Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 sierpnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2020 r. na rozprawie w Szczecinie

sprawy z powództwa E. N. i S. M.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej w S.

o ustalenie nieważności uchwały

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim

z dnia 12 lutego 2019r. sygn. akt I C 872/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że ustala nieważność uchwały Walnego Zgromadzenia Członków pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej w S. z dnia 18 czerwca 2018 roku o wykluczeniu powodów E. N. i S. M. z członkostwa w Spółdzielni Mieszkaniowej w S. i zasądza od pozwanej na rzecz każdego z powodów po 460,00 (czterysta sześćdziesiąt) złotych tytułem kosztów procesu,

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda E. N. kwotę 370,00 (trzysta siedemdziesiąt) złotych i na rzecz powoda S. M. kwotę 654,17 (sześćset pięćdziesiąt cztery 17/100) złotych, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Halina Zarzeczna Leon Miroszewski Artur Kowalewski

Sygnatura akt I ACa 507/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 12 lutego 2019 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt I C 872/18, Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim w punkcie I. oddalił powództwo E. N. oraz S. M. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej w S. o ustalenie nieważności uchwały, zaś w punkcie II. zasądził od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 636 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Zgodnie z ustaleniami Sądu Okręgowego w pozwanej Spółdzielni odbyło się w dniu 18.06.2018 r. walne zgromadzenie, zwołane przez jej zarząd. Porządek obrad obejmował przyjęcie regulaminu obrad walnego zgromadzenia, wybory do rady nadzorczej, podjęcie uchwał w przedmiocie sprawozdania finansowego, podziału nadwyżki finansowej, absolutorium dla członków zarządu, zmian w regulaminie rady nadzorczej, wreszcie – w sprawie zmian w statucie pozwanej spółdzielni. Przewidziano też w porządku obrad przedstawienie informacji o realizacji wniosków polustracyjnych z 2017 roku, a przed zamknięciem obrad sprawozdanie komisji uchwał i wniosków. Podczas Zgromadzenia większością głosów obecnych poszerzono porządek obrad o punkt dotyczący podjęcia uchwały w sprawie wyboru delegata na Regionalny Zjazd Delegatów Regionalnego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Mieszkaniowych w Z. i umieszczono go w pkt 9 porządku obrad.

Powodowie nie brali udziału w tym walnym zgromadzeniu. W jego trakcie uchwalono Regulamin obrad Walnego Zgromadzenia, który w § 9 między innymi stanowił, że członkowie pozwanej Spółdzielni wybierają ze swego grona komisję uchwał i wniosków w składzie 3 osób do rozpatrzenia pod względem formalnym i rzeczowym zgłoszonych wniosków oraz przedłożenie ich Walnemu Zgromadzeniu do uchwalenia. Podjęte zgodnie z porządkiem obrad Walnego Zgromadzenia inne uchwały nosiły odrębne numery.

W czasie trwania Walnego Zgromadzenia do Komisji uchwał i wniosków zgłoszono łącznie 3 wnioski, w tym wniosek M. D. i M. P. o wykluczenie obu powodów z członkostwa w Spółdzielni Mieszkaniowej. Zgodnie z porządkiem obrad Przewodnicząca komisji uchwał i wniosków D. D. zapoznała obecnych z wnioskami, które wpłynęły do Komisji, a następnie przedstawione wnioski Przewodniczący Walnego Zgromadzenia poddał jej pod głosowanie. Za przyjęciem wniosku głosowało 76 osób, 1 osoba była przeciw, a 2 się wstrzymały.

Przewodnicząca komisji zapoznała też z treścią protokołu Komisji uchwał i wniosków, który stanowił załącznik do protokołu. Z protokołu tego wynikało, iż przedkłada ona 10 uchwał i 3 wnioski do wykonania Radzie Nadzorczej i Zarządowi Spółdzielni Mieszkaniowej.

W dniu 26.07.2018r. powód E. N. złożył w pozwanej Spółdzielni pisemny wniosek o wydanie kserokopii szczegółowo wymienionych dokumentów Walnego Zgromadzenia Członków Spółdzielni z dnia 18.06.2018r., w tym wniosku nr 2 w sprawie wykluczenia powodów ze spółdzielni, protokołu Komisji uchwał i wniosków, protokołu posiedzeń rady nadzorczej z czerwca i lipca 2018r. W odpowiedzi pismem z dnia 7.08.2018r, uzyskał informację od pozwanej, że wnioski i ustalenia Komisji uchwał i wniosków zawarte są w protokole obrad Walnego Zgromadzenia, który znajduje się na stronie internetowej Spółdzielni, podobnie jak protokoły posiedzeń Rady Nadzorczej.

Po Walnym Zgromadzeniu z dnia 18.06.2018r. nie doręczono powodom żadnej uchwały ani pisma w przedmiocie wykluczenia ich z członkowstwa w spółdzielni. Nie zostali oni także w żaden sposób ograniczeni przez pozwaną w prawach wynikających z ich członkostwa w spółdzielni. Zdarzało się, że inni członkowie spółdzielni uważali, że powodowie zostali wykluczeni z członkostwa i komunikowali im to.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał powództwo za bezzasadne.

Sąd ten zauważył, że powodowie uzasadniając żądanie pozwu wskazali na art. 42 § 2 ustawy Prawo spółdzielcze, zgodnie z którym uchwała sprzeczna z ustawą jest nieważna. Zarzucali, że sprzeczność zaskarżonej uchwały z ustawą polega na naruszeniu przy jej podjęciu art. 41 §1 Prawa spółdzielczego, gdyż jej treść nie była ujęta w porządku obrad Walnego Zgromadzenia.

W ocenie Sądu Okręgowego tego rodzaju powództwo wniesione przez powodów znajduje podstawę w art. 189 k.p.c. Sąd Okręgowy zauważył zatem, że uwzględnienie powództwa z mocy powołanego przepisu wymaga istnienia po stronie powodowej interesu prawnego w żądaniu udzielenia ochrony prawnej przez wydanie wyroku ustalającego oraz istnienia bądź nieistnienia danego stosunku prawnego bądź prawa w zależności od rodzaju żądania udzielenia ochrony prawnej.

Sąd I instancji uznał, że powodowie w niniejszej sprawie nie wykazali, że posiadają interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności przedmiotowej uchwały. W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy wskazał, że wobec stanowiska pozwanej w przedmiotowej sprawie nie występuje w ogóle stan niepewności co do członkostwa powodów w pozwanej Spółdzielni. Zapewniła ona, że żadna uchwała przez żaden z jej organów nie została w tym przedmiocie podjęta, a głosowanie, które miało miejsce na Zgromadzeniu w dniu 18.06.2018r. miało jedynie za przedmiot wniosek panów D. i P. o wykluczenie powodów ze spółdzielni, który następnie mógł być co najwyżej przekazany do dalszego procedowania właściwemu organowi, co jednak, z uwagi na zmianę przepisów od 9.09.2017 roku, nie miałoby żadnych podstaw.

Co więcej, zdaniem Sądu Okręgowego także z zeznań samych powodów nie wynika, że po Walnym Zgromadzeniu z dnia 18.06.2018r. zostali oni przez pozwaną Spółdzielnię w jakikolwiek sposób ograniczeni w ich prawach wynikających członkostwa. W ocenie tego Sądu nie może dowodu na to stanowić przedłożone przez powoda E. N. pismo Spółdzielni w sprawie udostępnienia mu dokumentów z Walnego Zgromadzenia, gdyż nie zawiera ono wskazania o pozbawieniu go członkostwa. Zdaniem Sądu I instancji bez wpływu na ocenę interesu prawnego powodów pozostają subiektywne odczucia ich samych lub nawet innych członków spółdzielni co do skutków uchwały podjętej w przedmiocie wniosku o ich wykluczenie na Zgromadzeniu w dniu 18.06.2018 roku. Sąd ten zauważył, że interes prawny w rozumieniu przepisu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa. Niepewność ta powinna być jednak obiektywna, czyli zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko według odczucia powodów.

Sąd Okręgowy wskazał także na § 11 pkt 4 Regulaminu obrad dotyczącego czynności Komisji uchwał i wniosków, zgodnie z którym zarząd Spółdzielni na najbliższym Walnym Zgromadzeniu miał przestawiać informację o sposobie realizacji uchwał i wniosków podjętych przez Walne Zgromadzenie na poprzednim posiedzeniu. Użycie terminu „podjętych" wskazuje zdaniem sądu I instancji na potrzebę wyrażenia przez Walne Zgromadzenie stanowiska w przedmiocie wniosków zgłoszonych podczas jego trwania. Formą w jakiej to następuje jest uchwała. Punkt ten w ocenie Sądu Okręgowego stanowi dopełnienie § 9 ust. 1 pkt 2 Regulaminu obrad WZ o poddawaniu przez Komisję wniosków zgłoszonych w czasie zgromadzenia pod głosowanie. Zdaniem sądu I instancji z powyższego wynika, że Walne Zgromadzenie może wyrazić stanowisko w przedmiocie wniosków zgłoszonych do Komisji w trakcie trwania Walnego Zgromadzenia bez konieczności umieszczania ich w porządku obrad. Uchwały takie nie mają jednak charakteru czynności prawnych.

O jedynie opiniującym charakterze uchwały podważanej przez powodów świadczy zdaniem Sądu Okręgowego także to, że jak wynika z protokołu Komisji uchwał i wniosków przedkładała ona 10 uchwał i 3 wnioski do wykonania Radzie Nadzorczej i Zarządowi Spółdzielni Mieszkaniowej. W ocenie Sądu Okręgowego nie budzi wątpliwości w oparciu o analizę dokumentów, w szczególności protokołu Walnego Zgromadzenia, że 10 uchwal to uchwały merytoryczne podjęte na Walnym Zgromadzeniu stanowiące załączniki do protokołu. Natomiast 3 wnioski tam wskazane, to właśnie wnioski zgłoszone do Komisji uchwał i wniosków w trakcie trwania walnego zgromadzenia. Sąd Okręgowy nie podzielił argumentacji powoda E. N., że są to inne wnioski szczegółowo przez niego wskazane z odwołaniem się do protokołu Walnego Zgromadzenia, uznał bowiem, że wnioski, na które wskazuje powód nie wymagały już bowiem dalszej realizacji przez inne organy. Wskazał, że pierwszy ad. 4 protokołu dotyczył zamieszczenia dodatkowego punktu w porządku obrad, który po przyjęciu przez obecnych spowodował zmianę porządku obrad, a następnie został zrealizowany w formie uchwały (wybór delegata na Regionalny Zjazd Delegatów). Kolejne wnioski wskazywane przez powoda dotyczyły zmian regulaminu obrad i po odmowie ich przyjęcia podjęto uchwałę Nr (...) w sprawie uchwalenia regulaminu obrad. Trzeci wniosek to w istocie 3 wnioski dotyczące poprawek do zmian w statucie - po ich odrzuceniu podjęto uchwałę nr (...) w sprawie uchwalenia zmian statutu spółdzielni. Powyższe wnioski nie wymagały zatem dalszych czynności, a kwestie których dotyczyły zostały objęte uchwałami Walnego Zgromadzenia (nr (...), nr (...) i nr (...) ). Stąd też zdaniem Sądu I instancji 3 wnioski, o których mowa w protokole Komisji uchwał i wniosków to wnioski przedstawione przez Przewodniczącą Komisji w ramach pkt 17 porządku obrad Walnego Zgromadzenia i następnie poddane pod głosowanie.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał na kategorie uchwał podejmowanych przez Walne Zgromadzenia członków spółdzielni mieszkaniowych i stwierdził, że zaskarżoną przez powodów uchwałę w sprawie głosowania nad zgłoszonym do Komisji uchwał i wniosków wnioskiem o ich wykluczenie ze spółdzielni należy zaliczyć do kategorii uchwał stanowiących zalecenia do organów spółdzielni w określonych sprawach, uznanych przez walne zgromadzenie za ważne. Uchwała ta nie była zatem wielostronną czynnością prawną, która dochodzi do skutku przez akt głosowania. Sąd Okręgowy zauważył nadto, że przed zmianą przepisów ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych obowiązującą od 9.09.2017r. kwestie wykluczenia z członkostwa należały do kompetencji rady nadzorczej. Po zmianie przepisów ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych brak jest możliwości pozbawienia członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej w drodze wykluczenia.

Nie budziło zatem, zdaniem Sądu I instancji, żadnych wątpliwości, że na mocy zaskarżonej uchwały powodowie nie zostali w żaden sposób ograniczeni w prawach członków pozwanej Spółdzielni. Skoro zatem uchwała zaskarżona przez powodów nie spowodowała żadnej zmiany w sferze stosunku prawnego członkostwa, to brak jest - w ocenie Sądu Okręgowego - po stronie powodów interesu prawnego w domaganiu się ustalenia na podstawie art. 189 k.p.c. nieważności tej uchwały.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i art. l05 § 2 k.p.c. w zw. z § 8 ust. 1 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, mając na względzie wynik procesu. Uwzględnił też koszty dojazdu pełnomocnika pozwanej.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie zaskarżając orzeczenie w całości. Wyrokowi zarzucili:

1. obrazę prawa materialnego, tj. art. 41 § 1 Prawa spółdzielczego, polegającą na przyjęciu, że uchwała za przyjęciem wniosku o pozbawienie członkostwa powodów w spółdzielni nie musiała być ujęta w porządku obrad zgromadzenia, na którym ją głosowano,

2. sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, polegającą na przyjęciu, że zaskarżoną uchwałą nie głosowano nad wykluczeniem powodów z członkostwa w spółdzielni, pomimo że uchwały tej nie przekazano do dalszego procedowania żadnemu innemu organowi spółdzielni, a przewodniczący zebrania, który zdecydował o poddaniu wniosku pod głosowanie, nie znał procedur oraz organu właściwego do podejmowania decyzji w sprawie wykluczania z członkostwa spółdzielni.

Skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów postępowania.

W uzasadnieniu apelacji skarżący rozwinęli argumentację odnoszoną do wskazanych wyżej zarzutów.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów za II instancję. Potrzymała argumenty przedstawione w odpowiedzi na pozew.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje

Apelacja powodów okazała się uzasadniona i skutkowała wydaniem orzeczenia o charakterze reformatoryjnym.

Wykonując prawnoprocesowy obowiązek własnej oceny zgromadzonego materiału procesowego Sąd odwoławczy uznał, że Sąd Okręgowy zasadniczo w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a poczynione ustalenia faktyczne (zawarte w wyodrębnionej redakcyjnie części uzasadnienia zaskarżonego wyroku), w zakresie niezbędnym dla rozstrzygnięcia, nie są wadliwe i znajdują odzwierciedlenie w treści przedstawionych w sprawie dowodów. Nie wymagają więc uzupełnienia, czy modyfikacji, a tym bardziej ponownego ich przytaczania, zwłaszcza, że w apelacji nie przedstawiono zarzutów naruszenia przepisów postępowania, zaś zarzut sprzeczności ustaleń sądu z zebranym w sprawie materiałem jest w istocie zarzutem naruszenia prawa materialnego w zakresie wykładni czynności w postaci zaskarżonej uchwały.

Sąd Apelacyjny w istotnej części podziela ocenę inkryminowanej uchwały przedstawioną przez powodów. Wprawdzie trafne są wywody Sądu Okręgowego w sprawie odmiennego procedowania przy głosowaniu nad uchwałami, które objęte były wprost porządkiem obrad, opatrzonych konkretnymi numerami, w stosunku do głosowania nad uchwałą, która była reakcją na sprawozdanie Komisji Uchwał i Wniosków i wnioski podane przez Przewodniczącą tej Komisji, jednakże powyższe nie może stanowić o tym, że uchwała o wykluczeniu powodów z członkostwa Spółdzielni nie została podjęta.

Co więcej, właśnie te odmienności, będące w znacznej mierze konsekwencją nieumieszczenia tego punktu głosowania w porządku obrad Walnego Zgromadzenia z dnia 18 czerwca 2018 roku, przesądzają o nieważności zaskarżonej uchwały.

Nieuprawniona jest też ocena, że zamieszczona w protokole Walnego Zgromadzenia treść dotycząca głosowania nad złożonym podczas obrad wnioskiem o wykluczenie powodów ze spółdzielni miała wyłącznie takie znaczenie, że Zgromadzenie podjęło decyzję o skierowaniu tego wniosku do wykonania innemu organowi. Należy zwrócić uwagę, że w protokole obrad Walnego Zgromadzenia nie ma adnotacji o takim brzmieniu, natomiast treść uchwały wskazuje na głosowanie nad wnioskiem o wykluczenie powodów z członkostwa Spółdzielni Mieszkaniowej, a nie przekazaniem tej sprawy innemu organowi.

Powyższe przesądza, że powodowie mogą mieć uzasadnione przekonanie, że podczas tych obrad Walne Zgromadzenie w drodze głosowania podjęło uchwałę o wykluczeniu ich z członkostwa w pozwanej spółdzielni.

Sąd Apelacyjny odmiennie także, niż Sąd I instancji, ocenił to, że po zakończeniu obrad Walnego Zgromadzenia wniosek o wykluczenie powodów z pozwanej Spółdzielni nie został przekazany Zarządowi, ani Radzie Nadzorczej. Powyższe nie tylko nie niweczy, ale wręcz dodatkowo wzmacnia przekonanie, że skutkiem przeprowadzenia głosowania nad wnioskiem o wykluczenie powodów i osiągnięcia za tym większości głosów, może być takie rozumienie i stosowanie tej uchwały przez pozwaną Spółdzielnię, które sankcjonować będzie pozbawienie powodów członkostwa w Spółdzielni.

Przy powyższych założeniach co do istnienia uchwały o wykluczeniu powodów z pozwanej Spółdzielni należy w sprawie oceny jej ważności wskazać, że zgodnie z art. 41 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982r. – Prawo spółdzielcze, walne zgromadzenie może podejmować uchwały jedynie w sprawach objętych porządkiem obrad podanym do wiadomości członków w terminach i w sposób określonych w statucie. Zgromadzenie nie może więc podejmować uchwał w sprawach wprowadzonych do porządku obrad na skutek wniosku zgłoszonego poza podanym trybem (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 14 września 2012 roku, I ACa 784/12, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 października 2013 roku, I ACa 523/13) . Również na gruncie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2013 r. Nr 1222 j.t.) istnieje podobne, jednoznaczne rozwiązanie kwestii procedury związanej z rozszerzeniem porządku obrad. Zgodnie z art. 8 ³ ust. 7 tej ustawy, walne zgromadzenie może podejmować uchwały jedynie w sprawach objętych porządkiem obrad podanym do wiadomości członków w terminach i w sposób określony w ustawie.

Nie budzi wątpliwości, że powołana regulacja ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Jej naruszenie powoduje, że uchwała, która nie spełnia wskazanego wymogu, narusza prawo, a więc w świetle art. 42 § 2 ustawy Prawo spółdzielcze, jest nieważna. W analizowanym przypadku zaproponowany i podany do wiadomości członkom pozwanej Spółdzielni porządek obrad Walnego Zgromadzenia z dnia 18 czerwca 2018 roku nie obejmował sprawy wykluczenia powodów z członkostwa w Spółdzielni, co oznacza, że Walne Zgromadzenie nie miało prawa podejmować uchwały w tym przedmiocie.

Walne Zgromadzenie Członków pozwanej Spółdzielni nie miało też kompetencji do podjęcia uchwały o wykluczenia członków spółdzielni. Powyższe wcale nie wskazuje na to, że taka uchwała nie została podjęta. Przeciwnie, brak kompetencji do zajmowania się przez organy właścicielskie sprawami, które do nich nie należą, jest często podstawą stwierdzenia nieważności uchwały w takiej sprawie. Zgodnie z art. 24 § 4 ustawy Prawo Spółdzielcze wykluczenia albo wykreślenia może dokonać, stosownie do postanowień statutu, rada nadzorcza albo walne zgromadzenie spółdzielni. W przypadku pozwanej spółdzielni w § 20 ust. 1 jej statutu przewidziano, że uchwały w sprawie wykluczenia członka ze spółdzielni podejmuje Rada Nadzorcza. Głosowanie przez Walne Zgromadzenie na wnioskiem, który literalnie postuluje wykluczenie powodów z pozwanej Spółdzielni, a nie jakiekolwiek dalsze procedowanie w tej sprawie, mimo braku kompetencji, także świadczy o nieważności takiej uchwały.

Powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni jest powództwem opartym o art. 189 k.p.c., stąd też podstawową przesłanką, którą sąd jest zobowiązany wziąć pod uwagę z urzędu, jest kwestia interesu prawnego, rozumianego jako potrzeba ochrony praw podmiotowych. W ocenie Sądu Apelacyjnego powodom niewątpliwie przysługuje interes prawny w rozumieniu art.189 k.p.c., gdyż wyłącznie w niniejszym procesie możliwe jest usunięcie stanu niepewności w łączącym strony stosunku prawnym.

Mając na uwadze powyższe, stosując normę art. 386 §1 k.p.c., orzeczono o zmianie zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie nieważności zaskarżonej uchwały..

Zmiana orzeczenia co do istoty sprawy spowodowała konieczność zmiany rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Powodowie wygrali proces w całości. Jako wygrywający, mają więc (stosownie do treści art. 98 k.p.c.) prawo do żądania zwrotu kosztów niezbędnych i celowych dla prowadzenia sprawy, obejmujących uiszczoną opłatę sądową oraz koszty zastępstwa pełnomocnika powodów, ustalone na podstawie § 8 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie..

Pozwana przegrała również sprawę w postępowaniu apelacyjnym, stąd zgodnie z zasadą wynikającą z art. 98 § 1 k.p.c. winna ponieść koszty także tego postępowania według wskazanych reguł, z uwzględnieniem § 10 ust. 1 pkt 2 powołanego rozporządzenia, przy czym należy uwzględnić, że powód S. M. poniósł dodatkowo koszty dojazdu na rozprawę apelacyjną.

Halina Zarzeczna Leon Miroszewski Artur Kowalewski