Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 4783/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 września 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) zobowiązał D. C. do zwrotu nienależnie pobranego nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od 23 czerwca 2018 r. do 30 czerwca 2018 r. w kwocie 563,52 zł z powodu podjęcia zatrudnienia w charakterze nauczyciela w czasie wypłaty tego świadczenia

/decyzja k. 4-4 odw. akt ZUS plik III/.

W odwołaniu od powyższej decyzji, złożonym w dniu 21 października 2019 r., D. C. wniosła o przyznanie prawa do świadczenia kompensacyjnego, tj. odstąpienie od żądania zwrotu kwoty pobranej za okres od 23 czerwca 2018 r. do 30 czerwca 2018 r., stanowiącej różnicę między kwotą należną za cały czerwiec oraz kwotą za sporny okres po ustaniu jej zatrudnienia

/odwołanie k. 3/.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie, podzielając argumentację jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Wyjaśnił dodatkowo, że w tutejszym sądzie toczy się postępowanie w sprawie o sygn. akt VIII U 436/19, analogicznej do przedmiotowej, dotyczącej grudnia 2018 r. Nadto wskazał, że nieprawomocnym wyrokiem tutejszego Sądu w sprawie o sygn. akt VIII U 1392/18, analogicznej do przedmiotowej, oddalono odwołanie wnioskodawczyni w zakresie kwietnia 2018 r. Wreszcie wskazał, że zaskarżoną decyzją organ rentowy skorygował błąd popełniony w wydanej w czerwcu 2018 r. decyzji dotyczącej spornego okresu

/ odpowiedź na odwołanie k. 4-4 odw./.

Na rozprawie w dniu 17 listopada 2020 r. – bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku niniejszej sprawie – odwołująca poparła odwołanie. Pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania

/stanowiska stron 00:00:50, 00:01:15, 00:14:26, 00:14:32 - płyta CD k. 40/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni D. C., urodzona w dniu (...), w dniu 29 czerwca 2017 r. wniosła o przyznanie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego w związku z ustaniem stosunku pracy z dniem 30 czerwca 2017 r. We wniosku zawarto pouczenie o okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do tego świadczenia tj. podjęcie pracy w jednostkach wymienionych w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela

/bezsporne, wniosek k. 1-6, uzupełnienie wniosku k. 29 akt ZUS plik I/

Decyzją z dnia 17 sierpnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 4 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. z 2009 r. Nr 97, poz. 800 ze zm.) przyznał wnioskodawczyni nauczycielskie świadczenie kompensacyjne od 1 lipca 2017 r., tj. od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy do dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia przez nią wieku 62 lat i 10 miesięcy. W decyzji zawarto pouczenie o obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia oraz o obowiązku osoby uprawnionej do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego powiadomienia organu rentowego o okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do tego świadczenia tj. podjęcie pracy w jednostkach wymienionych w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (pkt V ust. 1 i pkt VI ust. 1). Nadto wskazano, że kwotę nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego przysługującego za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę tego świadczenia przez liczbę dni kalendarzowych w miesiącu, a otrzymaną kwotę dzieli się przez liczbę dni kalendarzowych, za które świadczenie to przysługuje (pkt IV ust 5). Ponadto organ rentowy ustalił stały termin płatności świadczenia, tj. 10 dnia każdego miesiąca

/decyzja k. 55-57 odw. akt ZUS plik I/

W piśmie z dnia 25 kwietnia 2018 r. wnioskodawczyni wniosła o zawieszenie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego w okresie od 23 kwietnia 2018 r. do 22 czerwca 2018 r. z powodu podjęcia przez nią pracy w charakterze nauczyciela

/bezsporne, wniosek k. 67 akt ZUS plik I, zeznania wnioskodawczyni 00:04:47 - płyta CD k. 16/

Decyzją z dnia 4 maja 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) zobowiązał D. C. do zwrotu nienależnie pobranego nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od 1 kwietnia 2018 r. do 31 maja 2018 r. w kwocie 4.226,20 zł z powodu podjęcia zatrudnienia w charakterze nauczyciela w czasie wypłaty tego świadczenia. W decyzji zawarto dotychczasowe pouczenia

/decyzja k. 75-76 akt ZUS plik I/

W dniu 28 maja 2018 r. wnioskodawczyni zgłosiła się do ZUS celem uzyskania informacji dotyczącej świadczenia kompensacyjnego. W piśmie z dnia 4 czerwca 2018 r. poinformowano wnioskodawczynię o stosownym pouczeniu zawartym w decyzji z dnia 17 sierpnia 2017 r. Ubezpieczona nie dokonała zwrotu świadczenia za kwiecień 2018 r.

/ protokół k. 79-80, pismo ZUS k. 81-82 akt ZUS plik I/

Wnioskodawczyni była zatrudniona w Szkole Podstawowej nr (...) w Ł. na czas określony w celu zastępstwa za nieobecnego nauczyciela od 23 kwietnia 2018 r. do 22 czerwca 2018 r. w pełnym wymiarze czasu pracy (18/18) na stanowisku nauczyciela za wynagrodzeniem 3.317 zł brutto miesięcznie

/bezsporne, umowa o pracę k. 69 akt ZUS plik I, świadectwo pracy – kopia k. 14, zeznania wnioskodawczyni 00:06:32 – płyta CD k. 40 w zw. z 00:04:47 – płyta CD k. 16 akt VIII U 1392/18/

Wnioskodawczyni w dniu 22 czerwca 2018 r. wniosła o wznowienie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego z dniem 23 czerwca 2018 r. w związku z ustaniem stosunku pracy z dniem 22 czerwca 2018 r.

/bezsporne, wniosek – kopia k. 13/

Decyzją z dnia 27 czerwca 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 128) podjął wypłatę nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego wnioskodawczyni od 23 czerwca 2018 r., tj. od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy do dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia przez nią wieku 62 lat i 10 miesięcy. W decyzji zawarto dotychczasowe pouczenia. Ponadto organ rentowy ustalił stały termin płatności świadczenia, tj. 10 dnia każdego miesiąca

/bezsporne, decyzja – kopia k. 15-16 oraz k. 21-23, zeznania wnioskodawczyni 00:06:32 – płyta CD k. 40 w zw. z 00:04:47 – płyta CD k. 16 akt VIII U 1392/18/

Decyzją z dnia 20 września 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) zmienił decyzję z dnia 4 maja 2018 r. w części dotyczącej okresu i kwoty i zobowiązał D. C. do zwrotu nienależnie pobranego nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od 1 kwietnia 2018 r. do 30 kwietnia 2018 r. w kwocie 2.113,10 zł z powodu podjęcia zatrudnienia w charakterze nauczyciela w czasie wypłaty tego świadczenia. W decyzji zawarto dotychczasowe pouczenia

/odpowiedź na odwołanie – k. 4-4 odw. akt VIII U 2050/18 połączonych ze sprawą VIII U 1392/18/

Od decyzji z dnia 4 maja 2018 r. i 20 września 2018 r. wnioskodawczyni złożyła odwołania do sądu.

/odwołanie k. 3-6 akt VIII U 1392/18 oraz k. 8, odwołanie k. 3 akt VIII U 2050/18 połączonych ze sprawą VIII U 1392/18/

W odpowiedzi na powyższe odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie

/odpowiedź na odwołanie k. 7 – 7 odw. akt VIII U 1392/18 , odpowiedź na odwołanie – k. 4-4 odw. akt VIII U 2050/18 połączonych ze sprawą VIII U 1392/18/

Wyrokiem z dnia 9 listopada 2018 r., wydanym w sprawie VIII U 1392/18, Sąd Okręgowy w Łodzi, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, umorzył postępowanie w sprawie z odwołania od decyzji z dnia 4 maja 2018 roku w zakresie zwrotu świadczenia kompensacyjnego za maj 2018 r. (pkt 1). W pozostałym zakresie oddalił odwołanie

/wyrok, postanowienie o sprostowaniu k. 18, 21 akt VIII U 1392/18, uzasadnienie wyroku k. 24-27 odw. oraz koperta k. 35/

Na skutek apelacji wnioskodawczyni od powyższego wyroku, wyrokiem z dnia 29 października 2019 r., wydanym w sprawie III AUa 108/19, Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, zmienił zaskarżony wyrok w pkt 2 i poprzedzającą go decyzję z dnia 20 września 2018 r., stwierdzając, że wnioskodawczyni jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od dnia 23 kwietnia 2018 r. do 30 kwietnia 2018 r. w kwocie 563,49 zł (pkt 1). W pozostałym zakresie oddalił apelację (pkt 2).

W uzasadnieniu wyroku Sąd ten zważył, że Sąd Okręgowy błędnie ustalił, że ubezpieczona została prawidłowo pouczona o zasadach zawieszania prawa do wypłaty, zwłaszcza w świetle treści pkt IV ust 5 pouczenia, z którego wprost wynika, że kwotę nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego przysługującego za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę tego świadczenia przez liczbę dni kalendarzowych w miesiącu, a otrzymaną kwotę dzieli się przez liczbę dni kalendarzowych za które świadczenie to przysługuje.

Sąd zważył także, że w świetle art. 138 ust 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS świadczenie kompensacyjnie przysługuje jedynie za czas niewykonywania pracy.

W dostarczanych wnioskodawczyni pouczeniach brak wskazania, że prawo do świadczenia kompensacyjnego ustaje od początku (pierwszego dnia) miesiąca kalendarzowego, w którym zaistniała okoliczność powodująca jego zawieszenie. W świetle treści tak zredagowanego pouczenia ubezpieczona miała podstawę do uznania, że świadczenie kompensacyjne za miesiąc, w którym podjęła zatrudnienie zostanie przyznane jej w części.

Nadto Sąd ten ocenił, że świadczenie kompensacyjne wypłacane jest z góry, a zatem za miesiąc kwiecień, kwota świadczenia została wypłacona wnioskodawczyni 10 kwietnia 2018 r. Na dzień wypłaty świadczenia (10 kwietnia 2018 r.) pobrane przez ubezpieczoną świadczenie było świadczeniem należnym, bowiem w tej dacie nie zaistniało zdarzenie, które przekreślałoby zasadność jego realizacji. Wnioskodawczyni powiadomiła organ rentowy o podjęciu zatrudnienia w jednostce objętej dyspozycja art. 1 ustawy Karta Nauczyciela niezwłocznie, składając w dniu 25 kwietnia 2018 r. stosowne oświadczenie i wniosek o zawieszenie świadczenia.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny przyjął, że wypłacone skarżącej w spornym okresie świadczenie utraciło przymiot świadczenia należnie pobranego jedynie za okres od 23 kwietnia do 30 kwietnia 2018 r. W pozostałym zakresie, a zatem za okres od 1 kwietnia do 22 kwietnia 2018 r., okoliczności sprawy uzasadniają zwolnienie skarżącej jako bezpodstawnie pobierającej te świadczenia z obowiązku jego zwrotu.

Kierując się treścią pouczenia zawartego w pkt IV ust 5 Sąd Apelacyjny ustalił, że za okres od 23 kwietnia do 30 kwietnia 2018 r. ubezpieczona zobowiązana jest do zwrotu świadczenia w kwocie 563,49 zł

(według wyliczenia 2.113,10 zł / 30 dni x 8 dni) / wyrok k. 56 – 56 odw. akt VIII U 1392/18 oraz koperta k. 35, uzasadnienie wyroku k. 63-67 odw. oraz koperta k. 35/

Decyzją z dnia 20 grudnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 128) wstrzymał wypłatę nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego wnioskodawczyni od 1 stycznia 2019 r., tj. od najbliższego terminu płatności. W decyzji zawarto dotychczasowe pouczenia

/decyzja – kopia k. 24-26/

Decyzją z dnia 31 grudnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) zobowiązał D. C. do zwrotu nienależnie pobranego nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od 1 grudnia 2018 r. do dnia 31 grudnia 2018 r. w kwocie 2.113,10 zł z powodu podjęcia zatrudnienia w charakterze nauczyciela w czasie wypłaty tego świadczenia. W decyzji zawarto dotychczasowe pouczenia

/decyzja – kopia k. 27-28/

Od powyższej decyzji wnioskodawczyni złożyła odwołanie do sądu. Sprawie nadano sygn. VIII U 436/19 /odwołanie k. 3-5 akt VIII U 436/19 oraz k. 8-10/

W odpowiedzi na powyższe odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie /odpowiedź na odwołanie k. 7-8 odw. akt VIII U 436/19 oraz k. 11-12 odw./

Prawomocnym wyrokiem z dnia 18 marca 2020 roku, wydanym w sprawie VIII U 436/19, Sąd Okręgowy w Łodzi, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, zmienił decyzję z dnia 31 grudnia 2018 r., stwierdzając, że D. C. pobrała nienależne świadczenie kompensacyjne tylko za okres od 10 grudnia 2018 r. do 31 grudnia 2018 roku i zobowiązał wnioskodawczynię do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia kompensacyjnego za ten okres (pkt 1). W zakresie odwołania od tej decyzji za okres pobrania świadczenia kompensacyjnego od 1 grudnia 2018 r. do 9 grudnia 2018 r. Sąd umorzył postępowanie (pkt 2)

/wyrok k. 42 akt VIII U 436/19, kopia wyroku – k. 31 oraz koperta k. 35, uzasadnienie wyroku k. 45-48 odw./

W wykonaniu powyższego wyroku, decyzją z dnia 23 czerwca 2020 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53) zobowiązał D. C. do zwrotu nienależnie pobranego nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od 10 grudnia 2018 r. do dnia 31 grudnia 2018 r. w kwocie 1.499,66 zł z powodu podjęcia zatrudnienia w charakterze nauczyciela w czasie wypłaty tego świadczenia. Na poczet nadpłaty zaliczył wpłaconą kwotę w powyższej wysokości

/decyzja – kopia k. 32-32 odw. oraz koperta k. 35/

Decyzją z dnia 10 lipca 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 128) podjął wypłatę nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego wnioskodawczyni od 1 lipca 2019 r., tj. od nabycia uprawnień do wypłaty świadczenia. W decyzji zawarto dotychczasowe pouczenia

/bezsporne, odpowiedź na odwołanie – koperta k. 35, zeznania wnioskodawczyni 00:06:32 – płyta CD k. 40 w zw. z 00:04:47 – płyta CD k. 16 akt VIII U 1392/18/

Od powyższej decyzji wnioskodawczyni złożyła odwołanie, wnosząc o podjęcie świadczenia od 20 czerwca 2019 r., tj. od następnego dnia po rozwiązaniu umowy o pracę. Podniosła, że decyzją z dnia 27 czerwca 2018 r. podjęto wypłatę świadczenia, w analogicznej sprawie, za okres od 23 czerwca 2018 r. do 30 czerwca 2018 r. (czyli sporny okres w przedmiotowej sprawie). Sprawie nadano sygn. VIII U 3890/19

/bezsporne, odwołanie – koperta k. 35, zeznania wnioskodawczyni 00:06:32 – płyta CD k. 40 w zw. z 00:04:47 – płyta CD k. 16 akt VIII U 1392/18/

W odpowiedzi na powyższe odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie /odpowiedź na odwołanie - koperta k. 35/

Prawomocnym wyrokiem z dnia 29 września 2020 r., wydanym w sprawie VIII U 3890/19, Sąd Okręgowy w Łodzi, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, zmienił decyzję z dnia 10 lipca 2019 r., przyznając D. C. prawo do wypłaty nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od 20 czerwca 2019 r. do 30 czerwca 2019 r.

/fakt notoryjny/

Zaskarżoną decyzją z dnia 2 września 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) zobowiązał D. C. do zwrotu nienależnie pobranego nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od 23 czerwca 2018 r. do 30 czerwca 2018 r. w kwocie 563,52 zł z powodu podjęcia zatrudnienia w charakterze nauczyciela w czasie wypłaty tego świadczenia. W decyzji zawarto dotychczasowe pouczenia, tj. pkt V ust. 1, pkt VI ust. 1, pkt IV ust 5

/decyzja k. 4-4 odw. akt ZUS plik III, zeznania wnioskodawczyni 00:06:32 – płyta CD k. 40 w zw. z 00:04:47, 00:21:12– płyta CD k. 16 akt VIII U 1392/18/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie zgromadzonych w aktach sądowych (w tym załączonych akt innych spraw) oraz aktach rentowych dokumentów, a także zeznań wnioskodawczyni. Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę, a dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że jest on wystarczający by wyjaśnić sporną okoliczność – a mianowicie czy D. C. nienależnie pobrała nauczycielskie świadczenie kompensacyjne za okres od 23 czerwca 2018 r. do 30 czerwca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni od decyzji jest zasadne.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 128 t.j. ze zm.) prawo do świadczenia ulega zawieszeniu lub świadczenie to ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103 ust. 3 i art. 104-106 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl zaś ust. 2 art. 9 prawo do świadczenia ulega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w jednostkach, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela.

Stosownie natomiast do art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2018 r. poz. 967 t.j. ze zm.) ustawie podlegają nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w:

1) publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz placówkach doskonalenia nauczycieli działających na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 59, 949 i 2203 oraz z 2018 r. poz. 650), z zastrzeżeniem ust. 2 pkt 1a, 1b oraz pkt 2 lit. a;

2) zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich działających na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2016 r. poz. 1654 oraz z 2017 r. poz. 773);

3) (uchylony);

4) publicznych kolegiach pracowników służb społecznych.

W tym miejscu odnieść należy się także do regulacji zawartej w art. 134 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. (Dz. U. 2018.1270 tj.) o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z tym przepisem, wypłatę świadczeń wstrzymuje się m.in., jeżeli (pkt 1) powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustanie tego prawa. Wynika to z faktu, że świadczenia emerytalno-rentowe co do zasady nie są przyznawane bezwarunkowo i bezterminowo. Dotyczy to w szczególności tych świadczeń, które mają charakter szczególny lub okresowy. W tym przypadku przysługiwanie prawa do świadczenia jest uzależnione od istnienia określonych warunków. W konsekwencji organ rentowy upoważniony jest do wydania - na wniosek zainteresowanego (który obowiązany jest do poinformowania o zaistnieniu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczenia) lub z urzędu - nowej decyzji w przedmiocie dalszego przysługiwania prawa do świadczeń w przypadku ujawnienia okoliczności mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Nie są to więc okoliczności dowolne. Jeżeli po nabyciu prawa do świadczenia wskutek zaistnienia nowych okoliczności, okaże się, że osoba zainteresowana nie spełnia już wszystkich wymaganych ustawą warunków do nabycia prawa do tego świadczenia (np. jeden z tych warunków ustał), to wówczas organ rentowy uprawniony jest do wstrzymania wypłaty świadczenia zgodnie z prawem i rzeczywistym stanem sprawy.

Przepis art. 18 ust 2 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych stanowi, że zakresie postępowania w sprawach zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, egzekucji i potrąceń stosuje się odpowiednio przepisy art. 138-144 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz przepisy art. 84 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wymieniony w treści art. 9 ust. 2 cytowanej ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych przypadek zawieszenia prawa do świadczenia kompensacyjnego występuje w sytuacji podjęcia przez nauczyciela pracy we wskazanych jednostkach w tym w publicznej szkole działającej na podstawie ustawy o systemie oświaty. Z brzmienia tego przepisu wynika, że sankcji w postaci zawieszenia prawa do świadczenia kompensacyjnego podlega samo zatrudnienie w wymienionych jednostkach bez względu na: formę zatrudnienia (umowa o pracę, mianowanie), rodzaj wykonywanej pracy, zajmowane stanowisko, wysokość uzyskiwanego z tego tytułu przychodu (odmiennie niż przewiduje to ust. 1). Jeżeli nauczyciel pomimo zakazu podejmie zatrudnienie, świadczenie nie zostanie mu wypłacone za miesiące, w których otrzymywałby jednocześnie wynagrodzenie i świadczenie kompensacyjne. Nauczyciel ma obowiązek zawiadomić Zakład Ubezpieczeń Społecznych (o czym zostaje pouczony) o samym fakcie zatrudnienia, niezależnie od warunków tego zatrudnienia. W przeciwnym razie już wypłacone świadczenie stanie się świadczeniem nienależnym, a nauczyciel, który pobrał świadczenie (albowiem nie zawiadomił organu rentowego o podjęciu zatrudnienia lub uczynił to z opóźnieniem) obowiązany będzie do jego zwrotu wraz z odsetkami zgodnie z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 138-144) i ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 84) /Komentarz do ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. M. R., LexisNexis 2013).

Osoba uprawniona do świadczeń z ubezpieczenia albo z zaopatrzenia społecznego może łączyć pobieranie emerytury lub innego świadczenia z zarobkiem z tytułu jednoczesnego wykonywania pracy. Łączenie to jest możliwe w wyniku fikcji prawnej, że emeryt nie wrócił na rynek pracy (nie pracuje), a więc że nadal zachodzi sytuacja zaprzestania pracy. Kryterium przyjmowania tej fikcji prawnej jest kwota osiąganych zarobków. Jeżeli przychody przekraczają ustalone limity, fikcja zaprzestania pracy przestaje działać i świadczenie zostaje zawieszone z powodu powrotu na rynek pracy. Ta konstrukcja prawna została wprost zastosowana do świadczenia kompensacyjnego, jakkolwiek z teoretycznego punktu widzenia nie jest to konieczne. Prawo do świadczenia nie przysługuje bowiem z tytułu odejścia z rynku pracy ale z tytułu odejścia z zawodu. Fikcja prawna, że nie doszło do powrotu na rynek pracy, nie jest stosowana do osób pobierających świadczenie kompensacyjne, jeżeli podjęły zatrudnienie w jednostkach wymienionych w art. 1 Karty Nauczyciela. R. legis prawa do świadczenia kompensacyjnego to odejście z zawodu przed osiągnięciem wieku emerytalnego, a nie z rynku pracy. Inaczej mówiąc, nie powinno mieć znaczenia, gdzie osoba uprawniona do świadczenia kompensacyjnego podejmie pracę, np. sekretarki w szkole, w urzędzie czy w spółce. Chodzi bowiem o to, aby przeciwdziałać pozornemu odchodzeniu z zawodu nauczyciela przed osiągnięciem wieku emerytalnego, a następnie powrotowi do tego zawodu, ale już ze świadczeniem z budżetu państwa (patrz Komentarz do ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych [w:] Prawo do emerytury. Komentarz z orzecznictwem Jankowska Karina, Jędrasik-Jankowska Inetta, LexisNexis 2011, patrz także wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublini z dnia 12 lipca 2017 r., III AUa 1424/16, Lex nr 2331730).

Sąd podziela także pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2016 r., II UK 101/15 (Lex nr 2118452), zgodnie z którym istotne jest także to, że prawo do świadczenia kompensacyjnego ulega z mocy prawa (art. 9 ust. 2 ustawy) zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu zawsze w razie podjęcia przez uprawnionego prac nauczycielskich, o których mowa w art. 1 Karty Nauczyciela, co wyklucza potencjalne nadużycie prawa do jego niedopuszczalnego pobierania w zbiegu z jakimkolwiek przychodem uzyskiwanym z pracy w jednostkach oświatowych, w których zatrudnianie regulują przepisy Karty Nauczyciela. (…) Ważne jest zatem to, że nabycie świadczenia kompensacyjnego wymaga od nauczyciela definitywnego zakończenia nauczycielskiego zatrudnienia w jeden ze sposobów normatywnie uznanych za rozwiązanie stosunku pracy. Każdy sposób definitywnego rozwiązania i zakończenia nauczycielskiego stosunku pracy z udziałem nauczyciela wymagany do nabycia świadczenia kompensacyjnego ma usprawiedliwione podłoże i uzasadnienie społeczne w przypadkach wykluczających lub utrudniających utrzymanie niezmienionego stanu zatrudnienia nauczycieli w warunkach niżu demograficznego uczniów i konieczności racjonalizacji stanu nauczycielskiego zatrudnienia. I takie w istocie rzeczy okoliczności i uwarunkowania społeczne skłoniły ustawodawcę do wprowadzenia nowego rodzaju "osłonowego" świadczenia kompensacyjnego dla nauczycieli, którzy wypracowali już ustawowo wymagany wymiar ogólnego, w tym staż szczególnego zatrudnienia nauczycielskiego, oraz w ustawowo określonym wieku decydują się na skorzystanie ze świadczenia kompensacyjnego z powodu rozwiązania nauczycielskiego stosunku pracy albo tracą takie zatrudnienie z przyczyn dotyczących pracodawcy, o których mowa w art. 20 ust. 1, 5c i 7 Karty Nauczyciela, oraz bez realnych perspektyw dalszego zatrudnienia w zawodzie nauczyciela. Dlatego warunek rozwiązania przez nauczyciela terminowego stosunku pracy, wymagany do nabycia nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zostaje spełniony, jeżeli z tytułu i w związku z rozwiązaniem takiej umowy z upływem okresu, na który była zawarta (art. 30 § 1 pkt 4 w związku z art. 91c Karty Nauczyciela), nauczyciel decyduje się i korzysta ze świadczenia kompensacyjnego.

Ponadto w myśl art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 t.j. ze zm.) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Zgodnie zaś z ust. 2 pkt 1 w/w przepisu za nienależnie pobrane świadczenia
w rozumieniu ust. 1 uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona
o braku prawa do ich pobierania.

W ustępie 4 i 5 cytowanego przepisu ustawodawca określił, za jaki okres można skutecznie żądać zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. I tak nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadał wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5.

Bezsporną w tej sprawie jest okoliczność, że odwołująca się w okresie od 23 kwietnia 2018 r. do 22 czerwca 2018 r. była zatrudniona w Szkole Podstawowej nr (...) w Ł. na stanowisku nauczyciela.

Ponadto Sąd ustalił, że odwołująca się w momencie uzyskania prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego była pouczona przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych o obowiązku ciążącym na osobach pobierających to świadczenie, tj. do poinformowania organu rentowego o podjęciu pracy w jednostkach wymienionych w art. 1 cytowanej ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela czyli w publicznej szkole działającej na podstawie cytowanej ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe. W doręczonej wnioskodawczyni decyzji o przyznaniu tego świadczenia była informacja, że osoba, która nienależnie pobrała świadczenia zobowiązana jest do ich zwrotu oraz definicja nienależnie pobranego świadczenia (pkt V ust. 1 i pkt VI ust. 1).

Jednakże - co istotne - w decyzji wskazano, że kwotę nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego przysługującego za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę tego świadczenia przez liczbę dni kalendarzowych w miesiącu, a otrzymaną kwotę dzieli się przez liczbę dni kalendarzowych, za które świadczenie to przysługuje (pkt IV ust 5).

Tożsame pouczenia zawarto w innych decyzjach dotyczących wnioskodawczyni w tym w zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego warunkiem uznania świadczenia za nienależnie pobrane jest pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie w czasie pobierania świadczenia powoduje jego utratę. Pouczenie o takich okolicznościach nie może odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z różnorodnych okoliczności wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy. W tym sensie wystarczające jest przytoczenie przepisów określających te okoliczności. Jednakże pouczenie musi być na tyle zrozumiałe, aby pobierający świadczenie mógł je odnieść do własnej sytuacji. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2008 roku, sygn. akt I UK 394/07, LEX nr 494135, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2006 roku, sygn. akt I UK 161/05, publ. OSNP 2007/5-6/78).

Należy w tym miejscu podkreślić, że wnioskodawczyni nie kwestionowała okoliczności kierowania do niej pouczeń związanych z prawem do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Kwestionowała jednak ich prawidłowość.

Przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie jest zatem ustalenie, czy wnioskodawczyni została prawidłowo pouczona o powyższych okolicznościach i w związku z tym czy pobrała nienależne świadczenie za okres od 23 czerwca 2018 r. do 30 czerwca 2018 r.

Zważywszy na treść wskazanych pouczeń, należało uznać, że wnioskodawczyni nie była należycie pouczona o zasadach wypłaty świadczenia w okresie wykonywania pracy nauczycielskiej.

Sąd podzielił pogląd Sądu Apelacyjnego w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, z dnia 29 października 2019 r., wydanym w sprawie III AUa 108/19, wydanym w analogicznej względem przedmiotowej sprawie, że w świetle treści pkt IV ust. 5 pouczenia, z którego wprost wynika, że kwotę nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego przysługującego za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę tego świadczenia przez liczbę dni kalendarzowych w miesiącu, a otrzymaną kwotę dzieli się przez liczbę dni kalendarzowych za które świadczenie to przysługuje, wnioskodawczyni miała podstawę do uznania, że świadczenia kompensacyjne za miesiąc, w którym podjęła zatrudnienie zostanie przyznane jej w części.

W ślad za tokiem rozumowania Sądu Apelacyjnego należało również i w przedmiotowej sprawie przyjąć, że w świetle przepisu art. 138 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS za nienależnie pobrane świadczenie należy uznać świadczenie wypłacone wnioskodawczyni za okres, w którym pracę świadczyła. A contrario nie można uznać za nienależnie pobrane świadczenie świadczenia wypłaconego wnioskodawczyni za okres, w którym pracy nie świadczyła. Skoro zatem wnioskodawczyni świadczyła pracę do 22 czerwca 2018 r., do tej daty pobrane przez nią świadczenie miało przymiot świadczenia nienależnego. W okresie od 23 czerwca 2018 r. do 30 czerwca 2018 r., tj. w okresie objętym sporem, świadczenie kompensacyjne ubezpieczona pobierała należnie, w oparciu o przyznane jej prawo do świadczenia decyzją organu rentowego z dnia 17 sierpnia 2017 r.

Przytaczając wywody Sądu Apelacyjnego, należy podkreślić, że w dostarczanych wnioskodawczyni pouczeniach brak jest wskazania, że prawo do świadczenia kompensacyjnego ustaje od początku (pierwszego dnia) miesiąca kalendarzowego, w którym zaistniała okoliczność powodująca jego zawieszenie. Ponownie należy wskazać, że w świetle treści tak zredagowanego pouczenia ubezpieczona miała podstawę do uznania, że świadczenie kompensacyjne za miesiąc, w którym podjęła zatrudnienie zostanie przyznane jej w części.

Dodatkowo podkreślenia wymaga, że wnioskodawczyni powiadomiła organ rentowy o zakończeniu w dniu 22 czerwca 2018 r. zatrudnienia w jednostce objętej dyspozycja art. 1 ustawy Karta Nauczyciela niezwłocznie, składając w dniu 22 czerwca 2018 r. stosowny wniosek o wznowienie świadczenia z dniem 23 czerwca 2018 r. Znamiennym jest także, że organ rentowy decyzją z dnia 27 czerwca 2018 r. podjął wypłatę nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego wnioskodawczyni od 23 czerwca 2018 r., tj. od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy, by po upływie ponad rocznego okresu wydać zaskarżoną decyzję, zmieniającą decyzję z dnia 27 czerwca 2018 r. i nakazującą odwołującej zwrot tego świadczenia, które sam jej przyznał znając wszystkie okoliczności sprawy na datę wydania decyzji z 27 czerwca 2018 r.

W konsekwencji należało przyjąć, że wypłacone skarżącej w spornym okresie świadczenie za czas od 23 czerwca 2018 r. do 30 czerwca 2018 r. jest świadczeniem należnym wnioskodawczyni. Tym samym brak podstaw do nałożenia na nią obowiązku jego zwrotu.

Z tych względów, na podstawie art. . (...) § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego wraz z aktami rentowymi oraz pouczeniem, iż w terminie 14 dni od dnia otrzymania wyroku z uzasadnieniem przysługuje mu prawo złożenia apelacji do tutejszego Sądu Okręgowego w Łodzi, które rozpoznaje Sąd Apelacyjny w Łodzi

K.W.