Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie – XVII Wydział, Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Bogdan Gierzyński

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2020 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 22 grudnia 2017 r., Nr (...)

I.  oddala odwołanie w całości;

II.  zasądza od powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. na rzecz pozwanego Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Bogdan Gierzyński

Sygn. akt XVII AmA 19/18

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzją z dnia 22 grudnia 2017 r., Nr (...), na podstawie art. 33 ust. 4-6 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 229 ze zm.) orzekł:

I. Na podstawie art. 23b ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tj. Dz.U. z 2017 r., poz. 229 ze zm.) uznaje się postanowienia wzorców umów stosowane przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K., o treści:

1. Opłata za monit telefoniczny 5 zł,

(Załącznik nr 1 do Regulaminu pożyczek gotówkowych (...).pl, Tabela opłat (...).pl);

2. Opłata za monit pisemny 15 zł,

(Załącznik nr 1 do Regulaminu pożyczek gotówkowych (...).pl, Tabela opłat (...).pl);

3. Opłata za wizytę windykacyjną w miejscu zamieszkania Pożyczkobiorcy 100 zł,

(Załącznik nr 1 do Regulaminu pożyczek gotówkowych (...).pl, Tabela opłat (...).pl);

4. Opłata za ostateczne wezwanie do zapłaty lub wypełnienie weksla 25 zł,

(Załącznik nr 1 do Regulaminu pożyczek gotówkowych (...).pl, Tabela opłat (...).pl).

za niedozwolone postanowienia umowne, których stosowanie stanowi naruszenie art. 23a ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, i zakazuje się ich wykorzystywania.

II. Na podstawie art. 23b ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów określa się środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu z art. 23a ww. ustawy, poprzez nałożenie na przedsiębiorcę (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. obowiązku:

1. wysłania - w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji -pisemnej informacji, w formie przesyłki rejestrowanej - listu poleconego, do wszystkich konsumentów, będących stronami obowiązujących umów zawartych na podstawie wzorców umownych, o których mowa w sentencji niniejszej decyzji o uznaniu za niedozwolone postanowień tych wzorców. Przesłane do konsumentów pismo winno zawierać informację o wydaniu przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzji w niniejszej w sprawie (uwzględniając numer oraz datę wydania decyzji) wraz z przytoczeniem pkt I sentencji tej decyzji oraz informacją o stronie internetowej, na której decyzja będzie dostępna ( (...));

2. zamieszczenia - w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji - informacji o następującej treści:

„Szanowni Konsumenci korzystający z usług (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K..

Wykonując obowiązek nałożony przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. decyzją nr (...) informuję, że:

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w decyzji nr (...) z dnia 22 grudnia 2017 r. uznał za niedozwolone i zakazał wykorzystywania następujących postanowień wzorców umownych tj. Regulaminu pożyczek gotówkowych (...).pl i Tabeli opłat (...).pl:

1.  Opłata za monit telefoniczny 5 zł,

2.  Opłata za monit pisemny 15 zł,

3.  Opłata za wizytę windykacyjną w miejscu zamieszkania Pożyczkobiorcy 100 zł,

4.  Opłata za ostateczne wezwanie do zapłaty lub wypełnienie weksla 25 zł,

jako niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa wart. 385 ¹ § 1 ustawy k.c."

Informacja ta powinna być zrealizowania według następujących zasad:

Informacja o wyżej wskazanej treści winna być zamieszczona we wszystkich punktach sprzedaży (...) Sp. z o.o., w których obsługiwani są kredytobiorcy, w formie pisemnego ogłoszenia.

Informacja ta powinna być sporządzona czcionką nie mniejszą niż 16 Times New Roman.

Wskazaną informację należy zamieścić w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji i winna być utrzymywana przez okres 3 miesięcy.

Powyższa informacja powinna być opublikowana jednokrotnie na koszt przedsiębiorcy w dzienniku dostępnym na terenie K. i P. (np. w działach regionalnych (...), Gazety (...)), na jednej z pięciu pierwszych stron, czcionką nie mniejszą niż 13 Times New Roman (lub inną czcionką o porównywalnej wielkości), w terminie 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

W przypadku zmiany nazwy przedsiębiorcy, do którego kierowane jest przedmiotowe zobowiązanie, poprzez jego przekształcenie lub przejścia praw i obowiązków na inny podmiot pod jakimkolwiek tytułem, powyższe obowiązki publikacyjne powinny być zrealizowane odpowiednio przez lub za pośrednictwem danego przedsiębiorcy lub jego następcy prawnego, ze wskazaniem nazwy dawnej i nowej.

W razie zmiany treści sentencji decyzji lub jej uzasadnienia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub sąd powszechny, w zakresie podlegającym obowiązkowi publikacji, należy obowiązek ten wykonać w stosunku do zmienionej treści decyzji.

3. zwrotu opłat windykacyjnych, o których mowa w pkt I sentencji niniejszej decyzji, pobranych od konsumentów w okresie od dnia 17 kwietnia 2016 r. tj. od dnia uzyskania przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uprawnienia do wydawania decyzji o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, do dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji, który to zwrot winien być przeprowadzony poprzez:

A.  sporządzenie, w terminie nie później niż 21 dni od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji, listy osób od których przedsiębiorca (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. pobrała opłaty windykacyjne w okresie od dnia 17 kwietnia 2016 r. do chwili sporządzenia ww. listy;

B.  przekazanie konsumentom ujętym w liście, o której mowa w powyższym ppkt A pisemnej informacji o możliwości uzyskania zwrotu przedmiotowych opłat windykacyjnych, przy czym informacja ta winna mieć następującą treść:

„Szanowny Kliencie,

Decyzją nr (...) z dnia 22 grudnia 2017 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...) Sp. z o.o. obowiązek zwrotu określonych w ww. decyzji opłat windykacyjnych pobranych od konsumentów.

Kwotę pobranej opłaty windykacyjnej wpłacimy na Pani/Pana rachunek bankowy albo prześlemy przekazem pocztowym. Wplata nastąpi zgodnie z posiadanymi przez nas danymi.

Wpłata nastąpi na inny rachunek albo adres (w przypadku przekazu), jeśli taką

informację prześle nam Pani/Pan listownie lub e-mailem na adres ( )

w terminie dwóch tygodni od daty otrzymania tego pisma, podając przy tym swój nr PESEL oraz imię i nazwisko."

C.  zwrot opłat windykacyjnych konsumentom zidentyfikowanym w wyżej wskazany sposób w terminie 4 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

III. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 3a w związku z art. 106 ust. 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nakłada się na (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. karę pieniężną:

1.  w związku ze stosowaniem niedozwolonego postanowienia wzorca umownego, o którym mowa w pkt 1.1 niniejszej decyzji, w wysokości 1.000 PLN (słownie: jeden tysiąc złotych), płatną do budżetu państwa;

2.  w związku ze stosowaniem niedozwolonego postanowienia wzorca umownego, o którym mowa w pkt I.2 niniejszej decyzji, w wysokości 1.000 PLN (słownie: jeden tysiąc złotych), płatną do budżetu państwa;

3.  w związku ze stosowaniem niedozwolonego postanowienia wzorca umownego, o którym mowa w pkt I.3 niniejszej decyzji, w wysokości 1.400 PLN (słownie: jeden tysiąc czterysta złotych), płatną do budżetu państwa;

4.  w związku ze stosowaniem niedozwolonego postanowienia wzorca umownego, o którym mowa w pkt I.4 niniejszej decyzji, w wysokości 1.000 PLN (słownie: jeden tysiąc złotych), płatną do budżetu państwa.

IV. Na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz na podstawie art. 263 S 1 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 1257), w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, postanawia się obciążyć (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. kosztami postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone oraz zobowiązuje się przedsiębiorcę do zwrotu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kosztów postępowania w kwocie 52 PLN (słownie: pięćdziesiąt dwa złote ), w terminie 14 dni od uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Od powyższej decyzji odwołanie złożył (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. zaskarżając ją w całości.

Odwołujący zarzucił zaskarżonej decyzji:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na błędnym ustaleniu, że Powód nie określił we wzorcach umownych zasad wykonywania czynności windykacyjnych, w tym częstotliwości i odstępów pomiędzy poszczególnymi działaniami, gdy w rzeczywistości wskazane powyżej informacje znajdowały się w postanowieniu § 3 pkt 11 Regulaminu pożyczek gotówkowych (...).pl. (dalej: „Regulamin”);

2.  naruszenie art. 7, art. 77, art. 80 i art. 107 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r., poz. 1257 oraz z 2018 r. poz. 149 i 650, dalej: „kpa”) w związku z art. 83 uokik, polegające na niewyczerpującym rozpatrzeniu materiału dowodowego oraz na jego dowolnej ocenie, wyrażającej się zwłaszcza w nieprawdziwym stwierdzeniu Pozwanego, że podane przez Powoda informacje dotyczące kolejności, częstotliwości oraz odstępów pomiędzy poszczególnymi działaniami windykacyjnymi nie zostały zamieszczone we wzorcach umów stosowanych przez Powoda przy zawieraniu umów z konsumentami, pomimo, że te wynikały z § 3 pkt 11 Regulaminu;

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

a)  art. 23b ust. 2 uokik w związku z art. 23b ust. 4 uokik poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na nałożeniu na Powoda środka usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umów w postaci obowiązku złożenia oświadczenia określonej treści, który jest nieproporcjonalny do wagi dokonanego naruszenia oraz wykraczający poza to, co niezbędne do usunięcia skutków tego naruszenia;

b)  art. 106 ust. 1 pkt 3a uokik w związku z art. 23a oraz 23b uokik polegający na błędnej wykładni i niewłaściwym zastosowaniu poprzez nałożenie kary pieniężnej odrębnie w stosunku do każdego z czterech podpunktów jednego postanowienia wzorca umownego wynikającego z Załącznika nr 1 do Regulaminu - Tabeli opłat (...).pl podczas, gdy z literalnego brzmienia art. 106 ust. 1 wynika możliwość nałożenia przez Pozwanego na przedsiębiorcę jednej kary pieniężnej za czyn polegający na naruszeniu zakazu określonego w art. 23a uokik;

c)  art. 106 ust. 1 pkt 3a uokik poprzez nałożenie na Powoda kary pieniężnej niewspółmiernej do zakresu oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy, a w szczególności do stopnia oraz skutków rynkowych naruszenia przepisów ustawy z uwzględnieniem okoliczności dotyczących natury naruszenia, działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia oraz specyfiki rynku, na którym doszło do naruszenia, jak również niedostatecznego uwzględnienia okoliczności łagodzących, co doprowadziło do nieuzasadnionego nałożenia na Powoda kary pieniężnej w łącznej wysokości 4.400 PLN, co stanowi blisko 10% maksymalnego wymiaru kary przewidzianego w art. 106 ust. 6 uokik, a wynoszącego 44.240 PLN.

W związku z powyższym odwołujący wniósł o:

1) uchylenie zaskarżonej Decyzji w całości; alternatywnie:

2) zmianę zaskarżonej Decyzji w części poprzez:

a) uchylenie pkt II.2. Decyzji nakładającego na Spółkę obowiązek złożenia oświadczenia o określonej treści;

b) pkt III. Decyzji poprzez odstąpienie od nakładania na Powoda kary pieniężnej, względnie poprzez nałożenie tej kary za stosowanie wszystkich punktów niedozwolonego postanowienia wzorca umownego, które zostały określone w7 pkt 1.1- 1.4. Decyzji w wysokości me wyższej niż 1.000,00 zł (słownie: jeden tysiąc złotych);

3) zasądzenie na rzecz Powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych;

4) przeprowadzenie rozpraw}7 także pod nieobecność Powoda;

5) dopuszczenie i przeprowadzenie wszystkich dowodów wskazanych w uzasadnieniu niniejszego pisma, na okoliczności tam wymienione – tj.:

- Odpis stosowanego wzorca Regulaminu z zaznaczonym odpowiednim fragmentem - na okoliczność jego treści:

Zgodnie ze wskazanym powyżej postanowieniem wzorca, które określało, iż: „(...) W przypadku dokonania maksymalnie trzech bezskutecznych monitów telefonicznych, z których każdy został przeprowadzony w odstępie co najmniej jednego dnia od poprzedniego, Pożyczkodawca jest uprawniony do przeprowadzenia maksymalnie trzech wizyt windykacyjnych w miejscu zamieszkania Pożyczkobiorcy, z których każda musi być przeprowadzona w odstępie co najmniej jednego dnia od poprzedniej. Po przeprowadzeniu maksymalnie trzech bezskutecznych wizyt windykacyjnych w miejscu zamieszkania Pożyczkobiorcy, Pożyczkodawca jest uprawniony do wystosowania maksymalnie trzech monitów pisemnych, z których każdy musi zostać wysłany w odstępie co najmniej siedmiu dni od poprzedniego.

- sprawozdanie finansowe Spółki za rok 2016 (w aktach postępowania przed Prezesem UOKiK) — na okoliczność złej sytuacji finansowej Spółki.

W uzasadnieniu odwołania powodował spółka podniosła m.in., że ustanowiona została procedura stosowania przez Spółkę opłat windykacyjnych, z których wynikała zarówno kolejność, częstotliwość i odstępy pomiędzy poszczególnymi czynnościami windykacyjnvmi, jak i ich maksymalna ilość (maksymalnie 3 z każdych działań), jako dowód spółka dołączyła kopię regulaminu. Bezzasadne jest w ocenie powoda twierdzenie pozwanego, że w treści stosowanego przez Spółkę wzorca brak jest informacji, na podstawie których konsument mógłby przewidzieć jakimi ostatecznie kosztami zostanie obciążony w związku z opóźnieniem spłat pożyczki, albowiem jak wynika z powyższych zapisów, koszty te mogły zostać naliczone przez Spółkę maksymalnie 3-krotnie w stosunku do każdego ze wskazanych powyżej działań windykacyjnych. Natomiast opłata za ostateczne wezwanie do zapłaty lub wypełnienie weksla ze samej swej istoty mogła być naliczona jedynie raz. Odwołujący wskazał również, że przez cały okres stosowania zakwestionowanych postanowień umownych Spółka stosowała się w sposób rygorystyczny do wskazanej powyżej procedury poprzez nie prowadzenie działań windykacyjnych w sposób wykraczający ponad ustalone maksymalne limit, co w jej odczuciu nie pozwalało na nadmierne obciążenie finansowe konsumentów. Okoliczność ta znajduje wyraz w przedstawionych w toku postępowania przed Prezesem UOKiK ustaleniach Spółki, z których wynika, iż opłaty windykacyjne zostały naliczone przez nią jedynie w stosunku do 64 konsumentów (co stanowi niespełna 10 % z 645 zawartych umów pożyczki) i wyniosły one łącznie kwotę ok. 1.342 zł. Dodatkowo podkreślić należy, iż Spółka nigdy nie dokonała wizyty windykacyjnej w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy, tym samym nie naliczyła tej najbardziej dotkliwej z opłat (określonej na kwotę 100 zł) w stosunku do żadnego z konsumentów.

W odniesieniu do kolejnego punktu zaskarżonej decyzji odwołujący wskazał, że sama realizacja obowiązku określonego w II.l Decyzji, polegającego na wysłaniu do wszystkich konsumentów będących stronami obowiązujących umów zawartych na podstawie zakwestionowanych wzorców umownych pisemnej informacji o wydaniu przez Prezesa UOKiK Decyzji wraz z przytoczeniem pkt I jej sentencji oraz informacją o stronie internetowej na której decyzja będzie dostępna ((...)) stanowić będzie wystarczający środek usunięcia skutków naruszenia zakazu z art. 23a u.o.k.k. Zastosowanie zatem środka przewidzianego w art. 23b ust. 2 pkt 1 uznać należy za wystarczające dla usunięcia trwających skutków naruszenia wspomnianego zakazu oraz za proporcjonalne do wagi dokonanego naruszenia, natomiast stosowanie wobec Spółki dalej idących środków stanowiłoby niczym nieuzasadnioną represję.

Prezes UOKiK uznając określone w pkt 1.1 podpunkty postanowienia wynikającego z treści Tabeli opłat za niedozwolone postanowienia umowne, dokonał – w ocenie odwołującego - bezzasadnego rozbicia jednego postanowienia wzorca umownego na odrębne cztery punkty, a następnie za każdy z tych punktów nałożył na Spółkę osobną karę pieniężną. Takie działanie Pozwanego należy uznać za bezzasadne z uwagi na językową wykładnię art. 106 ust. 1 pkt 3a u.o.k.k., który przewiduje, iż w sytuacji naruszenia art. 23a u.o.k.k. Wskazane zatem rozstrzygnięcie przewidujące w pkt III. 1 - III.4. odrębne kary pieniężne za poszczególne zapisy (podpunkty) tego samego postanowienia wzorca umownego należy uznać za wyraźny przejaw niedopuszczalnej wykładni rozszerzającej wskazanego przepisu ustawy. Powyższy zabieg doprowadził do orzeczenia wobec Spółki kary pieniężnej w łącznej wysokości 4.400,00 zł co odpowiada blisko (...)% maksymalnej kąty' w wysokości (...)zł, która mogła zostać orzeczona w przedmiotowej sprawie zgodnie z art. 106 ust. 6 u.o.k.k.

Odwołujący wskazał ponadto na istotną niewspółmierność orzeczonej przez Pozwanego kary pieniężnej do zakresu oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany - Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniósł o:

1.  oddalenie odwołania w całości,

2.  oddalenie wniosków dowodowych Powoda wskazanych w treści odwołania,

3.  zasądzenie od Powoda kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. prowadzi działalność gospodarczą pod nr (...). Zakres prowadzonej przez Spółkę działalności obejmuje m.in. pozostałe formy udzielania kredytów ((...)) i pozostałą finansową działalność usługową gdzie indziej niesklasyfikowaną, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych ((...)).

Spółka udziela szybkich pożyczek gotówkowych w kwotach do 5.000 złotych na okres od 16 do 55 tygodni oraz pożyczek „chwilówek" w kwotach do 1.000 złotych na okres od 7 do 30 dni.

Pożyczki udzielane są z wykorzystaniem punktów sprzedaży zlokalizowanych w 8 galeriach i punktach handlowych i usługowych na terenie K. oraz w jednym centrum handlowym w P..

Spółka stosuje w swojej działalności wzorce umowne m.in. w postaci Regulaminu pożyczek gotówkowych (...).pl oraz Tabeli opłat (...).pl.

Wzorce te przewidują możliwość pobierania opłat za podejmowane przez Spółkę działania windykacyjne w wysokości:

-

za monit telefoniczny - 5 zł;

-

za monit pisemny - 15 zł;

-

za wizytę windykacyjną w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy - 100 zł;

-

za ostateczne wezwanie do zapłaty/wypełnienie weksla - 25 zł.

Spółka podejmuje czynności windykacyjne w następującej kolejności: monity telefoniczne w odstępach co najmniej jednego dnia, po trzech bezskutecznych telefonach - wizyty windykacyjne w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy (maksymalnie trzy w odstępach co najmniej jednego dnia) i ostatecznie monity pisemne (maksymalnie trzy w odstępach co najmniej siedmiodniowych).

Powyższe informacje nie zostały zamieszczone we wzorcach umów stosowanych przez Spółkę przy zawieraniu umów z konsumentami.

Spółka podejmowała działania w zakresie zmian zasad pobierania opłat windykacyjnych.

Zakwestionowane w przedmiotowym postępowaniu postanowienia stosowane były od daty rejestracji Spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym tj. od dnia 31 lipca 2014 r.

Postanowienie uprawniające Spółkę do pobierania opłaty za wizytę windykacyjną w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy stosowane było we wzorcu umownym do 30 października 2016 r., natomiast postanowienia określające pozostałe opłaty windykacyjne stosowane były do dnia 6 lutego 2017 r.

Od dnia 31 lipca 2014 r. do dnia 30 października 2016 r., stosowano zapis uprawniający spółkę do pobierania opłaty za wizytę windykacyjną w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy.

Uwzględniając ten kurs maksymalna kara, jaką Prezes UOKiK może nałożyć na podstawie art. 106 ust. 6 wynosi (...) zł.

Obrót osiągnięty przez Spółkę w 2016 r. jak i średni obrót osiągnięty przez tego przedsiębiorcę w trzech kolejnych latach obrotowych 2014, 2015 i 2016 (wynoszący (...) zł) nie osiągnął równowartości co najmniej (...) euro.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów załączonych do pism procesowych jak i niekwestionowanych wzajemnie twierdzeń stron postępowania.

Powyższy materiał dowodowy z uwagi na spójność i logiczność uznano za wiarygodny. Prawdziwość złożonych w sprawie dokumentów nie została przez strony zakwestionowana.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje.

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu powoda, który podniósł błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na błędnym ustaleniu, że Powód nie określił we wzorcach umownych zasad wykonywania czynności windykacyjnych, w tym częstotliwości i odstępów pomiędzy poszczególnymi działaniami, gdy w rzeczywistości wskazane powyżej informacje znajdowały się w postanowieniu § 3 pkt 11 Regulaminu pożyczek gotówkowych (...).pl. – Sąd uznaje go za chybiony. Pozwany stwierdził bowiem, w odniesieniu do kwestii pobierania opłaty windykacyjnej, iż: „Zgodnie z Tabelą opłat zamieszczoną w załączniku nr 1 do Regulaminu pożyczek gotówkowych (...).pl, konsument może być obciążony dodatkowymi kosztami z tytułu podejmowanych przez Spółkę czynności windykacyjnych, przy czym to Spółka decyduje kiedy i jak często będzie obciążać konsumenta opłatami za te czynności. Wykorzystując swoją przewagę Spółka, poprzez stosowanie we wzorcu umownym kwestionowanego postanowienia dotyczącego opłaty za ww. czynności windykacyjne, implikuje w świadomości konsumenta przeświadczenie o konieczności zapłaty wskazanej w tym postanowieniu należności. Ustalenie ww. opłaty bez uregulowania procedury jej stosowania może prowadzić do nadmiernego obciążenia finansowego konsumenta, co należy uznać za rażąco naruszające jego interes”, jak również stwierdził: „Co więcej, należy wskazać, że odstęp pomiędzy podejmowanymi przez Spółkę czynnościami windykacyjnymi powinien być na tyle długi, aby umożliwić konsumentowi zapoznanie się z otrzymanym monitem i swobodne wywiązanie się z obowiązków wynikających z jego treści. W obecnej sytuacji konsument nie ma możliwości przewidzenia, jakie działanie windykacyjne w konkretnej sprawie Spółka podejmie”. Prezes UOKiK uznał zatem, że zakwestionowana klauzula nie uwzględnia i nie zabezpiecza interesu konsumenta, jako słabszej strony umowy, co prowadzi do ukształtowania stosunku zobowiązaniowego w sposób nierównorzędny i rażąco dla niego niekorzystny. Jak wskazał Sąd Apelacyjny, konsument – nawet dobrze zorientowany i bardzo uważny – nie jest profesjonalistą. Jego wiadomości nie obejmują wiedzy specjalistycznej i nie potrafi on ocenić sytuacji tak jak profesjonalista. Niemniej jednak nawet ostrożny, ważny konsument ma prawo do rzetelnej informacji, pozostającej w zgodzie z prawem, która nie będzie go wprowadzać w błąd. Jako praktykę wprowadzająca w błąd należy kwalifikować każdą praktykę, która w jakikolwiek sposób, w tym również przez swoją formę, wywołuje skutek w postaci co najmniej wprowadzenia w błąd przeciętnego konsumenta, do którego jest skierowana i która może zniekształcić jego zachowanie rynkowe. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 10 lutego 2015 r., VI ACa 567/14, Legalis nr 1285001).

Przedmiotowy zapis, w ocenie Prezesa UOKiK, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy – dlatego uznał to postanowienie za niedozwolone zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. Zarzut powoda nie jest zasadny, gdyż w sposób właściwy opisuje treść postanowienia, którą to treść przywołał powód w odwołaniu: „(...) W przypadku dokonania maksymalnie trzech bezskutecznych monitów telefonicznych, z których każdy został przeprowadzony w odstępie co najmniej jednego dnia od poprzedniego, Pożyczkodawca jest uprawniony do przeprowadzenia maksymalnie trzech wizyt windykacyjnych w miejscu zamieszkania Pożyczkobiorcy, z których każda musi być przeprowadzona w odstępie co najmniej jednego dnia od poprzedniej. Po przeprowadzeniu maksymalnie trzech bezskutecznych wizyt windykacyjnych w miejscu zamieszkania Pożyczkobiorcy, Pożyczkodawca jest uprawniony do wystosowania maksymalnie trzech monitów pisemnych, z których każdy musi zostać wysłany w odstępie co najmniej siedmiu dni od poprzedniego”.

W konsekwencji, wbrew zarzutowi powoda, prawidłowo został ustalony stan faktyczny w aspekcie egzekwowania opłaty windykacyjnej, której wysokość określa Załącznik Tabeli opłat.

Sąd stwierdza zatem, że powód nie zakwestionowała stanu faktycznego w pozostałym zakresie.

Z treści uznanych za niedozwolone w niniejszej sprawie postanowień wynika, że strona powodowa przenosi na konsumenta wszelkiego rodzaju ryzyka, wyłączając jednocześnie własną odpowiedzialność. W związku z tym zachodziła rażąca dysproporcja praw i obowiązków kontraktowych w kwestii ponoszenia możliwego ryzyka, na niekorzyść konsumenta. Powód powinien mieć na względzie, iż ponosi ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej, które wprost wpisuje się w definicję przedsiębiorcy. Podkreślić należy, iż wyżej wskazana nierównomierność w ukształtowaniu pozycji prawnej stron umowy prowadzi do rażącego naruszenia interesów konsumenta, a tym samym świadczy o spełnieniu przesłanki do uznania wyżej wymienionych postanowień wzorca umowy za niedozwolone. W ocenie Sądu oczywistym jest, iż zapisy skutkiem których przedsiębiorca gwarantuje sobie dowolność interpretacji, bądź przenosi na konsumenta różnego rodzaju ryzyka spełniają przesłanki niedozwolonego charakteru z art. 385 ¹ § 1 k.c.

W treści odwołania, powód zarzucił nieproporcjonalność zastosowanych środków. Nie jest to słuszne, gdyż jak sam odwołujący wskazuje swoją działalność prowadził na rynku lokalnym o niewielkiej skali (645 osoby), zatem wobec charakteru obowiązków informacyjnych względem konsumentów w ogóle, nie będzie nieproporcjonalne.

Na podstawie art. 23b ust. 2 Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do poinformowania konsumentów, będących stronami umów zawartych na podstawie wzorca, o którym mowa w ust. 1, o uznaniu za niedozwolone postanowienia tego wzorca - w sposób określony w decyzji.

Ustawodawca stworzył katalog o charakterze otwartym. Poinformowanie konsumentów ma na celu uświadomienie im braku związania niedozwoloną klauzulą zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., a tym samym przekonania o ich jednoznacznej sytuacji. Forma przekazania komunikatu powinna być właściwa względem zawierania umów i kanałów komunikacji stosowych w relacjach danego przedsiębiorcy z konsumentami. Wobec tego, w ocenie Sądu nałożony na powoda zobowiązanie do poinformowania na stronie przedsiębiorcy o uznaniu w decyzji niedozwolonego charakteru postanowień, o których mowa w pkt I decyzji (ppkt 1-4), oraz o tym, iż nie obowiązują one również w odniesieniu do transakcji zawartych przed datą zmiany regulaminu jest stosowna.

Zdaniem Sądu nałożenie na Powoda środka usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umów w postaci obowiązku złożenia oświadczenia określonej treści, jest proporcjonalny do wagi dokonanego naruszenia oraz nie wykracza poza to, co niezbędne do usunięcia skutków tego naruszenia. Środki zastosowane przez Prezesa UOKiK powinny prowadzić nie tylko do tego, aby niedozwolona klauzula została usunięta, powinny także osiągać skutki względem innych przedsiębiorców. Podkreślić należy ich prewencyjne i odstraszające działanie.

Powód postawił również w ocenie Sądu, zarzut bezzasadnego rozbicia jednego postanowienia wzorca umownego na odrębne cztery punkty i nałożenia na każdy z tych punktów osobnej kary pieniężnej.

Wskazać należy, że Tabela zawiera osiem wierszy z różnego rodzaju opłatami, związanymi nie tylko z czynnościami windykacyjnymi. Z kolei każda z tych pozycji stanowi odrębne postanowienie, którego źródłem jest konkretne postanowienie stosowanego regulaminu. Zakwestionowane w postępowaniu administracyjnym postanowienia traktują o opłatach w różnej wysokości, za podejmowanie różnych czynności. Wszystkie z wymienionych czterech opłat dotyczą zatem czterech postanowień. Stąd też należało zastosować cztery odrębne kary pieniężne, za każde z naruszeń. Bezzasadność powyższego działania Powód upatruje w językowej wykładni art. 106 ust. 1 pkt 3a uokik, który przewiduje, iż w sytuacji naruszenia art. 23a ukik Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę „karę pieniężną” (stosując liczbę pojedynczą).Powyższe stanowisko nie zasługuje na uwzględnienie tym bardzie, że forma prezentacji zakwestionowanych postanowień nie wskazuje, by stanowiły one podpunkty jednego postanowienia. Podkreślenie zatem wymaga, że każda z tych czterech pozycji stanowi odrębne postanowienie, nie tyle dlatego, że nie jest podpunktem jednego punktu lecz dlatego, że z uwagi na treść stanowi odrębną całość. Zakwestionowane w postępowaniu administracyjnym postanowienia traktują o opłatach w różnej wysokości, za podejmowanie różnych czynności. Postępowanie administracyjne, a w konsekwencji niniejsze (w wyniku złożonego odwołania) prowadzone było w sprawie czterech postanowień. Stąd też orzeczenie kończące to postępowanie odnosi się do czterech postanowień. Skoro bowiem każde z tych postanowień uznane zostało za niedozwolone, Sąd nałożył kary pieniężnej odrębnie dla każdego z nich.

Również zarzut Powoda naruszenia przez Pozwanego art. 106 ust. 1 pkt 3a uokik poprzez nałożenie na Powoda kary pieniężnej niewspółmiernej do zakresu oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy również nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 106 ust. 1 pkt 3a uokik, „Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 23a uokik.".

Rozstrzygając wagę naruszeń polegających na stosowaniu postanowień umożliwiających Powodowi pobieranie opłat windykacyjnych za monit telefoniczny, monit pisemny, ostateczne wezwanie do zapłaty lub wypełnienie weksla, uwzględniono długi okres stosowania niedozwolonych postanowień, trwający od 31 lipca 2014 r. do 6 lutego 2017 r. i w stosunku do nich stopień naruszenia przez Powoda przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów uznany został za umiarkowany. Przy określaniu wymiaru kary Pozwany uwzględnił jako okoliczność łagodzącą zaniechanie stosowania zakwestionowanych postanowień w dniu 6 lutego 2017 r., tj. w toku postępowania administracyjnego. Jednocześnie Pozwany uznał, że w sprawie nie występują okoliczności obciążające. Uwzględniając powyższe Pozwany ustalił wysokość kary na kwotę wynoszącą 1000 zł za każde z niedozwolonych postanowień określonych w pkt 1.1 pkt I.2 i pkt I.4 sentencji zaskarżonej decyzji. Kwota każdej z ustalonych wyżej kar stanowi (...) maksymalnego wymiaru kary przewidzianego w art. 106 ust. 6 uokik. Z kolei rozstrzygając wagę naruszenia dotyczącej możliwości pobierania opłaty windykacyjnej w wysokości 100 zł, to rozstrzygając wagę naruszenia uwzględnił w tym przypadku również długi, bo trwający od 31 lipca 2014 r. do 30 października 2016 r., okres stosowania zakwestionowanego postanowienia umownego.

Ustalając wysokość kary Pozwany wziął pod uwagę możliwość bezpośredniego wpływu stosowania zakwestionowanego postanowienia na pogorszenie się sytuacji konsumentów w stosunku do praw przyznanych im przez przepisy prawa, co mogło spowodować niedogodności (wizyta obcej osoby, możliwość dowiedzenia się o zadłużeniu konsumenta przez osoby z jego otoczenia, czy naruszenie prywatności w miejscu zamieszkania) - szkodliwość działań była znaczna. Uwzględniono przy tym okoliczności łagodzące jak we wszystkich przypadkach, jak choćby tą, że powód nie był wcześniej karany oraz nie stwierdzono okoliczności obciążających. W związku z tym wysokość kary ustalono na kwotę 1.400 zł za niedozwolone postanowienie określone w pkt I.3 sentencji zaskarżonej decyzji. Powyższa kwota stanowi zatem (...) maksymalnego wymiaru kary przewidzianego w art. 106 ust. 6 uokik.

Gdy przedsiębiorca w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary nie osiągnął obrotu lub osiągnął obrót w wysokości nieprzekraczającej równowartości (...) euro, wówczas Prezes UOKiK, nakładając karę pieniężną na podstawie art. 106 ust. 1 uokik, uwzględnia średni obrót osiągnięty przez przedsiębiorcę w trzech kolejnych latach obrotowych poprzedzających rok nałożenia kary (art. 106 ust. 5 uokik). Jeżeli jednak średni obrót osiągnięty przez przedsiębiorcę w trzech kolejnych latach obrotowych poprzedzających rok nałożenia kary nie osiągnął równowartości co najmniej (...)euro zastosowanie znajdzie druga regulacja szczególna. W takim przypadku Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę w wysokości nieprzekraczającej równowartości (...)euro (art. 106 ust. 6 uokik).

Zgodnie z art. 5 uokik przeliczenie wartości euro na złote jest dokonywane według kursu średniego walut obcych ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roku kalendarzowego poprzedzającego rok nałożenia kary. Dla ustalenia wartości euro w przedmiotowej sprawie relewantny jest zatem kurs średni euro ogłoszony przez Narodowy Bank Polski w dniu 31 grudnia 2016 r. w tabeli nr (...) i wynoszący 4,4240 zł.

Obrót osiągnięty przez Spółkę w 2016 r. jak i średni obrót osiągnięty przez tego przedsiębiorcę w trzech kolejnych latach obrotowych 2014, 2015 i 2016 wyniósł(...) zł - nie osiągnął równowartości co najmniej (...) euro. Stąd też w ocenie Sądu nałożona kara pieniężna nie spowoduje utraty płynności finansowej przez powodową spółkę. Poza tym kara pieniężna ma być dla podmiotu na tyle odczuwalna, żeby w przyszłości podmiot unikał naruszania prawa w podobny sposób.

W ocenie Sądu, przedmiotowe postanowienia spełniają wyżej wskazane przesłanki, wobec tego, prawidłowość decyzji Prezesa nie ulega wątpliwości. Z uwagi na powyższe Sąd na podstawie art. 479 ^31a §1 k.p.c. oddalił odwołanie, jako niezasadne.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony oraz na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 265), na które to koszty postępowania po stronie pozwanego złożył się koszt zastępstwa procesowego w wysokości 720,00 zł na rzecz pozwanego w sprawie.

Sędzia SO Bogdan Gierzyński