Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 grudnia 2020 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:
Przewodniczący: sędzia Małgorzata Radomska-Stęplewska (spr.)

Sędziowie: Ryszard Małecki

Katarzyna Sokólska (del.)

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2020 roku w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku J. G., H. G. (1), T. G., S. G. i M. R. ( jako następców prawnych H. G. (2))

przy udziale (...) Sp. z o. o. z siedzibą w P.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Złotowie

z dnia 30 listopada 2016 r.

sygnatura akt I Ns 125/15

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawców kwotę 274 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu odwoławczym.

Ryszard Małecki Małgorzata Radomska-Stęplewska Katarzyna Sokólska

UZASADNIENIE

H. G. (2) po ostatecznym sprecyzowaniu swojego żądania wystąpił do Sądu z wnioskiem o ustanowienie o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu obciążającej nieruchomość stanowiącą działkę ewidencyjną nr (...) dla której Sąd Rejonowy w Z. prowadzi księgę wieczystą nr (...) na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P., której treścią jest znoszenie prawa wstępu, posadowienia, utrzymywania napowietrznej linii energetycznej wysokiego napięcia 110 kV o łącznej długości 700,92 metrów opartej na dwóch podporach czterosłupowych, której treścią jest znoszenie prawa wstępu, posadowienia, utrzymywania napowietrznej linii energetycznej średniego napięcia 15 kV o łącznej długości 787,46 metrów opartej na siedmiu podporach jednosłupowych i dwóch podporach dwusłupowych, której treścią jest znoszenie prawa wstępu i korzystania z drogi linii wysokiego i średniego napięcia, której treścią jest znoszenie używania i korzystania z pasa gruntu o łącznej powierzchni 3,8723 ha stanowiącej strefę ochronną- strefę technologicznego korzystania, której treścią jest znoszenie prawa wstępu na nieruchomości obciążonej stanowiącą działkę ewidencyjną nr (...) dla której Sąd Rejonowy w Z. prowadzi księgę wieczystą nr (...) na powierzchni i nad powierzchnią tej nieruchomości oraz prawa korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji urządzeń przesyłowych w postaci linii energetycznych oraz słupa energetycznego. Za ustanowienie służebności wnioskodawca domagał się zasądzenia od uczestnika kwoty 128.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 128.000,00 zł od dnia wydania postanowienia do dnia zapłaty. Nadto domagał się zasądzenia od uczestnika na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego oraz opłatą skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik (...) Sp. z o.o. w P. wniósł o oddalenie wniosku w całości oraz o zasądzenie na rzecz uczestnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Postanowieniem z dnia 30 listopada 2016 r., wydanym w sprawie I Ns 125/15, Sąd Rejonowy w Złotowie ustanowił na rzecz uczestnika (...) sp. z o.o. w P. na nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...) położonej w Z., gmina Z., KW nr (...) Sądu Rejonowego wZ. stanowiącej aktualnie własność wnioskodawcy H. G. (2) służebność przesyłu polegającą na znoszeniu istnienia na nieruchomości obciążonej urządzeń i instalacji energetycznych oraz na prawie korzystania z tej nieruchomości w zakresie niezbędnym do eksploatacji, konserwacji, remontów i modernizacji tych urządzeń wraz z prawem wejścia i wjazdu na jej teren sprzętem do tego niezbędnym, o przebiegu i powierzchni ustalonej w opinii biegłego geodety G. Ś. z dnia 27.11.2015 roku (k. 411-456 i 469-470), którą to opinię uczynił integralną częścią niniejszego postanowienia (pkt 1.), zasądził od uczestnika (...) sp. z o.o. w P. na rzecz wnioskodawcy jednorazowe wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu w kwocie 127.652,00 zł (pkt 2.) i kwotę 8.297,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 3.), nakazał ściągnąć od uczestnika (...) sp. z o.o. w P. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Złotowie kwotę 1.839,56 zł tytułem kosztów postępowania poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Złotowie (pkt 4.).

Postanowieniem dnia 12 stycznia 2018 r. Sąd Rejonowy zawiesił postępowanie z dniem 1 września 2017 r. z uwagi na śmierć wnioskodawcy.

Postanowieniem z dnia 10 grudnia 2019 r. Sąd Rejonowy podjął postępowanie z udziałem następców prawnych wnioskodawcy: J. G., H. G. (1), T. G., S. G., M. R..

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy poczynił następujące rozważania:

Według oceny Sądu I instancji na gruncie obowiązującego prawa nie jest możliwe nabycie przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, czego stwierdzenia domagał się uczestnik postępowania w odpowiedzi na wniosek. Niezależnie od obszernych wywodów Sądu na temat braku prawnych podstaw zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, Sąd ten uznał, że uczestnik nie udowodnił, że on i jego poprzednicy prawni korzystali z widocznych urządzeń przez okres niezbędny do zasiedzenia służebności. Dowody w tym zakresie obciążały uczestnika. Uczestnik nie wykazał również w sposób niewątpliwy, kiedy poszczególne urządzenia przesyłowe istniejące na nieruchomościach wnioskodawcy zostały pobudowane, wskazał jedynie protokoły odbiorów, które nie dotyczyły wszystkich instalacji i nie określały ściśle daty wybudowania a jedynie odbioru instalacji.

Powołani przez Sąd biegli oznaczyli przebieg linii przesyłowej przez nieruchomość wnioskodawcy, niezbędny do korzystania z urządzeń pas służebności, określając przy tym powierzchnię zajętą na te potrzeby. Ustalenia te podzielił w całości Sąd Rejonowy. W kwestii wysokości wynagrodzenia Sąd odwołał się do opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości.

Apelację od powyższego postanowienia wywiódł uczestnik postępowania.

Apelujący reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika zaskarżył orzeczenie w całości. Sądowi Rejonowemu zarzucił naruszenie:

1.  art. 172 k.c. w zw. z art. 176 k.c. oraz art. 352 k.c. poprzez błędną wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie, polegające na uznaniu, iż uczestnik nie nabył poprzez zasiedzenie prawa służebności przesyłu bądź prawa służebności gruntowej o treści służebności przesyłu polegającej na trwałym korzystaniu z urządzeń elektroenergetycznych znajdujących się na nieruchomości wnioskodawcy, w szczególności w zakresie pkt. 11 odpowiedzi na wniosek,

2.  art. 305 1 i art. 305 2 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 361, 362 i 363 k.c. poprzez przyjęcie, iż składnikiem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu jest odszkodowanie („ekwiwalent”) za obniżenie wartości nieruchomości (szkoda trwała), w sytuacji w której prawo własności nieruchomości zostało nabyte przez wnioskodawcę z istniejącą infrastrukturą przesyłową, tym samym o niższej wartości, a ponadto w sytuacji w której wnioskodawca nie udowodnił istnienia szkody,

3.  art. 7 k.c. oraz art. 224 k.c. w zw. z art. 340 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, które polegało na uznaniu, iż domniemanie dobrej wiary, działające na korzyść uczestnika zostało obalone, a stan świadomości uczestnika istniejący do momentu wezwania do ustanowienia służebności przesyłu w przedmiotowej sprawie zakładał przyjęcie istnienia po stronie uczestnika złej wiary w okresie sprzed wezwania,

4.  art. 348 i 340 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że uczestnik nie wykazał przeniesienia posiadania i w konsekwencji przyjęcie, że domniemanie ciągłości posiadania zostało przez wnioskodawcę obalone, podczas gdy ze znajdujących się w aktach sprawy dokumentów w sposób jasny i oczywisty wynika następstwo prawne kolejnych podmiotów,

5.  art. 305 1 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 156 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez przyjęcie, że wiążąca dla Sądu jest opinia biegłego rzeczoznawcy majątkowego, która ustala wartość nieruchomości wg stanu na 2016 r. i przyjęcia jej jako wiążącej dla ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności pomimo tego, że od daty jej sporządzenia upłynął ponad rok,

6.  art. 609 i 610 k.p.c. w zw. z art. 328 ust. 2 k.p.c. poprzez ich zastosowanie i uznanie przez Sąd, iż zgłoszony przez uczestnika zarzut zasiedzenia służebności przesyłu i zarzut zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu nie mógł zostać badany w niniejszym postępowaniu, jak został zgłoszony zbyt ogólnikowo, pomimo iż zarzut zasiedzenia miał charakter niweczący żądanie wnioskodawcy i nie prowadził do stwierdzenia zasiedzenia w przedmiotowej sprawie, a ponadto należało zbadać zasiedzenie na rzecz uczestnika, zgodnie z jego wnioskiem,

7.  art. 233 k.p.c. w zw. z art. 230, 231 i 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że uczestnik nie wykazał:

a)  faktu przeniesienia posiadania urządzeń elektroenergetycznych ze Skarbu Państwa na rzecz poprzednika prawnego

b)  faktu daty objęcia urządzeń i służebności w posiadanie (tj. wskazanie daty początkowej korzystania z urządzeń)

c)  faktu daty przeniesienia posiadania urządzeń i służebności z (...) S.A. na rzecz uczestnika

d)  faktu korzystania z urządzeń w zakresie posiadania służebności,

2.  art 308 i 309 k.p.c. i 245 k.p.c. polegające na odmowie przyznania kserokopiom przedłożonym w sprawie przez uczestnika waloru prawdziwości, potwierdzającej, że stanowią nośnik postaci oryginału dokumentu, który został utrwalony, co miało wpływ na wynik niniejszej sprawy, w szczególności ponieważ utrwalone dokumenty wskazują na daty posadowienia i uruchomienia urządzeń przesyłowych oraz potwierdzają dobrą wiarę uczestnika i jego poprzednika w zakresie posadowienia urządzeń i korzystania z nieruchomości w zakresie służebności,

3.  naruszenie art. 520 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 520 § 2 k.p.c. i niezastosowanie art. 520 § 1 k. p. c., co skutkowało obciążeniem uczestnika kosztami postępowania w całości.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o:

I.  rozpatrzenie przez Sąd II instancji zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu i zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu,

II.  zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku w całości oraz obciążenie wnioskodawcy kosztami za I instancję na podstawie art. 520 k.p.c., ewentualnie o zmniejszenie przyznanego wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu do kwoty 62.433 zł, tj. bez uwzględnienia składnika w postaci zmniejszenia wartości nieruchomości,

III.  zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania za II instancję wg norm przepisanych oraz zasądzenie na rzecz uczestnika kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawcy wnieśli o jej oddalenie oraz zasądzenie od uczestnika na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika postępowania okazała się niezasadna. Podniesione w niej zarzuty nie mogły doprowadzić do zmiany zaskarżonego postanowienia w kierunku postulowanym przez apelującego.

Sąd Okręgowy zaaprobował ustalenia Sądu Rejonowego i poczynione na ich podstawie rozważania prawne w zakresie, w jakim wynikało z nich, że uczestnik postępowania nie wykazał, by od czasu objęcia przez jego poprzedników prawnych w posiadanie urządzeń przesyłowych znajdujących się na nieruchomości stanowiącej uprzednio własność H. G. (2), upłynął okres wymagany przepisami prawa do stwierdzenia zasiedzenia służebności.

W szczególności Sąd II instancji zważył, że uczestnik nie wykazał daty wybudowania urządzeń przesyłowych na nieruchomości wnioskodawcy i daty rozpoczęcia korzystania z nich. Takich informacji uczestnik nie podał, nie wynikają one również z załączonych dokumentów. Sąd Okręgowy zauważa, że w odpowiedzi na wniosek uczestnik zawarł jedynie ogólne informacje, że napowietrzna linia średniego napięcia 15 kV K. z odgałęzieniem na stacje Z. (...) została pobudowana w latach 70-tych (1977 r.), a odgałęzienie, które przebiega przez nieruchomość wnioskodawcy w latach 80-tych (1983 r.). Z kolei napowietrzna linia wysokiego napięcia 110 kV relacji GPZ Z. – GPZ J. pobudowana została w latach 80-tych (1987 r.). Jednocześnie pełnomocnik uczestnika podał, że w 1986 r. realizowano remont kapitalny tej linii. Analizując we własnym zakresie dokumentację dołączoną do odpowiedzi na wniosek, Sąd II instancji ustalił, że wśród załączników nadesłanych przez uczestnika znajduje się protokół odbioru linii 110 kV Z.-J. z 16 września 1987 r., a w nim zalecenia i uwagi komisji: „Linia do chwili stworzenia warunków technicznych podania napięcia 110 kV będzie pracowała na napięciu 15 kV”, „Linia może być przyjęta do eksploatacji” (k. 79 i 80), protokół odbioru po remoncie kapitalnym linii 110 kV J. Z. z 16 września 1987 r. nr (...) (k. 87) oraz protokół nr (...), który dotyczy linii średniego napięcia 15 kV w PGR w Z. - odbiór techniczny stacji transformatorowej typu STSa 20/250 i linii w dniu 15 listopada 1983 r., przy czym nie wynika z niego, jakich dotyczy konkretnie nieruchomości – numerów działek, w szczególności czy dotyczy linii przebiegającej przez nieruchomość wnioskodawcy (k. 94). Wbrew przekonaniu apelującego Sąd Rejonowy nie naruszył art.172 k.c. w zw. z art. 176 k.c. oraz art. 352 k.c. w sposób opisany w apelacji oraz art. 233 k.p.c. w zw. z art. 230, 231 i 232 k.p.c. w zakresie w jakim przyjął, że uczestnik nie wykazał daty objęcia urządzeń i służebności w posiadanie (tj. daty początkowej korzystania z urządzeń). Przede wszystkim załączone do odpowiedzi na wniosek dokumenty nie pozwalały na poczynienie ustaleń, że upłynął wymagany prawem okres posiadania urządzeń przesyłowych, o czym była mowa wyżej. Jeśli chodzi o linię 110 kV, zważyć należy, że z uwagi na datę odbioru wspomnianej linii (16 września 1987 r.), termin zasiedzenia upłynąłby najwcześniej 16 września 2017 r. Tymczasem wnioskodawca 11 grudnia 2013 r. skutecznie przerwał jego bieg występując do Sądu Rejonowego z wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu obejmującej m.in. tę linię. Z kolei w przypadku linii 15 kV załączona dokumentacja w postaci protokołu nr (...) była niewystarczająca do ustalenia, czy odnosił się on do linii, która przebiega przez nieruchomość wnioskodawcy, a także od kiedy ewentualnie rozpoczęła się jej eksploatacja (nastąpiło podłączenie urządzeń do sieci). W kontekście powyższego Sąd II instancji wskazuje, że nie podziela ustalenia Sądu I instancji o niewykazaniu przez uczestnika przeniesienia posiadania spornych urządzeń przesyłowych ze Skarbu Państwa na rzecz jego poprzednika prawnego. W ocenie Sądu Okręgowego nie było podstaw, by kwestionować ww. okoliczności, tym bardziej, że wnioskodawca nie podważał wiarygodności twierdzeń uczestnika zawartych w piśmie z 28 kwietnia 2014 r. (k. 201) i jego załączników dotyczących przeniesienia posiadania. Uzasadnione wątpliwości Sądu odwoławczego budziło to, że uczestnik nie wskazał początkowej daty tego posiadania, od której można by liczyć bieg terminu zasiedzenia, o czym wspomniano wcześniej. Z przedstawionych względów zarzuty naruszenia art. 348 i 340 k.c. oraz art. 233 k.p.c. w zw. z art. 230, 231 i 232 k.p.c. w części, w jakiej Sąd Rejonowy ustalił, że uczestnik nie wykazał przeniesienia posiadania urządzeń elektroenergetycznych ze Skarbu Państwa na rzecz poprzednika prawnego, jakkolwiek trafne, były bezprzedmiotowe w kontekście oceny prawidłowości zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Niezasadny w całości był natomiast zarzut naruszenia art. 7 k.c. oraz art. 224 k.c. w zw. z art. 340 k.c.

Z art. 7 k.c. wynika domniemanie dobrej wiary działające na korzyść posiadacza, na które powoływała się apelująca; takie domniemanie może jednak być obalone. Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z 8 grudnia 2016 r., III CZP 86/16, rozstrzygając czy uzyskanie posiadania służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu nastąpiło w złej wierze należy mieć na względzie całokształt okoliczności poprzedzających i towarzyszących uzyskaniu posiadania służebności; domniemanie dobrej wiary jest obalone, gdy z całokształtu okoliczności wynika, że przedsiębiorca przesyłowy w chwili uzyskania posiadania wiedział lub powinien był wiedzieć przy zachowaniu wymaganej staranności, że do nieruchomości, na której zlokalizowane są urządzenia przesyłowe, nie przysługuje mu prawo o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Sąd Okręgowy nie podziela w tym względzie wyrażonego w apelacji uczestnika poglądu, nawiązującego do postanowienia Sądu Najwyższego z 5 lipca 2012 r., IV CSK 606/11, że uczestnikowi należałoby przyznać przymiot dobrej wiary w zakresie posiadania służebności z uwagi na zasady współżycia społecznego, przy uwzględnieniu zachowania wnioskodawców i ich poprzednika prawnego oraz „szczególnego stanu i kontekstu, który wytworzył się i utrwalił między stronami”. Jest to wyłącznie gołosłowne stwierdzenie, a okoliczności przedmiotowej sprawy nie mają żadnego wyjątkowego charakteru, który skłaniałby do rozumienia dobrej wiary tak, jak czyni to uczestnik postępowania. Pogląd, do którego odwołał się apelujący, o ile może być i jest niekiedy przyjmowany w odniesieniu do tzw. roszczeń uzupełniających przysługujących właścicielowi nieruchomości względem podmiotu władającego jego rzeczą bez tytułu prawnego, nie daje się obronić na gruncie prawa rzeczowego i instytucji zasiedzenia. W przytoczonym wyżej najnowszym orzeczeniu dotyczącym tej kwestii Sąd Najwyższy wyraźnie nawiązał do tradycyjnego pojęcia dobrej wiary, co Sąd Okręgowy w składzie orzekającym uznaje za trafne.

Jak trafnie wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 8 grudnia 2016 r., III CZP 86/16, obala niewątpliwie domniemanie dobrej wiary nieuprawnionego posiadacza nieruchomości w zakresie treści służebności przesyłu wykazanie w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia lub w innej sprawie przy rozstrzyganiu podniesionego w niej zarzutu zasiedzenia, że uzyskał on władztwo całkowicie samowolnie, tj. nie zawierając odpowiedniej umowy z właścicielem, ani nie uzyskując odpowiedniej decyzji administracyjnej na podstawie właściwych przepisów. Takimi decyzjami były decyzje wydane na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (j.t. Dz.U.1974.10.64 ze zm.) oraz art. 70 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami (j.t. Dz.U.1991.30.127 ze zm.). Podobnie obala domniemanie dobrej wiary wykazanie uzyskania władania nieruchomością, w zakresie niezbędnym do założenia urządzeń przesyłowych, na podstawie aktów, których cel i skutki są inne niż decyzji opartych na art. 35 ust. 1 u.w.n. lub art. 70 ust. 1 u.g.n.; należały do nich np. decyzja wydana na podstawie art. 42 u.w.n. lub art. 72 u.g.g., zezwalające wyłącznie na czasowe zajęcie nieruchomości bądź decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji. Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy, od inwestorów w dziedzinie sieci przesyłowych można wymagać wiedzy, że takie akty (decyzje) nie dawały wymaganego uprawnienia do zainstalowania urządzenia przesyłowego i przeprowadzania czynności związanych z jego obsługą. Wymaganie takiej wiedzy od tych inwestorów przesądza więc o ich złej wierze w omawianych przypadkach co do uzyskanego władania nieruchomością w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu. Domniemanie dobrej wiary działa natomiast na korzyść podmiotu, (1) który uzyskał decyzję opartą na art. 35 ust. 1 ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości oraz art. 70 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami następnie wyeliminowaną z obrotu z mocą wsteczną (dopóki nie zostanie wykazane, że posiadacz w chwili uzyskania posiadania wiedział albo powinien wiedzieć o faktach uzasadniających później stwierdzoną nieważność decyzji; por. wyrok Sądu Najwyższego z 20 września 2001 r., II CKN 277/99), (2) który zawarł z zachowaniem wymaganej formy (art. 113 § 2 pr. rzecz.) umowę ustanowienia przewidzianej w art. 175 pr. rzecz. służebności przesyłu, która okazała się nieważna z innych przyczyn niż dotyczące formy (dopóki nie zostanie wykazane, że posiadacz w chwili uzyskania posiadania wiedział o nieważności umowy lub o zdarzeniach, z których można było wyprowadzić wniosek o jej nieważności bądź że jego niewiedza była skutkiem niezachowania wymaganej staranności), (3) który powołuje się na uzyskanie zgody właściciela nieruchomości na przeprowadzenie urządzeń przesyłowych (o ile nie zostanie wykazany brak podstaw do stwierdzenia, że doszło do zawarcia umowy o określonej treści w wyniku negocjacji nakazanych przez ustawę przed podjęciem decyzji ograniczającej własność nieruchomości przez zezwolenie założenia na niej urządzeń przesyłowych; od inwestorów w dziedzinie sieci przesyłowych można bowiem wymagać wiedzy na temat przesłanek zawarcia odpowiedniej umowy w tej materii).

Jak wcześniej wskazano, uczestnik nie naprowadził w rozpoznawanej sprawie żadnych okoliczności faktycznych z katalogu okoliczności wskazanych przez Sąd Najwyższy jako przemawiające za dobrą wiarą w momencie objęcia nieruchomości w posiadanie. Na gruncie zebranego w sprawie materiału uprawniony jest bowiem wniosek, że poprzednik prawny uczestnika objął nieruchomość w posiadanie samowolnie, bez istnienia podstawy stwarzającej po jego stronie przymiot działania w dobrej wierze.

W konsekwencji odmowa uwzględnienia domniemania dobrej wiary, na którą powoływał się uczestnik, nie stanowiła w okolicznościach sprawy naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów wymienionych w apelacji, tj. art. 7 k.c. i 224 k.c. w zw. z art. 340 k.c.

Przy uwzględnieniu powyższych ustaleń i treści apelacji nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy twierdzenia uczestnika dotyczące potrzeby i możliwości badania przez Sąd w niniejszym postępowania zarzutów odnoszących się do norm art. 609 i 610 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. Okazały się one nietrafne z tego względu, że nie mogło dojść do naruszenia ww. norm w niniejszym postępowaniu, w którym nie były stosowane (zaś uczestnik zarzucał ich „zastosowanie”).

Przechodząc do omówienia zarzutu naruszenia 305 ( 1) i 305 ( 2) § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 361, 362 i 363 k.c., który według apelującego polegać miał na uznaniu, że wnioskodawcy należy się wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności przesyłu, w skład którego wchodzi składnik w postaci odszkodowania za obniżenie wartości nieruchomości, pomimo iż wnioskodawca nabył własność przedmiotowej nieruchomości wraz z siecią po obniżonej wartości oraz pominięciu braku wykazania przez wnioskodawcę faktu zaistnienia i wysokości ewentualnego uszczerbku, wskazać należy, że w ocenie Sądu Okręgowego był on w całości chybiony.

Zgodnie z art. 305 2 § 2 k.c. właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu. Nie ma żadnych ustawowych „wskazówek”, jak określić wysokość tego wynagrodzenia. Charakter służebności przesyłu sprawia, że wynagrodzenie za jej ustanowienie niezwykle trudno jest wyliczyć na podstawie korzyści, które uprawniony przedsiębiorca czerpie z prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, chociaż wykorzystanie obciążonej służebnością nieruchomości jest czynnikiem pozwalającym na działanie jego przedsiębiorstwa w określonej skali i w określony sposób. Jeśli wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu nie rozważa się z perspektywy korzyści czerpanych z wykorzystania cudzej nieruchomości przez przedsiębiorcę, który sprzedaje energię lub świadczy inne usługi przy jej wykorzystaniu w większym lub mniejszym rozmiarze, to pozostaje ocenić je z perspektywy interesów ekonomicznych właściciela nieruchomości obciążonej. Przy ustalaniu wysokości należnego wynagrodzenia trzeba pamiętać, że nieruchomość jest rzeczą o określonych właściwościach, której wartość jest determinowana przez położenie, przeznaczenie, kształt, sposób zagospodarowania, walory estetyczne jej samej i otoczenia. Zmiana w obrębie tych parametrów oczywiście wpływa na wartość nieruchomości, zwiększając ją lub obniżając. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że wynagrodzenie za obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu musi być indywidualizowane, stosownie do doniosłych dla jego określenia okoliczności konkretnego przypadku. Brak jest podstaw do twierdzenia, że wynagrodzenie to nie może być obliczone na podstawie różnicy między wartością nieruchomości bez obciążenia oraz wartością tej samej nieruchomości z obciążeniem spowodowanym ustanowieniem określonej służebności. Nie ma żadnych przeszkód, by wynagrodzenie za ustanowioną służebność, zarówno ustalone przez strony umownie, jaki i określone orzeczeniem sądu, kompensowało właścicielowi ten uszczerbek w jego majątku, który jest konsekwencją obniżenia się wartości nieruchomości, jako składnika jego majątku w związku z jej obciążeniem służebnością.

W kontekście powyższego bezzasadna okazała się argumentacja apelującego, bazująca na przeświadczeniu, że skoro wnioskodawca nabył własność nieruchomości objętej wnioskiem po obniżonej wartości oraz że urządzenia przesyłowe zostały tam posadowione na długo przed tym zdarzeniem, nie można mówić, że doznał jakiejkolwiek szkody z tytułu obniżenia wartości tej nieruchomości. Apelujący utrzymywał, że faktyczne zmniejszenie wartości nieruchomości nastąpiło w momencie pobudowania sieci, a tym samym skoro przedmiotem obrotu była nieruchomość o obniżonej wartości, ewentualnym poszkodowanym mógł być właściciel nieruchomości z okresu budowy, a nie wnioskodawca. Sąd Okręgowy zauważa, wbrew odmiennemu przekonaniu apelującego, że szkoda w postaci zmniejszenia wartości nieruchomości występuje wtedy, gdy ma charakter trwały i nieodwracalny, a zatem z momentem obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu. Tym samym stanowisko Sądu Rejonowego, w którym w ramach wynagrodzenia za ustanowienie służebności uwzględnił odszkodowanie z tytułu obniżenia wartości obciążonej nieruchomości, było prawidłowe.

Sąd odwoławczy nie podzielił również argumentacji dotyczącej wadliwego, zdaniem apelującego, zastosowania art. 305 1 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 156 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez przyjęcie, że wiążąca jest opinia biegłego rzeczoznawcy majątkowego, która ustala wartość nieruchomości wg stanu na 2016 r. pomimo tego, że od daty jej sporządzenia upłynął ponad rok. Przede wszystkim pełnomocnik apelującego pominął zasadniczą kwestię, że w dacie orzekania przez Sąd Rejonowy przedmiotowa opinia miała 4 miesiące, więc nie zachodziła potrzeba jej aktualizacji. Dopiero na skutek zgonu pierwotnego wnioskodawcy H. G. (2) już po wydaniu zaskarżonego postanowienia, postępowanie zostało zawieszone na okres blisko 2 lat w oczekiwaniu na zgłoszenie się jego spadkobierców. Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy w składzie niniejszym w pełni podziela pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2018 r. (III CSK 164/18), że wykorzystanie przez Sąd opinii biegłego, mimo braku wymaganej przepisem art. 156 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami klauzuli aktualizacyjnej, nie oznacza, że wniesiony środek odwoławczy jest oczywiście uzasadniony w sytuacji, w której strona skarżąca nie przytoczyła żadnych skonkretyzowanych twierdzeń, które wskazywałyby na zmianę uwarunkowań prawnych lub innych czynników rzutujących na wysokość szacunku, względnie wskazujących na odmienną wartość nieruchomości. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy pełnomocnik apelującego nie przytoczył żadnych okoliczności, które wskazywałby, że wystąpiły czynniki wpływające na dezaktualizację wartości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu ustalonej przez biegłego w opinii z dnia 26 lipca 2016 r.

W kwestii zarzutu naruszenia art. 308 i 309 k.p.c. i 245 k.p.c. polegającego na odmowie przyznania kserokopiom przedłożonym w sprawie waloru prawdziwości, Sąd Okręgowy wyjaśnia, że posłużenie się niepotwierdzoną kserokopią jako środkiem mającym posłużyć ustaleniu treści pisemnego dokumentu uznać należy za dopuszczalne tylko wówczas, kiedy z przyczyn faktycznych uzyskanie dostępu do oryginału lub wypisu lub odpisu funkcjonującego na prawach oryginału nie jest możliwe dla strony, a także dla sądu. Wówczas nie zachodzi niebezpieczeństwo obejścia przepisów o prowadzeniu dowodu z dokumentów (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2014 r., III CSK 254/13). Na gruncie rozpoznawanej sprawy nie budziło wątpliwości Sądu II instancji, że w oparciu o załączone kopie dokumentów Sąd Rejonowy nie był władny ustalić, kiedy dokładnie urządzenia przesyłowe znajdujące się na nieruchomości wnioskodawcy zostały pobudowane. Z tych przyczyn omawiany zarzut okazał się bezprzedmiotowy.

Sąd Okręgowy nie znalazł również podstaw do modyfikacji rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed Sądem I instancji . Zasady orzekania o kosztach postępowania nieprocesowego określone są w art. 520 k.p.c. i różnią się od zasad orzekania o kosztach procesu. Regułą jest rozstrzyganie o kosztach postępowania nieprocesowego w sposób określony w art. 520 § 1 k.p.c., a więc przez stwierdzenie, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie. Od powyższej reguły ustawodawca dopuszcza odstępstwa w § 2 i § 3 art. 520 k.p.c. W judykaturze od dawna utrwalony jest pogląd, obecny również w orzecznictwie Sądu Okręgowego w Poznaniu, że sprawa o ustanowienie służebności ma tego rodzaju charakter, że co do zasady stosuje się w niej zasady orzekania o kosztach przyjęte w art. 520 § 2 i § 3 k.p.c., w zależności od okoliczności. W sytuacji, gdy żądanie wnioskodawcy ustanowienia służebności przesyłu jest przez sąd uwzględniane co do zasady - przy sprzeciwie uczestnika postępowania i bezzasadności zarzutu zasiedzenia, którym się bronił - są podstawy do obciążenia uczestnika całością kosztów postępowania sądowego, które powstały na skutek odmowy polubownego uregulowania stanu prawnego w zakresie korzystania przez uczestnika z cudzej nieruchomości. Tym samym sformułowany w apelacji zarzut naruszenia art. 520 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 520 § 2 k.p.c. i niezastosowanie art. 520 § 1 k.p.c., co skutkowało obciążeniem uczestnika kosztami postępowania w całości, był niezasadny.

Skoro uczestnik nie przedstawił żadnych dowodów (w postaci dokumentów lub zeznań świadków), które pozwoliłyby ustalić moment wejścia w posiadanie przedmiotowej nieruchomości w celu posadowienia i korzystania z urządzeń przesyłowych, tym samym nie umożliwił poczynienia ustaleń co do początku biegu terminu zasiedzenia. Jednocześnie brak takich dokumentów oraz innych dowodów wskazujących na tryb wejścia w posiadanie gruntu w powyższym celu pozwalał obalić domniemanie dobrej wiary.

Reasumując, zarzut zasiedzenia sformułowany w sprawie przez uczestnika okazał się bezzasadny i odmowa uwzględnienia tego zarzutu nie stanowiła w okolicznościach sprawy naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów powołanych w apelacji

Nie znajdując zatem podstaw do zmiany zaskarżonego postanowienia, Sąd Okręgowy oddalił apelację w oparciu o art. 385 k.p.c. w zw. art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 3 k.p.c., uwzględniając wynik tego postępowania. Poniesione przez następców prawnych wnioskodawcy koszty obejmowały wynagrodzenie pełnomocnika, którego wysokość (240 zł) Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o § 5 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.) oraz opłaty skarbowe od pełnomocnictw w wysokości 34 zł (2 x 17 zł – k. 571-572).

Ryszard Małecki Małgorzata Radomska-Stęplewska Katarzyna Sokólska