Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Zajączkowski

Sędziowie: SSA Maria Padarewska - Hajn

SSO del. Beata. Michalska (spr.)

Protokolant: st.sekr.sądowy Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu w dniu 12 marca 2014 r. w Łodzi

sprawy K. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o emeryturę,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 29 listopada 2013 r., sygn. akt: VIII U 4633/12;

1. oddala apelację;

2. z asądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz K. N. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 109/14

UZASADNIENIE

Wnioskodawca K. N. w dniu 28 listopada 2012r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. z 19 listopada 2012 r. odmawiającej mu prawa do emerytury na podstawie art.184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jedn. Dz.U. z 2009r., Nr 153, poz.1227) . Odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do spornego świadczenia. Skarżący wskazał, że pracował jako cieśla w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w (...) spółce z o.o. w Ł. i wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Na terminie rozprawy poprzedzającej bezpośrednio wydanie wyroku profesjonalny pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie i wniósł o zaliczenie do stażu pracy w warunkach szczególnych całego okresu zatrudnienia w (...) w Ł. ( oświadczenie-k.64 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie . Wskazał, że wnioskodawca nie udowodnił wymaganego przez ustawodawcę stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach w ilości 15 lat.

Sąd Okręgowy w Łodzi VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 29 listopada 2013r. w sprawie VIII U 4633/12 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał K. N. prawo do emerytury od 15 listopada 2012r. ( pkt 1 wyroku) oraz zasądził od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy zwrot kosztów procesu w kwocie 60 zł. ( pkt 2 ).

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło po dokonaniu następujących ustaleń faktycznych i prawnych:

K. N. , ur. (...) , w okresie od 12 lutego 1973 r. do 30 czerwca 1990r. pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...), którego następcą prawnym została (...) S.A. Jak ustalił Sąd Okręgowy, w okresie zatrudnienia od 12 lutego 1974 r. do 13 grudnia 1974 r. wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową. Ponownie został zatrudniony w tym samym zakładzie pracy 15 stycznia 1975 r. W okresie od 30 maja 1988 r. do 24 maja 1989 r. świadczył pracę na budowie eksportowej jako cieśla.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca otrzymał angaże na stanowisko robotnika budowlanego (murarza) na wysokości od 12 lutego 1973 r. oraz na stanowisku cieśli od 1 maja 1978 r. (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) prowadziło w tamtym okresie około 70 budów. Jak ustalił Sąd I instancji, 31 grudnia 1975 r. wnioskodawca zdał egzamin praktyczny w zawodzie cieśli, po wcześniejszej praktyce na tym stanowisku, którą odbył od 2 grudnia 1973 r. do 31 grudnia 1975 r. Wg ustaleń Sądu Okręgowego, wnioskodawca jako cieśla zajmował się stawianiem rusztowań drewnianych i do budowli prefabrykowanych (wielkopłytowych) oraz wykonywał szalunki w wykopach. Ubezpieczony szalował ławy na głębokości 6 m przy budowie Centrum (...). Pracował przy budowie Zakładów (...), (...), (...). Jak ustalił Sąd Okręgowy, rusztowania przyścienne miały wysokość od 5 do 7 – 8 m. Były one układane przez około 3 dni . Rusztowania o wymiarach 20 x 50 m były stawiane około jednego miesiąca. Kiedy wnioskodawca kończył stawiać jedno rusztowanie, przechodził do demontażu wcześniej postawionego , które następnie montował w kolejnym miejscu. Wnioskodawca także zimą stawiał rusztowania, gdy były sprzyjające warunki atmosferyczne oraz wewnątrz budynków, w przypadku budowy hal produkcyjnych. Jak ustalił Sąd Okręgowy, prac typowo ciesielskich nie było jedynie przez około 2 – 3 tygodnie w roku.

W okresie od 2 lipca 1990 r. do 4 czerwca 2011 r. ubezpieczony był zatrudniony na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Spółka z o.o. w Ł.. Jak ustalił Sąd Okręgowy, wnioskodawca zajmował następujące stanowiska: od 2 lipca 1990 r. – cieśli i od 1 lipca 1993 r. – majstra. (...) Spółka z o.o. zajmowała się początkowo działalnością produkcyjno – handlowo – budowlaną. Działalność budowlana zaś zaczęła się od 1 lutego 1990 r. i trwała do końca istnienia tej firmy. W ramach prac budowlanych były wykonywane głównie prace remontowe. Do obowiązków wnioskodawcy jako cieśli należały remonty i budowy w szczególności budynków: Politechniki (...), Szkoły Plastycznej i innych szkół, poczty oraz remont starych budynków. Wnioskodawca wykonywał zarówno prace budowlane, jak i remontowe. K. N. wykonywał rusztowania i szalunki, ale rzadko i nie były to czynności wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Najwyższe rusztowanie miało około 15 m, a najniższe 4 – 5 m. Jedno rusztowanie było stawiane od 2 dni do tygodnia i przez podobny okres były przekładane bądź demontowane. Ubezpieczony stawiał rusztowania i przy tej czynności pomagali mu pomocnicy. Szalował więźby dachowe i wykonywał inne czynności, które się z tym wiązały. Wykonywał też inne prace budowlane: prace zbrojarskie, zrywanie posadzki, zbijanie tynku, zabudowy ze sklejki czy karton – gipsu, szafy ,montował drzwi, okna drewniane, zakładał też podłogi drewniane i kładł deski podłogowe na wylewkę.

Wnioskodawca udowodnił posiadanie łącznie ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Wnioskodawca nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego. Sąd odmówił wiary zeznaniom wnioskodawcy, który twierdził, że w zakładzie pracy (...) wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace polegające na montażu rusztowań i zakładaniu szalunków, ponieważ pozostawały w sprzeczności z zeznaniami świadków pracujących z wnioskodawcą w tym zakładzie pracy a szczególnie z zeznaniami świadka M. J., który świadczył pracę razem z wnioskodawcą w jednej brygadzie w latach 1990 – 2011. Sąd uznał też za wiarygodne zeznania świadka R. P., z których także wynika, że wnioskodawca jedynie rzadko pracował przy montażu rusztowań i zakładaniu szalunków a zazwyczaj wykonywał inne czynności takie jak obsadzanie drzwi, gdyż powyższe wynika w sposób oczywisty z zakresu usług tej firmy, to jest głównie prac remontowych. Zeznania powyższych świadków pozostają w zgodności z pismem (...) spółki z o.o. z 30 lipca 2013 r. w którym wskazano, że wnioskodawca oprócz prac w postaci stawiania rusztowań, robienia szalunków wykonywał też inne prace.

Sąd odmówił wiary świadectwu pracy w szczególnych warunkach, wystawionemu przez następcę prawnego (...) w (...) S.A. z siedzibą w W. 11 grudnia 2012r., który poświadczył, że wnioskodawca pracował na stanowisku cieśli dopiero od 1 maja 1978 r., ponieważ ten dokument został sporządzony tylko i wyłącznie na podstawie angaży. Natomiast z dokumentu w postaci protokołu z posiedzenia Komisji Kwalifikacyjnej z 31 grudnia 1975 r. wynika, że wnioskodawca pracował faktycznie jako cieśla już od 2 grudnia 1973 r., gdyż od tej daty odbywał praktykę w zawodzie cieśli.

W uzasadnieniu stanu prawnego powołano art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz,

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zaś ust. 2 w/w przepisu w brzemieniu do 31 grudnia 2012 r. stanowi, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Według treści § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn; ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. W świetle § 2 ust. 1 tegoż rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok SN z 15.12.1997 r. II UKN 417/97 – OSNAP i US 1998/21/638 i wyrok SN z 15.11.2000 r. II UKN 39/00 Prok. i Prawo 2002/4/52).

W ocenie Sądu Okręgowego, wnioskodawca udowodnił zeznaniami świadków, że w okresie od 15 stycznia 1975 r.(powrót z wojska) do 30 czerwca 1990 r. w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) wykonywał pracę w szczególnych warunkach przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości jako cieśla, wymienione w wykazie A dziale V poz. 5 , punkt 2 zał. do zarządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 roku w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez tego ministra, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz.Urz. MB nr 3, poz. 6) .

Wnioskodawca bez wątpienia montował konstrukcje metalowe, do których zaliczane są też konstrukcje żelbetonowe i prefabrykowane (wielkopłytowe). (...) zajmowało się bowiem budową obiektów wiekopłytowych. Wprawdzie wnioskodawca po wojsku otrzymał ponownie angaż pracownika budowlanego na wysokości, to jednak nie zmienia to faktu, że przynajmniej od stycznia 1975r. pracował już jako cieśla, bo – inaczej nie mógłby przystąpić do egzaminu praktycznego. Ponadto, jak wskazał Sąd Okręgowy, wykonywane incydentalnie prace betoniarskie też są zaliczane są do prac wykonywanych w szczególnych warunkach np. dział V poz. 4 rozporządzenia. Sąd Okręgowy powołał wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie III AUa 1880/12 gdzie wskazał, że Sąd ubezpieczeniowy powinien badać proporcje prac w warunkach szczególnych i nieszczególnych, nawet wtedy gdy dane stanowisko nie było nigdy objęte wykazem obwieszczanym w zarządzeniach resortowych, już nieobowiązujących.

W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie z zebranego materiału dowodowego wynika bezsprzecznie, że w okresie 15 lat (od 15 stycznia 1975 r. do 30 czerwca 1990 r.), wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności zaliczane do pracy w warunkach szczególnych. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy , zaskarżając wyrok w całości i zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art.184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z §1 ,2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. prze niewłaściwe zastosowanie i ustalenie prawa do emerytury mimo nieudokumentowania wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach ;

- art.100 ust.1 cyt. ustawy przez ustalenie, że wnioskodawca nabył prawo do emerytury od dnia następnego po dniu spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa oraz naruszenia przepisów prawa procesowego:

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym materiałem dowodowym;

- wydanie wyroku bez wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy;

- naruszenie reguł swobodnej oceny dowodów ( art.233§1 k.p.c.).

Apelujący wskazał, iż sam ubezpieczony zeznał na rozprawie w dniu 25 marca 2013r., że został cieślą, gdy „zrobił kursy na cieślę". Według informacji zawartych w aktach sprawy praktykę w zawodzie cieśli ubezpieczony odbywał w okresie od 2 grudnia 1973r. do 31 grudnia 1975r. (z prawie roczną przerwą na odbywanie służby wojskowej). Egzamin praktyczny w zawodzie cieśli odbył się 31 grudnia 1975r. Jeśli więc nawet pominiemy dowód z treści świadectwa pracy w zakresie czasookresów zajmowania przez ubezpieczonego konkretnych stanowisk pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...), to strona apelująca podnosi, iż z jego wyjaśnień wynika, że cieślą mógł być dopiero od 1 stycznia 1976r., a nie od 15 tycznia 1975r., jak przyjął Sąd I instancji. Świadkowie, którzy pracowali z ubezpieczonym, zeznali, że ubezpieczony był cieślą i stawiał rusztowania drewniane, a także wykonywał szalunki. Poza tym cieśla wykonywał roboty zastępcze i prace pomocnicze. Zdaniem strony apelacyjnej nie udowodniono więc , że ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach przy montażu konstrukcji metalowych na wysokościach jako cieśla i że w szczególności „montował konstrukcje metalowe, do których zaliczane są konstrukcje żelbetonowe i prefabrykowane (wielkopłytowe)". Żaden świadek, ani też ubezpieczony, nie wspominają o montażu konstrukcji metalowych na wysokościach. Przyjęte więc przez Sąd I instancji stanowisko narusza reguły swobodnej oceny dowodów, bowiem wnioskowanie Sądu narusza zasady logiki. Strona apelująca podniosła też, że samo wykonywanie zawodu cieśli w budownictwie nie może być traktowane jako wykonywanie pracy w warunkach szczególnych. Apelujący powołał § 1 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz wskazał, że w wykazie A, dziale V dotyczącym prac w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych praca na stanowisku cieśli nie została uznana za wykonywana w szczególnych warunkach. Stanowisko cieśli pojawia się dopiero w zarządzeniu Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez tego ministra, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. M.B. nr 3 poz. 6). Nie każdy jednak cieśla korzysta ze szczególnych uprawnień przewidzianych w rozporządzeniu Rady Ministrów i w powołanym zarządzeniu Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. Strona apelująca podnosi w tym miejscu, że według Słownika Języka Polskiego cieśla to rzemieślnik zajmujący się obróbką drewna, w szczególności elementów konstrukcji, drzwi, okien, schodów. Szerszą definicją zawodu cieśla zawiera Wikipedia, według której typowe prace ciesielskie polegają na: wykonywaniu form i deskowań drewnianych przeznaczonych do konstrukcji betonowych i żelbetonowych, konstrukcji drewnianych z okrąglaków i tarcicy, stemplowań oraz wszelkich konstrukcji z drewna niezbędnych na placu budowy (np. rusztowań, pomostów roboczych, daszków ochronnych i innych), konstrukcji rozporowych oraz ścian podporowych w wykopach i na powierzchni, elementów budowlanych z drewna (np. stropy, schody, konstrukcje dachowe, ścianki działowe) w budynkach murowanych monolitycznych i prefabrykowanych, elementów drewnianych w budynkach o różnej konstrukcji, drewnianych obiektów tymczasowych na placu budowy i drewnianych konstrukcji inżynierskich, takich jak mosty, wieże, hangary, remizy, konserwacji konstrukcji ciesielskich, zabezpieczaniu przed gniciem, butwieniem i zagrzybieniem oraz przed niszczeniem przez owady. Cyt. zarządzenie MBiPMB wskazuje, że tylko praca cieśli przy robotach wodno-kanalizacyjnych oraz budowie rurociągów w głębokich wykopach, przy budowie oraz remoncie chłodni kominowych i kominów przemysłowych, przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości, przy wykonywaniu konstrukcji nabrzeży falochronów oraz innych budowli hydrotechnicznych w nawodnionych wykopach lub na styku woda-ląd została uznana jako wykonywana w warunkach szczególnych. Apelujący powołał postanowienie Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2012r. (sygn. akt III UK 62/11) , gdzie stwierdzono, że wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 2 u.e.r.f.u.s. Dlatego też bardzo ostrożnie można powoływać się na wykaz stanowisk zawarty w zarządzeniu MBiPMB z 1 sierpnia 1983r. Natomiast na pewno nie wolno, jak to uczynił Sąd I instancji, dopasowywać zakres obowiązków wykonywanych przez ubezpieczonego pod kątem wykazu stanowisk zawartych w tym zarządzeniu poprzez nieudowodnione, a przez to nieuprawnione rozszerzenie tego zakresu obowiązków. Strona apelująca powołała się też na wyrok Sądu Najwyższego z 22 lutego 2007r. (I UK 258/06), iż wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych „instytucją" wyjątkową określającą szczególne uprawnienia. Zawarcie przez ustawodawcę w zamkniętym katalogu wykazu pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze wyłącza możliwość jego rozszerzania w procesie stosowania prawa. Możliwość odstępstwa od zasady powszechnej - zwłaszcza ze względu na przesłankę szczególnego charakteru zatrudnienia - pozostaje atrybutem władzy ustawodawczej, a nie sądowniczej." Strona apelująca wskazuje w tym miejscu, że jeśliby nawet przyjąć, że charakter pracy ubezpieczonego wypełnia kryteria pracy w szczególnych warunkach, to, powołując się na przepis ust. 1 paragrafu 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, warunkiem bezwzględnym zaliczenia tego okresu pracy jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach jest jej wykonywanie stałe i w pełnym wymiarze czasu pracy. Oczywiste jest, że okres praktyk w zawodzie cieśli między 15 stycznia 1975r. a 31 grudnia 1975r. nie jest okresem stałego świadczenia pracy cieśli i w pełnym wymiarze czasu pracy. Z zeznań świadków wynika, że także później ubezpieczony nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu, co przyznaje także Sąd I instancji, pracy cieśli, albowiem w tym samym czasie pracy wykonywał szalunki, roboty zastępcze czy inne pomocnicze prace budowlane. Dla każdej osoby doświadczonej życiowo oczywiste też jest, że ubezpieczony, będąc cieślą, w okresie zimowym nie mógł wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prac w warunkach szczególnych, o których mowa w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. W okresie od 30 maja 1988r. do 24 maja 1989r. ubezpieczony był cieślą na budowie eksportowej. Sąd I instancji nie przeprowadził żadnych ustaleń co do zakresu obowiązków ubezpieczonego w tym okresie czasu, w szczególności żaden ze świadków nie zeznawał, że wykonywał razem z ubezpieczonym prace na budowie eksportowej. Nie przeprowadzono też żadnych ustaleń co do tego, czy jeśli zakres obowiązków wykonywanych przez ubezpieczonego spełniał kryteria pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, to czy była ona wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Oznacza to, że Sąd nie wyjaśnił wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Strona apelująca podniosła też, że co do zasady, zgodnie z § 2 ust. 2 cyt. rozporządzenia Rady Ministrów, okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy. Ubezpieczony przedstawił świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w okresie od 1 maja 1978r. do 30 czerwca 1990r. Sąd I instancji odmówił wiary temu świadectwu, gdyż dokument ten, zdaniem Sądu, „został sporządzony tylko i wyłącznie o treść angaży". Nie kwestionując uprawnienia Sądu do dokonywania ustaleń faktycznych także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, zdaniem strony apelującej, Sąd zbyt dowolnie pomija dowody w postaci świadectwa pracy, świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach czy też okoliczność, iż ubezpieczony nie pobierał dodatku za pracę w warunkach szczególnych i przedkłada nad to, bez żadnego uzasadnienia, swoje wnioski wyprowadzone z naruszeniem reguł swobodnej oceny dowodów. W ocenie strony apelującej, w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego bez wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a dokonane przez Sąd I instancji istotne ustalenia pozostają w sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem dowodowym i wykraczają poza reguły swobodnej oceny dowodów. Przy ustalaniu prawa do emerytury Sąd I instancji, zdaniem strony apelującej, dokonał także naruszenia przepisów art. 100 ust. l ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez ustalenie, iż ubezpieczony nabył prawo do emerytury od dnia następnego po dniu spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, podczas gdy z treści tego przepisu wynika, że prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. W ocenie apelującego prawo do emerytury przysługiwałoby wnioskodawcy, w przypadku spełnienia warunku 15 lat pracy w szczególnych warunkach, od 14 listopada 2012roku. W konkluzji apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji.

Pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów procesu wg norm przepisanych. W jego ocenie okoliczność wykonywania przez wnioskodawcę w okresie od 15 stycznia 1975r. do 30 czerwca 1990r. pracy w warunkach szczególnych została ustalona przez Sąd Okręgowy w sposób nie budzący wątpliwości . Zwrócił uwagę ,że pracodawca (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) zajmowało się w spornym okresie czasu budową na dużą skalę obiektów wielkopłytowych wymagających pracy na wysokości. Sąd I instancji dokonał wszechstronnej analizy całokształtu materiału dowodowego i w sposób prawidłowy ocenił, które z dowodów uznać za wiarygodne, nie uchybiając w tym zakresie art.233 k.p.c.

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje :

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ust.1 i 2 w związku z art.32 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) ubezpieczeni, urodzeni po 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1/ okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (15 lat) wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia emerytury w wieku niższym niż 65 lat w przypadku mężczyzn;

2/ okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn) mają prawo do emerytury w przypadku rozwiązania stosunku pracy - według brzmienia wskazanej normy obowiązującego do 31 grudnia 2012 r., jak też w razie nieprzystąpienia do OFE.

Zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), prawo do takiej emerytury nabywa pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A , stanowiącym załącznik do rozporządzenia. Natomiast w myśl § 2 cyt. rozporządzenia, okresy pracy uzasadniające prawo do świadczenia emerytalnego to okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywana jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W świetle zarzutów apelacji i treści rozstrzygnięcia Sądu I instancji w sporze pozostaje okres zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. od 12 lutego 1973r. do 30 czerwca 1990r. Przy czym odnosząc się do argumentacji zawartej w apelacji, trzeba zwrócić uwagę w pierwszej kolejności na sprzeczność podniesionych tam zarzutów. Z jednej strony apelujący wywodzi bowiem, że Sąd Okręgowy w ogóle błędnie ustalił, że praca wnioskodawcy wykonywana na stanowisku cieśli jest ujęta w wykazie prac w szczególnych warunkach , mimo iż przedstawił on dokument w postaci świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach , wystawiony przez następcę prawnego pracodawcy - (...) S.A. z siedzibą w W. 11 grudnia 2012r., który poświadczył, że wnioskodawca pracował na stanowisku cieśli, wykonując stale i w pełnym wymiarze czasu prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości, tj. prace na stanowisku wskazanym w wykazie A, dziale V, poz. 5 . Pracodawca powołał przy tym dodatkowo przepisy resortowe - zarządzenie Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez tego ministra, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. M.B. nr 3 poz. 6), do którego załącznik nr 1 zawiera w wykazie A, dziale V, poz.5 ,w pkt 3 stanowisko zajmowane przez wnioskodawcę . Z drugiej strony apelujący zarzucił Sądowi I instancji, że w sposób dowolny zakwestionował ww. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach i nie oparł się na jego treści w zakresie podanej przez pracodawcę daty początkowej zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach, tj. od 1 maja 1978 r. W rezultacie pojawiały się uzasadnione wątpliwości, jakie stanowisko zajmuje apelujący w odniesieniu do ww. dokumentu, tj. czy kwestionuje jego moc dowodową, czy przeciwnie – uważa ,że należy ustalić stan faktyczny w sprawie w oparciu o ten dokument.

W ocenie Sądu Apelującego ocena powołanego wyżej świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, dokonana przez Sąd I instancji, nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art.233§1 k.p.c. Zgodnie z zasadą wyrażoną w art.233 k.p.c., Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów wg własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, a zatem , jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. ( Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz , A.Jakubecki, Zakamycze 2005, wyd. II, zob. wyrok SA w Poznaniu z dnia 22.12.2005r. w sprawie I ACa 540/05) . Sąd Okręgowy ustalił charakter i warunki zatrudnienia wnioskodawcy w spornym okresie z uwzględnieniem wszystkich zgromadzonych dowodów, w tym również w oparciu o zgodne zeznania czterech obcych, niezainteresowanych w sprawie świadków , co do których brak jakichkolwiek uzasadnionych wątpliwości co do ich bezstronności , nie przekraczając w swoich wywodach granic swobodnej oceny dowodów . Co istotne ze względu na charakter sprawy, dotyczącej prawa do emerytury w niższym wieku , przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd oparł się na oryginalnych dowodach z dokumentów źródłowych, zawartych w aktach osobowych (k. 17 akt sprawy). W oparciu o te dowody z dokumentów zakwestionował wiarygodność świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 11 grudnia 2012r. , wystawionego na podstawie angaży przez następcę prawnego pracodawcy, w zakresie ustalenia daty początkowej zatrudnienia wnioskodawcy na stanowisku cieśli. Sąd Okręgowy słusznie podniósł, że jest to dokument, który podlega ocenia, tak jak inne dowody zgromadzone w sprawie, tym bardziej że nie pochodzi od pracodawcy, ale został wystawiony przez inny podmiot , który nie zatrudniał wnioskodawcy po upływie 12 lat od ustania stosunku pracy. Taka ocena materiału dowodowego, która nie opiera się tylko na dowodach z zeznań świadków, ale przede wszystkim na dokumentach, nie przekracza zasad swobodnej oceny dowodów wskazanych w art.233§1 k.p.c. i nie ma cech dowolności. Jednocześnie w świetle świadectwa pracy w szczególnych warunkach nie powinno budzić wątpliwości, że stanowisko cieśli , które wnioskodawca zajmował w zakładzie było objęte wykazem prac w szczególnych warunkach, ponieważ pracował na tym stanowisku, co zostało w tym dokumencie poświadczone, przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości. Ponadto , jak zasadnie przyjął Sąd Okręgowy świadkowie nie tylko potwierdzili treść w/wym. dokumentów, tj. że wnioskodawca pracował na wskazanym tam stanowisku , ale dodatkowo wyjaśnili dokładnie , na czym praca wnioskodawcy polegała. Z zeznań świadków wynika po pierwsze, że pracodawca (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) była to duża firma budowlana, prowadząca około 70 budów, w tym budowę wielkich obiektów przemysłowych – fabryki (...), zakładów (...), Centrum (...) czy zakładów (...) w W.. Zatrudniała około 3000 pracowników. Prace na budowach były podzielone między wyspecjalizowane brygady – murarzy , stolarzy, cieśli itd. Świadek M. Ł. zeznał (k.65-66 akt), że wnioskodawca pracował m.in. przy budowie fabryki (...) w brygadzie cieśli, którzy stawiali rusztowania. Były to lata 1973-1974. Przy czym na stronie internetowej Fabryki (...) można przeczytać ,że „uchwałą Rządu z 1972 r. przystąpiono do budowy nowej fabryki przy ul. (...).Budowę ukończono po 24 miesiącach”, co dodatkowo potwierdza prawdziwość zeznań świadka. Świadek zeznał też ,że w latach 1975-1977 razem z wnioskodawcą pracowali przy budowie zakładów (...) . Okoliczności te w całości potwierdził R. M., który w latach 1972-1980 był kierownikiem budowy na budowie zarówno fabryki (...), zakładów (...), jak też na budowie zakładów (...) oraz K. G. i R. O. (k.67-68 akt) . Wszyscy czterej świadkowie zgodnie podali, że wnioskodawca od około 1973r. pracował wyłącznie w brygadzie cieśli, która zajmowała się głównie stawianiem rusztowań na poszczególnych budowach. Przy czym z zeznań świadków nie wynika, aby to były rusztowania drewniane, co zarzuca apelujący. Natomiast ze świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach wynika jednoznacznie, że były to prace przy montażu konstrukcji metalowych. Jednocześnie świadkowie niesprzecznie opisali charakter pracy brygady cieśli na poszczególnych budowach. Pracodawca zajmował się budową bardzo dużych obiektów przemysłowych – dużych fabryk, co potwierdza prawdziwość zeznań świadków, że brygada cieśli zajmowała się wykonywaniem rusztowań zarówno wewnątrz , jak i na zewnątrz budowanych obiektów, hal przemysłowych . Przykładowo na terenie budowy fabryki (...) stawiane przez brygadę cieśli rusztowania miały szerokość do 15 metrów i były stawiane na wysokość około 30 metrów. Świadek M. Ł. podał ,że wykonywano też rusztowania o wymiarach 20 na 50 metrów. Jak ustalił Sąd Okręgowy na podstawie zeznań ww. świadka, jak brygada cieśli skończyła stawiać jedne rusztowania, zajmowała się wykonywaniem następnych. Po ich skończeniu musieli wrócić, aby zdemontować poprzednie i zainstalować w kolejnym miejscu. Z zeznań R. M. wynika (k.67 akt), że rusztowania były też stawiane w okresie zimowym, ponieważ montowano je zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz budynków. W jego ocenie brygady cieśli nie wykonywały typowych prac przy stawianiu rusztowań tylko około 2-3 tygodnie w roku , co słusznie uznał Sąd Okręgowy za okoliczność pozostającą bez wpływu na ocenę stałości pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach .

Z uwagi na treści powołanych zeznań czterech świadków oraz wobec zapisów w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach potwierdzających ,że w trakcie zatrudnienia wnioskodawcy na stanowisku cieśli wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu prace ujęte w wykazie prac w szczególnych warunkach, spór sprowadza się do tego, w jakim okresie wnioskodawca wykonywał pracę cieśli, ponieważ pracodawca i jego następca prawny potwierdzili, że na tym stanowisku pracował od 1 maja 1978r. Wcześniej wykonywał pracę robotnika budowlanego. Z przytoczonych wyżej zeznań czterech świadków wynika co prawda,że wnioskodawca wykonywał pracę na stanowisku cieśli już od 1973r., ale zeznania świadków, jak słusznie przyjął Sąd I instancji, nie mogą być w tym wypadku wystarczającym dowodem przeciwko prawdziwości dokumentów. Istotnym dowodem, na którym Sąd I instancji oparł ustalenia odnośnie początku okresu zatrudnienia wnioskodawcy na stanowisku cieśli, jest protokół z posiedzenia Komisji Kwalifikacyjnej z 31 grudnia 1975r. , z którego wynika, że wnioskodawca zdobył praktykę w zawodzie cieśli , pracując na tym stanowisku od 2 grudnia 1973r. do 31 grudnia 1975r., kiedy zdał egzamin teoretyczny i praktyczny oraz otrzymał angaż 8,50 zł. za godzinę w zawodzie cieśli. Dokument ten zasadnie poddaje w wątpliwość wiarygodność zapisu w świadec-

twie pracy i świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach co do daty , od której wnioskodawca faktycznie wykonywał obowiązki cieśli. Jest to oryginalny dokument źródłowy, z którego wynika ,że wnioskodawca pracował na stanowisku cieśli od 2 grudnia 1973r. Nadto treść kwestionariusza osobowego potwierdza, że wnioskodawca wykonywał pracę na stanowisku cieśli, a dokument ten sporządzono 16 września 1977r. (a wiec również przed datą wskazaną w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach). Organ rentowy zarzucił też, że sam wnioskodawca w swoich zeznaniach podał, że zaczął pracować na stanowisku cieśli w 1978r. (k.10 akt). Jednakże , jak wynika z przesłuchania strony, dowód ten jest obciążony szeregiem błędów. Wnioskodawca myli daty, stwierdza ,że pracodawca nie uwzględnił mu okresu pracy w szczególnych warunkach do 1987r., co jest sprzeczne z treścią ww. świadectwa. Wskazał, że kurs na stanowisko cieśli odbył w 1978r. w sytuacji, gdy z ww. protokołu Komisji Kwalifikacyjnej wynika, że było to 31 grudnia 1975r. Tym samym wiarygodność dowodu z przesłuchania strony jest bardzo ograniczona , co konsekwentnie przyjął Sąd I instancji, odmawiając uwzględnienia na tej podstawie kolejnego okresu zatrudnienia w (...) spółce z o.o. w Ł. do okresu pracy szczególnych warunkach. W rezultacie nie można zarzucić ustaleniom Sądu Okręgowego, w szczególności w zakresie przyjęcia daty początkowej zatrudnienia na stanowisku cieśli, dowolności. Sąd dokonał oceny zgromadzonych dokumentów, uwzględniając, przy występujących rozbieżnościach, oryginalne dokumenty źródłowe, po przeprowadzeniu ich logicznej analizy, co nie narusza zasad swobodnej oceny dowodów. Ponadto te ustalenia zostały potwierdzone zeznaniami czterech obcych świadków i jest to dodatkowa okoliczność uzasadniająca przyjęcie ,że wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach na stanowisku cieśli co najmniej od zakończenia zasadniczej służby wojskowej , tj. od 15 stycznia 1975r.

Nadto, wbrew twierdzeniom apelującego, Sąd I instancji przy określaniu prac w szczególnych warunkach wykonywanych przez wnioskodawcę w spornym okresie prawidłowo powołał obowiązujący wykaz A, stanowiący załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), w którym w dziale V pod poz.5 wskazano prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości ( str.6 uzasadnienia –k.75 akt) . Natomiast przepisy resortowe zostały powołane pomocniczo. Ponieważ są w nich wyszczególnione konkretne stanowiska pracy ( w dziale V pod poz. 5 ,pkt 3 jest wskazane stanowisko cieśli wykonującego prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości ) i pozwala to na prawidłowe przyporządkowanie zajmowanego stanowiska do danego rodzaju pracy opisanej ogólnie w cyt. zał. do rozporządzenia. Wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Taki wykaz resortowy ułatwia identyfikację określonego stanowiska pracy jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach – zwłaszcza gdy w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia nie wymienia się konkretnych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym ( tak jak w niniejszej sprawie). Innymi słowy, zarządzenia resortowe mogą mieć znaczenie jedynie w sferze dowodowej (por. wyrok SN z 22.04.2011r. w sprawie o sygn. akt I UK 351/10). Dodatkowo na te przepisy resortowe powołano się też w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Apelujący zarzucił również naruszenie art.100 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków do nabycia tego prawa. Sąd ustalił tę datę na 15 listopada 2012r., mając na uwadze ,że wniosek o emeryturę złożono 14 listopada 2012r. W ocenie apelującego należałoby przyjąć za prawidłową datę 14 listopada 2012r. Stanowisko apelującego jest błędne , ponieważ ustawa odróżnia moment powstania prawa (tj. spełnienie warunków - art. 100) od momentu wypłaty świadczenia (tj. co do zasady nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku lub wydania decyzji z urzędu - art. 129 ust. 1). W rezultacie, mając na uwadze , że wnioskodawca skończył 60 lat w dniu 13 listopada 2012r. , jest to ewentualna data, o jakiej mowa w powołanym przez apelującego art.100 ust.1. Ponieważ jednak wnioskodawca, reprezentowany przez fachowego pełnomocnika, nie kwestionuje ustalonej wyrokiem Sądu daty przyznania mu prawa do świadczenia , brak było podstaw do zmiany wyroku na podstawie art.386§1 k.p.c. na niekorzyść apelującego z uwagi na treść art.384 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe rozważania, należało przyjąć, że ubezpieczony legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, uzasadniającym przyznanie prawa do emerytury na podstawie art.184 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z art.32 tej ustawy. W rezultacie zaskarżony wyrok uznano za prawidłowy , zgodny z ustalonym stanem faktycznym, jak też obowiązującymi przepisami prawa i dlatego na podstawie art.385 kpc apelacja organu rentowego, jako pozbawiona uzasadnionych podstaw, podlegała oddaleniu . Na podstawie art. 98§1 i 3 k.p.c. oraz § 12 ust. 2 i §13 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163 poz.1348 ze zm.) orzeczono o obowiązku zwrotu kosztów procesu na rzecz wnioskodawcy (pkt 2 wyroku).