Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 stycznia 2021roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział XII Cywilny

w składzie następującym

Przewodniczący: SSO Hanna Ratajczak

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2021 roku w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa E. K., P. K.

przeciwko 1.O. (...) sp. z o. o z siedzibą w W.

2. Towarzystwo (...) SA z siedzibą w W.

3. S. sp. z o. o z siedzibą w C.

4. (...) H. - (...) sp. z o. o z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  Powództwo oddala

2.  Odstępuje od obciążania powodów kosztami postępowania

SSO Hanna Ratajczak

Sygn. akt XII C 1291/17

UZASADNIENIE

Pozwem z 25 lipca 2017 roku (k.2-15 oraz kolejnymi pismami z 24 stycznia 2018 roku k.457-464v, 23 maja 2018 roku k.555-568, 20 listopada 2018 roku k.629-636, 13 listopada 2020 roku k.794-798) E. K. prowadząca działalność gospodarczą pod firmą Agencja (...) z siedzibą w P. i P. K., reprezentowani przez adwokata, w sprawie przeciwko (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., Towarzystwu (...) S.A. z siedzibą w W., (...) Sp. z o.o. z siedzibą w C. oraz (...) Budowlany Sp. z o.o. z siedzibą w W. wnieśli o:

1. zasądzenie solidarnie od pozwanych kwoty 71.348,00 zł tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 22 lutego 2017 roku do dnia zapłaty;

2. zasądzenie solidarnie od pozwanych kwoty 30.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 lutego 2017 roku do dnia zapłaty;

3. zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powodów kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu pełnomocnik powodów podał, że 3 września 2014 r. nastąpił wybuch w miejscu prowadzenia działalności gospodarczej przez powódkę. Z ustaleń wynika, że przyczyną zniszczenia budynku był wybuch gazu pochodzącego z pojemników z pianką poliuretanową. W ocenie powodów zakupiona w markecie ul. (...), (...)-(...) P. pianka montażowa (...) jest produktem niebezpiecznym w rozumieniu Kodeksu Cywilnego. Żądane zadośćuczynienie w wysokości 30.000 zł wynika z doznanej traumy w związku z przedmiotowym zdarzeniem oraz z koniecznością zamknięcia dobrze prosperującej działalności gospodarczej. P. K. po wybuchu cierpi na bezsenność, wraca myślami do tego dnia, doznał cierpień psychicznych, które są nieodwracalne. W Prokuraturze Rejonowej (...) w P. prowadzono postępowanie w sprawie o sygn. akt (...)które następnie zostało umorzone z uwagi na bezpodstawne zarzuty. Postępowanie to również negatywnie wpłynęło na stan psychiczny oraz samopoczucie E. i P. K.. Koszty wyliczone z Faktur VAT wynoszą - 42.947,19 zł (odszkodowanie szkoda majątkowa): 1. najem - 12.915,00 zł, 2. ochrona - 988,92 zł, 3. wywóz nieczystości – 1.890,00 zł, 4. ruter - 106,89 zł, 5. I. - 98,40 zł, 6. E. - 1.066,81 zł, 7. A. - 751,42 zł, 8. (...) 2.937,78 zł, 9. materiały budowlane – 22.035,17 zł, 10. pianka (...) 156,80 zł. Koszty prac remontowych poczynionych przez E. i P. K. wyniosły 28.400,00 zł. Przesyłka z wezwaniem do zapłaty odebrana została 15 lutego 2017 roku, w związku z powyższym odsetki należy naliczać od 22 lutego 2017 roku. Ubezpieczyciel nie uznał swej odpowiedzialności za zdarzenie.

Postanowieniem z 6 listopada 2017 roku (k.330) zwolniono powodów od kosztów sądowych w całości.

Postanowieniem z 28 marca 2018 roku (k.474) wezwano do udziału w sprawie w charakterze pozwanych (...) Sp. z o.o. z siedzibą w C. oraz (...) Budowlany Sp. z o.o. z siedzibą w W. na zasadzie art. 194 § 3 k.p.c.

W odpowiedzi na pozew (k.341-347 oraz w piśmie z 16 listopada 2020 roku k.800-802) Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W., reprezentowany przez radcę prawnego, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi pełnomocnik pozwanego podał, że kwestionuje przedmiotowe roszczenie zarówno co do zasady jak i co do wysokości. Z ostrożności podniósł również zarzut przedawnienia roszczenia. Wskazał, że całkowicie niewykazanym jest, aby pomiędzy zastosowaniem pianki poliuretanowej a zdarzeniem z 3 września 2014 roku istniał jakikolwiek związek przyczynowo-skutkowy. Wykonana w toku śledztwa ekspertyza biegłego z dziedziny pożarnictwa w swych wnioskach wyklucza możliwość zajścia zdarzenia z powodu zastosowania pianki poliuretanowej. Skala zdarzenia jest zbyt duża, aby mógł do niego doprowadzić wybuch gazu znajdującego się w pojemniku pianki. Jednocześnie biegły wskazał, że przyczyną wybuchu gazu była nieszczelność bądź instalacji gazowej sieci miejskiej bądź zbiornika na gaz skroplony. Pianka poliuretanowa nie spełnia kryteriów niezbędnych do uznania jej za produkt niebezpieczny. Z ostrożności procesowej pozwany kwestionuje roszczenie co do wysokości, jako wygórowane i niewykazane. Wskazał dodatkowo, że odpowiedzialność ubezpieczeniowa pozwanego w odniesieniu do każdej szkody jest ograniczona o kwotę 10.383,00 zł w oparciu o franszyzę redukcyjną.

W odpowiedziach na pozew (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., reprezentowany przez radcę prawnego oraz (...) Budowlany Sp. z o.o. z siedzibą w W., reprezentowany przez radcę prawnego, (k.419-425 i k.489-496v oraz w kolejnych pismach z 22 maja 2018 roku k.569-570 oraz 18 listopada 2020 roku k.809-813v), wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy podnieśli zarzuty: niewłaściwości miejscowej Sądu, braku czynnej legitymacji procesowej powodów do dochodzenia roszczenia o odszkodowanie w kwocie po 17.100,65 zł, a także braku biernej legitymacji procesowej pozwanych. Z ostrożności procesowej na wypadek uznania, że pozwani są biernie legitymowani w niniejszym postępowaniu, podnieśli zarzut braku podstaw do uznania, że ponoszą odpowiedzialność za szkodę. Aby przypisać pozwanym odpowiedzialność niezbędne jest wykazanie, że: produkt - pianka montażowa spełnia cechy produktu niebezpiecznego; po stronie powodowej wystąpiła szkoda i szkoda ta została wyrządzona przez produkt niebezpieczny (związek przyczynowy), a pozwani ponoszą za to odpowiedzialność. Żadna z tych okoliczności nie została wykazana przez stronę powodową. Wskazali, że odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny na mieniu występuje tylko wówczas, gdy rzecz zniszczona lub uszkodzona należy do rzeczy przeznaczonych do osobistego użytku i w taki przede wszystkim sposób korzystali z niej powodowie. Mienie służyło do prowadzenia działalności gospodarczej przez powódkę lub też zostało nabyte w ramach działalności gospodarczej powoda. Dodali, że brak jest także podstaw do przyjęcia odpowiedzialności pozwanych na zasadzie winy co wymaga powołania i wykazania przez powodów, że: a) doszło do dopuszczenia się przez pozwanych z ich winy czynu niedozwolonego na skutek działania lub zaniechania pozwanych; b) wystąpiła szkoda; c) zaistniał związek przyczynowy pomiędzy działaniem lub zaniechaniem pozwanych a wystąpieniem szkody. Pozwani z ostrożności procesowej wskazali, że brak jest podstaw do żądania przez powodów zapłaty odszkodowania w kwocie brutto. Faktury były wystawiane dla powodów w związku z prowadzoną przez każdego z powodów działalnością gospodarczą, mogli dokonać obniżenia kwoty należnego podatku od towarów i usług (...). Mogli również dokonać zaliczenia wydatków do kosztów uzyskania przychodów. Powodowie nie udowodnili żądania zwrotu odszkodowania w kwocie 28.400,00 zł z tytułu kosztów prac remontowych. W konsekwencji niezasadne jest również żądanie zadośćuczynienia.

W odpowiedzi na pozew oraz pozostałych pismach procesowych (z 23 kwietnia 2018 roku k.522-522v, 17 maja 2018 roku k.543-543v, 24 maja 2018 roku k.572, 2 października 2018 roku k.600-600v, 30 października 2018 roku k.607-609,723, 16 listopada 2020 roku k.805-806) (...) Sp. z o.o. z siedzibą w C., reprezentowany przez swego pracownika, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów kosztów procesu, według spisu w wysokości 1.654,88 zł.

Pozwany zaprzeczył, aby zakupiona przez powodów pianka montażowa (...) była wadliwa. Jego zdaniem powodowie nie wykazali, aby pomiędzy zastosowaniem pianki poliuretanowej a zdarzeniem z 3 września 2014 roku istniał związek przyczynowo-skutkowy. Zastosowana pianka jest produktem bezpiecznym, zapewnia bezpieczeństwo w trakcie normalnego użytkowania, posiada wszystkie wymagane aprobaty techniczne oraz jest prawidłowo oznakowana. Jest produkowana od 2006 roku i do pozwanego nie wpłynęły inne podobne zgłoszenia dotyczące tego produktu. Przeciętny użytkownik ma też świadomość co do łatwopalności takiego jak wskazana pianka produktu .. (...) niniejszej sprawie produktem posługiwał się podmiot gospodarczy, od którego powinno oczekiwać się szerszej (niż powszechnie) wiedzy ogólnobudowlanej i wiedza ta powinna skutkować zwiększonym bezpieczeństwem prowadzonych prac. Prace były wykonywane przez powoda bez nadzoru specjalisty w tej dziedzinie. Pianka ma zastosowanie do montażu drzwi i okien. Na obiekcie nie były wykonywane kontrole stanu technicznego instalacji gazowych oraz przewodów kominowych. Z ostrożności zakwestionował roszczenie powodów co do kwoty brutto tytułem odszkodowania. Podniósł dodatkowo zarzut przedawnienia roszczenia.

Postanowieniem z 19 stycznia 2021 roku (k.82) zamknięto rozprawę w przedmiotowej sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. K., w ramach prowadzonej działalności gospodarczej Agencja (...) wynajęła nieruchomość zabudowaną, znajdującą się przy ul. (...) w P.. Przedmiot najmu znajdował się w stanie przydatnym do użytku. Następnie uzyskała zezwolenie właściciela T. M. na wykonanie prac remontowych, w tym adaptację pomieszczeń. Budynek nie był ubezpieczony.

W maju 2014 roku rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej (...), zajmowała się organizacją przyjęć dla dzieci oraz wypożyczaniem strojów.

Okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: umowa najmu z 5.08.2013 r. (k.37-39), zeznania świadka T. M. (k.688), zeznania powoda P. K. (k.778-778v), zeznania powódki E. K. (k.778v).

Po niedługim czasie okazało się, że istnieje konieczność przeprowadzenia kolejnych prac remontowych, m.in. adaptacji domku gospodarczego, który miał być przeznaczony na wypożyczalnię strojów. Powód realizował prace remontowo-budowlane polegające m.in. na: wykonaniu wykopu między budynkami i ułożeniu w wykopie rury kanalizacyjnej, w którą włożono rurki w otulinie do centralnego ogrzewania, kabel zasilający oraz kable alarmowe w peszlu, wykonaniu otworów w rurze głównej i wpuszczeniu pianki (...) (celem zabezpieczenia przewodów przed przemarzaniem i wilgocią). Po zakończeniu powyższych prac 3 września 2014 roku, w budynku nastąpił wybuch. Konsekwencją zdarzenia było doszczętne zniszczenie budynku oraz wszystkich przedmiotów znajdujących się w wynajmowanym lokalu.

Nadzór i doradztwo nad pracami w zakresie centralnego ogrzewania oraz wodno – kanalizacyjnego został zlecony B. K. posiadającemu dyplom w zawodzie technik urządzeń sanitarnych.

Dowód: dyplom uzyskania tytułu zawodowego (k.40), umowa z 20.08.2013 r. (k.41), dokumentacja fotograficzna (k.42-47,74-81), raport końcowy (...) E. z 20.06.2017 r. (k.372-385), zeznania świadka B. K. (k.687-688), zeznania powoda P. K. (k.778-778v), zeznania powódki E. K. (k.778v).

E. i P. K. zakupili piankę montażową (...) w markecie (...) przy ul. (...), (...)-(...) P., market O. (...).

Wskazany produkt posiadał aprobatę techniczną (...)15- (...) z 2 czerwca 2015 roku wydaną do 2 czerwca 2020 roku. Wskazano w niej, że piany poliuretanowe S. C., S. E., P. pistoletowa O. & Drzwi, P. montażowa O. & Drzwi, (...), S. C. do niskich temperatur i Piana montażowa dwuskładnikowa, są przeznaczone do uszczelniania przestrzeni między ościeżami a ościeżnicami okien i drzwi, wykonywanych z drewna, metalu lub nieplastyfikowanego (...), przy montażu okien i drzwi (z wyjątkiem drzwi klasyfikowanych w zakresie odporności ogniowej). Piana nie zastępuje mechanicznego mocowania drzwi i okien do przegród budynku, a osadzanie ościeżnic powinno być wykonywane przy użyciu łączników mechanicznych. Piany poliuretanowe, objęte Aprobatą, mogą być również stosowane do wypełniania pęknięć i niewielkich, nieruchomych szczelin w połączeniach między elementami przegród w budynku (z wyjątkiem przegród klasyfikowanych w zakresie odporności ogniowej). Piany poliuretanowe należy chronić przed działaniem promieniowania UV przez osłonięcie odpowiednimi wyrobami, odpornymi na warunki atmosferyczne. Nie należy używać piany w pobliżu otwartego ognia. Podczas prac z użyciem pian poliuretanowych, objętych Aprobatą, należy ściśle przestrzegać warunków ich stosowania, określonych w instrukcji Producenta, oraz warunków montażu drzwi i okien, określonych w instrukcjach ich (...).

Dowód: oferta (k.48-49), faktura VAT (k.116,126), aprobata techniczna z 2.06.2015 r. (k.389-401), aneks nr (...) z 14.07.2015 r. (k.402-406), dokumentacja fotograficzna (k.407-410,708-711), zeznania świadka M. S. (k.678-682), zeznania powoda P. K. (k.778-778v).

Powodowie w związku z rozpoczęciem działalności ponieśli następujące koszty:

1. najem - 12.915,00 zł,

2. ochrona - 988,92 zł,

3. wywóz nieczystości – 1.890,00 zł,

4. ruter - 106,89 zł,

5. I. - 98,40 zł,

6. E. - 1.066,81 zł,

7. A. - 751,42 zł,

8. (...) 2.937,78 zł,

9. materiały budowlane – 22.035,17 zł,

10. pianka (...) 156,80 zł.

(...) budowlane za kwotę 17.100,65 zł zostały nabyte w ramach prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej (...) Usługi (...).

Dowód: faktura VAT (k.116-275).

Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego dla Miasta P. pismem z 6 listopada 2014 roku poinformował pełnomocnika powodów, że zdarzenie nie zostało zakwalifikowane jako katastrofa budowlana. Wskazał, w oparciu o ustalenia Straży Pożarnej i Policji, że prawdopodobną przyczyną zdarzenia był wybuch gazu pochodzącego z pojemników z pianką poliuretanową.

Dowód: pismo Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego dla Miasta P. z 6.11.2014 r. (k.25).

Komendant Miejski Państwowej Straży Pożarnej w P. pismem z 23 stycznia 2015 roku skierowanym do pełnomocnika powodów wskazał, że kierujący Działaniem Ratowniczym ze strony Państwowej Straży Pożarnej na miejscu zdarzenia ustalił, że przypuszczalną przyczyną powstania zdarzenia był wybuch gazów po użyciu pianki montażowej.

Dowód: pismo Komendanta Miejskiego Państwowej Straży Pożarnej w P. z 23.01.2015 r. (k.26).

Pod sygn. akt 1 Ds. 3738/14 prowadzone było przez Komisariat Policji P. (...) w P. dochodzenie w sprawie sprowadzenia w dniu 3 września 2014 roku w P. przy ul. (...) zdarzenia, które zagrażało życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu o wielkich rozmiarach, mające postać zawalenia się budowli, tj. o przestępstwo z art. 163 § 1 pkt 2 k.k. Postępowanie wobec stwierdzenia, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego zostało umorzone postanowieniem z 25 marca 2015 roku, a następnie zatwierdzone przez Prokuratora Prokuratury R. P. (...) w P..

W ekspertyzie (...) z czynności dochodzeniowych przyczyn powstania wybuchu i pożaru z 19 lutego 2015 roku stwierdzono, że z dużym prawdopodobieństwem należy uznać, że przyczyną wybuchu był gaz pochodzący z instalacji gazowej. Należy odrzucić hipotezę zaistnienia wybuchu wskutek użycia pianki montażowej. Skala zdarzenia nie odpowiada możliwości przyrostu ciśnienia niszczącego budynek z sumy czynnika występującego w zbiornikach z pianką.

Potencjalnym inicjatorem zapłonu mieszanki wybuchowej mógłby się stać:

-płomień palnika, zapalniczki lub pieca,

-iskra elektryczna w dzwonku sygnalizacyjnym,

-iskra elektryczna w gniazdach prądowych i włącznikach oświetlenia,

-iskra elektryczna stycznika lodówki,

-tlący papieros,

-iskra mechaniczna lub elektryczność statyczna.

Dowód: dokumenty z akt Komisariatu Policji P. – (...) i Prokuratury R. P. (...) (...)w tym ekspertyza biegłego sadowego z dziedziny pożarnictwa k.25-62 w/w akt

Pismem z 10 lutego 2017 roku pełnomocnik powodów zwrócił się do (...) Sp. z o.o. zgłaszając przedmiotową szkodę i domagając się zapłaty odszkodowania 71.347,19 zł oraz zadośćuczynienia 30.000,00 zł. Przesyłka z wezwaniem do zapłaty odebrana została 15 lutego 2017 roku, zakreślono w niej termin na zapłatę wynoszący 7 dni.

(...) S.A. przekazał sprawę, na podstawie umowy zlecenia Spółce (...) Sp. z o.o., który nie uznał odpowiedzialności swojego zleceniodawcy.

Odpowiedzialność ubezpieczeniowa w odniesieniu do każdej szkody jest ograniczona o kwotę 10.383,00 zł w oparciu o franszyzę redukcyjną. Ubezpieczonymi byli (...) Sp. z o.o., (...) Sp. z o.o. oraz (...) Budowlany Sp. z o.o. Rodzaj ubezpieczonej działalności obejmował m.in. handel i dystrybucję materiałów do samodzielnego montażu.

W raporcie końcowym (...) E. z 20 czerwca 2017 roku stwierdzono, że pianka montażowa (...) została przez poszkodowanego użyta z naruszeniem zasad BHP określonych przez Producenta/dystrybutora na etykiecie i karcie technicznej wyrobu (w szczególności aplikacja piany realizowana była w miejscu niewentylowanym). Wobec braku związku przyczynowo skutkowego pomiędzy wybuchem, a sposobem oznakowania i opisania zakupionego przez poszkodowanego wyrobu, likwidatorzy (...) E. uznali, iż w niniejszej sprawie szkodowej nie zachodzi odpowiedzialność polisowa ubezpieczyciela. Brak jest zatem podstaw do wypłaty odszkodowań/świadczeń na rzecz poszkodowanych.

Decyzją z 4 lipca 2017 roku (...) S.A. odmówił wypłaty odszkodowania. W uzasadnieniu wskazano, że pianka montażowa nie stanowiła przyczyny powstania szkód po stronie powodów i nie stanowi ona produktu niebezpiecznego. Wskazano jednocześnie, że produkt ten został użyty w niewłaściwy sposób.

W odpowiedzi na odwołanie powodów od powyższej decyzji ubezpieczyciel dnia 13 września 2017 roku podtrzymał zajęte stanowisko.

Dowód: zgłoszenie szkody z 10.02.2017 r. (k.27-31), pismo O. z 22.02.2017 r. (k.32), pismo (...) E. z 23.02.2017 r. (k.33-34), pismo A. z 22.02.2017 r. (k.36), pismo pełnomocnika z 21.03.2017 r. (k.50-52), pismo (...) E. z 16.03.2017 r. (k.53-54), pismo A. z 22.02.2017 r. (k.55), pismo pełnomocnika z 27.03.2017 r. (k.57-59), pismo (...) E. z 6.04.2017 r. (k.60-61), pismo (...) E. z 27.04.2017 r. (k.62), pismo pełnomocnika z 12.04.2017 r. (k.66-67), polisa ubezpieczeniowa A. (k.358-363), ogólne warunki ubezpieczenia (k.364-371v), raport końcowy (...) E. z 20.06.2017 r. (k.372-385), decyzja z 4.07.2017 r. (k.411-412), decyzja z 13.09.2017 r. (k.413-415).

E. K. nadal prowadzi działalność gospodarczą pod firmą Agencja (...), z siedzibą w P.. P. K. zaprzestał formalnie prowadzenia działalności gospodarczej pod firmą (...) Usługi (...), lecz w tym samym zakresie została rozszerzona działalność jego żony.

Na pewien okres po zdarzeniu powód wyjechał do Anglii w celach zarobkowych.

Powodowie mają zobowiązania kredytowe. Utrzymują córkę w wieku 18 lat, która nadal się uczy.

Dowód: zeznania powoda P. K. (k.778-778v), zeznania powódki E. K. (k.778v).

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów zgromadzonych w sprawie oraz w załączonych aktach, zeznań stron oraz świadków.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się na dowodach z dokumentów w zakresie wynikającym z treści art. 244 § 1 k.p.c. i art. 245 k.p.c. Zgodnie z art. 244 § 1 k.p.c. dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. W myśl art. 245 k.p.c. dokument prywatny sporządzony w formie pisemnej albo elektronicznej stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.

Część dokumentów została przedstawiona w postaci kserokopii, które nie zostały w toku procesu skutecznie zakwestionowane przez strony, a więc Sąd przyjął je w poczet materiału dowodowego sprawy, uznając, że stanowią one wiarygodny dowód pośredni na istnienie i treść dowodów właściwych, dokonując w oparciu o nie ustaleń stanu faktycznego sprawy. Okoliczność, że tego typu dowody mogą być modyfikowane, nie pozbawia ich zarazem mocy dowodowej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 13 stycznia 2017 roku w sprawie o sygn. akt I ACa 2111/15, Legalis nr 1576864).

Zeznania powoda P. K. k.778-778v i E. K. k.778v zostały uznane za wiarygodne, lecz nie prowadziły one do wykazania zasadności roszczenia. Nie wykazali oni bowiem niebezpiecznych właściwości produktu, które miałyby prowadzić do powstania szkody. Stanowisko pozwanych stoi także w sprzeczności z ich twierdzeniami. Powód podał bowiem, że nie zapoznał się przed użyciem pianki z zaleceniami producenta odnośnie jej zastosowania. Powodowie nie wykazali również, że zlecili przeprowadzenie w budynkach kontrole instalacji gazowej co pozwalałoby wykluczyć jedną z okoliczności mogących stanowić przyczynę wybuchu.

Zeznania świadka M. S. k.678-682 zostały uznane za wiarygodne w całości. Świadek jest kierownikiem działu technicznego w pozwanej spółce (...). Potwierdził on informacje wynikające z aprobaty technicznej produktu. Przyznał on, że w innych przypadkach wybuchy pianki poliurentowej miały miejsce, lecz ich przyczyną był zapalony papieros lub iskra z elektronarzędzia. Dodał, że utwardzenie pianki jednoskładnikowej możliwe jest przy kontakcie z wilgocią z podłoża lub z powietrza. W danym przypadku tj. wypełnienia rury kanalizacyjnej poprzez nawiercenie w niej otworów nie było co do tego pewności.

Zeznania świadka B. K. k.687-688 także zostały uznane za wiarygodne w całości. Wykonywał on prace na przedmiotowej nieruchomości tj. wymianę grzejników oraz odejście wodno-kanalizacyjne. Nie był jednak obecny na miejscu w czasie zdarzenia. Co należy uznać za istotne przyznał on, że również używa przedmiotowych pianek w tożsamy sposób co powód.

Zeznania świadka T. M. k.688, właściciela nieruchomości, oceniono jako wiarygodne w całości. Potwierdziła ona, że instalacje w nieruchomości przed wynajmem funkcjonowały w sposób prawidłowy.

Postanowieniem z 27 października 2020 roku (k.786-787) zaliczono w poczet dowodów opinię biegłego z dziedziny pożarnictwa mgr inż. T. W. wydaną w sprawie (...)Prokuratury R. P. (...) w P. z dnia 19 lutego 2015 roku. Oddalono wniosek pozwanego S. o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny budownictwa i materiałoznawstwa zgłoszony w piśmie z dnia 29 października 2018 roku. Oddalono wniosek pozwanych O. Centrala Systemowa i (...) o przeprowadzenie dowodu z ksiąg i ewidencji podatkowych prowadzonych przez powoda P. K. oraz powódkę E. K. w zakresie działalności gospodarczej, deklaracji podatkowych VAT złożonych przez powoda i powódkę w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej, wyciągu z ksiąg rachunkowych przesłanych do właściwego urzędu skarbowego dla powoda i powódki w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej zgłoszony w pismach z 28 grudnia 2017 roku oraz 20 kwietnia 2018 roku. Oddalono także wniosek powodów o przeprowadzenie dowodu z opinii rzeczoznawcy majątkowego zgłoszony w piśmie z 10 lipca 2019 roku.

W ocenie Sądu uwzględnienie powyższych wniosków dowodowych było nieprzydatne do wydania rozstrzygnięcia i zmierzało jedynie do przewlekłości postępowania. Istotne ustalenia w sprawie mające decydujący wpływ na treść rozstrzygnięcia wynikały z opinii biegłego z dziedziny pożarnictwa mgr inż. T. W. wydanej w sprawie(...)Prokuratury R. P. (...) w P. z dnia 19 lutego 2015 roku. Powodowie w toku postępowania nie kwestionowali treści tej opinii ( k.25-62)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo należało oddalić w całości.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że właściwość tutejszego Sądu została oparta na art. 35 k.p.c. zgodnie z którym powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego wytoczyć można przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Zdarzenie szkodowe miało miejsce 3 września 2014 roku a pozew w sprawie został wniesiony 25 lipca 2017 roku, zatem zachowany został termin 3 letni zawarty w art. 449 ⁸ k.p.c. zakreślający termin przedawnienia roszczenia dla odpowiedzialności za produkt niebezpieczny.

Legitymacja czynna powodów wynika z nakładów poniesionych na nieruchomości, które następnie uległy szkodzie. Badanie zakresu tej odpowiedzialności oceniono za zbędne z uwagi na niezasadność roszczenia.

Pozwanymi w sprawie byli: (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W., (...) Sp. z o.o. z siedzibą w C. oraz (...) Budowlany Sp. z o.o. z siedzibą w W.. Powodowie wnieśli zatem pozew przeciwko sprzedawcom towaru, jego producentowi oraz ubezpieczycielowi wskazanych podmiotów.

Przechodząc do oceny zasadności powództwa wskazać należy, że odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny jest regulowana przepisami art. 449 ¹ – art. 449 ¹¹ k.c., jest to odpowiedzialność oparta na zasadzie ryzyka, a więc niezależna od winy i ponosi ją przede wszystkim producent wyrobu finalnego. Przepis art. 449 ⁵ k.c. poszerza jednak – poza osobę samego producenta – grupę osób odpowiedzialnych za produkt. Jest to kategoria podmiotów, które odpowiadają „jak producent", do której należą: współwytwórca – wytwórca materiału, surowca albo części składowej produktu – chyba że wyłączną przyczyną szkody była wadliwa konstrukcja produktu lub wskazówki producenta (art. 449 ⁵ § 1 k.c.); quasi-producent (producent nominalny) – ten, kto przez umieszczenie na produkcie swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego podaje się za producenta (art. 449 ⁵ § 2 zdanie pierwsze k.c.); importer, czyli osoba, która produkt pochodzenia zagranicznego wprowadza do obrotu krajowego w zakresie swojej działalności gospodarczej (art. 449 ⁵ § 2 zdanie drugie k.c.). Nadto, podmiotami ponoszącymi pomocniczą odpowiedzialność za produkt będą również profesjonalni zbywcy produktów niebezpiecznych (dystrybutorzy), czyli osoby, które w zakresie swojej działalności gospodarczej zbyły produkt niebezpieczny. Jak się jednak podkreśla, warunkiem odpowiedzialności podmiotu, który zbył produkt jest niewiedza poszkodowanego co do okoliczności, kto jest producentem (quasi-producentem, importerem). Sytuacja taka będzie najczęściej zachodzić przy tzw. produktach anonimowych, sprzedawanych bez wymaganych oznaczeń. Zwraca się też w piśmiennictwie uwagę na użyty w przepisie zwrot „jeśli nie wiadomo", uznając za wystarczającą okoliczność, że producent nie jest znany poszkodowanemu.

W przedmiotowej sprawie znany był stronom producent wskazanego przedmiotu, którym był (...) Sp. z o.o. z siedzibą w C..

Producent lub inne osoby wskazane w przepisach art. 449 ¹ i nast. k.c. ponoszą odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez produkt tylko wtedy, gdy ów produkt wywołujący szkodę zostanie uznany za „produkt niebezpieczny”. Produktem niebezpiecznym stosownie do art. 449 ¹ § 3 k.c. jest zaś produkt niezapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu .. (...) tym, czy produkt jest bezpieczny, decydują okoliczności z chwili wprowadzenia produktu do obrotu, a zwłaszcza sposób zaprezentowania go na rynku oraz podane konsumentowi informacje o właściwościach produktu. Produkt nie może być uznany za niezapewniający bezpieczeństwa tylko dlatego, że później wprowadzono do obrotu podobny produkt ulepszony.

Nie można tracić z pola widzenia, że odpowiedzialność producenta za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie jest absolutna. Producent może się od niej uwolnić wykazując choćby jedną z przesłanek egzoneracyjnych wymienionych w art. 449 ³ k.c.

Punkt odniesienia dla oceny bezpieczeństwa produktu stanowi chwila wprowadzenia produktu do obrotu, gdyż z tą chwilą powstaje najwcześniej odpowiedzialność producenta. W doktrynie wskazuje się, że pod pojęciem wprowadzenia do obrotu należy rozumieć moment dokonania pierwszej czynności prawnej wprowadzającej produkt na rynek i stanowiącej realne wykonanie zawartej umowy (zob. A. Rzetecka-Gil, Komentarz do art. 449 ¹ Kodeksu cywilnego, LEX/el. 2011).

Opisową definicję „produktu niebezpiecznego" zawartą w art. 449 ¹ § 3 k.c., zgodnie z którą jest to produkt niezapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu, należy zatem wykładać w ścisłym powiązaniu z definicją produktu wadliwego zawartą w art. 6 dyrektywy 85/374/EWG. Zgodnie zaś z tym przepisem produkt jest wadliwy, jeżeli nie zapewnia bezpieczeństwa, jakiego osoba ma prawo oczekiwać, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, w szczególności: wygląd produktu, sposób użycia produktu, którego można rozsądnie oczekiwać, czas, w którym produkt został wprowadzony do obrotu.

Na gruncie zaś prawa polskiego - zanim weszły w życie unormowania dotyczące odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny - wprowadzenie do obrotu rzeczy niosącej ze sobą, wskutek pewnych jej cech, zagrożenie wyrządzenia szkody było kwalifikowane, nie tylko zresztą w doktrynie, ale i w orzecznictwie, jako czyn niedozwolony, najczęściej w ujęciu art. 415 k.c. Tytułem przykładu można wskazać, że w ramach orzecznictwa sądowego używano wówczas takich sformułowań jak „wprowadzenie do obrotu rzeczy niebezpiecznej z wadą”, „wprowadzenie na rynek niebezpiecznej zabawki”, „wprowadzenie do obrotu towaru mogącego stanowić ze względu na zawartość w nim ciał obcych zagrożenie dla zdrowia lub życia” czy „wprowadzenie przez producenta do obrotu niebezpiecznego – na skutek wadliwego wykonania – urządzenia, jeżeli wadliwość ta stała się przyczyną szkody na osobie lub mieniu” (poszczególne przywołane sformułowania użyte zostały kolejno w: uchwale Sądu Najwyższego z 30 grudnia 1988 r., III CZP 48/88, OSNC 1989/3/36; wyroku Sądu Najwyższego z 22 września 1986 r., IV CR 279/86, LEX nr 530539; wyroku Sądu Najwyższego z 6 sierpnia 1981 r., I CR 219/81, OSNC 1982/2-3/37; uchwale Sądu Najwyższego z 21 listopada 1980 r., III CZP 50/80; zob. J. Kuźmicka-Sulikowska „Pojęcie produktu..”).

Produkt bezpieczny został zdefiniowany w ustawie z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktu (Dz.U. z 2003 r., Nr 229, poz. 2275 ze zm.) i za taki uznawany jest produkt, który w zwykłych lub innych, dających się w sposób uzasadniony przewidzieć, warunkach jego używania, z uwzględnieniem czasu korzystania z produktu, a także w zależności od rodzaju produktu, sposobu uruchamiania oraz wymogów instalacji i konserwacji, nie stwarza żadnego zagrożenia dla konsumentów lub stwarza znikome zagrożenie, dające się pogodzić z jego zwykłym używaniem i uwzględniające wysoki poziom wymagań dotyczących ochrony zdrowia i życia ludzkiego (art. 4). Zdaniem Sądu z okoliczności, iż produkt nie jest produktem bezpiecznym w rozumieniu cyt. ustawy nie można wyprowadzić ogólnej prawidłowości, że produkt ten jest na pewno produktem niebezpiecznym w rozumieniu art. 449 1 i nast. k.c. (zob. też Z. Gawlik Komentarz do art. 449 (1) Kodeksu cywilnego, LEX 2010). Od niebezpieczeństwa produktu, wynikającego z niewłaściwej jego jakości, odróżnić należy też niebezpieczeństwo produktu, wynikające z jego naturalnych właściwości – tzw. produkty niebezpieczne per se (np. materiały wybuchowe, broń). W tym wypadku producenci nie będą odpowiadali za szkodę powstałą na skutek normalnego użycia tych produktów.

„Normalne użycie produktu" oznacza zatem przede wszystkim użycie produktu w sposób zawierający cechy charakterystyczne dla używania danej grupy produktów, w sposób często spotykany, oznaczający typowe użycie, zgodne ze standardowym i powszechnym przeznaczeniem danego produktu .. (...) zakresie „normalnego użycia produktu" mieszczą się jednak również inne możliwe do przewidzenia przypadki nieprawidłowego użycia produktu. Producent określonego produktu powinien zatem brać pod uwagę takie nieprawidłowe (ale przewidywalne) jego użycie po to, aby w granicach „normalnego użycia" produktu nie nastąpiło uznanie go za produkt niezapewniający bezpieczeństwa, jakiego może oczekiwać potencjalny, przeciętny jego użytkownik (zob. Cezary Czech-Śmiałkowski „Dobra intelektualne w świetle odpowiedzialności za produkt niebezpieczny - ograniczenia w zakresie odpowiedzialności i w rozumieniu pojęcia produktu niebezpiecznego”).

Dla wykazania związku przyczynowego niezbędnym jest sprawdzenie, czy zdarzenie rozważane jako przyczyna szkody jest powiązane ze szkodą związkiem opartym na warunku koniecznym (conditio sine qua non). Związek ten wyraża się w tym, że bez danego zdarzenia szkoda w ogóle nie wystąpiłaby. Pozytywna odpowiedź na tak zadane pytanie pozwala na dalsze wnioskowanie, a mianowicie zbadanie, czy szkoda jest normalnym następstwem określonego zdarzenia. (zob. J. Ciszewski (red)., Kodeks Cywilny. Komentarz, LEX, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 27 lutego 2014 r., I ACa 803/13, Legalis). Ustalanie związku przyczynowego ogranicza się do kryteriów zobiektywizowanych, wynikających z zasad doświadczenia życiowego, wspartego wiedzą naukową, które pozwalają przyjąć, że zwykle, najczęściej, określone zdarzenie późniejsze (skutek) jest następstwem zdarzenia wcześniejszego (przyczyny). Szkoda poniesiona przez poszkodowanego nie musi też być bezpośrednią konsekwencją zdarzenia sprawczego. Tak więc normalny związek przyczynowy - w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. - między określonym zdarzeniem a szkodą zachodzi wówczas, gdy w danym układzie stosunków i warunków oraz w zwyczajnym biegu rzeczy, bez zaistnienia szczególnych okoliczności, szkoda jest normalnym następstwem tego rodzaju zdarzeń.

Powodowie starali się wykazać swoje roszczenie poprzez przypisanie produktowi w postaci pianki montażowej (...) cech produktu niebezpiecznego. W ocenie Sądu okoliczność ta nie została wykazana przez powodów zarówno w toku przedmiotowego postępowania jak i postępowania przygotowawczego prowadzonego w formie dochodzenia.

Decydujący w sprawie okazał się fakt niewłaściwego użycia przedmiotu. Zgodnie z jego specyfikacją jest on przeznaczony do uszczelniania przestrzeni między ościeżami a ościeżnicami okien i drzwi, wykonywanych z drewna, metalu lub nieplastyfikowanego (...), przy montażu okien i drzwi (z wyjątkiem drzwi klasyfikowanych w zakresie odporności ogniowej). Piany poliuretanowe, objęte aprobatą, mogą być również stosowane do wypełniania pęknięć i niewielkich, nieruchomych szczelin w połączeniach między elementami przegród w budynku (z wyjątkiem przegród klasyfikowanych w zakresie odporności ogniowej). Informacje w tym przedmiocie zostały zawarte na samym produkcie, a ponadto w aktualnych na dzień jego sprzedaży aprobacie technicznej z 2 czerwca 2015 roku (k.389-401) wraz z aneksem nr (...) z 14 lipca 2015 roku (k.402-406). Potwierdzone zostały także przez świadka M. S. (k.678-682), który jest kierownikiem działu technicznego w pozwanej spółce (...). Do odmiennych wniosków nie prowadził także fakt, że na produkcie po zdarzeniu pojawiło się oznaczenie, że grozi wybuchem, bowiem pouczenie na moment wprowadzenia do obrotu było wystarczające do zapewnienia jego właściwego zastosowania.

W danym przypadku prace remontowo – budowlane były wykonywane przez powoda. W jego ocenie jak i B. K. sprawującego w tym zakresie nadzór, produkt ten mógł mieć przyjęte przez nich zastosowanie, nawet pomimo zaleceń producenta. Należało przez to doszukiwać się przyczyn zdarzenia w braku fachowej wiedzy co do postępowania z produktem, ewentualnie lekceważeniu jego przeznaczenia.

W takich okolicznościach należało zatem przyjąć, że niebezpieczeństwo produktu nie wynikało z jego właściwości, a mogło dotyczyć co najwyżej niewłaściwego jego zastosowania. Każdy bowiem produkt niestanowiący potencjalnie zagrożenia dla osób lub mienia staje się niebezpieczny poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie.

Stanowisko strony powodowej od początku ukierunkowane było na wykazanie, że przyczyna zdarzenia wynikała z produktu, który w ich ocenie stwarzał niebezpieczeństwo. Całkowicie pominięto natomiast pozostałe czynniki mogące spowodować zaistniałe zdarzenie. W ekspertyzie (...) z czynności dochodzeniowych przyczyn powstania wybuchu i pożaru z 19 lutego 2015 roku stwierdzono, że z dużym prawdopodobieństwem należy uznać, że przyczyną wybuchu był gaz pochodzący z instalacji gazowej. Powodowie nie potwierdzili natomiast, że na obiekcie były wykonywane kontrole stanu technicznego instalacji gazowych oraz przewodów kominowych. Zgodnie z cytowaną ekspertyzą skala zdarzenia nie odpowiada możliwości przyrostu ciśnienia niszczącego budynek z sumy czynnika występującego w zbiornikach z pianką. Jako jeden z potencjalnych czynników zapłonu mieszanki wybuchowej wskazano m.in. tlący papieros. Powodowie nie odnieśli się w wystarczający sposób do pozostałych przyczyn powstania zdarzenia.

Fundamentalną zasadą w postępowaniu cywilnym jest to, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Reguły rozkładu ciężaru dowodu, stosowane przez sąd w fazie wyrokowania, mają podstawowe znaczenie dla dokonania prawidłowej oceny wykonania przez każdą ze stron obowiązku dowodzenia w zakresie przesłanek uzasadniających roszczenie lub zwalniających stronę pozwaną od konieczności jego spełnienia. W pierwszej kolejności obowiązkiem Sądu jest ustalenie, czy strona inicjująca proces wykazała okoliczności faktyczne, których zaistnienie determinuje możliwość jego skutecznego wpisania (subsumcji) w odpowiednią podstawę prawną. W efekcie, jeżeli materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie daje podstawy do dokonania odpowiednich ustaleń faktycznych w myśl twierdzeń jednej ze stron, sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów. Należy to rozumieć w ten sposób, że strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swych twierdzeń ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał.

Ciężar dowodu istnienia produktu niebezpiecznego, zaistnienia szkody oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy normalnym używaniem produktu a szkodą leży, zgodnie z ogólną zasadą wysłowioną w art. 6 k.c., po stronie powoda (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 listopada 2008 r., sygn. I ACa 526/08, LEX).

W ocenie Sądu powodowie nie podołali ciężarowi dowodu w kwestii wykazania, że sprzedaną piankę, można uznać za produkt niebezpieczny, a więc nie zapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu.

Dodać w tym miejscu wypada, iż również w razie odpowiedzialności kształtującej się na zasadzie winy z art. 415 k.c., to na stronie powodowej spoczywa ciężar udowodnienia, iż to właśnie pozwany podmiot odpowiada za jej szkody i wobec tego to on powinien ją naprawić. Brak udowodnienia zajścia adekwatnego związku przyczynowego niweluje również możliwość zastosowania względem pozwanego normy z art. 415 k.c.

Na tle takich ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy uznał powództwo oparte na art. 449 ¹ k.c. za bezpodstawne, a oceniając powództwo przez pryzmat przepisów regulujących odpowiedzialność na zasadach ogólnych uznał je za niepoparte właściwymi dowodami.

Sąd oddalił powództwo w całości o czym orzekł w pkt 1 wyroku.

W pkt 2 wyroku Sąd odstąpił od obciążenia powodów kosztami postępowania.

Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Art. 102 k.p.c. przewiduje w sytuacjach szczególnych swobodę decyzyjną dla organu stosującego prawo. Przepis nie definiuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając to zadanie sądowi, zobowiązanemu jedynie do uwzględnienia całokształtu okoliczności danej sprawy (por.m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 20 grudnia 1973 r. II CZ 210/73). Podstawę do zastosowania wyjątku stanowią indywidualne okoliczności, świadczące o tym, że w danym przypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami postępowania w całości lub w części byłoby niesłuszne i niesprawiedliwe. Należą do nich zarówno fakty związane z samym postępowaniem jak i leżące poza nim, a dotyczące sytuacji życiowej, stanu majątkowego stron, które powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. Zatem przepis art. 102 k.p.c. powinien być zastosowany wówczas, gdy w okolicznościach danej sprawy obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu przeciwnika byłoby rażąco niezgodne z zasadami słuszności.

Powodów należało uznać za przegrywających proces. Sąd uznał jednak za niezasadne obciążanie ich kosztami procesu, w tym zwrotu kosztów na rzecz każdego z pozwanych. Już w momencie wszczęcia przedmiotowej sprawy ich sytuacja materialna była trudna co znalazło potwierdzenie w postanowieniu z 6 listopada 2017 roku (k.330), którym zwolniono powodów od kosztów sądowych w całości. Obecnie utrzymują się oni z prowadzonej działalności gospodarczej, lecz dochód powódki uległ znacznemu obniżeniu. Powodowie mają również liczne zobowiązania finansowe, a ponadto ponoszą koszty utrzymania nadal uczącej się córki. Oceny ich sytuacji materialnej nie zmienia fakt, że są oni właścicielami nieruchomości, bowiem są one nadal użytkowane i nie jest możliwe czerpanie z nich zysku. Sąd wziął także pod uwagę, że ewentualne koszty procesu na rzecz pozwanych stanowiłyby wysokie obciążenie finansowe powodów z uwagi na stawki wynagrodzenia pełnomocników.

W oparciu o powyższe Sąd orzekł jak w sentencji.

SSO Hanna Ratajczak

ZARZĄDZENIE

Not

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć zgodnie z wnioskami

Za 14 dni lub z apelacjami

9.02.2021r

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować oraz zakreślić,

2.  Odpis wyroku doręczyć pełnomocnikom stron

3.  Przedłożyć za 10 dni od doręczenia albo w przypadku wniosku o uzasadnienie.

P., dnia 19.01.2021 r. SSO Hanna Ratajczak