Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2020 r. w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa S. S.

przeciwko A. W. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 18 marca 2019 r. sygn. akt I C 1270/18

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego A. W. (1) na rzecz powoda S. S. kwotę 4050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

I A Ca 547/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 marca 2019 roku Sąd Okręgowy w Radomiu I Wydział Cywilny po rozpoznaniu sprawy z powództwa S. S. przeciwko A. W. (1) o zapłatę zasądził od pozwanego na rzecz powoda 105.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 stycznia 2018 roku do dnia zapłaty oraz 10.667 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powód dochodził zwrotu kwoty pożyczki wynikającej z umowy zawartej przez strony w dniu 27 maja 2015 roku. Pozwany zobowiązał się do spłaty pożyczonej kwoty 105 000 zł do dnia 31 grudnia 2017 roku i pożyczki nie zwrócił (pozew k.5).

Pozwany wnosił o oddalenie powództwa.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 27 maja 2015 roku została zawarta między stronami pisemna umowa pożyczki kwoty 105 000 zł, którą pozwany zobowiązał się zwrócić do dnia 31 grudnia 2017 roku (k.8). W dacie zawierania umowy pozwany pozostał w związku małżeńskim z D. W..

Pieniądze pochodzące z pożyczki pozwany wykorzystał na majątek wspólny małżonków W.. Pomiędzy małżonkami toczy się postępowanie o podział majątku wspólnego w Sądzie Rejonowym w Szydłowcu za numerem (...), w którym to postępowaniu pozwany zgłosił do rozliczenia przedmiotową pożyczkę i jego zdaniem za jej zwrot powinien być odpowiedzialny wspólnie z D. W.. Pożyczka do chwili obecnej nie została zwrócona. Powyższy stan faktyczny był bezsporny.

Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo w całości na podstawie art. 720 § 1 kc wskazując, że bezsporne jest, że doszło do zawarcia umowy pożyczki pomiędzy stronami, a pozwany nie zwrócił pożyczonej kwoty 105 000 zł. Termin zwrotu pożyczki upłynął 31 grudnia 2017 roku. Pozwany zatem od 1 stycznia 2018 roku pozostaje w zwłoce i dlatego na podstawie art. 481 k.c. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda odsetki za opóźnienie od 1 stycznia 2018 roku.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek o przesłuchanie w charakterze świadka na okoliczność na co zostały przeznaczone pożyczone pieniądze, gdyż okoliczność ta była bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., na które składa się opłata od pozwu w wysokości 5 250 zł i koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5 400 zł na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie i oplata skarbową w wysokości 17 zł.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany zaskarżając wyrok w całości i zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a to:

- art. 195 § 1 i 2 k.p.c. poprzez nieprawidłowe określenie przez powoda wszystkich pozwanych, których udział jest konieczny, brak ustalenia legitymacji łącznej strony pozwanej, poprzez niezawezwanie żony pozwanego D. W. do udziału w sprawie, która jest również pozwaną, gdyż ma bierną legitymację procesową i sprawa może się toczyć tylko łącznie, gdyż obowiązki pozwanych łączy więź w postaci solidarnej odpowiedzialności co do istoty sprawy;

- naruszenie prawa procesowego, w szczególności art. 207 k.p.c., art. 217 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 233 k.p.c. poprzez oddalanie wniosku dowodowego pozwanego o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków tj, D. W., A. W. (2) i E. W.

Na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. pozwany wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje. Apelacja jest bezzasadna.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie było żadnej potrzeby ustalania na co zostały wykorzystane pieniądze pochodzące z pożyczki. Nawet jeśli zostały one wykorzystane na majątek wspólny małżonków, to nie ma to żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Jest to kwestia rozliczenia małżonków w sprawie o podział majątku dorobkowego, jako ewentualnego nakładu z majątku odrębnego pozwanego na majątek objęty wspólnością. Z tego względu oddalenie wniosków dowodowych wskazanych w apelacji było w pełni uzasadnione, gdyż nie służyły one rozpoznaniu sprawy i prowadziły do zbędnego przedłużania postępowania.

Stronami umowy pożyczki byli wyłącznie S. S. jako pożyczkodawca i A. W. (1) jako pożyczkobiorca. Jedynie oni zostali wymienieni w treści umowy i jedynie ich podpisy widnieją na umowie. Umowa nie precyzuje żadnych innych dodatkowych warunków spłaty pożyczki przez pozwanego, poza wymienionymi przez Sąd Okręgowy. Pozwany przyznał, że pożyczki nie zwrócił.

W tym stanie sprawy całkowicie bezzasadny jest zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 195 § 1 i 2 kpc o treści przytoczonej wyżej.

Przepis art. 195 § 1 kpc stanowi, że jeżeli okaże się, że nie występują w charakterze powodów lub pozwanych wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie jest konieczny, sąd wezwie stronę powodową, aby oznaczyła w wyznaczonym terminie osoby niebiorące udziału w taki sposób, by ich wezwanie lub zawiadomienie było możliwe, a w razie potrzeby, aby wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie kuratora. Zgodnie z art. 195 § 2 zd. pierwsze sąd wezwie osoby niezapozwane do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanych. Warunkiem zastosowanie tego przepisu jest stwierdzenie istnienia współuczestnictwa koniecznego po stronie pozwanej. Konieczny łączny udział w sprawie występuje w przypadkach łącznej legitymacji procesowej kilku podmiotów (por. uchwałę SN z dnia 16 grudnia 1970 r., III CZP 82/70, OSNCP 1971, nr 7–8, poz. 129; wyrok SN z dnia 17 maja 1966 r., I CR 115/66, OSNCP 1967, nr 4, poz. 67; wyrok SN z dnia 1 października 1965 r., I CR 261/65, OSPiKA 1966, z. 10, poz. 215; wyrok SN z dnia 20 czerwca 1964 r., I CR 635/63, OSNCP 1965, nr 7–8, poz. 116; wyrok SN z dnia 21 marca 1974 r., I PR 53/74, OSPiKA 1977, z. 10, poz. 195; uchwałę SN z dnia 10 października 1964 r., III CO 53/64, OSPiKA 1968, z. 2, poz. 29; wyrok SN z dnia 17 lutego 1978 r., II CR 17/78, OSNCP 1979, nr 3, poz. 52; wyrok SN z dnia 15 listopada 1974 r., II PR 216/74, OSNCP 1975, nr 6, poz. 104).

W sprawie niniejszej tak sytuacja nie zachodzi. Legitymacja procesowa czynna przysługiwała powodowi jako pożyczkodawcy, który udzielił pożyczki i nie otrzymał jej zwrotu w terminie przewidzianym. Natomiast legitymacja procesowa bierna przysługiwała jedynie pozwanemu jako pożyczkobiorcy, który pożyczkę otrzymał i jej nie zwrócił. Zapisy umowy wykluczają możliwość uznania, że po którejkolwiek ze stron sporu występowało kilka podmiotów. Tym bardziej brak podstaw do twierdzenia, że po stronie pozwanej w sporze przysługuje legitymacja łączna. Sam fakt, że pozwany w czasie zawierania umowy pożyczki pozostawał z żoną we wspólności majątkowej małżeńskiej jest niewystarczający do uznania, że legitymacja bierna przysługuje łącznie obojgu małżonkom nawet jeżeli pozostają we wspólności majątkowej małżeńskiej.

W sytuacji gdy małżonków łączy wspólność majątkowa małżeńska, małżonkowie poza majątkiem wspólnym posiadają majątki odrębne. W ten sposób można wyodrębnić trzy masy majątkowe: majątek każdego z małżonków i majątek wspólny małżonków. Każdy z małżonków posiada swój majątek odrębny i jest współwłaścicielem majątku wspólnego, który stanowi odrębną masę majątkową od masy majątkowej majątku każdego z małżonków.

Zaznaczyć należy jednak, że z punktu widzenia wierzyciela osoby, która pozostaje w związku małżeńskim występuje jedna masa majątkowa dłużnika, z której wierzyciel może się zaspokoić. Zgodnie z zasadą dłużnik odpowiada za swoje zobowiązania całym swoim majątkiem. Nie ma przepisu, który nakazywałby najpierw zaspokojenie się z majątku wspólnego, a następnie z majątków osobistych, czy też odwrotnie. Zaspokojenie wierzyciela z majątku odrodnego dłużnika bądź z majątku, objętego wspólnością małżeńską ma jedynie znaczenie dla rozliczeń samych małżonków.

Majątkami odrębnymi małżonkowie zarządzają samodzielnie. Każdy swoim majątkiem. Natomiast zgodnie z art. 36 § 2 krio majątkiem wspólnym każdy z małżonków co do zasady zarządza samodzielnie, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej. Przepis art. 37 § 1 krio wskazuje do jakich czynności prawnych dotyczących majątku wspólnego potrzebna jest zgoda drugiego małżonka. Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, w tych wymienionych sprawach, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Jednakże nawet wyrażenie przez małżonka zgody na zaciągnięcie zobowiązania nie sprawia, że małżonek wyrażający zgodę staje się stroną umowy (tak SN w wyroku z dnia 11 czerwca 1999 r., II CKN 390/98, LexPolonica nr 337868).

W tym stanie sprawy zarzut apelacji dotyczący niepełnej legitymacji procesowej po stronie pozwanej jest o tyle chybiony, że pożyczkobiorcą był wyłącznie pozwany, a zaciągnięcie przez niego umowy nie stanowiło zarządu majątkiem wspólnym małżonków.

Na marginesie i poza okolicznościami faktycznymi sprawy podkreślić należy, że nawet gdyby uznać, że umowa pożyczki dotyczyła majątku wspólnego i żona pozwanego wyraziła zgodę na jej zaciągniecie, nie zmieniałoby to oceny, że po stronie pozwanej nie występuje legitymacja łączna pozwanego i jego żony. Ustawodawca wyraźnie odróżnia zgodę osoby trzeciej od oświadczenia woli, które stanowi element konstytutywny czynności prawnej. Uznanie, że małżonek dłużnika wskutek wyrażenia zgody na zawarcie umowy, bądź potwierdzenie zawarcia umowy, staje się automatycznie stroną czynności prawnej, prowadziłoby do naruszenia podstawowej zasady prawa cywilnego, jaką stanowi autonomia woli, która przejawia się m.in. w wolności wyboru kontrahenta. Sprzeczne z powyższą zasadą byłoby narzucenie jako kontrahenta małżonka strony umowy. Nie ma bowiem żadnych przeszkód, ażeby stroną czynności prawnej byli oboje małżonkowie, jeżeli taka jest wola kontrahenta. Jeżeli natomiast stroną umowy jest jeden z małżonków, to tylko on jest dłużnikiem w znaczeniu materialnoprawnym i brak jest podstaw do uznania, że drugi z nich staje się także stroną umowy. W takim przypadku wierzyciel dochodzący zaspokojenia swojej wierzytelności może pozwać jedynie małżonka będącego dłużnikiem w znaczeniu materialnoprawnym. Od dłużnika w znaczeniu materialnoprawnym należy zaś odróżnić dłużnika egzekwowanego, czyli tego, z którego majątku prowadzona jest egzekucja. Konsekwencją odróżnienia dłużnika materialnoprawnego od dłużnika egzekwowanego jest konieczność pozwania w procesie jedynie tego pierwszego. Legitymacja procesowa bierna, czyli zdolność do występowania w konkretnym procesie w charakterze pozwanego, przysługuje małżonkowi będącemu dłużnikiem, a nie małżonkowi dłużnika.

Odpowiedzialność małżonka dłużnika stanowi przedmiot kognicji sądu w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności (art. 787 k.p.c.). W trakcie postępowania rozpoznawczego poza kognicją sądu pozostaje kwestia z jakiego majątku i w jakim zakresie wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności z majątku lub majątków dłużnika. To czy wierzyciel będzie mógł zadać zaspokojenia swojej wierzytelności także z majątku dłużnika objętego wspólnością majątkowa małżeńską, ustalane będzie dopiero w postępowaniu klauzulowym i egzekucyjnym, po uzyskaniu tytułu wykonawczego przeciwko dłużnikowi materialnoprawnemu.

Z tych względów Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc i na podstawie art. 98 § 1 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc oraz na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców wprawnych Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda koszty procesu w wysokości 4 050zł.