Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 listopada 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 listopada 2020 r. w S.

sprawy P. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o rentę

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie

z dnia 28 lutego 2020 r., sygn. akt IV U 732/19

1.  oddala apelację,

2.  przyznaje adwokatowi K. W. od Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Szczecinie kwotę 120 (sto dwadzieścia złotych) powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt III AUa 244/20

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z 24 kwietnia 2019 r., odmówił P. B. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z 19 marca 2019 r. uznała, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy. Ponadto w dziesięcioleciu do dnia złożenia wniosku (3 październik 2008 r. - 2 październik 2018 r.), udowodnił on jedynie 3 lata, 5 miesięcy i 14 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł P. B.. Wskazał, że stan jego zdrowia uległ pogorszeniu i nie może on pracować jako pracownik fizyczny. Aktualnie porusza się o kulach.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu powtórzył argumentację użytą w zaskarżonej decyzji.

Pismem procesowym z 27 września 2019 r. pełnomocnik ubezpieczonego wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji z dnia 24 kwietnia 2019 r. poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Jednocześnie wniósł o zasądzenie na rzecz pełnomocnika kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, powiększonej o podatek od towarów i usług. Wskazał, że stan zdrowia P. B. nie pozwala mu na podjęcie pracy zarobkowej. Ponadto podał, że ubezpieczony po raz pierwszy do ubezpieczenia społecznego zgłoszony został 20 marca 1989 r., a więc przed ukończeniem 18 roku życia, co za tym idzie zgodnie z art. 58 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS spełnia warunek wymaganego okresu potrzebnego do otrzymania renty.

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2020 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie oraz przyznał ze Skarbu Państwa – środków Sądu Okręgowego w Koszalinie na rzecz (...) kwotę 90 zł, powiększoną o należną stawkę podatku VAT, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

P. B. urodził się (...) Posiada wykształcenie podstawowe. W przebiegu zatrudnienia pracował na różnych stanowiskach: sklejacza kopert, robotnika, pomocnika malarza, pomocnika piekarza, pracownika gospodarczego, montera, introligatora, myjkowego, robotnika terenów zielonych. Ubezpieczony kilkukrotnie składał wnioski o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Ostatni wniósł w dniu 3 października 2018r . Lekarz Orzecznik ZUS orzeczeniem z 4 lutego 2019 r. nie stwierdził niezdolności do pracy. Od powyższego orzeczenia ubezpieczony wniósł sprzeciw. Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z 19 marca 2019 r. również nie stwierdziła niezdolności ubezpieczonego do pracy. Na tej podstawie organ rentowy decyzją z dnia 24 kwietnia 2019 r. odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W dziesięcioleciu do dnia złożenia wniosku o rentę (3 październik 2008 r. - 2 październik 2018 r.), P. B. udowodnił jedynie 3 lata, 5 miesięcy i 14 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Ostatni okres ubezpieczenia upłynął z dniem 22 stycznia 2018 r.

U ubezpieczonego rozpoznano następujące schorzenia: zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego z okresowym zespołem bólowym; wrodzoną stopę końsko-szpotawą prawą leczoną operacyjnie. P. B. nie jest niezdolny do pracy. Poza wrodzoną deformacją prawej kończyny dolnej (stopa końsko-szpotawa, palce młoteczkowate) u ubezpieczonego nie stwierdzono odchyleń. Stopień upośledzenia funkcji narządu ruchu nie daje podstaw do orzeczenia niezdolności do pracy.

Sąd Okręgowy ocenił, że odwołanie ubezpieczonego nie jest zasadne. Wyjaśnił, że istota sporu sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy stan zdrowia P. B. czyni go osobą chociażby częściowo niezdolną do pracy i od jakiej daty. Data ustalenia ewentualnej niezdolności do pracy miała w niniejszej sprawie istotne znaczenie, ponieważ ubezpieczony w dziesięcioleciu do dnia złożenia wniosku o rentę (tj. 3 październik 2008 r. - 2 październik 2018 r.) wykazał jedynie 3 lata, 5 miesięcy i 14 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Pełnomocnik ubezpieczonego powołując się na treść art. 58 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS podniosła, że P. B. nie musi legitymować się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym, albowiem po raz pierwszy do ubezpieczenia społecznego zgłoszony został przed ukończeniem 18 roku życia.

Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji wskazał treść przepisów art. 57 i 58 oraz art. 12 i 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Okręgowy wyjaśnił nadto, że art. 58 ust. 3 ustawy emerytalnej, odnosi się wyłącznie do osób, dla których spełnienie warunku posiadania wymaganego okresu ubezpieczenia może być niemożliwe z przyczyn obiektywnych, gdy ubezpieczony podejmie zatrudnienie lub inną działalność rodzącą obowiązek ubezpieczenia społecznego kiedy jest już do tego zdolny (po osiągnięciu określonego wieku lub ukończeniu szkoły), a stanie się niezdolnym do pracy w krótkim czasie po objęciu go ubezpieczeniem. Chodzi tu o sytuacje, w których objęcie ubezpieczeniem nastąpiło bezpośrednio po tym, gdy zaistniała taka możliwość (w przypadku osoby, która nie pobierała nauki, przed ukończeniem 18 lat, a w przypadku osoby uczącej się - po ukończeniu szkoły) i z powodu powstania niezdolności do pracy ubezpieczenie nie mogło być kontynuowane. Zakłada się tu, że zamiarem ubezpieczonego było kontynuowanie ubezpieczenia, lecz w trakcie jego trwania wystąpiło ryzyko ubezpieczeniowe - powstanie niezdolności do pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego omawiany powyżej przepis nie może odnosić się do P. B. ponieważ ma on zastosowanie wyłącznie do młodych ubezpieczonych u których niezdolność do pracy powstała w wieku uniemożliwiającym spełnienie pozostałych formalnych warunków przyznania prawa do renty. P. B. po osiągnięciu pełnoletności był aktywny zawodowo, zatem nie może być mowy o zastosowaniu tego przepisu względem jego osoby.

Mając na względzie stan zdrowia P. B. oraz przedstawioną dokumentację lekarską, Sąd Okręgowy uznał, iż sprawa wymagała zasięgnięcia wiadomości specjalnych i przeprowadził dowód z opinii biegłych specjalistów ortopedy i neurologa. Po badaniu lekarskim i przeanalizowaniu dokumentacji medycznej z przebiegu leczenia, w ocenie biegłych sądowych: ortopedy i neurologa P. B. nie jest długotrwale niezdolny do pracy. Biegli w łącznej opinii stwierdzili, że poza wrodzoną deformacją prawej kończyny dolnej (stopa końsko-szpotawa, palce młoteczkowate) u ubezpieczonego nie stwierdzili żadnych odchyleń. Stopień upośledzenia funkcji narządu ruchu nie daje podstaw do orzeczenia niezdolności do pracy.

Sąd pierwszej instancji doszedł do przekonania, że ustalenia biegłych były prawidłowe. Wnioski wypływające z opinii były jasne i pełne oraz w sposób wyczerpujący wyjaśniały zagadnienia wymagające wiadomości specjalnych, zaś ustalenia w nich poczynione są kategoryczne i przekonujące. Biegli jednoznacznie orzekli, że ubezpieczony jest zdolny do pracy.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z przesłuchania ubezpieczonego w charakterze strony, uznając go za nieprzydatny i zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania (art. 252 ² pkt 3 i 5 k.p.c.) . Aktualny stan zdrowia ubezpieczonego został bowiem wykazany za pomocą adekwatnego źródła dowodowego, jaką była opinia biegłych z zakresu ortopedii i neurologii, która nie była kwestionowana również przez ubezpieczonego.

W ocenie Sądu meriti, stan zdrowia P. B. w żadnym wypadku nie czyni go osobą niezdolną do pracy. Ponadto, w dziesięcioleciu do dnia złożenia wniosku o rentę (3 październik 2008r. - 2 październik 2018r.), P. B. udowodnił jedynie 3 lata, 5 miesięcy i 14 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu postanowiono na podstawie art. 98 k.p.c., w zw. z § 4 ust. 3, § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

Powyższy wyrok w całości zaskarżył ubezpieczony, zarzucając naruszenie prawa procesowego, tj. art. 227 k.p.c. poprzez niezasadne oddalanie wniosku dowodowego skarżącego o przesłuchanie w charakterze strony postępowania, mimo iż był to dowód istotny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Mając na uwadze powyższe apelujący wniósł o uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do jej ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie na rzecz pełnomocnika z urzędu kosztów pomocy prawnej udzielonej skarżącemu, powiększonych o podatek od towarów i usług, gdyż nie zostały one uiszczone przez stronę skarżącą zarówno w części, jak i w całości.

W treści uzasadnienia apelacji skarżący wskazał, że domagał się przeprowadzenia dowodu z jego wysłuchania na okoliczność stanu zdrowia, problemów z poruszaniem się, dolegliwości bólowych, prób podjęcia zatrudnienia przez skarżącego, które kończyły się negatywnym wynikiem badań przeprowadzonych przez lekarzy medycyny pracy. Apelujący podniósł, że nie jest dla niego zrozumiałe to, iż komisja lekarska ZUS, a następnie biegli sądowi traktują go jako osobę zdolną do pracy, podczas gdy skarżący każdego dnia walczy z dolegliwościami bólowymi, a także wszelkie próby jego zatrudnienia kończyły się niepowodzeniem, gdyż nie przechodził on badań lekarskich przed dopuszczeniem do wykonywania pracy. Nadto Sąd wydając wyrok w niniejszej sprawie oparł się wyłącznie na dokumentacji medycznej pomijając w całości zeznania skarżącego, który byłby w stanie przedstawić sądowi jak wygląda jego sytuacja życiowa.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie, uwzględniając treść art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c., wskazać należy, że Sąd Apelacyjny dokonując własnej oceny przedstawionego pod osąd materiału procesowego stwierdził, że Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a poczynione ustalenia faktyczne (zawarte w wyodrębnionej redakcyjnie części uzasadnienia zaskarżonego wyroku) nie są wadliwe i znajdują odzwierciedlenie w treści przedstawionych w sprawie dowodów. Sąd odwoławczy ustalenia Sądu Okręgowego czyni częścią uzasadnienia własnego wyroku, nie znajdując potrzeby ponownego ich szczegółowego przytaczania.

W niniejszej sprawie sąd odwoławczy skorzystał z możliwości rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym nie znajdując przesłanek do skierowania sprawy na rozprawę oraz wobec braku wniosku o rozpoznanie sprawy na rozprawie (art. 374 k.p.c.).

Argumentacja apelacji sprowadza się do umniejszenia roli opinii biegłych, przy uwypukleniu znaczenia zeznań ubezpieczonego. Należy podkreślić, że jeśli chodzi o ustalenie przesłanki istnienia niezdolności do pracy, to nie może temu służyć dowód z zeznań świadków, czy tym bardziej z zeznań samego ubezpieczonego, jako strony oczywiście zainteresowanej korzystnym rozstrzygnięciem. Kwestia ta, bowiem wymaga wiadomości specjalnych, a temu służy dowód z opinii biegłych. Celem prowadzenia dowodu z zeznań jest ustalenie faktów i nie jest rolą ubezpieczonego ocena jego stanu zdrowia. Zatem nawet jeżeli ubezpieczony jest przekonany o zaistnieniu jego niezdolności do pracy, to jego wiedza co do stanu zdrowia nie jest w sprawie wiarygodnym dowodem pozwalającym w sposób pewny ustalić datę niezdolności do pracy. Tym samym nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. Co więcej, zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. ma rację bytu tylko w sytuacji gdy wykazane zostanie, że sąd przeprowadził dowód na okoliczności niemające istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogła mieć wpływ na wynik sprawy, bądź gdy sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, wadliwie oceniając, iż nie mają one takiego charakteru (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 13 września 2001 r., IV CKN 430/00, Lex nr 1211984). Taka sytuacja niewątpliwie nie miała miejsca w rozpoznawanej sprawie. Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe na okoliczności konstytutywne z punktu widzenia istoty sporu. Nadto, należy dostrzec, iż ubezpieczony zarzucając Sądowi orzekającemu pominięcie określonych dowodów, nie domaga się jednocześnie przeprowadzenia tychże dowodów w postępowaniu apelacyjnym. Tym samym omawiany zarzut okazał się nieskuteczny.

Należy podkreślić, że miarodajne ustalenie prawnej przesłanki istnienia niezdolności do pracy wymaga wiadomości specjalnych, którymi dysponują wyłącznie biegli sądowi, a nie doświadczenia życiowego. Stąd fakt ten nie może być udowodniony za pomocą źródeł osobowych. Ustalenia odnośnie niezdolności do pracy P. B. zostały dokonane w oparciu o opinię biegłych sądowych ortopedy i neurologa. Przypomnieć należy, że dowód z opinii biegłego jest dowodem o tyle specyficznym, że jego zasadniczym celem jest dostarczenie sądowi tzw. wiadomości specjalnych (art. 278 k.p.c.), a więc informacji naukowych lub dotyczących wiedzy technicznej (branżowej), przekraczających swym zakresem zasób wiedzy powszechnej. Dowód z opinii biegłego ma więc dostarczyć Sądowi wiedzy niezbędnej dla właściwej oceny materiału procesowego przedstawionego przez strony (w tym zwłaszcza innych dowodów) z perspektywy odpowiedniej dziedziny nauki lub techniki. Dowód ten podlega ocenie na podstawie art. 233 § 1 k.p.c., przy czym z uwagi na swoistość tego środka dowodowego, w orzecznictwie wypracowano szczególne kryteria jego oceny. Wskazuje się jednolicie, że opinia nie może podlegać ocenie Sądu w warstwie dotyczącej przedstawionych poglądów naukowych lub dotyczących wiedzy specjalistycznej nawet jeśli członkowie składu orzekającego taką wiedzę posiadają. Ocenie podlega wyłącznie zgodność z materiałem procesowym przyjętych założeń faktycznych, podstawy metodologiczne, transparentność, kompletność i spójność wywodu i wreszcie zgodność wniosków opinii z zasadami logiki, wiedzy powszechnej i doświadczenia życiowego. Sfera dotycząca wiadomości specjalnych w rozumieniu normy art. 278 k.p.c. oceniana jest w sposób uwzględniający specyfikę (opisaną wyżej szczególną rolę w procesie dowodzenia) dowodu z opinii biegłego. Żadnych tego rodzaju argumentów nie przedstawiono.

Tymczasem analiza opinii biegłych nie pozostawia wątpliwości, że rozpoznane u ubezpieczonego zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne kręgosłupa lędźwiowo – krzyżowego z okresowym zespołem bólowym oraz wrodzona stopa końsko – szpotawa prawa leczona operacyjnie (1982 i 1988 r.), nie czynią P. B. osobą długotrwale niezdolną do pracy. Poza wrodzoną deformacją prawej kończyny dolnej biegli sądowi nie stwierdzili odchyleń. Stopień upośledzenia funkcji narządu ruchu nie daje podstaw do orzeczenia długotrwałej niezdolności do pracy.

Sąd Apelacyjny w konsekwencji podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, że ubezpieczony nie spełnia warunków przyznania świadczenia rentowego. Wnioski, które wywiódł Sąd Okręgowy z oceny biegłych były uzasadnione treścią przekonującej opinii i w sposób zasadny stały się podstawą do poczynienia ustaleń faktycznych w sprawie w zakresie rozpoznania stanu zdrowia. Opinie wydane zostały po uprzednim zebraniu wywiadu, zapoznaniu się z aktami oraz dokumentacją medyczną zgromadzoną w sprawie, badaniu ubezpieczonego a wnioski końcowe sformułowane zostały w sposób klarowny i logiczny, w powiązaniu ze stwierdzonymi schorzeniami, znajdując również potwierdzenie w orzeczeniach lekarskich wydanych w toku postępowania rentowego Pisemne opinie wskazują na analizę dokumentów dotyczących stanu zdrowia ubezpieczonego. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji oceniając materiał dowodowy i rozstrzygając w sprawie nie naruszył dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Brak jest podstaw do stwierdzenia, aby doszło do rażąco wadliwej lub oczywiście błędnej oceny Sądu, opartej na wnioskach biegłej sądowej.

Podniesione w apelacji zarzuty nie zdołały podważyć ustaleń faktycznych, w tym zasadniczego z punktu widzenia dochodzonego przez ubezpieczonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Podkreślić należy, że podstawowym dowodem w sprawach o rentę jest dowód z opinii biegłego. Z istoty i celu tego rodzaju dowodu wynika, że jeśli rozstrzygnięcie wymaga wiadomości specjalnych, dowód z opinii jest konieczny. W takim wypadku sąd nie może poczynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeśli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 1974 r., II CR 748/74, Lex 7618). Jednakże ostateczna ocena, czy ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy musi uwzględniać także i inne elementy - ma charakter prawny, stanowiąc subsumcję stanu faktycznego do norm prawnych, wobec czego może jej dokonać wyłącznie sąd, a nie biegły (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2014 r., sygn. I UK 159/14, Lex nr 1598678). Należy wskazać, że nie wystarczy udowodnienie, iż występują u ubezpieczonego określone schorzenia, lecz należy je powiązać z rzeczywistymi kwalifikacjami i ustalić, czy doszło do znacznej utraty zdolności do pracy, zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ust. 3 ustawy emerytalnej). Należy mieć przy tym na uwadze, że na pojęcie niezdolności do pracy składają się pozostające w koniunkcji dwa elementy, tj. element biologiczny oraz element ekonomiczny rozumiany, jako obiektywna utrata zdolności do zarobkowania (zgodnie z posiadanymi rzeczywistymi kwalifikacjami - w przypadku znacznej, a nie całkowitej, utraty zdolności do pracy; art. 12 ustawy emerytalnej). Oceny zdolności do pracy, oznaczającej potencjalną możliwość wykonywania zatrudnienia, dokonuje się przy uwzględnieniu stopnia naruszenia sprawności organizmu, możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji oraz celowości przekwalifikowania zawodowego z uwagi na rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Sąd Okręgowy i Sąd Apelacyjny nie kwestionują, że ubezpieczony ma określone schorzenia, jednak z materiału dowodowego nie wynika, by na datę wydania spornej decyzji, nasilenie tych schorzeń czyniło P. B. osobą niezdolną do pracy w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, czyli do pracy zgodnej z wykształceniem i rzeczywistymi kwalifikacjami.

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest podstaw do kwestionowania oceny biegłych. Zarzuty apelującego stanowią polemikę z prawidłowo uzasadnionym stanowiskiem i jedynie sprowadzają się do umniejszenia roli biegłych sądowych przy ocenie stanu zdrowia skarżącego. Skoro P. B. nie jest osobą choćby częściowo niezdolną do pracy, nie spełniła przesłanki określonej w art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej. O uprawnieniu do renty z tytułu niezdolności do pracy decyduje łączne spełnienie wszystkich przesłanek warunkujących nabycie prawa do tego świadczenia. Brak więc jednej z nich uniemożliwia przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonego.

Rozstrzygając na podstawie art. 108 § 1 zdanie 1 k.p.c. o kosztach postępowania apelacyjnego, w związku z wnioskiem i oświadczeniem pełnomocnika procesowego ustanowionego z urzędu, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 98 § 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c. przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Szczecinie tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wynagrodzenie w kwocie 120 zł, zwiększone o 23 % tytułem podatku od towarów i usług ustalone w oparciu o § 16 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 15 ust. 2 oraz § 2 i § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U.2019.18 j.t.).

Urszula Iwanowska Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk Romana Mrotek