Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II AKa 137/20

1

2WYROK

2.1W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2020 r.

5Sąd Apelacyjny w Szczecinie II Wydział Karny w składzie:

6 Przewodniczący: SSA Maciej Żelazowski (spr.)

7 Sędziowie: SA Piotr Brodniak

8 SA Janusz Jaromin

9 Protokolant: st. sekr. sądowy Karolina Pajewska

10przy udziale prokuratora Prokuratury Rejonowej w Gryfinie Moniki Cruz

11po rozpoznaniu w dniu 29 października 2020 r. sprawy

12T. P. (1)

13oskarżonego z art. 284 § 2 kk w związku z art. 294 § 1 kk w związku z art. 12 kk

14na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

15od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

16z dnia 13 grudnia 2019 r. sygn. akt III K 143/19

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonego T. P. (1) przekazuje Sądowi Okręgowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania.

SSA Janusz Jaromin SSA Maciej Żelazowski SSA Piotr Brodniak

UZASADNIENIE

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 137/20

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 13 grudnia 2029 r., sygn. akt III K 143/19

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Obrazy przepisów postępowania karnego, tj. art. 7 k.p.k. mającej wpływ na treść orzeczenia i polegającej na dokonaniu błędnej oceny zebranych dowodów w sprawie, w szczególności w postaci wyjaśnień T. P. (1), poprzez niezasadne nadanie im waloru wiarygodności w zakresie nieprzyznania się oskarżonego do popełnienia zarzucanego mu czynu, tj. do przywłaszczenia powierzonych indyczek, co w konsekwencji doprowadziło do uznani, iż w sprawie brak jest dowodów wskazujących na winę oskarżonego T. P. (1), podczas gdy wyjaśnienia T. P. (1) wraz z pozostałymi dowodami przeprowadzonymi w przedmiotowym postępowaniu oceniane przez pryzmat doświadczenia życiowego oraz zasady prawidłowego rozumowania pozwalają na przyjęcie, iż oskarżony dopuścił się popełnienia czynu stypizowanego w art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja prokuratora okazała się zasadna. Zgodzić bowiem należało się z oskarżycielem publicznym, że dokonana przez Sąd I instancji ocena dowodów, pomijała treść części z nich, jak również pomijała część wynikających z owych dowodów okoliczności oraz mogła być niezgodna z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Ponadto, była ona ewidentnie przedwczesna, albowiem Sąd I instancji nie dążył ewidentnie do wyjaśnienia części kwestii jawiących się na tle wskazanych w apelacji dowodów.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że olbrzymie wątpliwości budziło uznanie przez Sąd I instancji jako wiarygodnych wyjaśnień oskarżonego w tym zakresie, w którym wskazał na podrobienie umowy sprzedaży z dnia 5 lutego 2015 r. (k. 193-196). Wprawdzie rzeczywiście strony tej umowy nie są ponumerowane, nie zawierają parafek, brak jest daty przy podpisie pod umową, a jako miejsce jej zawarcia wskazana została miejscowość na terenie Niemiec, ale jednocześnie w aktach znajdują się inne tego typu umowy zawarte przez oskarżonego wcześniej (w dniu 20 stycznia 2014 r. - k. 244-247, w dniu 14 kwietnia 2014 r. - k. 248-251) które również zawierają wskazane wyżej braki, a jednak oskarżony ich wiarygodności nie kwestionował i należy domniemywać, że były podstawą sprzedaży drobiu. Już zatem ta okoliczność, zupełnie niewyjaśniona przez Sąd I instancji budziła olbrzymie wątpliwości co do szczerości relacji oskarżonego w zakresie podrobienia umowy sprzedaży z dnia 5 lutego 2015 r.

W dalszej kolejności stwierdzić należy, że dając wiarę wyjaśnieniom oskarżonego co do podrobienia wymienionej wyżej umowy, Sąd I instancji nie podjął nawet próby ustalenia i analizy charakteru i znaczenia załącznika do umowy znajdującego się na karci 51 akt. Załącznik ów zawierał bowiem m.in. ustalenie ceny paszy, który to zapis wydaje się, że nie powinien się znaleźć w załączniku, gdyby oskarżony, jak podawał, nabył drób wyłącznie dla siebie bez obowiązku jego odhodowania i odsprzedaży sprzedającemu. Skoro bowiem cena paszy stanowiła podstawę obliczania ceny bazowej produktu, która zaś stanowiła element ustalania ceny odhodowanych piskląt, jaką (...) miał uiścić, to zapis co do ceny paszy, mógł wskazywać, że umowa sprzedaży z dnia 5 lutego 2015 r. nie została jednak podrobiona, a oskarżony faktycznie zobowiązał się do odhodowania dla (...) dostarczonych piskląt. Niestety Sąd I instancji nie dążył do precyzyjnego ustalenia powyższej kwestii, nie wypytał dokładnie świadków co do charakteru i znaczenia załącznika na karcie 51 i nie podjął próby analizy jego treści w kontekście zawarcia umowy i zakresu zobowiązań, jakie ciążyły ewentualnie na oskarżonym.

Zupełnie poza zainteresowaniem Sądu I instancji znalazła się także kwestia ustalenia i rozważenia tego w jakim terminie uiszczana była wcześniej cena za dostarczone do odhodowania pisklaki (w przypadku dostawy z lutego 2015 r. nastąpiło to dopiero w dniu 29 kwietnia 2015 r.). W tym bowiem zakresie, wbrew stwierdzeniu Sądu I instancji zawartemu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że ogólna informacja o trybie współpracy hodowców z pokrzywdzoną firmą nie miała znaczenia, ustalenie jaki był termin płatności za dostarczone do odhodowania pisklęta i jakie w tym zakresie panowały zasady, mogło mieć duże znaczenie przy ustalaniu kwestii podrobienia umowy sprzedaży, jak i rodzaju zobowiązań stron i w efekcie pozwolić na prawidłową ocenę wiarygodności wyjaśnień oskarżonego.

Celowe jawiło się również dokładne ustalenie, kiedy, w jakim miejscu i w czyjej obecności podpisywano umowy sprzedaży poszczególnych partii dostarczonych piskląt. Jest to o tyle istotne, że w świetle wskazywanych w apelacji zasad doświadczenia życiowego mało prawdopodobne jest żeby kierowca dostarczył pisklęta, uzyskał jedynie podpisany dokument WZ i pomimo odmowy podpisania przez oskarżonego umowy sprzedaży, wydał towar, którą to sytuację wydaje się, że sugerował oskarżony w swoich wyjaśnieniach (świadek A. K. podał, że kierowca jeden podpisany egzemplarz umowy sprzedaży zabierał ze sobą do Niemiec, a drugi zostawiał u oskarżonego i nigdy kierowca nie odjeżdżał bez podpisanej umowy). Sąd I instancji winien zatem dokładnie przesłuchać w tym zakresie świadków i dopiero wówczas podjąć analizę wiarygodności relacji oskarżonego.

Niezależnie od powyższego, stwierdzić należy, że nie wiadomo nawet, czy załącznik znajdujący się na karcie 51 akt dołączany był jedynie do umów kontraktacji, czy też do każdej jednostkowej umowy sprzedaży, co mogło mieć również znaczenie dla oceny autentyczności nie tylko umowy z dnia 5 lutego 2015 r., ale również umowy z dnia 1 stycznia 2012 r., a znajdującej się na kartach 197-204 akt.

Sąd I instancji faktycznie pominął także treść wiadomości e-mail (k. 117) oraz treść wiadomości sms (k. 243). Z pierwszego z tych dokumentów wynika natomiast, że oskarżony twierdził, pisząc do E. T., iż współpraca z (...) zakończyła się 31 grudnia 2014 r., co mogło sugerować, że umowa z dnia 5 lutego 2015 r. została podrobiona, a oskarżony nabył w tym dniu drób dla siebie, a nie w celu odhodowania. Drugi jednak z wymienionych wyżej dokumentów rodzi w tym zakresie wątpliwości. Wynika bowiem z niego, że H. W. domagał się by oskarżony podpisał umowę dostawy. Gdy zaś treść owego sms-a zestawi się z zeznaniami J. U. (k. 53v-54v), który podał, że sms ten dotyczy dostawy drobiu w celu uboju, to pojawiła się olbrzymia wątpliwość, czy jednak nie doszło do zawarcia umowy sprzedaży, takiej jaką oskarżony zawierał wielokrotnie wcześniej i która zobowiązywała go do odhodowania piskląt indyków i ich sprzedaż (...) właśnie w celu uboju. Istotne były przy tym daty wysłania owych wiadomości, bo mogły one wskazywać na istnienie lub brak powiązań pomiędzy stronami sporu.

Dalej, stwierdzić należy, że analiza umowy kontraktacji (k -197-204) wskazuje, że jej dwie pierwsze strony nie posiadają numeracji w przeciwieństwie do reszty umowy, że w umowie owej znajdują się poprawione daty (str.12-13), jak również brak jest pieczątki oskarżonego, co rzeczywiście mogło wskazywać na fakt jej podrobienia. Z drugiej jednak strony, jak zasadnie wskazał na to apelujący, poprawki dat były dokonane tak otwarcie, że wręcz nieprawdopodobne jest, by ktoś dokonał tak naiwnego i łatwego do zauważenia podrobienia umowy i jeszcze tak podrobioną umowę przedkładał organom ścigania zdając sobie sprawę, że ze względu na treść zawiadomienia o przestępstwie, będzie ona przedmiotem dokładnej analizy. Trzeba również podkreślić, że Sąd I instancji zupełnie marginalnie potraktował ustalenie i ocenienie kwestii celu zmiany dat na stronach 12 i 13 umowy z dnia 1 stycznia 2012 r. i nie wypytał dokładnie świadków w tym zakresie. Zmiana bowiem pierwszej daty (strona 12 umowy) dotyczyła wprawdzie daty końcowej możliwości dochodzenia kar umownych, ale w bardzo specyficznych i opisanych sytuacjach, które wydaje się, że w realiach przedmiotowej sprawy nie miałyby zastosowania. Druga zmiana daty (strona 13 umowy) dotyczyła natomiast daty końcowej możliwości odstąpienia od umowy, ale należało się zastanowić, czy również ta kwestia miała znaczenie dla rozwiązania sytuacji zaistniałej w przedmiotowej sprawie, oczywiście, gdyby rzecz się miała tak jak przedstawiał ją oskarżony.

Wreszcie, celowe było jednoznaczne ustalenie, czyje pismo znajduje się na umowach znajdujących się na kartach 193-204), albowiem pomimo pewnych oświadczeń w tym zakresie, kwestia ta wzbudza duże wątpliwości i oczywiście ma kapitalne znaczenie dla oceny wiarygodności relacji oskarżonego, podobnie jako to, czy możliwe było dotarcie do innych umów i ewentualne wykorzystanie niektórych ich stron.

Trzeba również zauważyć, że bez ustalenia i wyjaśnienia wymienionych wyżej kwestii niemożliwa była, jak prawidłowo stwierdził apelujący, prawidłowa ocena wyjaśnień oskarżonego. Oczywiście kwestia występowania konfliktu oskarżonego i władz spółki (...), wypowiedzi na temat zniszczenia oskarżonego, czy brak wystąpienia z powództwem przez pokrzywdzoną spółkę, mogły wskazywać na podrobienie rozważanych tutaj umów. Z drugiej jednak strony brak ukrywania faktu występowania konfliktu, świadomość zabezpieczenia pieniędzy, które oskarżony miał otrzymać od (...) spółka z o.o., a nawet kwestia daty zawarcia wieloletniej umowy z tą ostatnią, mogły ostatecznie wskazywać na zaistnienie zupełnie innej sytuacji.

Ostatecznie, o ile stwierdzenie apelującego, że treść zeznań świadków oraz zgromadzona dokumentacją jednoznacznie wskazują na niewiarygodność relacji oskarżonego oraz wskazują na jego związanie umową z dnia 5 lutego 2015 r. uznać należało za przedwczesne, to jednak brak ustalenia i wyjaśnienia wskazanych wyżej okoliczności czynił dokonaną przez Sąd I instancji ocenę dowodów niepełną i po prostu przedwczesną. Wobec zaś wydania wyroku uniewinniającego oraz wobec treści art. 454 § 1 k.p.k. wydanie wyroku reformatoryjnego było niemożliwe. Zresztą sytuacja taka była wykluczona, gdyż wskazane wyżej okoliczności wymagały przeprowadzenia przewodu sądowego od nowa w całości. Niezbędne jest bowiem dokładne przesłuchanie oskarżonego, oczywiście jeżeli nie skorzysta z prawa do odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na pytania, co do wszystkich wskazanych wyżej, a pominiętych przez Sąd I instancji okoliczności. W tym celu niezbędne jest również ponowne przesłuchanie wszystkich występujących w sprawie świadków, okazanie każdemu z nich nie tylko umów, które miały zostać podrobione, ale także załącznika na karcie 51, czy też treści informacji na kartach 117 i 243 oraz ustalenie zasad zawierania poszczególnych umów sprzedaży piskląt w celu ich odhodowania (miejsca zawierania takich umów, parafowanie, wpisywanie dat, ewentualne wręczanie takich umów kierowcy, termin zapłaty za dostarczone pisklęta itd.), ewentualne zweryfikowanie uzyskanych w tym zakresie informacji z treścią innych umów sprzedaży, jakie znajdują się w aktach sprawy, ustalenie charakteru załącznika na karcie 51, tego, czy dotyczy on pojedynczej umowy sprzedaży, czy umowy kontraktacji, znaczenia zawartego w nim zapisu co do ceny paszy, autorstwa zapisów na spornych umowach, czy też znaczenia dla stron ewentualnych zapisów w umowie kontraktacji z dnia 1 stycznia 2012 r.

Wniosek

O uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec uznania, że dokonana przez Sąd I instancji ocena wyjaśnień oskarżonego nie uwzględniała wielu okoliczności, jawiła się jako przedwczesna i zachodziła konieczność przeprowadzenia przewodu sądowego w całości od nowa, zaskarżony wyrok należało uchylić, a sprawę przekazać do ponownego rozpoznania, zgodnie z wnioskiem prokuratora.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.15.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Patrz uwagi zawarte w punkcie 3.1

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

W sprawie, przy uwzględnieniu uwag przedstawionych w punkcie 3.1, niezbędne jest ponowne przesłuchanie oskarżonego i wszystkich świadków. Niezbędne jest również okazanie każdej z przesłuchiwanych osób nie tylko umów, które miały zostać podrobione, ale także załącznika na karcie 51, czy też treści informacji na kartach 117 i 243 oraz ustalenie zasad zawierania poszczególnych umów sprzedaży piskląt w celu ich odhodowania (miejsce zawierania takich umów, parafowanie, wpisywanie dat, ewentualne wręczanie takich umów kierowcy, termin zapłaty za dostarczone pisklęta itd.), ewentualne zweryfikowanie uzyskanych w tym zakresie informacji z treścią innych umów sprzedaży, jakie znajdują się w aktach sprawy, ustalenie charakteru załącznika na karcie 51, tego, czy dotyczy on pojedynczej umowy sprzedaży, czy umowy kontraktacji, ustalenie znaczenia zawartego w nim zapisu co do ceny paszy, autorstwa zapisów na spornych umowach, czy też znaczenia dla stron ewentualnego podrobienia zapisów w umowie kontraktacji z dnia 1 stycznia 2012r.

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

7.  PODPIS

SSA Piotr Brodniak SSA Maciej Żelazowski SSA Janusz Jaromin

0.11.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokuratura Rejonowa w Gryfinie

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

uniewinnienie oskarżonego T. P. (2) od popełnienia przestępstwa z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k.

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

uchylenie

zmiana