Cywilnym pod sygn. akt I Ns 1524/11.

Zaskarżonemu wyrokowi apelujący zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 320 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na niedostatecznym uwzględnieniu stanu zdrowia i okoliczności osobistych pozwanego skutkujące odmową rozłożenia zasądzonej od pozwanego kwoty na 12 równych rat płatnych do 20 dnia miesiąca,

2.  naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na treść wydanego w sprawie wyroku, a w szczególności art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c., polegające na nieuwzględnieniu wniosku pozwanego o zawieszenie postępowania, w sytuacji, gdy zdaniem pozwanego, rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku sprawy o podział majątku dorobkowego pozwanego z M. S., toczącego się przed Sądem Rejonowym w Zgierzu, I Wydziałem Cywilny pod sygn. akt I Ns 1524/11.

W konkluzji powód wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji. Dodatkowo wniósł o nieobciążanie pozwanego kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa strony powodowej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna i jako taka nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 505 13 § 2 k.p.c., uzasadnienie Sądu II instancji
w postępowaniu uproszczonym powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, jeżeli nie przeprowadzano postępowania dowodowego. Sytuacja opisana w cytowanym przepisie miała miejsce w rozpoznawanej sprawie, bowiem Sąd Okręgowy, po dokonaniu analizy stanu faktycznego sprawy, przyjmuje za własne ustalenia Sądu I instancji stanowiące podstawę faktyczną rozstrzygnięcia przyjętego w zaskarżonym wyroku.

Zakres kognicji Sądu Odwoławczego wyznaczony jest granicami zaskarżenia wskazanymi w apelacji. Apelacja w przedmiotowej sprawie kwestionuje w głównej mierze rozłożenie przez Sąd Rejonowy, na podstawie art. 320 k.p.c., zasądzonej kwoty na raty opierając się na twierdzeniu, że po stronie pozwanej z uwagi na jego stan zdrowia i okoliczności osobiste występuje konieczna przesłanka zastosowania powołanego wyżej przepisu w postaci rozłożenia zasądzonej kwoty na 12 równych rat, a nie jak zasądził Sąd I instancji na 6 rat.

Co do meritum w całej rozciągłości zgodzić się trzeba z Sądem Rejonowym, iż w niniejszej sprawie istniały podstawy do zastosowania art. 320 k.p.c. poprzez rozłożenie zasądzonej należności w wyznaczonym zakresie. W myśl wskazanego unormowania rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty albo wyznaczenie odpowiedniego terminu do spełnienia zasądzonego świadczenia jest możliwe tylko „w szczególnie uzasadnionych wypadkach”. Przepis ten zawiera szczególną zasadę wyrokowania, którą określa się mianem „moratorium sędziego”. Podstawą zastosowania przepisu jest wyłącznie uznanie sądu orzekającego, że w sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek. W literaturze przedmiotu jako przykład takiego szczególnie uzasadnionego wypadku wskazuje się sytuację, kiedy ze względu na stan majątkowy, rodzinny lub zdrowotny pozwanego spełnienie zasądzonego od niego świadczenia w sposób niezwłoczny lub jednorazowy byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione albo narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody (tak np. Andrzej Jakubecki, Komentarz do art. 320 k.p.c. LEX, 2013, a także Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 25 stycznia 2013 r., I ACa 1080/12, opubl. baza prawna LEX nr 1313300). Jak wnika z powyższego przepis ten ma charakter wyjątkowy, nie tylko procesowy, ale i materialnoprawny, ponieważ rozłożenie na raty lub odroczenie terminu płatności w istotny sposób rzutuje na kwestię realizacji zasądzonego świadczenia oraz wpływa również na zakres należnych wierzycielowi odsetek. Poza tym ranga i znaczenie tej instytucji prawnej przejawiają się również w tym, że ta część sentencji, mocą której sąd orzeka o rozłożeniu zasądzonej należności na raty ma charakter konstytutywny i wkracza w dziedzinę prawa materialnego (tak m.in. SN w wyroku z dnia 26 kwietnia 2006 r., V CSK 20/06, opubl. baza prawna LEX nr 198525), uprawnia bowiem sąd z urzędu do modyfikowania treści łączącego strony stosunku cywilnoprawnego (w inny sposób niż określa to treść tego stosunku). Warto też wspomnieć o wyroku SN z dnia 9 kwietnia 2015 r. (II CSK 409/14, niepubl.), gdzie wskazano, że przepis art. 320 k.p.c. upoważnia sąd orzekający do wzięcia pod rozwagę przy wydawaniu wyroku, czy jego orzeczenie będzie mogło być wykonane bez potrzeby przeprowadzania egzekucji, zwłaszcza czy pozwany będzie w stanie spełnić zasądzone świadczenie jednorazowo. Przesłanką zastosowania tego przepisu jest ustalenie, że w danej sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, decydują o tym okoliczności konkretnej sprawy. W zasadzie chodzi o okoliczności dotyczące pozwanego dłużnika, jego sytuację osobistą, majątkową, finansową, rodzinną, które powodują, że nierealne jest spełnienie przez niego od razu i w pełnej wysokości zasądzonego świadczenia. Przykładowo przyjmuje się chociażby, że za zastosowaniem omawianego przepisu przemawia sytuacja, w której pozwany uznaje powództwo i podnosi, że nieuregulowanie długu jest spowodowane wyłącznie jego złą sytuacją majątkową. Rozważając rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, sąd orzekający nie może jednak nie brać pod rozwagę sytuacji wierzyciela oraz nie może tracić z pola widzenia interesu strony wygrywającej proces. Mianowicie jego trudna sytuacja majątkowa może bowiem co do zasady przemawiać przeciwko rozłożeniu zasądzonego świadczenia na raty, ponieważ sąd nie powinien działać z pokrzywdzeniem wierzyciela. W orzecznictwie Sądu Najwyższego panuje zaś ugruntowany pogląd, że ochrona, jaką zapewnia pozwanemu art. 320 k.p.c. nie może być stawiana ponad ochronę powoda w procesie cywilnym i wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, a zatem także uzasadnionego interesu powoda (por. wyroki SN z dnia 23 czerwca 1972 r., I CR 599/71, opubl. baza prawna LEX nr 7099, z dnia 3 kwietnia 2014 r., V CSK 302/13 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 grudnia 2013 r., I ACa 916/13, opubl. baza prawna LEX nr 1416150 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 maja 2012 r., I ACa 242/12, opubl. baza prawna LEX nr 1321914).

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy Sąd Okręgowy w całości przychylił się do rozstrzygnięcia pierwszoinstancyjnego w przedmiocie rozłożenia pozwanemu należnej od niego powodowi spłaty na raty. W ocenie Sądu Okręgowego rozłożenie spłaty przypadającej powodowi od pozwanego na 6 miesięcznych rat w kwocie po 200 zł i ostania szósta w rata wyrównawcza w kwocie 139,39 zł, uwzględnia zarówno słuszny interes powoda jak i pozwanego. Wbrew stanowisku skarżącego Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, iż pozwany mimo trudności zdrowotnych i finansowych jest w stanie w powyższej kwocie dokonywać wpłat na rzecz powoda. Niekwestionowanym jest w sprawie niniejszej, że pozwany utrzymuje się z pracy zawodowej, w której osiąga dochód w wysokości 1700-1800 zł. Należy nadmienić, iż rozważeniu przy ocenie prawidłowości ustalenia ilości i wysokości rat podlega faktycznie całokształt okoliczności, stanowiących o sytuacji materialnej i życiowej zobowiązanego i uprawnionego. Jedynie wtedy możliwe jest właściwe uwzględnienie słusznego interesu obu stron.

W rozpoznawanej sprawie zasądzona od pozwanego na rzecz strony powodowej kwota jest wprawdzie nominalnie kwotą stosunkowo niewysoką, jednakże zestawienie jej z wysokością osiąganego przez pozwanego dochodu oraz kosztami koniecznego utrzymania siebie prowadzi do oczywistego wniosku, że jednorazowa jej zapłata byłaby dla pozwanego faktycznie niemożliwa. W tej sytuacji trafnie uznał Sąd Rejonowy, że jedynie rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty daje wierzycielowi, realną możliwość odzyskania należnego świadczenia. Pozwany, pomimo niskiej wysokości zarobków, uzyskuje jednak z tego tytułu stały dochód i co istotne nie uchyla się od obowiązku spłaty swojego zobowiązania względem powoda. Ustalając okres spłaty oraz wysokość poszczególnych rat miesięcznych Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy uwzględnił realne możliwości płatnicze pozwanego oraz dostateczną ochronę wierzyciela. W razie uchylenia się przez dłużnika z płatnością rat wierzyciel będzie mógł skierować sprawę do postępowania egzekucyjnego jedynie co do rat już wymagalnych. Taka sytuacja, z uwagi na wysokość świadczenia i ilość rat, w razie zaprzestania spłaty, mogłaby doprowadzić do pokrzywdzenia wierzyciela i znacznie utrudnić uzyskanie pełnej kwoty.

Racji bytu nie ma również zarzut dotyczący nieuwzględnienia wniosku pozwanego o zawieszenie postępowania. Jak prawidłowo podniósł Sąd Rejonowy w przedmiotowej sprawie nie zachodziły okoliczności, które przewidywałyby możliwość zawieszenia postępowania.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy uznał, iż apelacja nie zawiera uzasadnionych zarzutów mogących podważyć stanowisko Sądu Rejonowego, a tym samym jako bezzasadna podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c..