Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 1514/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący Sędzia SA Magdalena Kostro-Wesołowska (spr.)

Sędziowie: SA Bożena Lasota

SA Danuta Malec

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2020 r. w Warszawie

sprawy A. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o wysokość kapitału początkowego

na skutek apelacji A. C.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydziału Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 27 marca 2019 r. sygn. akt XIII U 2108/18

I. zmienia zaskarżony wyrok w pkt. 2 i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. z dnia 8 października 2018 r. nr (...) w ten sposób, że do ustalenia wysokości kapitału początkowego A. C. przyjmuje jako składkowy okres od 9 września 1966 r. do 11 marca 1967 r. zatrudnienia w (...) Spółce z o.o. w W. w charakterze ucznia nauki zawodu;

II. oddala apelację w pozostałej części;

III. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. na rzecz A. C. kwotę 270,00 (dwieście siedemdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Bożena Lasota Magdalena Kostro-Wesołowska Danuta Malec

III AUa 1514/19

UZASADNIENIE Ubezpieczony A. C. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. z 8 października 2018 r., nr (...), odmawiającej mu ponownego ustalenia kapitału początkowego. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że przedłożone przez ubezpieczonego dowody nie powodują zmiany wartości kapitału początkowego. Okresy zatrudnienia od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 r. oraz od 10 września 1968 r. do 7 sierpnia 1970 r. nie zostały już uwzględnione przy naliczaniu kapitału początkowego oraz emerytury. Wyrokiem sądu z 6 listopada 2017 r. powództwo o ich ustalenie oddalono. Ubezpieczony wniósł o zaliczenie jako składkowych okresów zatrudnienia od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 r. w (...) Sp. z o.o. w W. oraz od 10 września 1968 r. do 7 sierpnia 1970r. w (...) w W.. Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania. Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 27 marca 2019 r. w pkt. 1 zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zaliczył A. C. do kapitału początkowego okres zatrudnienia w (...) numer (...) w W. od 10 września 1968 r. do 7 sierpnia 1970 r.; w pkt. 2 oddalił odwołanie w pozostałym zakresie. Sąd ustalił, że ubezpieczony (ur. (...)) z zawodu jest technikiem poligrafem. Od 10 września 1968 r. do 7 sierpnia 1970 r. pracował w (...) nr (...) w W. na stanowisku pomocy zecera. Jednocześnie uczył się w szkole przyzakładowej. (zaświadczenie k. 10 a. s.; zeznania odwołującego się złożone w sprawie XIV U 4530/13 k. 58-59 a. s.) Odwołujący się od 12 października 1970 r. do 22 kwietnia 1972 r. oraz od 12 czerwca 1972 r. do 10 listopada 1973 r. pracował na stanowisku składacza ręcznego w (...) (...) (...)w W. (świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach k. 11, 12 a. s. XIV U 4530/13). W okresie od 19 listopada 1973 r. do 31 października 1979 r. był zatrudniony w (...) w W. (świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach k. 13 a. s. XIV U 4530/13). Od 9 listopada 1979 r. do 21 czerwca 1980r. był zatrudniony na stanowisku zecer ręczny w (...) w W. (zaświadczenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach k. 16 a. s XIV U 4530/13, świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach k. 17 a. s. XIV U 4530/13). Od 9 grudnia 1980 r. do 31 marca 1983 r. odwołujący się pracował jako składacz ręczny w (...) (świadectwo wykonywania pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia, k. 14 a. s. XIV U 4530/13, świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, k. 15 a. s. XIV U 4530/13). Praca odwołującego się w latach 1968-1983 na stanowisku zecera była pracą wykonywaną w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (całokształt materiału dowodowego). W okresie od 30 maja 1983 r. do 31 sierpnia 1987 r. odwołujący się był zatrudniony w (...) (...) (...) jako składacz ręczny (świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, k. 18 a. s. XIV U 4530/13). Od 25 czerwca 1987 r. odwołującemu się przyznano rentę inwalidzką III grupy inwalidów (decyzja, k. 39-40 tomu I a. r.). W 1997 r. odwołującemu się przyznano stałą rentę inwalidzką II grupy inwalidów. Odwołujący się do chwili jest obecnej uprawniony do tego świadczenia (decyzja, k. 91-92 tomu I a. r.).

Decyzją z dnia 22 października 2010 r. organ rentowy ustalił dla odwołującego się kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. Wniosek o emeryturę odwołujący się złożył 1 sierpnia 2013 r. Decyzją z 11 września 2013 r. organ rentowy odmówił mu prawa do emerytury z uwagi na brak udokumentowanych co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz 15 lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999 r. Odwołujący się wykazał 16 lat, 1 miesiąc i 1 dzień okresów składkowych i nieskładkowych, w tym jedynie 5 lat, 11 miesięcy i 12 dni okresów pracy w szczególnych warunkach. Od decyzji tej odwołał się ubezpieczony. Sprawa z jego odwołania została zarejestrowana pod sygn. akt XIV U 4530/13 i toczyła się przed Sądem Okręgowym w Warszawie XIV Wydziałem Ubezpieczeń Społecznych. W międzyczasie w związku z przedłożonymi wraz z odwołaniem nowymi dokumentami, organ rentowy na nowo rozpoznał sprawę z ich uwzględnieniem i 26 września 2013 r. wydał kolejną decyzję (znak: (...)), w której ponownie odmówił odwołującemu się prawa do emerytury. Organ co prawda uznał za udowodniony staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 8 lat, 10 miesięcy i 1 dnia (uwzględnił dodatkowo okresy: 09.12.1980r.-31.03.1983r. i 09.11.1979r.-1.06.1980r.), jednakże odwołujący się dalej nie spełniał warunków do przyznania mu prawa do emerytury. Wyrokiem z 27 listopada 2014 r. Sąd Okręgowy oddalił odwołanie od decyzji z 11 września 2013 r. Wniesioną od tego wyroku przez odwołującego się apelację wyrokiem z 15 kwietnia 2016 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił. Sąd ustalił jeszcze, że Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 6 listopada 2017 r. oddalił powództwo ubezpieczonego o ustalenie stosunku pracy w (...) Sp. z o.o. w W. w okresie od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 r. (odpis wyroku k. 8 a. s.). Decyzją z dnia 23 sierpnia 2016 r. ponownie ustalono odwołującemu się kapitał początkowy w związku z wejściem w życie z dniem 23 września 2011 r. przepisów ustawy z dnia 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Odwołujący się złożył wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego rozpoznany zaskarżoną decyzją odmawiającą ponownego ustalenia jego wysokości. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podał, że przedłożone przez ubezpieczonego dowody nie powodują zmiany wartości kapitału początkowego. Okresy zatrudnienia od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 r. oraz od 10 września 1968 r. do 7 sierpnia 1970 r. nie zostały już uwzględnione przy naliczaniu kapitału początkowego oraz przy naliczaniu emerytury. Wyrokiem sądu z 6 listopada 2017 r. powództwo o ustalenie oddalono.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie niekwestionowanych dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, aktach rentowych oraz na podstawie wskazanych szczegółowo powyżej dokumentów zawartych w aktach sprawy XIV U 4530/13. Przy takich ustaleniach Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że do ogólnego stażu pracy odwołującego się należy zaliczyć okres zatrudnienia od 10 września 1968 r. do 7 sierpnia 1970 r. w (...)nr (...) w W. na stanowisku pomoc zecera. Za wystarczający do jego uwzględnienia Sąd uznał dowód w postaci zaświadczenia od pracodawcy potwierdzającego zatrudnienie odwołującego się w (...) nr (...) we wskazanym w zaświadczeniu okresie. Sąd Okręgowy podniósł, że zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887, aktualnie tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r. poz. 53, dalej jako: ustawa emerytalna), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w przepisie art. 174, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z przepisem art. 26 ust. 3. Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej, czyli 1 styczeń 1999 r. Kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w przepisie art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2 przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy: okresy składkowe, o których mowa w art. 6, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2, czyli w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. Z art. 473 k.p.c. wynika, że w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron. Chodzi więc w nim o przepisy ustanawiające ograniczenia dowodowe ze względu na przedmiot postępowania. Ograniczenia takie są zawarte w przepisach art. 246 i art. 247 k.p.c. oraz w art. 74 § 1 i art. 75 ( 1) § 4 oraz dalszych k.c. Przewidują one, że dowód ze świadków i przesłuchania stron nie jest dopuszczalny, gdy zmierza do wykazania faktu dokonania czynności prawnej, co do której ustawa lub umowa stron przewidywały formę pisemną dla celów ważności tej czynności. Również zastrzeżenie - pod rygorem nieważności - formy pisemnej czynności prawnej wyłącza dowód z zeznań świadków i z przesłuchania stron przeciwko osnowie lub ponad osnowę dokumentu. Tak więc art. 473 k.p.c. należy rozumieć w ten sposób, że znosi on ograniczenia dowodowe ustanowione we wskazanych przepisach. W uzasadnieniu wyroku z 5 kwietnia 2005 r., I UK 240/04, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż dowód z zeznań świadków i przesłuchania stron w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma charakter posiłkowy, co oznacza, że w świetle art. 473 k.p.c. jest dopuszczalny wówczas, gdy mający służyć za dowód w sprawie dokument nie istnieje lub istnieje, lecz posiada braki, w związku z czym zeznanie świadków lub przesłuchanie strony powinno służyć uzupełnieniu materiału dowodowego w ten sposób, by prowadziło do rozstrzygnięcia sprawy. Pogląd ten Sąd Okręgowy w pełni zaakceptował. Korzystając z braku ograniczeń dowodowych, w szczególności mając na względzie zgromadzony w aktach sprawy XIV U 4530/13 materiał dowodowy, który Sąd uwzględnił również w niniejszym postępowaniu w postaci wskazanych konkretnie dokumentów, Sąd ten uznał, że odwołujący się wystarczająco uprawdopodobnił okres zatrudnienia od 10 września 1968 r. do 7 sierpnia 1970 r. w (...) nr (...) w W.. Za mający znaczenie dla rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy uznał zwłaszcza prawomocny wyrok z 27 listopada 2014 r. Sądu Okręgowego w Warszawie XIV Wydziału Ubezpieczeń Społecznych i jego uzasadnienie. Wyrokiem tym oddalono odwołanie ubezpieczonego od decyzji z 11 września 2013 r. odmawiającej prawa do emerytury. Wprawdzie w sprawie tej chodziło o prawo do emerytury, jednakże przeprowadzone w niej postępowanie ma w istocie nierozłączny związek z niniejszą sprawą o ustalenie kapitału początkowego. W szczególności Sąd Okręgowy podzielił zawarte w uzasadnieniu do wyroku w sprawie XIV U 4530/13 i do wyroku Sądu Apelacyjnego ustalenia faktyczne i rozważania w zakresie uwzględnienia do stażu spornych w niniejszym postępowaniu okresów zatrudnienia. Kierując się powyższymi względami Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ( 14) § 2 k.p.c. w pkt. 1 sentencji zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zaliczył A. C. do kapitału początkowego okres zatrudnienia w (...)numer (...) w W. od 10 września 1968 r. do 7 sierpnia 1970 r. Natomiast, zdaniem Sądu Okręgowego, nie podlegał uwzględnieniu wnioskowany przez odwołującego się okres pracy w (...) Sp. z o.o. od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 r. Odwołujący się nie przedłożył bowiem wiarygodnych dokumentów bezsprzecznie potwierdzających zatrudnienie, zważywszy że odwołujący się rozpoczął działalność zawodową w 1968 r. Przedłożona przez odwołującego się Karta Przyjęcia do pracy, czy kserokopia książeczki ubezpieczeniowej zawierającej stempel z (...) Sp. z o.o. z datą 10 listopada 1966 r., nie stanowiły wystarczającego dowodu do jednoznacznego stwierdzenia, iż w powyższym okresie odwołujący się był zatrudniony w przedmiotowym zakładzie pracy, zważywszy w szczególności, że dokumenty te nie zawierały w sobie wyraźnie określonego początku i końca zatrudnienia. W ocenie Sądu Okręgowego dokumenty te wskazywały jedynie na gotowość podjęcia pracy. Ponadto brak w nich było wymiaru czasu pracy oraz informacji o przerwach w zatrudnieniu. Nie bez znaczenia dla braku możliwości zaliczenia spornego okresu pozostawał również prawomocny wyrok z 6 listopada 2017 r. Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, którym to wyrokiem oddalono powództwo o ustalenie stosunku pracy z (...) Sp. z o.o. w W. w okresie od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 r. Powyższe, a w szczególności braki w dokumentacji, nie pozwalało na uznanie zatrudnienia odwołującego się przez powyższego pracodawcę, wobec czego Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ( 14) § 1 k.p.c. orzekł, jak w pkt. 2 sentencji. Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożył działający przez pełnomocnika odwołujący się. Apelujący zaskarżył wyrok w części oddalającej odwołanie w pkt. 2 i wniósł o: 1) zmianę wyroku i uwzględnienie odwołania w całości oraz zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz kosztów postępowania przed sądem pierwszej i drugiej instancji; ewentualnie wniósł o: 2) uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji w zaskarżonej części i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego. Apelujący zarzucił: - błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że nie wykazał zatrudnienia w firmie (...) sp. z o.o. w okresie od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 r. - błąd w ustaleniach faktycznych przez przyjęcie, że wyrok Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 6 listopada 2017 r. wskazuje na brak możliwości zaliczenia zatrudnienia w firmie (...) Sp. z o.o., - naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 232 k.p.c., przez przyjęcie, iż nie wywiązał się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z których wywodził skutki prawne, tj. zatrudnienia w (...) sp. z o.o. w spornym okresie, - naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające na dokonaniu błędnej oceny przedstawionego materiału dowodowego wskazującego na zatrudnienie w firmie (...) Sp. z o.o. w spornym okresie jako potwierdzające jedynie gotowość podjęcia pracy, - naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie uchwały nr 364 Rady Ministrów z dnia 26 września 1958 r. w sprawie zatrudniania młodocianych przez zakłady pracy w celu nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy i odbycia wstępnego stażu pracy poprzez uznanie, że zatrudnienie młodocianego w oparciu o umowę o naukę zawodu i w celu przyuczenia do zawodu nie może być uwzględnione przy ustalaniu stażu pracy warunkującego prawo do emerytury. W uzasadnieniu apelacji podniesiono, że do akt sprawy złożone zostały dokumenty, które potwierdzają zatrudnienie skarżącego od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 r. w (...) sp. z o.o. I tak złożono umowę o naukę zawodu zawartą 10 września 1966 r. pomiędzy odwołującym się a Dyrekcją (...) (...) (...) W. na okres od 9 września 1966 r. do 31 sierpnia 1969 r. (dowód: umowa o naukę zawodu w aktach sprawy). Odwołujący się został przyjęty do pracy w (...) ((...)) (...) w dniu 23 maja 1966 r., a następnie po rozpoczęciu roku szkolnego w dniu 10 września 1969 r. podpisał umowę o naukę zawodu. Odwołujący się, wówczas młodociany, odbywał praktyczną naukę zawodu w zakładzie pracy na podstawie umowy zawartej między nim a zakładem pracy, co oznacza, że okres praktycznej nauki zawodu powinien być uwzględniony przy ustalaniu stażu pracy warunkującego prawo do emerytury lub renty. W takim przypadku młodociany podlegał ubezpieczeniu społecznemu, a w związku z tym była za niego opłacana składka na ubezpieczenia społeczne. W § 3 powołanej umowy o naukę zawodu wyraźnie zaznaczono, że zakład zobowiązuje się płacić uczniowi wynagrodzenie miesięczne zgodnie z § 13 uchwały nr 364 Rady Ministrów z dnia 26 września 1958 r. w sprawie zatrudniania młodocianych przez zakłady pracy w celu nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy i odbycia wstępnego stażu pracy. Tym samym należy przyjąć, że młodociany A. C. otrzymywał wynagrodzenie za pracę, ponieważ był zatrudniony w celu przyuczenia do zawodu, co oznacza, że okres praktycznej nauki zawodu powinien być uwzględniony przy ustalaniu stażu pracy warunkującego prawo do emerytury. Odwołujący się przedstawił również inne dowody potwierdzające jego zatrudnienie takie, jak: Karta Przyjęcia do pracy, kserokopia książeczki ubezpieczeniowej zawierającej stempel (...) sp. z o.o. z datą 10 listopada 1966 r., zaświadczenie z 19 lipca 2017 r. z firmy archiwizacyjnej potwierdzające jego zatrudnienie od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 r. w (...) sp. z o.o. (dowód: ww. dokumenty w aktach). Apelujący podniósł, że przedłożone dokumenty nie są dokumentami prywatnymi mowa w art. 245 k.p.c. - są to dokumenty odebrane przez odwołującego się z archiwum, a zatem informacje w nich zawarte powinny być uznane za potwierdzenie zatrudnienia. Odnosząc się do twierdzenia Sądu Okręgowego, że wyrok Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 6 listopada 2017 r. jest dowodem braku możliwości zaliczenia do stażu spornego okresu, apelujący podniósł, że w uzasadnieniu przedmiotowego wyroku potwierdzono fakt zatrudnienia odwołującego się od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 w (...) sp. z o.o., zaś powództwo zostało oddalone ze względu na pozwanie ZUS zamiast (...) Sp. z o.o. (dowód: wyrok z 6 listopada 2017 r. w aktach). Dokonana więc przez Sąd pierwszej instancji ocena dowodów dotyczących zatrudnienia od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 r. w (...) Sp. z o.o. jest dowolna a nie swobodna. Apelujący podniósł jeszcze, że Sąd Najwyższy w postanowieniu z 19 kwietnia 2018 r., V CSK 582/17, stwierdził, że: „W obecnie obowiązującym modelu apelacji sąd drugiej instancji nie bada jedynie zgodności z prawem zaskarżonego orzeczenia sądu pierwszej instancji, lecz dokonuje własnej oceny dowodów i własnych ustaleń faktycznych w celu ponownego rozpoznania sprawy i usunięcia dostrzeżonych uchybień.”. Natomiast za Sądem Apelacyjnym w Łodzi (wyrok z 10 kwietnia 2018 r., III AUa 468/17) apelujący podał, że „.Uzasadniony jest zarzut apelacji, że sąd okręgowy dokonał ustaleń dowolnych, sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, ponieważ uznał za udowodnione istotne w sprawie fakty, mimo iż nie zostały one dostatecznie potwierdzone oraz pominął okoliczności ważne w sprawie, które wprost wynikają ze zgromadzonego materiału dowodowego, a przy tym ustalenia te nie są zgodne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Sprzeczność ustaleń z treścią zebranego materiału zachodzi wtedy, gdy powstaje dysharmonia pomiędzy materiałem zgromadzonym a sprawie, a konkluzją, do jakiej dochodzi sąd na podstawie tego materiału.”. W sprawie, według apelującego, ustalenia Sądu pierwszej instancji odnośnie do jego zatrudnienia od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 r. w (...) sp. z o.o. nie są zgodne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a zatem są dowolne. Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje. Apelacja co do zasady znajduje uzasadnione podstawy. Sąd odwoławczy uznał, że przy ustalaniu kapitału początkowego ubezpieczonego winien być przyjęty jako składkowy, przebyty przed dniem wejścia w życie ustawy emerytalnej, okres jego zatrudnienia jako młodocianego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed 1 stycznia 1975 r., jednakże nie w pełnym żądanym wymiarze od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 r., a od 9 września 1966 r. do 11 marca 1967 r. Co do okresu od 23 maja do 8 września 1966r. bowiem materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie, że ubezpieczony posiadał status młodocianego pracownika-ucznia nabyty na skutek zawarcia umowy o naukę zawodu i wykonywał zatrudnienie łącząc je z nauką zawodu. Nie pozwala również na ustalenie, że został zatrudniony na podstawie umowy o pracę jako osoba, która ukończyła 15 lat. Przedmiotem odwołania jest decyzja w kwestii ustalenia kapitału początkowego, tu: odmowy ponownego jego ustalenia. Po myśli art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy okresy składkowe, o których mowa w art. 6. Zgodnie z art. 6 ust 2 pkt 3 ustawy za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r., ponieważ w tym czasie osoby te były objęte obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Tak więc jeżeli młodociany odbywał naukę zawodu (praktyczną naukę zawodu) w zakładzie pracy, na podstawie umowy zawartej między nim a zakładem pracy, okres nauki zawodu podlega uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty (tu kapitału początkowego). W takim bowiem przypadku młodociany podlegał ubezpieczeniu społecznemu, a w związku z tym była za niego opłacana składka na ubezpieczenie społeczne. Podstawowe rozróżnienie dotyczy więc tego, czy nauka zawodu była pobierana przez młodocianego przy jego równoczesnym zatrudnieniu, czy też jako przedmiot praktyczny w programie nauki szkolnej. Innymi słowy, czy nauczający zawodu był pracodawcą, czy nauczycielem młodocianego, a więc czy związek między nimi polegał na stosunku prawa pracy - nauki zawodu, czy na stosunku administracyjnym. Stosunek zatrudnienia obejmował bowiem tylko młodocianych przyjętych do pracy w celu nauki zawodu, obowiązanych do dokształcania się w szkole, nie zaś tych, którzy pobierali naukę bez zatrudnienia się. Gdy jest mowa o warunkach zatrudnienia młodocianych obowiązujących przed 1 stycznia 1975 r., to w spornym okresie obowiązywała ustawa z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. nr 45, poz. 226 ze zm.), w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz. U. nr 32, poz. 160). W treści art. 3 ust. 1 tej ustawy przyjęto, że młodociani mogli być zatrudniani przez zakłady pracy tylko w celu: 1) nauki zawodu, 2) przyuczenia do określonej pracy, 3) odbycia wstępnego stażu pracy. Na mocy art. 9 ust. 1 ustawy, zakład pracy, przyjmując młodocianego na naukę zawodu, w celu przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy, był obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego. Nauka zawodu młodocianego po myśli art. 4 ust. 1 trwała zależnie od zawodu od 2 do 4 lat i kończyła się egzaminem. Art. 12 ust. 1 stanowił, że młodociani zatrudnieni przez zakłady pracy obowiązani byli do dokształcania się do czasu ukończenia 18 lat życia z możliwością przedłużenia tego obowiązku o jeden rok. Według art. 12 ust. 3 młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu. Z wydanego m.in. na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy rozporządzenia Ministra Oświaty z dnia 14 lutego 1959 r. w sprawie dokształcania oraz kontroli nauki zawodu młodocianych zatrudnionych w zakładach pracy(Dz. U. nr 17, poz. 9), wynikało, że obowiązek dokształcania się do czasu ukończenia 18 lat życia przez młodocianych zatrudnionych w zakładach pracy powinien być wykonywany przez uczęszczanie do zasadniczych szkół zawodowych dla pracujących i innych szkół zawodowych, ośrodków dokształcania zawodowego i szkół ogólnokształcących oraz na kursy (§ 3). Zasadnicze szkoły zawodowe dla pracujących przeznaczone były do dokształcania zawodowego młodocianych przyjętych do nauki zawodu, do przyuczenia do określonej pracy lub do odbycia wstępnego stażu pracy po przyuczeniu do określonej pracy oraz dla młodocianych przyjętych do pracy. Zadaniem zasadniczych szkół zawodowych dla pracujących było uzupełnienie teoretyczne szkolenia praktycznego odbywanego w zakładzie pracy przez kształcenie ogólne i zawodowe z uwzględnieniem potrzeb życia gospodarczego i zawodów, w których młodociani są zatrudnieni, oraz pogłębienie wychowania społeczno-obywatelskiego i kulturalnego (§ 5). Zasadnicze szkoły zawodowe dla pracujących były trzyletnie (§ 6 ust. 1), a warunkiem przyjęcia do nich młodocianego podlegającego obowiązkowi dokształcania było przedłożenie zaświadczenia zakładu pracy stwierdzającego, że młodociany jest zatrudniony lub będzie zatrudniony w ciągu najbliższych 6 miesięcy. Powyższe rozporządzenie zostało uchylone z dniem 1 stycznia 1975 r. Przedstawienie przez Sąd Apelacyjny obowiązujących w okresie spornym rozwiązań prawnych w zakresie zatrudnienia młodocianych było konieczne, ponieważ Sąd Okręgowy w ich kontekście nie analizował dowodów z dokumentów przedłożonych przez odwołującego się. Tymi dowodami są: - wydane 19 lipca 2011 r. przez przechowawcę akt firmy (...) sp. z o.o. w W. (przed przekształceniem Zakłady (...)) zaświadczenie, z którego wynika, że odwołujący się był zatrudniony w powyższych Zakładach na stanowisku ucznia zawodu od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 r. (k – 4 tom III a. r.), - karta przyjęcia do pracy odwołującego się w (...) (k – 5 a. r. jak wyżej), - podanie odwołującego się z 11 marca 1967 r. skierowane do w/w Zakładów o zwolnienie go z pracy z dniem 11 marca 1967 r. z adnotacją „zgoda” opatrzoną datą 11 marca 1967 r., - kopia str. 7 legitymacji ubezpieczeniowej z pieczątką Zakładów i datą poświadczenia 10 listopada 1966 r. oraz podpisem. Wbrew twierdzeniu apelującego w aktach sprawy brak jest umowy o naukę zawodu zawartej 10 września 1966 r. pomiędzy odwołującym się a Zakładami (...) na okres od 9 września 1966 r. do 31 sierpnia 1969 r. Niemniej jednak dowody, które zostały przedłożone, pozwalają na niebudzące wątpliwości ustalenie, że odwołujący się od 9 września 1966 r. do 11 marca 1967 r. był młodocianym pracownikiem Zakładów. I tak w karcie przyjęcia do pracy, jej część I to zgłoszenie kandydatury odwołującego się do zatrudnienia w (...). Zgłoszenie to zostało opatrzone datą 23 maja 1966 r. i podpisem odwołującego się, który podał też, że ukończył 7 klas szkoły podstawowej. Część II pozostała nie wypełniona. Część III wypełnił pracownik działu osobowo-socjalnego. W tej części wyrażono zgodę na przyjęcie odwołującego się na stanowisko ucznia zawodu w dziale montażu i wskazano propozycję wynagrodzenia wg stawki 150 zł plus do 15% premii regulaminowej. Część IV stanowi orzeczenie lekarza, który 31 maja/czerwca 1966 r. stwierdził, że skarżący może być zatrudniony na stanowisku ucznia. Następne adnotacje na karcie przyjęcia do pracy poczynione przez pracodawcę noszą daty 9 września 1966 r. - „przeszedł instruktaż w zakresie ochrony p.poż” i 13 września 1966 r. „stw. zgodn. płac.”. Na karcie tej znajduje się też zobowiązanie odwołującego się do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej oraz zobowiązanie do przestrzegania regulaminu pracy, opatrzone datą 31 lipca 1966 r. i podpisem odwołującego się. Treść przedstawionych zapisów tej karty łącznie z poświadczeniem w legitymacji ubezpieczeniowej zatrudnienia w dniu 10 listopada 1966 r. oraz z podaniem o zwolnienie z pracy z dniem 11 marca 1967 r. pozwalają na przyjęcie, że mający w 1966 r. 16 lat (ukończone 21 września) odwołujący się został zatrudniony jako pracownik młodociany na podstawie umowy o naukę zawodu. Umowa tego rodzaju, scharakteryzowana powyżej, jak podano w apelacji, została zawarta 10 września 1966 r. z mocą od 9 września 1966 r. Mając na uwadze zapisy karty przyjęcia do pracy, w szczególności ten dotyczący daty przeszkolenia w zakresie ochrony p.poż. 9 września 1966 r., Sąd Apelacyjny uznał, że nie jest wątpliwe, iż odwołujący się został zatrudniony jako pracownik młodociany. Z racji wieku we wrześniu 1966 r. był młodocianym w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy. Wobec tego, w związku z zapisami karty przyjęcia do pracy oraz poświadczeniem zatrudnienia w legitymacji wpisem z 10 listopada 1966 r. i podaniem o zwolnienie z pracy istnieją pełne podstawy, aby przyjąć w stażu ubezpieczeniowym do kapitału początkowego jako składkowy okres od 9 września 1966 r. do 11 marca 1967 r., a więc do dnia złożenia podania o zwolnienie i jego akceptacji przez pracodawcę. Daty graniczne zatrudnienia nie budzą w świetle dowodów z dokumentów wątpliwości. Umowa o naukę zawodu, której brak w aktach sprawy, owszem miałaby znaczenie, ale przedłożone wiarygodne dowody z dokumentów są miarodajne i wystarczające do poczynienia ustaleń co do zatrudnienia odwołującego się jako pracownika młodocianego. Sąd Okręgowy powyższe dowody ocenił z przekroczeniem zasady swobodnej oceny dowodów statuowanej przez art. 233 § 1 k.p.c. Nie dokonał bowiem ich szczegółowej analizy w aspekcie zapisów, jakie się w nich znalazły. Analiza taka podjęta przez Sąd Apelacyjny skutkuje konkluzją o nietrafnym uznaniu przez Sąd Okręgowy, że omówione powyżej dowody z dokumentów świadczą jedynie o gotowości podjęcia pracy. Przeciwnie ich całościowa ocena w pełni uprawnia do wniosku o zatrudnieniu trwającym od 9 września 1966 r. (przejście szkolenia p.poż.) do 11 marca 1967 r. (zaakceptowanie przez pracodawcę rozwiązania umowy o pracę - zwolnienia), co z kolei odpowiada twierdzeniu odwołującego się, że umowa o naukę zawodu zawarta została 10 września 1966 r. z mocą od 9 września 1966 r. Trafny jest więc zarzut apelacyjny dotyczący naruszenia zasady art. 233 § 1 k.p.c., choć nie do całego wnioskowanego okresu. Odwołujący się nie naruszył również art. 232 k.p.c., a przynajmniej nie do całego spornego okresu, przedłożył bowiem dowody, które pozwalały na ustalenie dotyczące zatrudnienia odwołującego się w (...) ( (...) sp. z o.o.). Natomiast odwołujący się nie udowodnił, jak podał w uzasadnieniu apelacji, że przed rozpoczęciem roku szkolnego i podpisaniem w dniu 10 września 1966 r. umowy o naukę zawodu, został przyjęty do pracy w dniu 23 maja 1966 r. Okoliczność ta nie wynika z żadnego dowodu, którym dysponowały Sądy. Data 23 maja 1966 r. jest jedynie datą zgłoszenia swojej kandydatury do pracy przez odwołującego się (karta przyjęcia do pracy, okoliczność opisana powyżej). Dalej nastąpiły czynności zmierzające do zatrudnienia, opisane w karcie przyjęcia, m.in. badanie lekarskie, zobowiązanie przestrzegania tajemnicy z 31 lipca 1966 r., szkolenie p.poż. i dalej zatrudnienie Za dowód przyjęcia do pracy w dniu 23 maja 1966 r. nie może być uznane zaświadczenie wystawione przez przechowawcę dokumentacji pracowniczej, który przecież nie jest uprawniony do wydawania innych zaświadczeń niż te, które znajdują się w przechowywanej dokumentacji. To rzeczą organu rentowego i sądów ubezpieczeń społecznych jest analiza tejże dokumentacji osobowej prowadzonej przez pracodawcę. W związku z tym, Sąd Apelacyjny doszedł do wniosku, że brak jest dowodu na zatrudnienie odwołującego się przed 9 września 1966 r., dlatego przy ustaleniu kapitału początkowego ubezpieczonego winien być przyjęty okres jego nauki zawodu od 9 września 1966 r. do 11 marca 1967 r. jako składkowy na podstawie art. 174 ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej. Podstawą ustalenia daty zakończenia zatrudnienia, wbrew twierdzeniu Sądu Okręgowego, jest podanie z 11 marca 1967 r. o zwolnienie z pracy właśnie z dniem 11 marca 1967 r. Ponieważ uzyskało akceptację w tej samej dacie, to data ta nie może budzić żadnych wątpliwości. Odnosząc się jeszcze do twierdzenia apelującego, że dokument w postaci zaświadczenia o zatrudnieniu wystawiony przez przechowawcę dokumentacji osobowej nie jest dokumentem prywatnym, Sąd Apelacyjny zauważa, że jest to dokument prywatny, ponieważ nie spełnia wymogów z art. 244 k.p.c. Przeszkody do zaliczenia jako składkowego okresu zatrudnienia od 9 września 1966 r. do 11 marca 1967 r. nie stanowi prawomocny wyrok Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 6 listopada 2017 r., VII P 319/17. Wyrokiem tym Sąd Rejonowy oddalił powództwo odwołującego się skierowane przeciwko ZUS I Oddział w W. o ustalenie, że odwołujący się był zatrudniony w (...) sp. z o.o. w W. od 23 maja 1966 r. do 11 marca 1967 r., z powodu braku legitymacji procesowej biernej. Żądanie odwołującego się winno być, w ocenie Sądu Rejonowego, skierowane do rzeczywistego pracodawcy, który na datę wyrokowania już nie istniał. Wyrok ten nie tworzy zatem żadnego stanu związania po myśli art. 365 k.p.c., co słusznie zauważył apelujący. Mocy wiążącej nie ma także prawomocne rozstrzygnięcie sądu w przedmiocie emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, o które to świadczenie strony toczyły spór pod sygn. akt XIV U 4530/13 (III AUa 640/15). Jedynie w uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy wyraził pogląd o nieuwzględnieniu w stażu ogólnym zatrudnienia w (...) sp. z o.o. z powodu braku dowodów, nie ważyło to jednak na treści rozstrzygnięcia. Sąd Apelacyjny odniósł się do tej kwestii. Podniósł, że nawet ujęcie w stażu ubezpieczeniowym zatrudnienia w charakterze młodocianego w sp. z o.o. (...) na podstawie karty przyjęcia do pracy i podania o zwolnienie z pracy nie spowoduje zwiększenia tego stażu do wymaganego minimum. Stąd nie można przyjąć, że zapadło rozstrzygnięcie w przedmiocie spornego okresu zatrudnienia w jakikolwiek sposób wiążące w rozpoznawanej sprawie. Kierując się powyższymi względami Sąd Apelacyjny z mocy art. 386 § 1 k.p.c. orzekł, jak w pkt. I sentencji. Na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił apelację w odniesieniu do żądania dotyczącego okresu zatrudnienia w (...) w W. od 23 maja 1966 r. do 8 września 1966 r. (pkt II sentencji). O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny rozstrzygnął mając na względzie, że co do zasady apelujący jest stroną wygrywającą, uległ tylko co do krótkiego okresu, czyli w niewielkim stopniu, wobec czego na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i na podstawie § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r. poz. 265) Sąd zasądził na rzecz apelującego kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym oraz 30 zł tytułem zwrotu uiszczonej opłaty od apelacji, łącznie 270 zł (pkt III sentencji).

Sędziowie: Przewodniczący: Bożena Lasota Magdalena Kostro-Wesołowska Danuta Malec