Pełny tekst orzeczenia

Sygnatura akt XI GC 777/20

UZASADNIENIE

Powód Skarb Państwa -Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo R. wniósł o zasądzenie od (...) spółki akcyjnej w K. kwoty 62 664,05 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 3 lipca 2018 r. wraz z kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że ustanowił na rzecz pozwanej odpłatną służebność przesyłu w zakresie działek objętych aktem notarialnym, na których posadowione zostały linie elektroenergetyczne eksploatowane przez pozwaną. Zmianie uległy stawki wynagrodzenia z tytułu ustanowionej służebności. Pozwem dochodzi zapłaty wynagrodzenia w wysokości poniesionych (zapłaconych) podatków od nieruchomości za grunty pod liniami elektroenergetycznymi.

Nakazem zapłaty z dnia 16 czerwca 2020 r. orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, którym zaskarżyła go w całości, wniosła o przekazanie sprawy do wydziału cywilnego, oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu wg norm przepisanych.

Podniosła, że postanowienia umowy o ustanowienie służebności przesyłu powinny być interpretowane w kontekście stawki do jakiej zaliczono przedmiotowe grunty, czy jak dla gruntów leśnych, rolnych i niezwiązaniach z prowadzeniem działalności, czy też jako grunty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W toku sprawy strony podtrzymały stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 28 sierpnia 2015 roku powód Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo R. (Nadleśnictwo) oraz pozwany (...) Spółka akcyjna w K. zawarły w formie aktu notarialnego umowę, na mocy której powód ustanowił na czas nieoznaczony na rzecz pozwanej odpłatną służebność przesyłu, na wskazanych nieruchomościach położonych na terenie gmin W. i P..

Strony ustaliły, że z tytułu umożliwienia pozwanej dostępu do linii i urządzeń elektroenergetycznych oraz z tytułu ustanowienia służebności powodowi będzie przysługiwało wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat poniesionych przez niego od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem nieruchomości służebnością oraz wykonywaniem służebności przesyłu (§ 6 ust.1).

Pozwana zobowiązała się do zapłaty wynagrodzenia corocznie z dołu w okresach kwartalnych na podstawie faktur VAT wystawionych przez powoda.

Do ustalonego wynagrodzenia doliczony miał być podatek od towarów i usług w wysokości obowiązującej w dniu wystawienia faktury VAT zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami. Strony przyjęły, że wysokość rocznego wynagrodzenia z tytułu służebności ustalana będzie na podstawie oświadczenia powoda (Nadleśnictwa) o wysokości zadeklarowanych w danych roku podatkowym podatkach i opłatach od części nieruchomości, na których ustanowiona została służebność przesyłu, a oświadczenie to - w formie wykazu - przesyłane będzie pozwanej w terminie do dnia 31 maja każdego roku kalendarzowego (§ 7).

Strony postanowiły, że w przypadku, gdy właściwy organ podatkowy wyda decyzję administracyjną, wykonalną lub natychmiast wykonalną, określającą pozwaną jako zobowiązanego z tytułu podatku od nieruchomości w zakresie gruntów, na których ustanowiona została służebność przesyłu i w rezultacie tej decyzji pozwana zapłaci ten podatek, roczne wynagrodzenie powoda zostanie skorygowane o kwotę podatku zapłaconego przez pozwaną (§8 lit. b)

Dowód:

- umowa ustanowienia służebności k. 18-23;

- wykaz gruntów k. 24;

- oświadczenia k. 66, 109, 111, 113, 115, 117;

- faktury VAT k. 108, 110, 112, 114, 116;

- decyzja z dnia 22 czerwca 2018 r. k. 119-131;

- zeznania świadka B. P. k. 171;

- zeznania świadka J. S. k. 171-172;

- zeznania M. W. k. 172-173.

Powód wyliczył za rok 2018 należny podatek za grunty pod liniami na kwotę 71035,62zł, jako podatek od nieruchomości związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej. Wiadomością e- mail z dnia 31 stycznia 2018 r. powód przesłał pozwanej nowe wyliczenia wartości poniesionych podatku gruntach obciążonych służebnością przesyłu.

Dowód:

- oświadczenie, k. 56;

- wiadomość e-mail z dnia 31 stycznia 2018 r. k. 57;

- zeznania świadka J. S. k. 171-172;

- zeznania M. W. k. 172-173.

Powód zadeklarował za 2018 r. na rzecz Gminy W. podatek od nieruchomości w łącznej kwocie 106 302 zł.

Dowód:

- deklaracja k. 25-27;

- potwierdzenia k. 28-39;

- zeznania M. W. k. 172-173.

Powód zadeklarowało za 2018 r. na rzecz Gminy P. podatek od nieruchomości w kwocie 173979 zł.

Dowód:

- deklaracja k. 40-43;

- potwierdzenia k. 44-55;

- zeznania M. W. k. 172-173.

Dnia 22 maja 2018 r. powód wystawił na rzecz pozwanej fakturę VAT nr (...) na kwotę 87 373,81 zł brutto, tytułem służebności przesyłu za 2018 r., z terminem płatności do dnia 30 czerwca 2018 r.

Dowód:

- faktura VAT nr (...) k. 58;

- dowód nadania k. 59;

- wydruk śledzenia k. 60-61;

- zeznania świadka B. P. k. 171;

- zeznania świadka J. S. k. 171-172;

- zeznania M. W. k. 172-173.

Pismem z dnia 11 czerwca 2018 r. pozwana zakwestionowała kwotę wynikającą z otrzymanej faktury VAT, podnosząc zarzut zawyżenia stawek podatkowych, wnosząc o skorygowanie faktury o kwotę 50 946,22 zł.

Dowód:
- pismo z dnia 11 czerwca 2018 r. k. 107.

Pozwany częściowo zapłacił wynagrodzenie wynikające z faktury, w związku z czym powód pismem z dnia 20 września 2018 r. wezwał pozwaną do zapłaty pozostałej kwoty 62 664,05 zł w terminie 14 dni.

Bezsporne, a nadto dowód:

- wezwanie do zapłaty k. 62;

- dowód nadania i doręczenia k. 63;

- zeznania świadka B. P. k. 171.

Pismem z dnia 10 października 2018 r. pozwana odmówiła zapłaty, zarzucając zadeklarowanie podatku niezgodnie z umową.

Dowód:

- pismo z dnia 10 października 2018 r. k. 64-65.

Pismem z dnia 11 grudnia 2018 r. powódka podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko.

Dowód:

- pismo z dnia 17 grudnia 2018 r. k. 66-67.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się zasadne w całości.

Roszczenie powoda opiera się o treść zawartej z pozwaną umowy z 28 sierpnia 2015 roku o ustanowienia służebności przesyłu. Powód obciążył nieruchomość na rzecz pozwanej jako przedsiębiorstwa energetycznego w sposób wskazany w treści art. 305 1 k.c. za wynagrodzeniem określonym w treści umowy. Możliwość zawarcia tego rodzaju umów przewidziana została w art. 39a ustawy z dnia 28 września 1991 roku o lasach (Dz.U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59). W świetle ust. 1 tego przepisu nadleśniczy może za zgodą dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych obciążyć, za wynagrodzeniem, nieruchomości pozostające w zarządzie Lasów Państwowych służebnością przesyłu, z uwzględnieniem zasad gospodarki leśnej. Kwestie wynagrodzenia, w tym jego wysokość z uwagi na sposób wyliczenia, w okolicznościach sprawy determinuje treść art. 39a ust. 2. Zgodnie z nim wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej ustala się w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat ponoszonych przez Lasy Państwowe od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem tą służebnością.

Okoliczność zawarcia przez strony w dniu 28 sierpnia 2015 roku umowy o ustanowienie służebności przesyłu była w sprawie bezsporna. Przedmiotu sporu nie stanowiło również uprawnienie powoda do żądania wynagrodzenia z tego tytułu.

Spór pomiędzy stronami koncentrował się natomiast wokół kwestii ustalenia stawki podatkowej do rozliczenia zadeklarowanego podatku, czy stawka miała odpowiadać gruntom dla prowadzenia działalności gospodarczej czy też nie.

Z literalnego brzmienia § 6 umowy o ustanowienie służebności przesyłu (k. 21) wynikało, że wynagrodzenie należne powodowi odpowiadać miało wysokości podatków i opłat poniesionych przez powoda od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem nieruchomości służebnością przesyłu. Powyższe potwierdzała również treść § 7 lit. a i d umowy (k. 21 verte), w którym strony ustaliły, że wysokość rocznego wynagrodzenia z tytułu służebności przesyłu ustalana będzie na podstawie oświadczenia powoda o wysokości zadeklarowanych w danym roku podatkowym podatków i opłat od części nieruchomości, na których ustanowiona będzie służebność przesyłu.

Postanowienia § 8 stanowiły z kolei regulację o charakterze zabezpieczającym interesy powoda (ustanawiającego służebność przesyłu), statuując niejako klauzulę pozwalającą na to, aby w sytuacji, gdy organ podatkowy ustali wyższy obowiązek podatkowy - niż wynika to z deklaracji składanych przez powoda - obciążyć pozwaną kwotą stwierdzoną właśnie w wydanej decyzji administracyjnej, celem pokrycia powstałej różnicy. W treści § 8 lit. b strony bowiem wprost uzgodniły, że wydanie ostatecznej decyzji administracyjnej, od której wniesione zostaną wszelkie przewidziane prawem zwyczajne środki odwoławcze, zmieniającej wysokość zapłaconego podatku od gruntów, na których ustanowiona została służebność przesyłu, prowadzi do powstania po stronie pozwanej zobowiązania do wyrównania powodowi kwoty zapłaconego podatku za okres ustalony decyzją.

W tym kontekście należało przyjąć, że nadrzędnym celem stron było takie ukształtowanie wynagrodzenia, które zwróci powodowi pełną uiszczoną kwotę podatku.

Umowa nie przewidywała obowiązku wyczerpanie toku instancji administracyjnej i sądowo-administracyjnej jeżeli organ podatkowy nie kwestionuje zadeklarowanej wysokości podatku.

Przepisy art. 65 § 1 k.c. i 2 k.c. stanowią, że oświadczenie woli należy tak tłumaczyć jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których zostało złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje (§ 1); w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu (§ 2). W orzecznictwie przyjmuje się tzw. kombinowaną metodę wykładni oświadczeń woli (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 1995 r., w sprawie III CZP 66/95). Opiera się ona na założeniu, że najistotniejsze znaczenie ma rzeczywista wola stron, a dopiero, jeżeli nie sposób jej ustalić, bada się obiektywnie przyjęte znaczenie danego oświadczenia. W konsekwencji sąd stoi na stanowisku, że kompleksowa analiza zapisów umowy o ustanowienie służebności przesyłu z dnia 25 sierpnia 2015 r., wskazuje, iż jej celem było wyrównanie powodowi uszczerbku i skorygowanie wynagrodzenia w odniesieniu do wartości podatku wynikającej z ostatecznej decyzji administracyjnej (§ 8), a w sytuacji braku kwestionowania przez organ podatkowy wartości podatku zdeklarowanego, wyrównanie poniesionego podatku należnego w wartości zadeklarowanej i uiszczonej.

Co więcej taka aksjologa wynika również z samej ustawy, gdzie ograniczono możliwość ustalania przez powoda wynagrodzenia w stosunku do ogólnych przepisów kodeksu cywilnego. Niewątpliwie więc wynagrodzenie w takiej formie miało stanowił wyłącznie, niejako „rekompensatę” za brak możliwości korzystania z zajętego obszaru i obciążenie tym obowiązkiem faktycznego użytkownika tego gruntu.

Przewidziany w umowie stron mechanizm korekty wynagrodzenia, związany z wynikiem ewentualnej procedury odwoławczej od decyzji podatkowej, służył urzeczywistnieniu regulacji art. 39a ust. 2 ustawy o lasach, stosownie do którego, wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej ustala się w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat ponoszonych przez Lasy Państwowe od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem tą służebnością. Mechanizm ten stwarzał możliwość pobrania od pozwanej wynagrodzenia odpowiadającego rzeczywistej, faktycznie poniesionej, wysokości podatków i opłat związanych z ustanowioną na jej rzecz służebnością. Dodać należy, że wysokość podatku wynika z przepisów prawa powszechnego, a nie z umowy stron, czy jednostronnego oświadczenia zobowiązanego. Nadto skoro organ podatkowy nie wszczął żadnej procedury podatkowej wobec powoda, tj. ani nie uznał podatku za zaniżony, ani za zawyżony, należało uznać, że powód uiścił podatek we właściwej wówczas wysokości.

Brak jest uzasadnienia dla sytuacji, w której powód, który obciąża swoją nieruchomość na rzecz innego podmiotu, ma ponosić koszty wyższego podatku od nieruchomości – jako związanego z zastosowaniem stawki dla gruntów, na których prowadzona jest działalność gospodarcza - skoro nie on jest podmiotem wykonującym tego rodzaju działalność. To pozwana posiada status przedsiębiorcy energetycznego, co doprowadziło do przyjęcia takiej wysokości stawki, a w konsekwencji obciążenia powoda wyższą kwotą podatku. Kwestia ta była przedmiotem wielu wypowiedzi w judykaturze, a podsumowanie dotychczasowego orzecznictwa administracyjnego stanowi uchwała NSA (7) z dnia 9 grudnia 2019 r. w sprawie II FPS 3/19 (publ. na orzeczenia.nsa.gov.pl). Zgodnie z nią przedsiębiorca przesyłowy, który zawarł z (...) Lasy Państwowe umowę o ustanowienie służebności przesyłu na gruntach Skarbu Państwa, nie jest podatnikiem podatku od nieruchomości od tych gruntów w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o podatkach i opłatach lokalnych w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2018 roku. Co istotne, NSA w uchwale tej zwrócił m.in. uwagę na przepis art. 39a ust. 2 ustawy o lasach, podkreślając, że to unormowanie ma na celu zapewnienie stosownej rekompensaty finansowej jednostce organizacyjnej Lasów Państwowych, jako podatnikom podatku od nieruchomości w wysokości niezależnej od treści obowiązującej umowy, na co wskazuje zwrot legislacyjny „ustala się w wysokości”. Ma ono zatem gwarantować podatnikowi środki na zapłatę danin i nie stwarza możliwości do niedozwolonego modyfikowania treści obowiązku podatkowego i podmiotu obarczonego obowiązkiem zapłaty podatku od nieruchomości. W świetle powyższej uchwały składu 7 sędziów NSA chybiona jest argumentacja pozwanej w sprzeciwie na uzasadnienie oddalenia powództwa, związana z nowelizacją przepisów z dniem 1 stycznia 2019 roku.

Orzecznictwo takiej jest w pełni jednolite, spójne i konsekwentne, czego potwierdzeniem było jedno z najnowszych orzeczeń NSA - z dnia 30 czerwca 2020 ., sygn. II FSK 655/20 – gdzie stwierdzono, że przepis art. 39a ustawy z 1991 r. o lasach wyraźnie wskazuje na wolę ustawodawcy opodatkowania nieruchomości w zarządzie Lasów Państwowych w zakresie obejmującym pas techniczny pod linią elektroenergetyczną stawką podatku od nieruchomości i traktowania nadleśnictw jako podatników podatku od nieruchomości w razie ustanowienia na tych gruntach służebności przesyłu.

W tym miejscu należy także podkreślić, że nawet nowelizacja przepisów, która weszła w życie 1 stycznia 2019r., nie może zmieniać dotychczasowej interpretacji art. 2 ust 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Wyłączenie bowiem przez ustawodawcę wprost na mocy art. 2a, którym dodano pkt 4 lit. a-c tej, gruntów wykorzystywanych w celu prowadzenia działalności gospodarczej będącej działalnością przesyłową oraz w art. 1 ustawy o podatku leśnym ust. 4 pkt 1-3, z gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, nie oznacza zmiany definicji „zajęcia”, czy „prowadzenia działalności gospodarczej”, czy też definicji legalnej przedsiębiorstwa energetyczne jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą. Zresztą wskazuje na to sam ustawodawca w uzasadnieniu do projektu ustawy zmieniającej, wskazując, że: wartym zaznaczenia jest również fakt, że operatorzy systemu dystrybucyjnego i operator systemu przesyłowego są przedsiębiorstwami o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym, a przedmiotem wykonywanej przez nie działalności gospodarczej jest przesył i dystrybucja energii elektrycznej. Tym samym ustawodawca postanowił wprowadzić wyjątek i uznać, że mimo, to korzystanie z tych gruntów przez przedsiębiorcę (który nie jest ich właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub posiadaczem) nie jest traktowane jako zajęcie ich na prowadzenie działalności gospodarczej.

Jednak trzeba wyraźnie wskazać, że przepisy te wywołują skutek dopiero na przyszłość w sferze obowiązków podatkowych, począwszy od dnia 1 stycznia 2019 r.. Powyższe oznacza, że nowelizacja nie ma wpływu na obowiązek podatkowy istniejący w poprzednim okresie. Tymczasem obowiązek podatkowy objęty sporem, jaki ciążył na powodzie dotyczył 2018 r.

Co więcej nie sposób nie dostrzec, że wynagrodzenie miało być płatne zgodnie z wystawioną fakturą i faktycznie poniesionym podatkiem przez powoda, co w rzeczywistości miało miejsce.

Konkludując należało stwierdzić, że powód zasadnie, zgodnie z obowiązującymi ówcześnie przepisami prawa, zgodnie interpretowanymi przez organy podatkowe i Naczelny Sąd Administracyjny, zadeklarował podatek od nieruchomości, a więc związany z prowadzeniem działalności gospodarczej. W konsekwencji prawidłowo ustalił wynagrodzenie należne za ustanowioną służebność, stosownie do treści § 6 i 7 umowy.

W zakresie właściwości zdaniem sąd sprawa miała charakter gospodarczy zgodnie z art. 458 2 § 1 kpc w związku z tym brak było podstaw do jej przekazania wydziałowi cywilnemu innego sądu.

O odsetkach od ww. kwoty należności głównej sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. Mieć należy, na uwadze, że sposób płatności został uregulowany w §7 lit. a, b, c, e umowy z dnia 28 sierpnia 2015 r.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu znajduje podstawę prawną w treści art. 98 k.p.c. Powód wygrał sprawę w całości. Na koszty poniesione przez powoda (który jako Skarb Państwa był podmiotem zwolnionym od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości stawki minimalnej – 5400 zł.

W pkt III sentencji wyroku sąd, mając na względzie treść art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, obciążył pozwaną jako przegrywającą sprawę opłatą od pozwu, od której zwolniony był powód.

s ygn. akt XI GC 777/20

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)