Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, Wydział XVII Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Bogdan Gierzyński

Protokolant – sekretarz sądowy Wioleta Banaszek

po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2020 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 26 lipca 2019 r., Nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Bogdan Gierzyński

Sygn. akt XVII AmA 32/19

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzją z dnia 26 lipca 2019 r., Nr (...):

I. Na podstawie art. 23b ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (j.t. Dz.U. z 2019 r., poz. 369) w związku z art. 33 ust. 4, 5 i 6 tej ustawy, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone uznał za niedozwolone postanowienia umowne, w rozumieniu art. 3851 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1360), postanowienia wzorców umów, stosowane przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. (poprzednio pod nazwą (...) Sp. z o.o.):

A. zamieszczone we wzorcu pod nazwą „(...)”, o treści:

1. „Strony uzgadniają, że zmiana w wykazie placówek Partnerów Medycznych nie stanowi zmiany Umowy.” (postanowienie § 2 ust. 3 Umowy),

2. „Jeżeli żadna ze Stron nie wypowie Umowy na co najmniej 3 (trzy) miesiące przed upływem okresu obowiązywania Umowy, Umowa ulega automatycznemu przedłużeniu na czas nieoznaczony. Po tym okresie Świadczeniodawca nadal zobowiązany będzie do realizacji świadczeń w zakresie określonym w wybranym przez Pacjenta Abonamencie medycznym a Świadczeniobiorca zobowiązany będzie do comiesięcznego (do 5 dnia każdego miesiąca) uiszczania wynagrodzenia z tytułu realizacji świadczeń zdrowotnych w wysokości 1/12 ceny pakietu… PLN na wskazany przez świadczeniodawcę numer rachunku bankowego.” (postanowienie § 4 ust. 2 Umowy),

3. „Pacjent nie może wypowiedzieć umowy bez ważnej przyczyny”. (postanowienie § 4 ust. 3 Umowy),

4. „W przypadku wypowiedzenia przez Pacjenta umowy w sytuacji opisanej w ust. 1 powyżej przed upływem okresu wskazanego w umowie (...) przysługuje względem Pacjenta roszczenie o zapłatę kary umownej należnej w terminie 3 dni od dnia rozwiązania umowy oraz zwrot poczynionych do dnia wypowiedzenia umowy wydatków oraz części wynagrodzenia jaka odpowiada wykonanym przez (...) czynnościom składającym się na świadczenie. 5. W przypadku wypowiedzenia przez Pacjenta umowy w sytuacji opisanej w ust. 1 (...) przysługuje roszczenie o zapłatę kary umownej w wysokości 1800 zł w przypadku wypowiedzenia umowy w I roku, w wysokości 1500 zł w II roku. W wysokości 1300 zł w III roku, w wysokości 800 zł w IV roku trwania umowy.” (postanowienie § 4 ust. 4 Umowy),

B. zamieszczone we wzorcu pod nazwą „(...))”, o treści:

„3. Spółka zastrzega sobie prawo do zmiany Placówek Współpracujących w trakcie obowiązywania Umowy z poniżej przedstawionych powodów: a) rozwiązanie umowy z Placówką Współpracującą (…). 4. Aktualny wykaz Placówek Współpracujących dostępny jest na stronie internetowej (...) oraz pod numerem (...).” (postanowienie § 3 ust. 3 i ust. 4 OWU),

i zakazał ich wykorzystywania.

II. Na podstawie art. 23b ust. 2 pkt 1 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 tej ustawy, po przeprowadzeniu z urzędu postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone i nałożył na (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., środek usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu stosowania we wzorcach umów niedozwolonych postanowień umownych, określonych w punkcie I sentencji decyzji, w postaci obowiązku skierowania listem poleconym - w terminie miesiąca od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji – do wszystkich konsumentów, którzy podpisali umowy sporządzone w oparciu o ww. wzorce, pisemnej informacji o następującej treści:

(...) Sp. z o.o. (poprzednio (...) Sp. z o.o.) uprzejmie informuje, iż Prezes UOKiK decyzją nr (...) z dnia 26 lipca 2019 r. stwierdził, że podpisana przez Panią/Pana z naszą firmą: „(...)”, a także „(...))”, zawierają klauzule niedozwolone o treści:

- „Strony uzgadniają, że zmiana w wykazie placówek Partnerów Medycznych nie stanowi zmiany Umowy.” (postanowienie § 2 ust. 3 Umowy);

- „Jeżeli żadna ze Stron nie wypowie Umowy na co najmniej 3 (trzy) miesiące przed upływem okresu obowiązywania Umowy, Umowa ulega automatycznemu przedłużeniu na czas nieoznaczony. Po tym okresie Świadczeniodawca nadal zobowiązany będzie do realizacji świadczeń w zakresie określonym w wybranym przez Pacjenta Abonamencie medycznym a Świadczeniobiorca zobowiązany będzie do comiesięcznego (do 5 dnia każdego miesiąca) uiszczania wynagrodzenia z tytułu realizacji świadczeń zdrowotnych w wysokości 1/12 ceny pakietu… PLN na wskazany przez świadczeniodawcę numer rachunku bankowego.” (postanowienie § 4 ust. 2 Umowy);

- „Pacjent nie może wypowiedzieć umowy bez ważnej przyczyny”. (postanowienie § 4 ust. 3 Umowy);

- „W przypadku wypowiedzenia przez Pacjenta umowy w sytuacji opisanej w ust. 1 powyżej przed upływem okresu wskazanego w umowie (...) przysługuje względem Pacjenta roszczenie o zapłatę kary umownej należnej w terminie 3 dni od dnia rozwiązania umowy oraz zwrot poczynionych do dnia wypowiedzenia umowy wydatków oraz części wynagrodzenia jaka odpowiada wykonanym przez (...) czynnościom składającym się na świadczenie. 5. W przypadku wypowiedzenia przez Pacjenta umowy w sytuacji opisanej w ust. 1 (...) przysługuje roszczenie o zapłatę kary umownej w wysokości 1800 zł w przypadku wypowiedzenia umowy w I roku, w wysokości 1500 zł w II roku. W wysokości 1300 zł w III roku, w wysokości 800 zł w IV roku trwania umowy.” (postanowienie § 4 ust. 4 Umowy);

- „3. Spółka zastrzega sobie prawo do zmiany Placówek Współpracujących w trakcie obowiązywania Umowy z poniżej przedstawionych powodów: a) rozwiązanie umowy z Placówką Współpracującą (…). 4. Aktualny wykaz Placówek Współpracujących dostępny jest na stronie internetowej (...) oraz pod numerem (...).” (postanowienie § 3 ust. 3 i ust. 4 OWU).

W związku z powyższym zacytowane postanowienia nie wiążą Pani/Pana, czyli są bezskuteczne. Bezskuteczność ta powstaje z mocy prawa i nie jest konieczne stwierdzenie jej na drodze sądowej. Klauzulę uznaną za abuzywną należy zatem traktować tak, jakby w ogóle nie była zawarta w umowie.”

III. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 3a ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 tej ustawy – w związku z uznaniem za niedozwolone postanowień wzorców umów, określonych w punkcie I sentencji decyzji

1. nałożył na (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., karę pieniężną w wysokości 114320 zł (słownie: sto czternaście tysięcy trzysta dwadzieścia złotych) płatną do budżetu państwa, za stosowanie we wzorcu umowy zawieranej z konsumentami, postanowienia określonego w punkcie I.A.1. sentencji decyzji;

2. nałożył na (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., karę pieniężną w wysokości 114320 zł (słownie: sto czternaście tysięcy trzysta dwadzieścia złotych) płatną do budżetu państwa, za stosowanie we wzorcu umowy zawieranej z konsumentami, postanowienia określonego w punkcie I.A.2. sentencji decyzji;

3. nałożył na (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., karę pieniężną w wysokości 114320 zł (słownie: sto czternaście tysięcy trzysta dwadzieścia złotych) płatną do budżetu państwa, za stosowanie we wzorcu umowy zawieranej z konsumentami, postanowienia określonego w punkcie I.A.3. sentencji decyzji;

4. nałożył na (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., karę pieniężną w wysokości 114320 zł (słownie: sto czternaście tysięcy trzysta dwadzieścia złotych) płatną do budżetu państwa, za stosowanie we wzorcu umowy zawieranej z konsumentami, postanowienia określonego w punkcie I.A4. sentencji decyzji;

5. nałożył na (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., karę pieniężną w wysokości 114320 zł (słownie: sto czternaście tysięcy trzysta dwadzieścia złotych) płatną do budżetu państwa, za stosowanie we wzorcu umowy zawieranej z konsumentami, postanowienia określonego w punkcie I.B. sentencji decyzji.

IV. Na podstawie art. 77 ust. 1, w związku z art. 80 i 83 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w związku z art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2018 r., poz. 2096 ze zm.) oraz stosownie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, obciążył (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W. kosztami postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, zobowiązując tego przedsiębiorcę do zwrotu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kosztów postępowania w kwocie 109,2 złotych (słownie: sto dziewięć złotych 20/100), w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Od powyższej decyzji odwołanie złożył (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zaskarżając ją w całości.

Odwołujący zarzucił zaskarżonej decyzji błędne uznanie wskazanych tam postanowień umownych za niedozwolone, podczas gdy są one dopuszczalne w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego oraz naruszenie przepisów dotyczących zasad kształtowania i nakładania kar przez Prezesa UOKiK przez wymierzenie kary rażąco wygórowanej i przekraczającej dozwolone limity.

W związku z powyższymi zarzutami odwołujący wniósł o:

1. uchylenie zaskarżonej decyzji w całości lub stwierdzenie jej wydania bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa;

2. z ostrożności procesowej - uchylenie zaskarżonej decyzji w części dot. nałożenia kary pieniężnej;

3. zasądzenie zwrotu kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych, „ewentualnie o zniesienie postępowania sądowego między stronami”.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniósł o:

1. oddalenie odwołania,

2. zasądzenie od Powoda na rzecz Pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zarejestrowana jest w Rejestrze Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS: (...). Rejestracja w KRS nastąpiła w dniu 25 kwietnia 2017 r., pierwotnie pod nazwą (...) Sp. z o.o., następnie (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W..

30 października 2018 r. dokonano zmian we wpisie do KRS: w (...). Rubryka 1. Dane podmiotu – wykreślono: (...) Sp. z o.o., wpisano: (...) Sp. z o.o. W rubryce 2. Siedziba i adres podmiotu: wykreślono adres: W. ul. (...) nr domu (...) nr lokalu (...), (...)-(...) W., wpisano: W. ul. (...) nr lok. (...)., (...)-(...) W.. W rubryce 3. Oddziały, wpisano oddziały w P., S., W. i Ł.. /k. 93-94 akt adm./

Zgodnie z wpisem w Rejestrze Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą (nr (...)), prowadzonym przez Wojewodę (...), Spółka (...) prowadziła działalność leczniczą jako Centrum (...). F. pod adresem al. (...) w W., w okresie od 8 maja 2018 r. do 6 sierpnia 2018 r. Zakres świadczonych przez tę placówkę usług obejmował fizjoterapię i rehabilitację medyczną. /k. 61-64 akt adm./

Od 1 marca 2018 r. Spółka nie prowadziła działalności pod adresem podanym w KRS jako jej siedziba (al. (...) W.). /k. 47 akt adm./

Działalność Spółki polega na sprzedaży pakietów medycznych. Pracownicy call center, telefonicznie zapraszają konsumentów na bezpłatne badania diagnostyczne, nie informując o handlowym celu organizowanych spotkań. Podczas spotkań przeprowadzany jest wywiad na temat stanu zdrowia konsumentów i wykonywany jest pomiar pulsoksymetrem. Prowadzone są też wykłady na tematy związane z lecznictwem, dotyczące np. profilaktyki czy medycyny chińskiej. Krytykowana jest opieka medyczna oferowana pacjentom w ramach NFZ. W trakcie omawiania wyników przeprowadzonych badań, konsumenci na podstawie wyników jednego niemiarodajnego badania informowani są o złym stanie zdrowia, a następnie proponuje się im zakup pakietu medycznego. Oferta skierowana jest głownie do osób starszych (powyżej 60 roku życia). Do zawarcia umowy są ponaglani informacjami o szczególnej korzyści cenowej jaką mają osiągnąć kupując pakiet w dniu pokazu. Jednocześnie, uniemożliwia się im zapoznanie z treścią umowy przed jej podpisaniem oraz pomaga w pozyskaniu środków np. podwożąc do banku w celu pozyskania kredytu. /k. 9, k. 137-144 akt adm./

W związku ze sprzedażą pakietów medycznych, Spółka zawiera z konsumentami umowy według ustalonych przez nią wzorców umów pod nazwą: „(...)” oraz „(...))”. Spółka nie podała od kiedy stosuje ww. wzorce. Z pozyskanych w trakcie postępowania materiałów wynika jednak, że były przez nią stosowane co najmniej od 11 września 2017 r.

Do UOKiK w dniu 27 kwietnia 2018 r. wpłynęło zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przez (...) Sp. z o.o., do którego załączono umowę z dnia 11 września 2017 r. zawartą na podstawie ww. wzorca umowy. Ponadto Spółka została zarejestrowana w KRS pod koniec kwietnia 2017 r., więc najwcześniej umowy mogła zawierać od maja 2017 r., jednak w materiale dowodowym brak danych o umowach pochodzących sprzed września 2017 r. /k. 9-10, k. 15-19, k. 172-180 akt adm./

We wzorcu umowy pod nazwą: „(...)” – znajdują się postanowienia:

- „Strony uzgadniają, że zmiana w wykazie placówek Partnerów Medycznych nie stanowi zmiany Umowy.” (postanowienie § 2 ust. 3 Umowy);

- „Jeżeli żadna ze Stron nie wypowie Umowy na co najmniej 3 (trzy) miesiące przed upływem okresu obowiązywania Umowy, Umowa ulega automatycznemu przedłużeniu na czas nieoznaczony. Po tym okresie Świadczeniodawca nadal zobowiązany będzie do realizacji świadczeń w zakresie określonym w wybranym przez Pacjenta Abonamencie medycznym a Świadczeniobiorca zobowiązany będzie do comiesięcznego (do 5 dnia każdego miesiąca) uiszczania wynagrodzenia z tytułu realizacji świadczeń zdrowotnych w wysokości 1/12 ceny pakietu… PLN na wskazany przez świadczeniodawcę numer rachunku bankowego.” (postanowienie § 4 ust. 2 Umowy);

- „Pacjent nie może wypowiedzieć umowy bez ważnej przyczyny”. (postanowienie § 4 ust. 3 Umowy);

- „W przypadku wypowiedzenia przez Pacjenta umowy w sytuacji opisanej w ust 1 powyżej przed upływem okresu wskazanego w umowie (...) przysługuje względem Pacjenta roszczenie o zapłatę kary umownej należnej w terminie 3 dni od dnia rozwiązania umowy oraz zwrot poczynionych do dnia wypowiedzenia umowy wydatków oraz części wynagrodzenia jaka odpowiada wykonanym przez (...) czynnościom składającym się na świadczenie. 5. W przypadku wypowiedzenia przez Pacjenta umowy w sytuacji opisanej w ust. 1 (...) przysługuje roszczenie o zapłatę kary umownej w wysokości 1800 zł w przypadku wypowiedzenia umowy w I roku, w wysokości 1500 zł w II roku. W wysokości 1300 zł w III roku, w wysokości 800 zł w IV roku trwania umowy.” (postanowienie § 4 ust. 4 Umowy). /k. 15-17 akt adm./

We wzorcu umowy pod nazwą: „(...))”, znajdują się postanowienia:

- „3. Spółka zastrzega sobie prawo do zmiany Placówek Współpracujących w trakcie obowiązywania Umowy z poniżej przedstawionych powodów: a) rozwiązanie umowy z Placówką Współpracującą (…). 4. Aktualny wykaz Placówek Współpracujących dostępny jest na stronie internetowej (...) oraz pod numerem (...).” (postanowienie § 3 ust. 3 i ust. 4 OWU). /k. 18-19, CD – 14a akt adm./

W piśmie z dnia 9 sierpnia 2018 r. (...) podała, iż w oparciu o przesłane do UOKiK wzorce umów [„(...)” oraz „(...))”] zawarto umowy z (...) konsumentami.

Ilość umów zawartych z konsumentami w poszczególnych grupach wiekowych przedstawia Tabela nr 1.

Tabela nr 1.

Ilość osób, które zawarły umowy z (...)

(...) 50-59 lat 60-69 lat 70-79 lat 80 i więcej lat

(...) 242 215 21

(...) 103 110 9

(...) 31 22 -

(...) 15 12 -

P. - 22 10 3

(...) 34 69 70 22

Suma 70 482 439 55

Źródło danych w Tabeli: karta nr 56. /k. 56 akt adm./

Wzorzec umowy pod nazwą „(...)” zawiera postanowienie o treści: „Wpłata w wysokości określonej w § 3 ust. 1 powinna zostać dokonana w trakcie zawierania Umowy lub niezwłocznie po jej zawarciu”. /k. 16 akt adm./

Zakładka na stronie internetowej Spółki: (...) nie była dostępna już w dniu 19 lutego 2018 r. (...) podała, że strona (...) przestała istnieć od 8 czerwca 2018 r. /k. 66, k. 67, k. 77 akt adm./

W dniach 11 i 12 kwietnia 2019 r. podjęto próbę kontaktu ze Spółką pod wskazywanym przez nią w OWU numerem telefonu. Po wybraniu numeru (...) włącza się komunikat o treści „Przepraszamy nie ma takiego numeru”. /k. 19, k. 132 akt adm./

Spółka nie złożyła wniosku o wydanie decyzji zobowiązaniowej. W piśmie z dnia 13 lutego 2019 r. (...) przekazała jedynie informacje o zamiarze zmiany stosowanego wzorca umowy. /k. 78, k. 123-125 akt adm./

Zgodnie z Rachunkiem Zysków i Strat za 2018 r. oraz deklaracją CIT- 8 za 2018 r. przychody Spółki za 2018 r. wynosiły(...) złotych. /k. 162-170 akt adm./

Do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wpłynęły skargi od konsumentów z W., W. i Ł., wskazujące na nieprawidłowości związane ze sposobem pozyskiwania klientów przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.. W związku z tym, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wszczął postępowanie wyjaśniające w sprawie wstępnego ustalenia, czy w związku z działalnością (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie postepowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (sygn. akt RWR (...)). W trakcie postępowania zbadano treść wzorców umów, stosowanych przez Spółkę i stwierdzono, że zawierają postanowienia, które mogą być uznane za niedozwolone postanowienia wzorców umów, o których mowa w art. 3851 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm., dalej: k.c.).

Postanowieniem Nr (...) z dnia 30 października 2018 r., Prezes Urzędu wszczął postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorców umów za niedozwolone, w związku ze stosowaniem przez (...) sp. z o. o. z siedzibą w W. (dawniej: (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.) niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 3851 § 1 k.c., opisanych w sentencji decyzji. O wszczęciu ww. postępowania administracyjnego Prezes Urzędu zawiadomił (...) pismem z dnia 30 października 2018 r.

Postanowieniem Nr (...) z dnia 30 października 2018 r. zaliczył w poczet dowodów część materiałów zgromadzonych w postępowaniu wyjaśniającym o sygnaturze RWR (...), o czym zawiadomiono Stronę.

Przedsiębiorca, w przesyłanej do Urzędu korespondencji, nie ustosunkował się do stawianych mu zarzutów. Zawnioskował o zorganizowanie spotkania w celu omówienia zastrzeżeń Prezesa UOKiK do stosowanego wzorca umowy. Spotkanie nie odbyło się, ponieważ Spółka nie odebrała przesyłanej do niej w tej sprawie korespondencji. W piśmie z dnia 13 marca 2019 r. (...) podała, że zamierza wprowadzić w życie nowy wzorzec umowy „aby spełnić większość wytycznych przesłanych przez Państwa, a przez to chronić w większym stopniu interesy konsumentów”, ale nie podała, które z negowanych postanowień zamierza zmodyfikować lub usunąć. /k. 74-78, k. 123-125, k. 127, k. 129 akt adm./

Prezes Urzędu zawiadomił (...) o zakończeniu zbierania materiału dowodowego oraz o możliwości zapoznania się z aktami sprawy. Przedsiębiorca nie skorzystał z tego uprawnienia. /k. 187, k. 188 akt adm./

Stan faktyczny został ustalony w oparciu o dokumenty zgromadzone w toku postępowania administracyjnego oraz postępowania sądowego, które nie były przez żadną ze stron postępowania kwestionowane.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje.

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 385 ¹ § 1k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

By określone postanowienie umowy mogło zostać uznane za „niedozwolone postanowienie umowne" w rozumieniu komentowanego przepisu, spełnione muszą zostać cztery warunki:

– umowa musi być zawarta z konsumentem,

– postanowienie umowy „nie zostało uzgodnione indywidualnie",

– postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy,

– postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy „głównych świadczeń stron”.

Abuzywność postanowienia umowy zachodzi wówczas, gdy postanowienie to kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz gdy na skutek owej sprzeczności dochodzi do rażącego naruszenia interesów konsumenta. Przy czym redakcja art. 3851 § 1 k.c. wskazuje, że oba te warunki wystąpić muszą łącznie (por. K. Zagrobelny (w:) Kodeks..., s. 623; W. Popiołek (w:) Kodeks..., s. 803; M. Bednarek (w:) System..., s. 661).

Pojęcie dobrych obyczajów należy odnieść do postępowania podmiotu w określonej dziedzinie, z tym że w każdej sferze działalności wykształcają się własne wzorce dobrych obyczajów. Odnosi się ten termin także do zachowania przedsiębiorców w działalności gospodarczej, ewentualnie również do tradycyjnych kryteriów etycznych, wspólnych dla wszelkich sfer aktywności zarobkowej, także do zasad lojalności (M. J., Nowelizacja Kodeksu cywilnego: kontrola umów i wzorców umownych, M. Praw. 2000, nr 11, s. 701 i cyt. tam autorzy). Podnosi się również, że istotą dobrego obyczaju jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka, sprzeczne z dobrymi obyczajami będą więc takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezinformacji, wykorzystania naiwności lub niewiedzy klienta (zob. W. Popiołek (w:) Kodeks..., s. 804).

Pojęcie interesów konsumenta obejmuje nie tylko jako interes ekonomiczny (na co wskazuje dodatkowo forma liczby mnogiej), ale również przy uwzględnieniu aspektu zdrowia konsumenta i jego bliskich oraz dyskomfortu konsumenta, spowodowanego takimi czynnikami, jak strata czasu, dezorganizacja życia, niewygoda, nierzetelne traktowanie, przykrości, naruszenie prywatności, doznanie zawodu itd. (por. C. Żuławska (w:) Komentarz..., s. 132; W. Popiołek (w:) Kodeks..., s. 804; M. Bednarek (w:) System..., s. 663).

Dla uznania klauzuli za abuzywną naruszenie interesów konsumenta musi być w stopniu „rażącym” , a więc znacznym , w sposób szczególnie doniosłego odbiegający od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków (M. Jagielska, Nowelizacja..., s. 701; W. Popiołek (w:) Kodeks..., s. 804; M. Bednarek (w:) System..., s. 664). Jako kryteria oceny przyjmuje się wielkość poniesionych lub grożących strat (kryterium obiektywne), a także względy subiektywne, związane z przedsiębiorcą lub konsumentem (por. C. Żuławska (w:) Komentarz..., s. 133; M. Bednarek (w:) System..., s. 664). (por . Rzetecka-Gil A. w Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna Opublikowano: LEX/el., 2011).

Ustawodawca nie zdecydował się na wskazanie jakiegokolwiek konkretnego postanowienia umownego, które w każdym wypadku byłoby niedozwolone. Wprowadził jednak do art. 385 ³ k.c. katalog „szarych” klauzul umownych, które nie są bezwzględnie zakazane, lecz jedynie objęte domniemaniem sprzeczności z dobrymi obyczajami.

W rozpoznawanej sprawie powód nie kwestionuje, że stosował wzorce umowne zawierające postanowienia umowne wskazane w pkt I zaskarżonej Decyzji, kwestionując jedynie ich abuzywny charakter. Zarzuty te uznać jednak należy za nieuzasadnione.

Klauzule o treści :„Strony uzgadniają, że zmiana w wykazie placówek Partnerów Medycznych nie stanowi zmiany Umowy.” i „3. Spółka zastrzega sobie prawo do zmiany Placówek Współpracujących w trakcie obowiązywania Umowy z poniżej przedstawionych powodów: a) rozwiązanie umowy z Placówką Współpracującą (…). 4. Aktualny wykaz Placówek Współpracujących dostępny jest na stronie internetowej (...) oraz pod numerem (...).” przyznaje wyłącznie powodowi prawo do zmiany bez ważnych przyczyn istotnych cech świadczenia jakim jest możliwość korzystania z określonych placówek medycznych. Jest to sprzeczne z art.385 ^{( 3)}pkt 19, który za niedozwoloną uznaje w szczególności postanowienia umowne, które przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia.

Również klauzula o treści: „Jeżeli żadna ze Stron nie wypowie Umowy na co najmniej 3 (trzy) miesiące przed upływem okresu obowiązywania Umowy, Umowa ulega automatycznemu przedłużeniu na czas nieoznaczony. Po tym okresie Świadczeniodawca nadal zobowiązany będzie do realizacji świadczeń w zakresie określonym w wybranym przez Pacjenta Abonamencie medycznym a Świadczeniobiorca zobowiązany będzie do comiesięcznego (do 5 dnia każdego miesiąca) uiszczania wynagrodzenia z tytułu realizacji świadczeń zdrowotnych w wysokości 1/12 ceny pakietu… PLN na wskazany przez świadczeniodawcę numer rachunku bankowego.” narusza art.385 ¹ § 1 k.c. nałożenie na konsumenta obowiązku wypowiedzenia umowy zawartej na czas określony należy uznać za sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interes konsumenta. Skoro bowiem konsument zawiera umowę na czas określony to oznacza iż zamiarem jego było związanie się stosunkiem umownym jedynie przez oznaczony czas. Przedłużenie czasu obowiązywania umowy może, co do zasady odbywać się w formie dorozumianej, jednak nie uzasadnia to nałożenia na konsumenta uciążliwego obowiązku podejmowania działań prawnych na długo przed wygaśnięciem umowy, tym bardziej, że powód nie przedstawił żadnych argumentów świadczących o tym, że potrzeba taka wynika z istoty stosunku prawnego.

Klauzula o treści „Pacjent nie może wypowiedzieć umowy bez ważnej przyczyny” narusza treść art.385 ³pkt 9 i 14 k.c., gdyż ograniczają wyłącznie konsumentowi prawo do odstąpienia od umowy a ponadto przyznają powodowi prawo do jednostronne interpretacji określenia „ważne przyczyny”.

Abuzywny charakter ma również klauzula o treści: „W przypadku wypowiedzenia przez Pacjenta umowy w sytuacji opisanej w ust. 1 powyżej przed upływem okresu wskazanego w umowie (...) przysługuje względem Pacjenta roszczenie o zapłatę kary umownej należnej w terminie 3 dni od dnia rozwiązania umowy oraz zwrot poczynionych do dnia wypowiedzenia umowy wydatków oraz części wynagrodzenia jaka odpowiada wykonanym przez (...) czynnościom składającym się na świadczenie. 5. W przypadku wypowiedzenia przez Pacjenta umowy w sytuacji opisanej w ust. 1 (...) przysługuje roszczenie o zapłatę kary umownej w wysokości 1800 zł w przypadku wypowiedzenia umowy w I roku, w wysokości 1500 zł w II roku. W wysokości 1300 zł w III roku, w wysokości 800 zł w IV roku trwania umowy.”. Klauzula ta nakłada wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy, która dodatkowo jest rażąco wygórowana. Narusza to art.385 ³pkt 16 i 17 k.c.

Stosownie do treści art. 23a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zakazane jest stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 385 ¹ § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny. Zakaz ten został przez powoda naruszony z przedstawionych wyżej względów.

Odnosząc się do zarzutu dotyczącego nałożonych kar pieniężnych zważyć należało, że zgodnie z art. 106 ust. 1pkt 3 a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 23a.

Skoro zatem, jak wyżej wskazano, powód naruszył art. 23 a stosując pięć niedozwolonych klauzul umownych istniała podstawa do nałożenia kary pieniężnej. Powód nie kwestionuje ustalenia pozwanego, że jego obrót za rok 2018 wyniósł(...) zł. , a zatem maksymalny wymiar każdej z wymierzonych kar wynosił (...) zł. Żadna z wymierzonych kar nie przekraczała zatem wysokości maksymalnej.

Zważyć również należało, że wymiar kary należy do sfery uznania administracyjnego, a zatem chcąc wzruszyć decyzję w zakresie wysokości kary, powód powinien wykazać przekroczenia granic uznania administracyjnego, czego nie uczynił, a podniesiony przez niego zarzut w tej części nie został nawet uzasadniony. Brak było zatem podstaw do jego uwzględnienia.

Z powyższych względów odwołanie należało oddalić na podstawie art.479 ^31a § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania orzeczono stosowanie do wyniku sporu zasądzając na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych (art.98 § 1 k.p.c.)