Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I ACa 696/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 maja 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Ewa Staniszewska

Sędziowie: Bogdan Wysocki

Małgorzata Kaźmierczak (spr.)

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Sylwia Woźniak

po rozpoznaniu w dniu 27 maja 2020 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Miasto(...) w P.

przeciwko (...) S.A. w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 11 kwietnia 2019 r. sygn. akt XII C 291/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 8.100 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne.

Bogdan Wysocki Ewa Staniszewska Małgorzata Kaźmierczak

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2019 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. na rzecz powoda Miasto (...) w P. kwotę 419.597,45zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwoty 48.485, 21 zł liczonymi od dnia 28 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty;

- od kwoty 100.840, 64 zł liczonymi od dnia 28 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty;

- od kwoty 134.574, 15 zł liczonymi od dnia 28 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty;

- od kwoty 135.697,97 zł liczonymi od dnia 28 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty (punkt 1 wyroku) oraz kosztami postępowania obciążył pozwanego i wobec powyższego zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 20.980 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych oraz 10.817 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt 2 wyroku).

Wydając powyższy wyrok Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód - Zarząd (...), jako miejska jednostka organizacyjna Miasta P. na mocy uchwały Rady Miasta P. nr (...) z dnia 13 stycznia 2009 roku uzyskał status przedsiębiorstwa wodno- kanalizacyjnego

w rozumieniu art. 2 pkt 45 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków z dnia 7 czerwca 2001 roku (Dz. U. z 2015 r. poz. 139).

Od 1 lipca 2009 roku Zarząd (...) prowadzi między innymi działalność w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków, o których mowa

w art. 2 pkt 8 pkt c) ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę o zbiorowym odprowadzaniu ścieków, tj. wód opadowych i roztopowych oraz ma prawo pobierania opłat za te usługi według obwiązujących i ogłaszanych publicznie taryf. Każdorazowo taryfy za zbiorowe odprowadzanie ścieków opadowych i roztopowych przez Zarząd (...) w P. są zatwierdzane uchwałą Rady Miasta P..

Powód w związku z wprowadzonym obowiązkiem ponoszenia opłat za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do miejskiej sieci kanalizacji informował o tym za pośrednictwem mediów i prasy.

Rada Miasta P. uchwałą nr (...) z dnia 13 stycznia 2009 roku uchwaliła Regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków. Regulamin następnie został zmieniony uchwałą nr (...) Rady Miasta P. z dnia 15 września 2009 roku.

Zgodnie z treścią regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie pisemnej umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków, zawartej między przedsiębiorstwem wodociągowo- kanalizacyjnym, a odbiorcą usług (§ 7 ust. 1 regulaminu). Przedsiębiorstwo wodociągowo- kanalizacyjne jest obowiązane do zwarcia umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków z osobą, której nieruchomość została przyłączona do sieci lub która z nieruchomości odprowadza ścieki opadowe i roztopowe do otwartego lub zamkniętego systemu kanalizacyjnego i która wystąpiła z pisemnym wnioskiem o zwarcie umowy (§8 ust. 1 regulaminu). W/w umowa może być zawarta z osobą posiadającą tytuł prawny do korzystania z nieruchomości, do której ma być dostarczana woda lub z której mają być odprowadzane ścieki (§ 8 ust. 2 pkt 1 regulaminu).

Powód Miasto P. - Zarząd (...) świadczy na rzecz pozwanego czynności w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków

w postaci wód opadowych i roztopowych do kanalizacji deszczowej Miasta P. od 1 lipca 2009 roku, z nieruchomości pozostającej w użytkowaniu wieczystym pozwanego.

Pozwany nie regulował na rzecz powoda należności z tego tytułu. Również nie wystąpił z wnioskiem o zawarcie umowy, co dopiero uczynił po przeprowadzonej na przełomie roku 2014/2015 kontroli przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony (...).

W dniu 23 lutego 2015 roku do Zarządu Dróg Miejskich wpłynął wniosek pozwanego o zawarcie umowy, zawierający określenie nieruchomości oraz jej powierzchnię wraz ze wskazaniem odpowiedniej grupy taryfowej odbiorców usług względem wskazanej powierzchni.

W odpowiedzi Zarząd Dróg Miejskich przesłał pozwanemu projekt umowy sporządzony na podstawie złożonego wniosku. W efekcie strony zwarły w dniu 23 marca 2015 roku umowę nr (...) na odprowadzanie ścieków opadowych i roztopowych.

W umowie strony określiły warunki świadczenia usług oraz zasady rozliczania należności za odprowadzanie ścieków opadowych i roztopowych do kanalizacji deszczowej Miasta P. przez pozwanego.

Nadto w § 7 umowy strony ustaliły, że obowiązuje ona od dnia 1 lipca 2009 roku, a nadto, że rozliczenia mają się odbywać na podstawie faktury określającej zobowiązanie (§ 8 umowy).

Następnie powód wystawił następujące faktury VAT za świadczone usługi odprowadzania ścieków opadowych i roztopowych przez pozwanego do miejskiej kanalizacji deszczowej powoda, za okres od lipca 2009 roku:

a. nr (...) za okres od 1 lipca 2009 roku do 29 lutego 2010 roku na kwotę 48.485,21 zł brutto z terminem płatności do 27 kwietnia 2015 roku;

b. nr (...) za okres od 1 stycznia 2011 roku do 31 grudnia 2011 roku na kwotę 100.840,12 zł brutto z terminem płatności do 27 kwietnia 2015 roku;

c. nr (...) za 2012 rok na kwotę 134.574,15 zł brutto z terminem płatności do 8 kwietnia 2015 roku;

d. nr (...) za 2013 rok na kwotę 135.697,97 zł brutto z terminem płatności do 27 kwietnia 2015 roku;

e. nr (...) za 2014 rok na kwotę 133.583,19 zł brutto z terminem płatności do 27 kwietnia 2015 roku;

f. nr (...) za I kwartał 2015 roku na kwotę 33.670,67 zł brutto z terminem płatności do 27 kwietnia 2015 roku.

Wynagrodzenie zostało obliczone według każdorazowo obowiązujących taryf za odprowadzanie ścieków deszczowych i roztopowych do miejskiej kanalizacji deszczowej.

W związku z otrzymaniem w dniu 9 kwietnia 2015 roku faktur pozwany pismami zwracał się do powoda o wyjaśnienie i wskazał, że obciążenie w/w opłatami powinno nastąpić dopiero od dnia 23 marca 2015 roku tj. od dnia zawarcia umowy. Jednocześnie wskazując, że strony nie określiły w umowie obowiązku pozwanego, co do płatności za okres przed zawarciem umowy.

Wobec nieuregulowania płatności w/w faktur VAT w wyznaczonym terminie, powód wezwał pozwanego do natychmiastowej zapłaty kwoty 586.851,31 zł (według stanu na dzień 25 maja 2015 roku) w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Nadto pouczył, że w przypadku nieuregulowania należności w wyznaczonym terminie, sprawa zostanie skierowana zgodnie z procedurą ma drogę postępowania sądowego.

Następnie pozwany dokonał płatności za fakturę (...)

w kwocie 133.583,19 zł oraz za fakturę VAT nr (...) w kwocie 33.670,67 zł.

Powód po raz kolejny wezwał pozwanego do natychmiastowej zapłaty kwoty 419.597,45 zł (według stanu na dzień 21 października 2016 roku)

w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Nadto pouczył, że w przypadku nieuregulowania należności w wyznaczonym terminie, sprawa zostanie skierowana zgodnie z procedurą ma drogę postępowania sądowego.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W ocenie Sądu pierwszej instancji postanowienia umowy z dnia 23 marca 2015 roku nr (...) na odprowadzanie ścieków odpadowych i roztopowych oraz intencje stron były jasne i zamiarem powoda oraz pozwanego było uregulowanie korzystania przez pozwanego z usług powoda od dnia 1 lipca 2009 roku.

Wobec powyższego zawarta umowa wyklucza zastosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, gdyż instytucja bezpodstawnego wzbogacenia ma niejako charakter ostateczny, co oznacza, że jest możliwa do zastosowania jedynie w sytuacji braku istnienia po stronie uprawnionej innego roszczenia realizującego jej prawo podmiotowe.

Sąd Okręgowy wskazał, że postępowanie dowodowe, w szczególności przedłożone dokumenty dowodzą, że między stronami doszło do zawarcia przedmiotowej umowy, nadto fakt ten był w toku postępowania niesporny, nadto bezspornym było między stronami, że obowiązuje ona od 1 lipca 2009 roku.

Osią sporu w niniejszej sprawie była kwestia dokonania uznania długu, a co za tym idzie przyznania istnienia zobowiązania, z którego powód wywodził swoje roszczenie. Spór stron dotyczył tego, czy w związku z obwiązywaniem umowy od 1 lipca 2009 roku pozwany jest zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda wynagrodzenia za świadczenie w/w usług, skoro umowa została zawarta 23 marca 2015 roku, a w jej treści nie zostały zawarte postanowienia dotyczące zapłaty wynagrodzenia za okres od 1 lipca 2009 roku.

W ocenie Sądu pierwszej instancji w oparciu o ustalone okoliczności faktyczne należało przyjąć, że na uwzględnienie zasługuje stanowisko powoda.

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko strony powodowej, iż pozwany korzystał z czynności wykonywanych przez powoda polegających na odbiorze ścieków opadowych i roztopowych, wprowadzanych przez pozwanego do sieci kanalizacji deszczowej powoda i innych czynności wykonywanych przez Zarząd (...) jakie się z tym wiążą od 1 lipca 2009.

Czynności wykonywane przez powoda są odpłatne. Strony zawarły umowę, w której pozwany wyraził zgodę na jej obowiązywanie wstecz od lipca 2009 roku, tym samym dokonał uznania długu.

W ocenie Sądu pierwszej instancji pozwany akceptując okoliczność obowiązywania umowy wstecz uznał swoje zobowiązanie do zapłaty wynagrodzenia na rzecz powoda za świadczone usługi za okres od dnia 1 lipca 2009 roku, tj. dokonał niewłaściwego uznania długu.

Nadto Sąd Okręgowy zważył, że pozwany mimo prezentowanego stanowiska, iż jest zobowiązany do uiszczenia płatności wynikających z przedmiotowej umowy dopiero od momentu jej zawarcia, uregulował należności za I kwartał 2015 roku oraz należność za 2014 rok. Wobec czego w ocenie Sądu Okręgowego pozwany dał wyraz, iż akceptuje istniejące zobowiązanie i konieczność jego uregulowania. W oparciu o okoliczności faktyczne niniejszej sprawy oraz powołane przepisy Sąd pierwszej instancji uznał, że pozwany był zobowiązany do zapłaty powodowi wynagrodzenia za wykonywane usługi zgodnie z obowiązującymi taryfami za okres od 1 lipca 2009 roku. Mając to na uwadze Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 419.597,45 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 48.485,21 zł liczonymi od dnia 28 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty, od kwoty 100.840,64 zł liczonymi od dnia 28 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty, od kwoty 134.574,15 zł liczonymi od dnia 28 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty od kwoty 135.697,97 zł liczonymi od dnia 28 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty, o czym orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku. W ocenie Sądu Okręgowego nie zasługiwał na uwzględnienie także podniesiony zarzut przedawnienia roszczenia. Odnosząc się do art. 120 k.c., Sąd pierwszej instancji wskazał, że dopiero od 23 lutego 2015 roku, tj. dnia wniosku, w którym pozwany wskazał powodowi między innymi wielkość powierzchni zanieczyszczonej i jej rodzaj, powód był w stanie wyliczyć wysokość przysługującego mu względem pozwanego roszczenia.

O odsetkach ustawowych Sąd orzekł pierwszej instancji orzekł na podstawie 481 § 1 k.c. Powód wystawił pozwanemu faktury za świadczone usługi określając ich termin płatności na dzień 27 kwietnia 2015 roku, wyłącznie faktura VAT nr (...) za 2012 rok na kwotę 134.574,15 zł brutto została wystawiona z terminem płatności do 8 kwietnia 2015 roku.

Mając to na uwadze oraz żądanie pozwu Sąd Okręgowy wskazał, że należało zasądzić należne odsetki od dnia 28 kwietnia 2015 roku.

O kosztach postępowania Sąd pierwszej instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i obciążył nimi w całości pozwanego jako stronę przegrywającą proces. Wobec powyższego Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 20.980 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych tj. uiszczonej opłaty od pozwu (k. 139) oraz 10.817 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego tj. 10.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, o czym orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go

w całości.

Zaskarżonemu rozstrzygnięciu pozwany zarzucił:

1. naruszenie art. 230 w związku z art. 229 k.p.c. w związku z art. 232 zd.1 k.p.c. poprzez pominięcie w ustaleniach stanu faktycznego następujących okoliczności:

a. na podstawie umowy z dnia 23 marca 2015 roku na odprowadzanie ścieków opadowych i roztopowych, strony ustaliły jedynie na przyszłość zasady rozliczania wynagrodzenia powoda z tytułu świadczeni usług odbioru ścieków;

b. na podstawie umowy z dnia 23 marca 2015 roku, strony nie ustaliły powstania nowej wierzytelności z tytułu wynagrodzenia należnego powodowi za odebrane przez niego ścieki za okres od dnia 1 stycznia 2009 do dnia 22 marca 2015 roku, lecz potwierdziły tylko i wyłącznie fakt świadczenia usług przez powoda w tym okresie związanych z odbiorem ścieków i wód roztopowych;

c. począwszy od 2005 roku powód miał wiedzę o tym, że pozwana spółka odprowadza ścieki i wody roztopowe do kanalizacji miejskiej;

d. powód co najmniej od stycznia 2009 roku, czyli wejścia w życie uchwały Rady Miasta P. w sprawie ustalenia taryf za odprowadzanie ścieków i upoważnienia powoda do pobierania opłat z tego tytułu, mógł podejmować działania związane z uregulowaniem zasad odbioru ścieków od pozwanego i tym samym podjąć działania związane z dochodzeniem wynagrodzenia z tego tytułu;

e. w korespondencji kierowanej do powoda pozwany wprost wskazywał na fakt przedawnienia wierzytelności powoda z tytułu wynagrodzenia za ścieki odebrane w okresie od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2013 roku, co skutkowało błędnym zastosowaniem prawa materialnego tj. art. 123 § 1 pkt. 2 k.c., art. 120 § 1 k.c. oraz art. 119 k.c.

2. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 120 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie polegające na przyjęciu, że dopiero zawarcie umowy z dnia 23 marca 2015 roku umożliwiło powodowi dochodzenie roszczenia o wynagrodzenie za odbiór ścieków

w okresie od stycznia 2009 roku do grudnia 2013 roku;

3. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 123 § 1 pkt. 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że wyrażenie przez pozwanego zgody na obowiązywanie umowy z dnia 23 marca 2015 roku z datą wsteczną (w momencie upływu terminu przedawnienia roszczeń o zapłatę za okres od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 22 marca 2013 roku), skutkowało przerwaniem biegu przedawnienia w stosunku do całego roszczenia dochodzonego pozwem i tym samym uznaniem, że niemożliwe było uwzględnienie zarzutu przedawnienia;

4. naruszenie prawa materialnego tj. art. 119 k.c. poprzez uznanie, iż strony w drodze czynności prawnej dokonały wydłużenia terminu przedawnienia roszczeń, co jest nieważne z uwagi na ustawowy zakaz w tym zakresie.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie wyroku pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanego w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela w całości ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i przyjmuje je za własne jako zgodne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, podzielając także wywody prawne tego sądu w przedmiocie wykładni zawartej przez strony umowy.

Nie ma racji apelujący zarzucając naruszenie prawa procesowego co do dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych w zakresie wskazanym w apelacji. Wbrew bowiem twierdzeniom apelującego z zapisów łączącej strony umowy zawartej 23.03.2015r. nie wynika, iżby wolą stron było ustalenie jedynie na przyszłość zasad rozliczania wynagrodzenia powoda z tytułu świadczenia usług odbioru ścieków i wód roztopowych .Powyższemu twierdzeniu przeczą wprost jednoznaczne zapisy §7 i §8 umowy, które stanowią ,że umowa obowiązuje od 01.07.2009r., a określone w §8 zasady rozliczeń obejmują należności powoda za spełnione usługi. Wykładnia powyższych zapisów wskazuje, że wolą stron było uregulowanie zasad płatności za świadczone przez powoda usługi począwszy od 01.07.2009r. Okoliczność , iż pozwany po wystawieniu przez powoda faktur zgodnie z zasadami określonymi w §8 umowy zapłacił należności za świadczone przez powoda usługi za okres poprzedzający zawarcie umowy tj. za I kwartał 2015r i za rok 2014 potwierdza, że również intencją pozwanego było uregulowanie w umowie zasad rozliczania wynagrodzenia powoda za usługi świadczone na rzecz pozwanego począwszy od 01.07.2009r. Zgodnie z art. 3531 k.c. zobowiązania zaciągane są zgodnie z zasadą swobody umów. Ograniczenia zasady swobody umów polegają na tym, że treść lub cel umowy nie mogą być sprzeczne z właściwością stosunku zobowiązaniowego, ustawą i zasadami współżycia społecznego. Treść umowy to wynikające z niej uprawnienia i obowiązki stron , cel zaś to korzyść jaką strony chcą osiągnąć w wyniku wykonania zobowiązania umownego. Zawarta przez strony umowa regulująca zasady wynagrodzenia powoda za świadczone na rzecz pozwanego usługi związane z odbiorem ścieków i wód roztopowych, w okresie faktycznego świadczenia tych usług przez powoda na rzecz pozwanego, nie sprzeciwia ani naturze uregulowanego stosunku prawnego, ani ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Oczywistym jest także, że dopiero z chwilą zawarcia przez strony umowy tj. z dniem 23. 03. 2015r wynikająca z treści umowy wierzytelność powoda za świadczone na rzecz pozwanego usługi począwszy od 01.07.2009r stała się wymagalna, a zatem bieg przedawnienia roszczenia powoda rozpoczął się z chwilą zawarcia umowy . Skoro zaś pozew został wniesiony do sądu 30.12.2016r ( k 140) to niewątpliwie wynikające z umowy roszczenie powoda nie uległo przedawnieniu.

Z tych względów, w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, zarzuty naruszenia prawa materialnego – art. 120§1kc, art. 123§1pkt.2 k.c. i art. 119k.c. okazały się pozbawione uzasadnionych podstaw.

Biorąc powyższe pod uwagę apelacja jako bezzasadna podlegała z mocy art. 385k.p.c. oddaleniu.

Konsekwencją oddalenia apelacji było orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego, którymi obciążono pozwanego jako stronę przegrywającą sprawę . ( art. 98§ 1i 3 k.p.c. w zw. z art.391§1k.p.c). Zasądzone koszty obejmują wynagrodzenie pełnomocnika powoda za II Instancję obliczone stosownie do §10ust.1 pkt.2 w zw. z §2 pkt.7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22. 10. 2015r w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. 2016.1667).

Bogdan Wysocki Ewa Staniszewska Małgorzata Kaźmierczak