Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 grudnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2020 r. w Lublinie

sprawy A. J. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do renty rodzinnej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 29 sierpnia 2019 r. sygn. akt VIII U 2557/17

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz A. J. (1) kwotę 875,52 (osiemset siedemdziesiąt pięć 52/100) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Małgorzata Pasek Jerzy Antoni Sieklucki Elżbieta Czaja

Sygn. Akt III AUa 739/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 września 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. /dalej jako: ZUS/ odmówił A. J. (1), jako przedstawicielce ustawowej małoletniej W. J. prawa do renty po zmarłym ojcu A. J. (2). W uzasadnieniu decyzji organ rentowy powołał się na przepis art. 65 i art. 66 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /t.j. Dz. U. 2018, poz. 1270 ze zm./. Jako powód odmowy wskazał, że na podstawie przedłożonej dokumentacji dotyczącej okresów ubezpieczenia zmarłego, uznano za udowodniony okres składkowy wynoszący łącznie 2 lata, 8 miesięcy i 20 dni. Na wymagany, co najmniej 5-letni okres składkowy i nieskładkowy, przypadający w ostatnim 10-leciu przed dniem powstania niezdolności do pracy /dzień zgonu/, to jest od 07 marca 2007r. do 06 marca 2017r. nie został udokumentowany żaden okres składkowy i nieskładkowy. Ponadto, niezdolność do pracy /zgon/ nastąpił po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia /ostatnie ubezpieczenie do 9 grudnia 1989r./.

Przedstawicielka ustawowa małoletniej, reprezentowana przez fachowego pełnomocnika wniosła odwołanie od powyższej decyzji. Domagała się jej zmiany i przyznania W. J. prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu, nadto zasądzenia zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wskazano, że organ rentowy nie uwzględnił okresu zatrudnienia zmarłego A. J. (2) w Spółdzielni (...) w O., gdzie był on zatrudniony od lutego 1988r. do 31 marca 1989r.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania zarzucając, iż A. J. (2) nie miał ustalonego prawa do emerytury, ani renty z tytułu niezdolności do pracy, nie spełniał też pozostałych warunków wymaganych do przyznania tych świadczeń.

Wyrokiem z dnia 29 sierpnia 2019r. Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił A. J. (1) prawo do renty rodzinnej od dnia (...) oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz A. J. (1) kwotę 597,60 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił następujący stan faktyczny:

Małoletnia W. J. urodziła się w dniu (...) W dniu 08 września 2017r. działająca w jej imieniu matka A. J. (1) złożyła wniosek o rentę rodzinną po zmarłym ojcu A. J. (2).

A. J. (2) urodzony w dniu (...) zmarł w dniu 06 marca 2017r. Wymieniony osiągnął łącznie 2 lata, 8 miesięcy i 20 dni okresów składkowych. W okresie ostatnich 10 lat przed zgonem nie wykazał żadnego okresu składkowego i nieskładkowego.

W sprawie nie jest kwestionowane to, że orzeczeniem Komisji Lekarskiej z dnia 25 listopada 1983r. zaliczono A. J. (2) do II grupy inwalidzkiej na stałe z uwagi na schorzenia narządu wzroku. Inwalidztwo powstało przed 16 rokiem życia. Decyzją z dnia 07 października 2003r. ZUS przyznał zmarłemu prawo do renty socjalnej od dnia 01 października 2003r. na stałe.

A. J. (2) był ubezpieczony do dnia 09 grudnia 1989r. Pozostawał w zatrudnieniu w okresie od 23 lutego 1987r. do 08 lutego 1988r., od 16 lutego 1988r. do 31 marca 1989r., od 03 kwietnia 1989r. do 09 grudnia 1989r. Pracował jako monter produkcji elektronicznej, monter aparatury oświetleniowej, robotnik niewykwalifikowany.

W opinii złożonej do akt w dniu 07 września 2018r. biegła z zakresu okulistyki rozpoznała u zmarłego A. J. (2) zaćmę wrodzoną obu oczu i jaskrę następczą obu oczu od dzieciństwa. W kwietniu 1968r. w Klinice (...) w L. wykonano usunięcie zaćmy wrodzonej oka lewego, w sierpniu 1968r. capsuloiridectomię oka lewego, we wrześniu 1968r. punkcję komory przedniej oka lewego. W dniu 04 września 1968r. usunięto zaćmę wrodzoną oka prawego. W 1969r. stwierdzano jaskrę oka prawego i zanik gałki ocznej lewej. Podczas pobytu w Klinice (...) w grudniu 1973r. rozpoznano stan po usunięciu zaćmy oka prawego, jaskrę następczą oka prawego, zanik gałki ocznej oka lewego. Podana ostrość wzroku oka prawego wynosiła wówczas 5/30 z korekcją + 10,0 dsph. W zaświadczeniu z Kliniki (...) z dnia 27 stycznia 1975r. ostrość wzroku oka prawego wynosiła: 0,1 cc +10.0 dsph, a oka lewego: 0. W listopadzie 2007r. rozpoznano jaskrę wtórną oka prawego, stan po operacji zaćmy wrodzonej obu oczu, stan po witrektomii oka prawego wykonanej 08 listopada 2007r., bez soczewkowość pooperacyjną obu oczu, jednooczność. Podczas pobytu w Klinice (...) wykonano implantację zastawki A. w oku prawym – leczenie operacyjne jaskry wtórnej oka prawego. Ostrość wzroku oka prawego wynosiła wówczas: 0,07 z korekcją +10,0 dsph. Ostrość wzroku oka lewego = 0. Podczas kolejnego pobytu w Klinice (...) w L. w 2014r. wykonano naszycie twardówki na odsłonięty implant zastawki A. oka prawego.

Podczas pobytu w Klinice (...) w lutym 2016r. rozpoznano jaskrę wtórną oka prawego, błonę włóknistą w obrębie źrenicy. Wykonano witrektomię przednią z usunięciem błony.

W oparciu o dane wynikające z dostępnej dokumentacji medycznej biegła z zakresu okulistyki stwierdziła, że A. J. (2) był leczony operacyjnie od dzieciństwa z powodu wrodzonych schorzeń: zaćmy i jaskry następczej obu oczu. Pomimo leczenia doszło do zaniku gałki ocznej lewej i postępującej jaskry wtórnej oka prawego. W wyniku rozpoznanych schorzeń doszło do znacznego upośledzenia widzenia oka prawego, co przy ślepocie i zaniku gałki ocznej lewej, sprowadzało praktyczną jednooczność. Z postępu choroby i stopnia obniżania się ostrości wzroku jedynego widzącego oka, organ rentowy kwalifikował wnioskodawcę do II grupy inwalidzkiej. Biegła wskazała, że do tej grupy zaliczano osoby u których stwierdzano obniżenie ostrości wzroku po korekcji oka lepszego wynoszącą: 0.08-0,1. Większość inwalidów wzroku z grupą I lub II kwalifikowało się po ukończeniu szkoły zawodowej do pracy chronionej w spółdzielniach dla niewidomych. Rozpoznane u zmarłego A. J. (2) schorzenia okulistyczne: zaćma wrodzona obu oczu, jaskra następcza i zanik gałki ocznej lewej, doprowadziły do znacznego obniżenia ostrości wzroku jedynie widzącego oka prawego. Jaskra o przebiegu postępującym i trudności w unormowaniu ciśnienia śród gałkowego pomimo wielu wykonanych zabiegów operacyjnych w końcowym etapie życia doprowadziła do obniżenia ostrości wzroku ograniczającej się do liczenia palców z odległości 20 centymetrów. W oparciu o powyższe biegła ustaliła, że całkowita niezdolność do pracy mogła powstać u wnioskodawcy przed dniem 31 grudnia 1989r., a najwcześniej w styczniu 1975r.

A. J. (2) cierpiał również na zdekompensowaną marskość wątroby w przebiegu infekcji HCV, stan po wirusowym zapaleniu wątroby typu B, stan po opaskowaniu żylaków przełyku, stan po OLTx /10 maja 2014r./ z powodu marskości wątroby w przebiegu infekcji HCV, reinfekcję HCV graftu wątroby, zwężenie dróg żółciowych leczone endoskopowo, stan po przebytym zespole (...) po zastosowaniu tacrolimusu, cukrzycę leczoną insuliną wywołaną leczeniem immunosupresyjnym u badanego po przeszczepie wątroby, chorobę wrzodową dwunastnicy, zwyżki ciśnienia tętniczego krwi w 2012r. nie potwierdzone w dalszej dokumentacji medycznej, dyslipidemię, wrodzoną jaskrę.

Biegli z zakresu: choroby wewnętrzne i diabetologia oraz kardiolog rozpoznali u zmarłego przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B. W maju 2012r. w trakcie diagnostyki małopłytkowości wykryto zakażenie wirusem HCV. Wskazali, że wymieniony hospitalizowany był na przełomie listopada i grudnia 2012r. w Klinice (...) w L. z powodu wysokich wartości transaminaz oraz kwalifikacji do terapii przeciwwirusowej. W badaniach dodatkowo stwierdzono małopłytkowość oraz hipofibrynogenemię. W maju 2013r. A. J. (2) był ponownie hospitalizowany w Klinice (...) w L. z powodu niewyrównanej marskości wątroby w przebiegu zapalenia wirusem HCV z towarzyszącą małopłytkowością leukopenią oraz wodobrzuszem. Ze względu na obecność żylaków przełyku w sierpniu 2013r. wykonano zabieg opaskowania żylaków przełyku. W wyniku leczenia uzyskano częściową poprawę stanu badanego. Zalecono także konsultację w Poradni (...)celem kwalifikacji do przeszczepu wątroby.

Po tygodniu badany ponownie hospitalizowany w Klinice (...) z powodu objawów encefalopatii wątrobowej. W wyniku zastosowanego leczenia uzyskano ustąpienie dolegliwości. W dniach od 10 grudnia 2013r. do 13 grudnia 2013r. był on hospitalizowany w Klinice (...) w L. celem uzupełnienia wymaganej diagnostyki do przeszczepu wątroby. W lutym 2014r. był hospitalizowany w Oddziale Hepatologii w Katedrze i Klinice (...) w W., gdzie po ocenie funkcji poszczególnych układów chorego zakwalifikowano do przeszczepu wątroby. W marcu 2014r. ponownie był on hospitalizowany w Oddziale Chorób Wewnętrznych Szpitala w P. z powodu śpiączki wątrobowej /chory wybudził się w drugiej dobie hospitalizacji/. W wyniku zastosowanego leczenia uzyskano poprawę stanu ogólnego chorego.

W dniach od 15 maja 2014r. do 26 czerwca 2015r. był leczony w Katedrze i Klinice (...) ul. (...) w W., gdzie w dniu 19 maja 2014r. w trybie pilnym wykonano zabieg transplantacji wątroby ze względu na pogarszający się stan ogólny opiniowanego. W trakcie rozpoczętego leczenia immunosupresyjnego nie obserwowano istotnych zaburzeń glikemii, odchyleń w morfologii krwi obwodowej czy też wzrostu ciśnienia tętniczego krwi. Kolejna hospitalizacji odbyła się w dniach od 12 października 2014r. do 20 października 2014r. w Klinice (...) w Katedrze i Klinice (...) w W. w trakcie której w badaniach dodatkowych stwierdzono podwyższy poziom glikemii do 367 mg% bez cech kwasicy. W leczeniu zalecono dietę cukrzycową oraz zastosowano początkowo intensywną insulinoterapię, a następnie insulinę podawano metodą 2 wstrzyknięć uzyskując zadowalające wyrównanie metaboliczne cukrzycy.

A. J. (2) był ponownie hospitalizowany w dniach od 26 czerwca 2015r. do 15 lipca 2015r. w Klinice (...) i Klinika (...) ul (...) w W. z powodu utrzymującego się wzrostu aktywności aminotransferaz oraz parametrów cholestazy. W trakcie pobytu potwierdzono reinfekcję HCV graftu wątroby, a w badaniu MR stwierdzono przewężenie w obrębie zespolenia dróg żółciowych. Wykonano (...) z zabiegiem protezowania dróg żółciowych bez powikłań. Zalecono kontynuowanie leczenia insuliną. Zbadano poziom hemoglobiny (...), który wynosił 10,3%, co świadczyło o niewyrównaniu cukrzycy. Kolejna hospitalizacja miała miejsce w dniach od 02 listopada 2016r. do 09 listopada 2016r. z powodu konieczności wymiany protezy w drogach żółciowych. W trakcie pobytu w Klinice usunięto niedrożną protezę i wprowadzono protezę (...). Zabieg powikłany był reakcją septyczną, którą opanowano szybko po włączeniu do leczenia antybiotykoterapii.

Biegła kardiolog, po zapoznaniu się ze zgromadzoną dokumentacją stwierdziła, że układ sercowo-naczyniowy opiniowanego był wydolny. Stwierdzono zwyżki ciśnienia tętniczego krwi w 2012r., nie potwierdzone w dalszej dokumentacji medycznej. W opinii biegłej choroby układu sercowo - naczyniowego nie sprowadzały niezdolności do pracy.

W konkluzji biegłe z zakresu chorób wewnętrznych i diabetologii oraz kardiolog uznały, że całkowita niezdolność do pracy z przyczyn internistycznych powstała u zmarłego w dniu 18 listopada 2012r., w okresie rozpoznania w czasie hospitalizacji niewyrównanej marskości wątroby z przyczyn internistycznych. Współistniejąca cukrzyca rozpoznana w 2014r. nie sprowadzała niezdolności do pracy.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie zgromadzonych w aktach sprawy dowodów, które uznał za przekonujące i wiarygodne. Sąd ten w całości podzielił wnioski płynące z wywołanych w sprawie opinii biegłych lekarzy sądowych, gdyż opinie biegłych były logiczne, przekonująco uzasadnione z powołaniem argumentacji medycznej i znajdowały potwierdzenie w dokumentacji medyczne zebranej w sprawie. Zostały sporządzone przez lekarzy specjalistów z zakresu schorzeń występujących u A. J. (2), w oparciu o szczegółową analizę danych z akt sprawy, dokumentację medyczną zawartą w aktach rentowych i dołączoną w toku procesu.

Biegli odnieśli się w opiniach całościowo do stanu zdrowia zmarłego. Wydając orzeczenie w sprawie Sąd Okręgowy w Lublinie oparł się w całości na wnioskach płynących z opinii biegłej sądowej z zakresu okulistyki. Opinia główna i uzupełniające zostały wydane przez niekwestionowanego specjalistę z zakresu głównego schorzenia występującego u zmarłego A. J. (2), po uprzedniej analizie akt sprawy i zapoznaniu się z dotyczącą jego osoby dokumentacją lekarską. Biegła zauważyła, że schorzenia okulistyczne sprowadzały u wymienionego, także w ocenie organu rentowego, całkowitą niezdolność do pracy już w 1983r. Opinia główna oraz opinie uzupełniające w sprawie były rzetelne i wyczerpujące, pozbawione sprzeczności. Miały charakter całościowy, zawierały analizę chorób oraz określenie ich wpływu na zdolność do pracy zmarłego, nadto ustalały datę powstania niezdolności do pracy. Wnioski płynące z powyższych opinii biegłej okulistki były jasne i poparte przekonywującą argumentacją. Biegła dokładnie przeanalizowała dostępną dokumentację leczenia A. J. (2) oraz poczyniła na tej podstawie przekonywujące wnioski. Wskazała, iż całkowita niezdolność do pracy mogła powstać przed dniem 31 grudnia 1989r., a najwcześniej w styczniu 1975r.

Wg Sądu pierwszej instancji opinie biegłych sądowych kardiologa oraz specjalisty chorób wewnętrznych i diabetologa, którzy wskazali iż całkowita niezdolność do pracy z przyczyn internistycznych powstała u zmarłego w dniu 18 listopada 2012r. nie podważały oceny Sądu w zakresie opinii biegłej z zakresu okulistyki, bowiem biegli wypowiadali się w zakresie schorzeń z dziedzin, których byli specjalistami, co wyraźnie podnosili w sporządzanych opiniach.

W ocenie Sądu Okręgowego przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe w pełni rozstrzygało istotę sporu, gdyż Sąd uzyskał od biegłej sądowej z zakresu okulistyki wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania. Opinie biegłej z zakresu okulistyki stanowiły, zdaniem Sądu Okręgowego, wystarczający materiał do oceny stanu zdrowia A. J. (2) pod kątem ustalenia daty powstania naruszenia sprawności organizmu. Biegła ta wyjaśniła wątpliwości dotyczące daty powstania niezdolności do pracy zmarłego, mając również na uwadze dokumentację złożoną na etapie postępowania sądowego. Cały przebieg leczenia A. J. (2), jaki został udokumentowany w toku postępowania, był w polu widzenia biegłych sądowych. Organ rentowy nie wnosił o wywołanie dodatkowych opinii biegłych. Z tych względów, jak wskazał Sąd Okręgowy, nie prowadził dodatkowego postępowania dowodowego. Sąd ten stwierdził, że potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy /jeśli opinie wydane dotychczas do sprawy zawierają istotne braki, względnie też nie wyjaśnią istotnych okoliczności/, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii, gdyż odmienne stanowisko oznaczałoby przyjęcie, że należy przeprowadzić dowód z wszystkich możliwych opinii biegłych, aby upewnić się, czy niektórzy z nich nie byli tego samego zdania, co strona /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 07 października 1998r., II UKN 248/98, OSNAPiUS Nr 20/1999, poz. 666/.

Sąd Okręgowy podniósł także, że dokumentacja medyczna zgromadzona w sprawie zasługiwała na obdarzenie w pełni wiarą, bowiem były to dokumenty sporządzone przez poszczególne placówki medyczne odzwierciedlające przebieg procesu leczenia i wyniki badań specjalistycznych i nie była kwestionowana przez strony.

Uzasadniając podstawę prawną wydanego wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że instytucja renty rodzinnej uregulowana jest w ustawie z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /t.j. Dz. U. 2018, poz. 1270 ze zm./, zwanej dalej ustawą emerytalną. Renta rodzinna jest świadczeniem pochodnym, które przysługuje z racji utraty żywiciela, a jej zasadniczą funkcją jest rekompensata dochodów utraconych w związku ze śmiercią ubezpieczonego. Śmierć osoby ubezpieczonej powoduje utratę środków utrzymania członków rodziny pozostających na jej utrzymaniu. Utrata żywiciela powoduje przeniesienie obowiązku dostarczania środków utrzymania, który spoczywał na zmarłym ubezpieczonym na ubezpieczenie rentowe, jeżeli zostaną spełnione ku temu ustawowe przesłanki. Renta rodzinna jest świadczeniem, które ma zrekompensować najbliższym ubezpieczonego utratę środków utrzymania.

Zgodnie z treścią art. 65 ustawy emerytalnej, renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki do uzyskania jednego z tych świadczeń. Stosownie do treści art. 67 ust. 1 punkt 1 tej ustawy, do renty rodzinnej uprawnione są dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione.

Sąd Okręgowy stwierdził, że zmarły w dniu(...) A. J. (2) nie miał ustalonego prawa do emerytury lub renty. Pozostawała zatem do rozstrzygnięcia kwestia spełnienia przez zmarłego przesłanek uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż tylko powyższe warunkowało przyznanie małoletniej prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu.

Zgodnie z treścią art. 57 ust. 1 ustawy emerytalnej, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełniał łącznie następujące warunki: jest niezdolny do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów, nie ma ustalonego prawa do emerytury z funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Zgodnie z art. 65 ust. 2 ustawy emerytalnej przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. W przypadku zmarłego A. J. (2), który posiadał okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze: 2 lata, 8 miesięcy i 20 dni, do uznania, że spełnia on warunki przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy niezbędne było wykazanie, iż ma on wymagany okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej. Zgodnie z treścią art. 58 ust. 1 pkt 2 tej ustawy warunek ten uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat.

Przez okres, o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 58, należy rozumieć tzw. okres minimalny, tj. taką liczbę okresów składkowych wraz z nieskładkowymi, której wykazanie warunkuje spełnienie wymogów formalnych do uzyskania renty, niezależnie od kwestii medycznych, czyli ewentualnej niezdolności do pracy oraz daty jej powstania. Okres minimalny wynosi zasadniczo pięć lat, przy czym jest on stopniowo obniżany w stosunku do osób, u których niezdolność do pracy wystąpiła przed 30 rokiem życia. W celu zachowania czasowego związku niezdolności do pracy z tytułem ubezpieczeń rentowych wprowadzono zasadę, że wymagany okres składkowy i nieskładkowy musi przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku rentowego lub przed dniem powstania niezdolności do pracy /art. 58 ust. 2/. Ten dodatkowy warunek dotyczy wyłącznie okresu pięcioletniego, wymaganego od osób, u których niezdolność do pracy powstała powyżej 30 roku życia /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2004 roku, I UK 56/04, OSNPUSiSP 2005, nr 12, poz. 178/.

Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że wnioskodawczyni podnosiła, że jej zmarły mąż był osobą całkowicie niezdolną do pracy w dacie wcześniejszej, niż data zgonu. Powyższa okoliczność znajdowała potwierdzenie w aktach organu rentowego, gdyż orzeczeniem Komisji Lekarskiej z dnia 25 listopada 1983r. zaliczono A. J. (2) do II grupy inwalidzkiej na stałe, z uwagi na schorzenia narządu wzroku. Inwalidztwo powstało przed 16 roku życia.

Sąd ten podniósł, że definicję niezdolności do pracy zamieszczono w przepisie art. 12 ustawy emerytalnej, w którym wskazano, iż niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, zaznaczając iż całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z całkowitą niezdolnością do pracy mamy zatem do czynienia w sytuacji utraty zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy, przy czym zgodnie z art. 13 ust. 4 zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie stanowi przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2000 roku, II UKN 134/00, OSNAPiUS 2002, nr 15, poz. 369/.

Dalej Sąd Okręgowy wywiódł, że opierając się na wnioskach płynących z opinii biegłej z zakresu okulistyki odnośnie rozpoznanych u zmarłego schorzeń, jak i w zakresie ustalenia ich wpływu na jego zdolność do pracy, a także daty powstania całkowitej niezdolności do pracy uznał, że zmarły utracił całkowicie zdolność do wykonywania pracy już w dniu 31 grudnia 1989r., co oznacza, że niezdolność do pracy powstała u A. J. (2) w wieku do 22 lat. Skoro, zdaniem Sądu Okręgowego, całkowita niezdolność do pracy powstała wcześniej niż ustalił to organ rentowy to należało uznać, że została spełniona przesłanka o jakiej mowa w przepisie art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, gdyż wykazano, że w tej dacie zmarły posiadał okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 2 lata /dokładnie 2 lata, 8 miesięcy i 6 dni/.

Mając na uwadze poczynione ustalenia i rozważania Sąd Okręgowy stwierdził, że W. J. jest uprawniona do przyznania jej renty rodzinnej po zmarłym ojcu. Prawo do tego świadczenia zostało jej przyznane na okres od (...)stosownie do dyspozycji przepisu art. 129 ust. 1 ustawy rentowej, to jest od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono wniosek.

Mają powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w pkt I sentencji wyroku, zaś o kosztach postępowania /pkt II wyroku/ orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z 98 k. p. c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie /Dz.U. 2015, poz. 1800 w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia odwołania/.

Apelację od wyroku wniósł ZUS, zarzucając:

1/ naruszenie prawa materialnego tj. art. 57 ust.1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez uznanie, że zmarły A. J. (2) spełniałby warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w okresie ubezpieczenia lub w ciągu 18 miesięcy od jego ustania;

2/naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r, o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez przyznanie prawa do renty rodzinnej po osobie nieuprawnionej;

3/ naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów oraz sprzeczność ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Wskazując na powyższe zarzuty apelant wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Apelacja jest niezasadna dlatego polega oddaleniu.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i wyprowadzone na ich podstawie wnioski podziela, z uzupełnieniem o wnioski wypływające z opinii biegłej sądowej lekarza specjalisty chorób oczu K. S.. W takiej sytuacji nie zachodzi potrzeba ich powtarzania. Nadto, Sąd Apelacyjny akceptuje dokonaną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku interpretację przepisów prawa mających zastosowanie w niniejszej sprawie, z uwzględnieniem rozważań Sądu Apelacyjnego dotyczących art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /t.j. Dz. U. 2018, poz. 1270 ze zm.- dalej jako ustawa emerytalna/ zawartych w niniejszym uzasadnieniu.

/tak zob.: postanowienie Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997r., sygn. II UKN 61/97, OSNAP 1998 r., nr 3, poz. 104; wyrok Sądu Najwyższego z 8 października 1998r., sygn. II CKN 923/97, OSNC 1999r., z. 3, poz. 60; wyrok Sądu Najwyższego z 12 stycznia 1999r., sygn. I PKN 21/98, OSNAP 2000, nr 4, poz. 143/.

W przedmiotowej sprawie zachodziła konieczność uzupełnienia materiału dowodowego poprzez wyjaśnienie: czy u zmarłego A. J. (2), u którego niezdolność do pracy, wg opinii biegłych powołanych przez Sąd pierwszej instancji, powstała przed 16 rokiem życia, a zatem przed podjęciem pracy, uległa pogorszeniu w okresie zatrudnienia. W tym celu, postanowieniem z dnia 08 lipca 2020r., wydanym na rozprawie, Sąd Apelacyjny, dopuścił z urzędu dowód z uzupełniającej opinii biegłej chorób oczu H. R. i zlecił jej wypowiedzenie się na piśmie: czy stan zdrowia zmarłego A. J. (2) mający związek ze schorzeniami okulistycznymi, powodujący, zdaniem biegłej, całkowitą niezdolność do pracy od dzieciństwa do daty zgonu zmarłego, uległ istotnemu pogorszeniu w ramach całkowitej niezdolności do pracy, bądź powodując niezdolność do samodzielnej egzystencji w czasie podlegania ubezpieczeniom społecznym w okresie od 23 lutego 1987r. do 08 lutego 1988r., od 16 lutego 1988r. do 31 marca 1989r. od 03 kwietnia 1989r. do 31 grudnia 1989r.

Z uwagi na niemożność sporządzenia opinii przez biegłą H. R. /tak vide k. 192 akt sprawy/ Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 17 lipca 2020r., wydanym na posiedzeniu niejawnym, dopuścił dowód z opinii biegłej sądowej specjalisty chorób oczu K. S., której zlecił zapoznanie się z aktami, dokumentacją medyczną zmarłego w dniu(...) A. J. (2) i wydanie opinii o stanie zdrowia zmarłego na podstawie akt, przez wypowiedzenie się: czy częściowa lub całkowita niezdolność do pracy powstała u zmarłego A. J. (2) przed dniem 30 grudnia 1989r. /przed ukończeniem 22 roku życia/, jeżeli nie, to kiedy postała, i w jakim stopniu. Jeżeli biegła stwierdzi, że całkowita lub częściowa niezdolność do pracy powstała w dzieciństwie, to czy doszło do istotnego pogorszenia, z dużym prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością /w ramach częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy albo doprowadziło do powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji/ w czasie zatrudnienia, ewentualnie przed upływem 18 miesięcy od daty ustania zatrudnienia, a w szczególności w okresie od 23 lutego 1987r. do 08 lutego 1988r., od 16 lutego 1988r. do 31 marca 1989r. od 03 kwietnia 1989r. do 31 grudnia 1989r., ewentualnie kiedy faktycznie doszło do takiego pogorszenia stanu zdrowia i czy ten stan zdrowia utrzymywał się do chwili śmierci.

W konkluzji wydanej opinii z dnia 02 października 2020r./ k. 204-205 akt sprawy/ biegła sądowa lekarz specjalista chorób oczu K. S., stwierdziła, że na podstawie dokumentacji medycznej można orzec, że opiniowany leczył się od dzieciństwa z powodu zaćmy wrodzonej i jaskry następczej obu oczu. W wyniku tych schorzeń oraz wielu operacji doszło do zaniku i całkowitej ślepoty gałki ocznej lewej już w 1975r. Ostrość oka prawego systematycznie się pogarszała i tak w 1975r. wynosiła: 0,1 w okularach, co sprowadzało całkowitą niezdolność do pracy powstałą przed 16 rokiem życia. W 2007r., według szpitalnej karty informacyjnej, widzenie okiem prawym wynosiło 0,07 z korekcją, czyli uległo ono istotnemu pogorszeniu w latach 1975-2007, obejmujących również okres zatrudnienia, choć, zdaniem biegłej, trudno precyzyjnie określić czy dokładnie w latach 1987-1989r. z powodu braku dokumentacji z tych właśnie lat. Potem, jak wskazała biegła, następowała dalsza utrata widzenia jedynego widzącego oka prawego tak, że w 2014r. opisywano widzenie przez zmarłego na poziomie ruchu ręki przed okiem, czyli praktyczną ślepotę, co sprowadziło całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji, która trwała aż do śmierci opiniowanego.

Sąd Apelacyjny podzielił tę opinię uznając ją za stanowczą, rzetelnie i logicznie uzasadnioną, a przez to przekonywującą. Opinia biegłej odpowiada wymogom art. 285 k.p.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego, dokonana przez biegłą diagnoza schorzeń zmarłego A. J. (2) jest prawidłowa, zaś wnioski płynące z opinii korespondują ze zgromadzoną dokumentacją medyczną oraz bazują na wynikach przeprowadzonych wówczas, za życia A. J. (2), badań, co czyni tę opinię wewnętrznie spójną. Biegła udzieliła wyczerpującej odpowiedzi na zagadnienia zawarte w postanowieniu dowodowym z dnia 17 lipca 2020r.

Sąd Apelacyjny dokonując oceny prawidłowości tej opinii uznał ją za miarodajny dowód w sprawie. Ocena ta w świetle przekonywującego uzasadnienia nie budzi wątpliwości. Sąd podzielając konkluzję opinii miał na względzie te wszystkie wypracowane w orzecznictwie sądowym kryteria oceny takiego dowodu, które przemawiają za przyjęciem jego miarodajności. Powołana w sprawie biegła sądowa lekarz dysponowała wiadomościami specjalistycznymi, niezbędnymi do stwierdzenia okoliczności mających istotne znacznie dla sprawy.

Merytorycznej wartości opinii nie kwestionowała żadna ze stron /k. 219 i 223-225 akt sprawy/.

Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że w świetle art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /t.j. Dz. U. 2018, poz. 1270/ możliwe jest nabycie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli niezdolność do pracy powstała od dzieciństwa, a następnie w okresie zatrudnienia uległa pogorszeniu, nawet w ramach tego samego stopnia /tak por.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 11 marca 2003r., wydany w spr. III AUa 162/02, Legalis 57211; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 22 listopada 2017r., wydany w spr. III AUa 1478/15, Legalis 1706645; wyrok Sądu Najwyższego-Izba Pracy z dnia 22 stycznia 20119r. wydany w spr. II UK 537/17, Legalis 1865767; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2018r. wydane w spr. I UK 496/17, Legalis 1865836/.

W niniejszej sprawie tak właśnie było. Jak wynika z treści opinii biegłej sądowej lekarza specjalisty chorób oczu K. S., widzenie A. J. (2) okiem prawym /jedynym/ na przestrzeni lat 1975-2007 uległo istotnemu pogorszeniu. Okres ten obejmuje okres jego zatrudnienia wskazany w tezie dowodowej. Biegła jednoznacznie wykazała, że ostrość jedynego oka prawego A. J. (2) systematycznie się pogarszała. I tak w 1975r. wynosiła ona: 0,1 w okularach, a 2007r. tylko: 0,07 z korekcją. Później także następowała dalsza utrata widzenia jedynego oka prawego do tego stopnia, że w 2014r. widzenie to ograniczało się jedynie do widzenia na poziomie ruchu ręki przed okiem, czyli praktyczną ślepotę, co sprowadziło całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji, która trwała aż do śmierci opiniowanego.

Skoro w przedmiotowej sprawie, wg uzupełniająco ustalonego przez Sąd Apelacyjny stanu faktycznego wynikającego z przeprowadzonej przed Sądem Apelacyjnym opinii biegłej, po stronie zmarłego A. J. (2) zaszły wszystkie przesłanki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy /niezdolność do pracy, wymagany okres składkowy i nieskładkowy/, a pogorszenie stanu zdrowia z powodu istniejącego u niego schorzenia nastąpiło w wymienionym w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej okresie, za chybiony należy uznać zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy prawa materialnego tj. art. 57 ust. 1 pkt 3 i art. 65 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Częściowo zasadny okazał się natomiast zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy prawa procesowego tj. art. 233 k.p.c., ale wobec wniosków wypływających z opinii biegłej specjalisty chorób oczu K. S., nie mógł on skutkować uwzględnieniem wniosku apelanta o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację o czym orzekł w pkt I wyroku, zaś o kosztach postępowania orzekł w pkt II wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Na koszty poniesione przez wnioskodawczynię, w łącznej wysokości 875,52 złotych, złożyło się: wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 480,00 złotych /240,00 x 2/ ustalone zgodnie z § 10 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie /Dz.U. 2015, poz. 1800/ oraz kwoty: 196,32 złotych i 199,20 złotych według załączonego przez pełnomocnika spisu poniesionych kosztów tytułem dwóch dojazdów na rozprawę do Sądu Apelacyjnego w Lublinie w dniach: 08 lipca i 10 grudnia 2020r.