Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 maja 2011 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Małgorzata Wołczańska

Sędziowie: SA Lucyna Świderska - Pilis

SA Elżbieta Karpeta (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 13 maja 2011 roku w (...)

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi A. J. i K. J. o stwierdzenie przewlekłości w postępowaniu toczącym się przed Sądem Okręgowym w (...) w sprawie o sygn. akt
I C 514/09 ze skargi A. J. i K. J.

przy udziale Prezesa Sądu Okręgowego w (...)

o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych postanowień Sądu Rejonowego w D. z dnia 17 lutego 1993 r. sygn. akt
I 2 Ns 610/92 oraz z dnia 24 lutego 1997 r. sygn. akt I 2 Ns 582/94

p o s t a n a w i a :

1.  stwierdzić, że w postępowaniu przed Sądem Okręgowym
w K. w sprawie o sygn. akt I C 514/09 nastąpiła przewlekłość postępowania w okresie od dnia 28 kwietnia 2009 r. do dnia 18 marca 2011 r.,

2.  przyznać od Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego
w (...) na rzecz A. J. kwotę 5 000 (pięć tysięcy) złotych oraz na rzecz K. J. kwotę 5 000 (pięć tysięcy) złotych,

3.  oddalić żądanie w pozostałym zakresie.

Sygn. akt I S 11/11

UZASADNIENIE

A. J. i K. J. wnieśli o stwierdzenie, że w postępowaniu prowadzonym przed Sądem Okręgowym w (...) pod sygn. akt I C 514/09 doszło do nieuzasadnionej przewlekłości postępowania i zażądali zasądzenia na rzecz każdego z nich kwot po 10 000 złotych oraz zasądzenia od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) kosztów postępowania.

Skarżący podali miedzy innymi, że z winy Sądu usuwanie braków formalnych w zakresie kosztów sądowych trwało ponad rok. Nadto w okresie 8 miesięcy od wszczęcia postępowania, sprawa była dwukrotnie przekazywana pomiędzy Sądem Okręgowym w (...) a Sądem Rejonowym w D. z przyczyn wskazanych w art. 200 § 1 kpc. Do dnia wniesienia skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki
w Sądzie Okręgowym nie odbyło się ani jedno posiedzenie w sprawie I C 514/09.

Prezes Sądu Okręgowego w (...) wniósł o oddalenie skargi podnosząc, że w sprawie nie wystąpiło zjawisko nieuzasadnionej przewlekłości postępowania
w rozumieniu przepisu art. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (zwanej dalej ustawą o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy sądowej bez nieuzasadnionej zwłoki).

Sąd Apelacyjny ustalił co następuje:

W dniu 24 grudnia 2008 r. do Sądu Okręgowego w (...) wpłynął pozew A. J. i K. J. przeciwko S. J., I. W., E. B., W. B., T. O., M. K., B. M., Z. D. i M. Z. „o unieważnienie aktów notarialnych na podstawie art. 58 kc i art. 83 kc dotyczących umowy sprzedaży części działki nr (...) na bezprawnych numerach (...), (...)” (k. 3).

Na posiedzeniu jawnym w dniu 28 kwietnia 2009 r. K. J.
w imieniu obojga wnoszących skargę sprecyzowała, że domagają się oni:

-

stwierdzenia niezgodności z prawem orzeczeń Sądu Rejonowego w D. w sprawach o sygnaturach I 2 Ns 610/92, I 2 Ns 582/94,

-

ustalenia nieważności dwóch umów sprzedaży działek (...),

-

zasądzenia na ich rzecz od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezesa Sądu Rejonowego w D. oraz Prokuratora Rejonowego
w D. kwoty 400 000 złotych tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem orzeczenia.

W trakcie posiedzenia skarżąca doprecyzowała również, że B. M., Z. D. i M. Z. pozywa nie jako osoby fizyczne lecz jako Sąd Rejonowy w D.. Nadto wskazała przyczyny wytoczenia skierowania skargi przeciw pozwanym M. K. i T. O. i złożyła wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie pełnomocnika z urzędu (k. 6, 7).

Postanowieniem z dnia 14 sierpnia 2009 r. Sąd Okręgowy w (...) stwierdził swą niewłaściwość i, stosownie do przepisu art. 424 ^{( 6)} § 1 kpc, sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w D. (k. 8)

Powyższe postanowienie zaskarżyli A. J. i K. J. (k. 23), a Sąd wezwał ich do uzupełnienia zażalenia poprzez nadesłanie ośmiu jego odpisów
i podanie wartości przedmiotu sporu (k. 27 i 28).

W związku z uzyskaniem w dniu 14 września 2009 r. informacji o śmierci pozwanej S. J. (k. 31) postanowieniem z dnia 16 września 2009 r. Sąd odrzucił pozew skierowany przeciwko tej pozwanej, a to z uwagi na fakt, iż zmarła ona przed wytoczeniem powództwa (k. 33). Zażalenie A. J. i K. J. na powyższe postanowienie wpłynęło do Sądu w dniu 2 października 2009 r. (k. 49)

Pismem, które wpłynęło do Sądu w dniu 17 września 2009 r. (k. 37) wnoszący skargę usunęli braki formalne zażalenia na postanowienie w przedmiocie przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu w D., po czym zarządzeniem z dnia
5 października 2009 r., Sąd wezwał ich do uiszczenia opłaty od tego zażalenia
w kwocie 7 000 złotych (k. 47). W piśmie, które wpłynęło do Sądu Okręgowego w dniu 16 października 2009 r. (k. 57) skarżący wnieśli o przyjęcie, że opłata od zażalenia na powyższe postanowienie wynosi 40 złotych.

Zarządzeniami z dnia 14 października 2009 r. (k. 61, 62) Sąd wezwał A. J. i K. J. do usunięcia braków zażalenia na postanowienie z dnia
16 września 2009 r. w przedmiocie odrzucenia pozwu przeciwko S. J. poprzez nadesłanie 8 odpisów zażalenia i do uiszczenia opłaty od zażalenia w kwocie
7 000 złotych.

Następnie zarządzeniami z dnia 27 października 2009 r. (k. 65 i 66) wezwał skarżących do nadesłania 8 odpisów zażalenia na zarządzenie co do wysokości opłaty od zażalenia na postanowienie z dnia 14 sierpnia 2009 r. w przedmiocie przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu w D.

W dniu 28 października 2009 r. do Sądu Okręgowego w (...) wpłynęło zażalenie skarżących na zarządzenie co do wysokości opłaty od zażalenia na postanowienie 16 września 2009 r. w przedmiocie odrzucenia pozwu przeciwko S. J. (k. 69). W związku z przedłużającym się postępowaniem Przewodniczący zarządził wykonanie kopii zażaleń skarżących na zarządzenia co do wysokości opłat od zażaleń na postanowienie z dnia 14 sierpnia 2009 r. w przedmiocie przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu w D. oraz
z dnia 16 września 2009 r. w przedmiocie odrzucenia pozwu przeciwko S. J. (k. 71).

Po doręczeniu odpisów zażaleń pozwanym, w dniu 2 grudnia 2009 r. akta przedstawiono Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach w celu rozpoznania zażaleń na zarządzenia co do wysokości opłat od zażaleń na postanowienie z dnia
14 sierpnia 2009 r. w przedmiocie przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu
w D. oraz z dnia 16 września 2009 r. w przedmiocie odrzucenia pozwu przeciwko S. J. (k. 87).

W dniu 7 grudnia 2009 r. akta zwrócono Sądowi Okręgowemu w celu sporządzenia uzasadnień zaskarżonych zarządzeń, po czym ponownie przedstawiono Sądowi Apelacyjnemu w dniu 14 grudnia 2009 r. (k.92)

Postanowieniami z dnia 18 grudnia 2009 r. sygn. akt I ACz 853/09 i I ACz 854/09 (k. 95 i 98) Sąd Apelacyjny uchylił zarządzenia co do wysokości opłat od zażaleń na postanowienie z dnia 14 sierpnia 2009 r. w przedmiocie przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu w D. oraz z dnia 16 września 2009 r.
w przedmiocie odrzucenia pozwu przeciwko S. J., z tym uzasadnieniem, że przedstawione akta sprawy nie pozwalają na zweryfikowanie prawidłowości ustalonej opłaty od zażalenia. W związku z powyższym Sąd Odwoławczy zalecił Sądowi I instancji zwrócenie się do Sądu Rejonowego w D.
o nadesłanie akt spraw zakończonych orzeczeniami stwierdzenia niezgodności
z prawem, których domagali się skarżący.

Po nadejściu ostatniego z potwierdzeń doręczenia stronom odpisów postanowień Sądu Apelacyjnego z dnia 18 grudnia 2009 r., co nastąpiło w dniu
13 marca 2010 r. (k. 109), w dniu 15 kwietnia 2010 r. akta zwrócono Sądowi Okręgowemu (k. 110).

Zarządzeniem z dnia 21 kwietnia 2010 r. doręczonym w dniu
26 kwietnia 2010 r. (k. 117), zwrócono się do Sądu Rejonowego w D. o nadesłanie akt spraw zakończonych orzeczeniami stwierdzenia niezgodności z prawem, których domagali się skarżący (k. 111). Akta spraw
I 2 Ns 582/94 i I C 514/09 nadesłano w dniu 30 kwietnia 2010 r. (k. 114) zaś sprawy
I 2 Ns 610/92, po monicie z dnia 19 maja 2010 r. (k. 118), w dniu 1 lipca 2010 r. (k. 122).

Zarządzeniem z dnia 1 lipca 2010 r. (k. 125) doręczonym skarżącym w dniu
7 lipca 2010 r. (k. 128 i 129) wezwano ich do uiszczenia opłat od zażalenia na postanowienie z dnia 14 sierpnia 2009 r. w kwocie 910 złotych a na postanowienie
z dnia 16 września 2009 r. w kwocie 950 złotych.

Zażalenie na powyższe zarządzenie, w dniu 14 lipca 2010 r. (k. 139) złożyli wnoszący skargę domagając się właściwego oznaczenia wartości przedmiotu sporu.

Również w dniu 14 lipca 2010 r. skarżący wnieśli o zwolnienie ich od kosztów sądowych i ustanowienie dla nich fachowego pełnomocnika (k. 131),
a postanowieniem z dnia 21 lipca 2010 r. sygn. akt I C 514/09, Sąd Okręgowy
w K. zwolnił ich od kosztów sądowych w całości (k. 140).

W dniu 20 sierpnia 2010 r. akta sprawy przedstawiono Sądowi Apelacyjnemu
w celu rozpoznania zażalenia składających skargę na zarządzenie z dnia 1 lipca 2010 r. (k. 155). Postanowieniem z dnia 8 września 2010 r. (k. 163) Sąd Apelacyjny oddalił powyższe zażalenie, zaś akta zwrócono Sądowi Okręgowemu w dniu
29 września 2010 r., sygnalizując konieczność rozpoznania zawartego w piśmie
z karty 131, wniosku wnoszących skargę o ustanowienie dla nich fachowego pełnomocnika (k. 179).

Postanowieniem z dnia 1 października 2010 r. (k. 180) Sąd Okręgowy oddalił wniosek skarżących o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, a od orzeczenia tego złożyli oni zażalenie w dniu 25 października 2010 r. (k. 193, 194). Po przeprowadzeniu postępowań reklamacyjnych dotyczącego doręczenia odpisów postanowienia dotyczącego oddalenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (k. 200, 214), w dniu 17 stycznia 2011 r. akta przedstawiono Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach (k. 217), który postanowieniem z dnia 31 stycznia 2011 r. oddalił zażalenie A. J. i K. J. na postanowienie oddalające ich wniosek
o ustanowienie fachowego pełnomocnika z urzędu (k. 219).

W dniu 18 marca 2011 r. do Sądu Okręgowego w (...) wpłynęła skarga A. J. i K. J. na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy
w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki dotycząca postępowania prowadzonego przez Sąd Okręgowy (...) pod sygnaturą I C 514/09.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Skarga jest częściowo uzasadniona. Dla oceny, czy doszło do przewlekłości postępowania znaczenie ma nie tylko czas trwania postępowania, ale przede wszystkim terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez Sąd w celu wydania rozstrzygnięcia co do istoty, uwzględniając przy tym charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej zawiłości, w tym zachowania się stron (art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, Dz. U. nr 179 poz. 184).

Już w początkowej fazie postępowania wystąpiły okoliczności powodujące zbędne jego wydłużenie. Wobec istotnych wątpliwości związanych z treścią pozwu
z dnia 24 grudnia 2008 r. Sąd zasadnie, w dniu 28 kwietnia 2009 r., przeprowadził posiedzenie jawne, na którym doprecyzowane zostały żądania skarżących oraz wskazano roszczenia przeciwko poszczególnym osobom określonym w pozwie jako pozwani. Jednakże w efekcie poczynionych na tym posiedzeniu ustaleń nie doszło do prawidłowego oznaczenia kręgu uczestników postępowania w sprawie ze skargi
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń, która została wyodrębniona spośród kilku żądań zgłoszonych przez A. i K. J.
w pozwie z dnia 24 grudnia 2008 r. Wskazać bowiem należy, że postępowanie wywołane tą skargą nie jest kontynuacją postępowania zakończonego prawomocnie zaskarżonym orzeczeniem. W znaczeniu technicznoprocesowym jest to nowa sprawa mająca odmienny przedmiot. Jednakże w sprawach ze skargi, o której mowa
w przepisach art. 424 ¹ – 424 ¹² kpc zachowana jest formalna tożsamość dotychczasowych stron. Dopiero zaś w sprawie odszkodowawczej stroną powodową będzie skarżący zaś pozwaną Skarb Państwa. Oznacza to, że w sprawie wywołanej skargą K. i A. J. o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń sądowych brać udział winni uczestnicy postępowań
o stwierdzenie nabycia spadku oraz o dział spadku i zniesienie współwłasności nieruchomości, zakończonych prawomocnymi postanowieniami Sądu Rejonowego
w D. z dnia 17 lutego 1993 r. sygn. akt I2 Ns 610/92 (k. 124) i z dnia 24 lutego 1997 r. sygn. akt I2 Ns 582/94 (k. 172 akt I2 Ns 582/94), czyli: I. W., K. F., A. J., B. J.. Z grona tego wyłączona winna zostać S. J., która zmarła ponad dwa lata przed wniesieniem pisma z 24 grudnia 2008r. zawierającego zarówno pozew jak i skargę o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnych orzeczeń (k. 32). Tymczasem pomimo ustaleń poczynionych na posiedzeniu w dniu 28 kwietnia 2009 r., w następstwie których słusznie rozdzielono sprawę cywilną zawierającą żądanie procesowe powodów
i skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, której została nadana sygnatura akt I C 514/09, Sąd nie oznaczył prawidłowo uczestników postępowania w sprawie ze skargi. Błędnie bowiem przyjął Sąd Okręgowy, iż do kręgu osób uczestniczących w sprawie ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, zaliczyć należy sędziów wydających orzeczenia, których dotyczy skarga z art. 424 ¹ kpc, biegłego geodetę, osobę przygotowującą dokumentację niezbędną do podziału nieruchomości, sprzedającą nieruchomość oraz jej nabywców, a także notariusza sporządzającego umowę sprzedaży. Widoczna jest niekonsekwencja Sądu w prowadzeniu sprawy, który poczyniwszy opisane powyżej ustalenia, postanowieniem z dnia 16 września 2009 r. odrzucił pozew w stosunku do S. J., powołując się na przepis art. 199 § 1 pkt 2 kpc, gdy tymczasem przedmiotem sprawy jest skarga a nie pozew (k. 33). W rezultacie niewłaściwego ustalenia przedmiotu postępowania i kręgu jego uczestników doszło do wydania błędnych zarządzeń. W ich następstwie postępowanie niezasadnie uległo spowolnieniu, a to chociażby ze względu na kierowanie do skarżących wezwań do złożenia odpisów pism procesowych w stosownej ilości (k. 26, 60, 71, 76) oraz konieczność oczekiwania na nadejście dowodów ich doręczenia (k. 85).

Wydanie błędnego postanowienia z dnia 16 września 2009 r. przyczyniło się do wniesienia przez skarżących zażaleń na wydane w związku z nim zarządzenia dotyczące wysokości opłaty (k. 69 i 130), co również przyczyniło się do powstania nieuzasadnionej zwłoki w prowadzeniu sprawy.

Nadto podkreślenia wymaga, że niewłaściwe oznaczenie kręgu uczestników postępowania w sprawie ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia może wywołać dalej idące skutki procesowe aniżeli stwierdzenie przewlekłości postępowania.

Za przejaw przewlekłości postępowania, którego dotyczy rozpoznawana skarga uznać należy również okoliczność wydania postanowienia w przedmiocie stwierdzenia uznania niewłaściwości Sądu Okręgowego w (...) do rozpoznania sprawy
i jej przekazania Sądowi Rejonowemu w D. dopiero po upływie trzech i pół miesiąca od odbycia posiedzenia, na którym ustalono, iż skarżący domagają się stwierdzenia niezgodności z prawem wskazanych przez nich orzeczeń (k. 6 i 8), co powodowało, że właściwym do rozpoznania skargi jest Sąd Rejonowy
w D..

Nadto za uznaniem, że w okresie od 8 września 2010 r. do 31 stycznia 2011 r. doszło do nieuzasadnionej przewlekłości postępowania przemawia okoliczność, iż wniosek skarżących o ustanowienie fachowego pełnomocnika (k. 131), który wpłynął do Sądu Okręgowego w dniu 16 lipca 2010 r. włącznie z wnioskiem o prawidłowe ustalenie opłaty od zażalenia (k. 130) nie został rozpoznany. Pominięcie tego wniosku spowodowało, że po rozpoznaniu zażalenia na orzeczenie w przedmiocie ustalenia wartości przedmiotu sporu (k. 155) zaistniała konieczność ponownego przedstawienia akt Sądowi Apelacyjnemu celem rozpoznania zażalenia na postanowienie oddalające wniosek o ustanowienie fachowego pełnomocnika z urzędu. Spowodowało to spowolnienie postępowania o około 4 miesiące to jest od dnia rozpoznania zażalenia na zarządzenie, którym ustalono wysokość opłaty od zażaleń (8 września 2010 r., k.

163 - 164) do dnia rzeczywistego rozpoznania zażalenia na postanowienie
w przedmiocie oddalenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (31 stycznia 2011 r., k. 219).

Wobec zaistnienia okoliczności określonych w przepisie art. 12 ust. 4 ustawy
o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy sądowej bez nieuzasadnionej zwłoki, stwierdzić należy, że uzasadnionym jest przyznanie od Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Okręgowego w (...) na rzecz każdego ze skarżących kwoty po 5000 złotych. Określając wysokość rekompensaty Sąd Apelacyjny miał na względzie aktywność procesową skarżących i ich zaangażowanie, a także dolegliwość dla skarżących spowodowaną opieszałością postępowania.

Dalej idące żądania skarżących jako nieuzasadnione zostały oddalone (art. 12 ust. 1 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy sądowej bez nieuzasadnionej zwłoki).

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.