Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 325/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 stycznia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Barbara Białecka (spr.)

Sędziowie:

Beata Górska

Jolanta Hawryszko

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 7 stycznia 2021 r. w S.

sprawy P. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o rekompensatę

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 20 lipca 2020 r., sygn. akt VI U 120/20

1.  prostuje w komparycji zaskarżonego wyroku określenie organu rentowego w ten sposób, że zamiast „Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w W.” wpisuje „Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.”,

2.  oddala apelację.

Jolanta Hawryszko

Barbara Białecka

Beata Górska

Sygn. akt III AUa 325/20

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 listopada 2019 roku organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 5 września 2019 roku, odmówił ubezpieczonemu - P. S. przeliczenia emerytury z uwzględnieniem prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Uzasadniając decyzję organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie udowodnił do dnia 31 grudnia 2008 roku wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

P. S. odwołał się od powyższej decyzji, domagając się przyznania mu prawa do rekompensaty. Ubezpieczony wniósł o uwzględnienie w jego stażu pracy w warunkach szczególnych pominiętych przez ZUS okresów zatrudnienia w łącznym wymiarze 4 lat, 9 miesięcy i 2 dni.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. Wskazał, że do stażu pracy w warunkach szczególnych nie zaliczył okresów zatrudnienia:

- od 1 września 1973 roku do 4 marca 1991 roku, ponieważ świadectwa pracy w szczególnych warunkach z dnia 20 listopada 2003 roku i z dnia 19 stycznia 2012 roku, wydane zostały przez podmiot do tego nieuprawniony, tj. archiwum. jako wykonywanej w szczególnych warunkach,

- od 15 września 1991 roku do 31 lipca 1993 roku, ponieważ świadectwo pracy z dnia12 lutego 2005 roku wskazało niewłaściwy dział rozporządzenia Rady Ministrów,

- od 1 sierpnia 1994 roku do 31 grudnia 1998 roku, ponieważ świadectwo pracy z 2 kwietnia 2004 roku, nie określiło charakteru pracy wg wykazu, działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów,

- od 8 stycznia 2007 roku do 16 czerwca 2007 roku, ponieważ nie zawiera podstawy prawnej uzasadniającej uznanie tego okresu za okres pracy w warunkach szczególnych.

Wyrokiem z 20 lipca 2020 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Decyzją z dnia 13 października 2014 roku, po rozpatrzeniu wniosku z dnia 27 sierpnia 2014 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział Realizacji Umów Międzynarodowych w W. odmówił ubezpieczonemu P. S. prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych podnosząc w uzasadnieniu, że do dnia 1 stycznia 1999 roku nie udowodnił wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy podniósł, że do pracy w warunkach szczególnych nie zaliczył okresów zatrudnienia od 2 września 1973 roku do 4 marca 1991 roku jako wykonywanej w szczególnych warunkach. Wskazał przy tym, że świadectwo pracy z dnia 20 listopada 2003 roku za okres od 1 września 1973 roku do 4 marca 1991 roku nie określiło charakteru pracy wg wykazu, działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów, świadectwo pracy z 12 lutego 2005 roku za okres od 15 września 1991 roku do 31 lipca 1993 roku wskazało niewłaściwy dział rozporządzenia Rady Ministrów, a świadectwo pracy z 2 kwietnia 2004 roku za okres od 1 sierpnia 1994 roku do 31 grudnia 1998 roku nie określiło charakteru pracy wg wykazu, działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów.

P. S. odwołał się od powyższej decyzji, domagając się przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury.

Organ rentowy domagał się oddalenia odwołania, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Rozpoznający sprawę na skutek odwołania P. S. od decyzji w przedmiocie odmowy przyznania prawa do emerytury, Sąd Okręgowy VII Wydział Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie wyrokiem z dnia 26 października 2015 roku w sprawie o sygnaturze akt VII U 301/15, oddalił odwołanie od zaskarżonej decyzji. W uzasadnieniu wyroku wskazano, iż zgromadzony materiał dowodowy nie pozwolił na przyjęcie, że wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracę bezpośrednio przy uboju zwierząt przez okres 15 lat (wykazany okres pracy w warunkach szczególnych to tylko 3 lata 11 miesięcy i 2 dni). Zdaniem Sądu Okręgowego niewątpliwym było bowiem, że oprócz pracy brygadzisty-ubojowca w okresie zatrudnienia w rzeźni sanitarnej, P. S. w pozostałych okresach pracy poza obowiązkami ubojowca, wykonywał także inne prace, nie mające charakteru czynności wykonywanych „bezpośrednio przy uboju zwierząt”. Z tego względu chociaż P. S. pracował w niekorzystnych dla zdrowia warunkach, to wykonywana przez niego praca nie mogła zostać zakwalifikowana jako praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych – bezpośrednio przy uboju zwierząt. Od powyższego wyroku wnioskodawca złożył apelację. Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyrokiem z dnia 8 września 2016 roku wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 1060/15, oddalił apelację P. S. od wyroku Sądu Okręgowego w sprawie VII U 301/15.

W dniu 5 września 2019 roku ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o przyznanie mu prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

W rozpoznaniu powyższego wniosku ZUS analizował i ustalał staż pracy w warunkach szczególnych i w dniu 7 listopada 2019 roku wydał decyzję ( zaskarżoną w niniejszej sprawie), którą odmówił P. S. prawa do rekompensaty wskazując, że wnioskodawca nie udowodnił do dnia 31 grudnia 2008 roku 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego, Sąd I instancji uznał, że odwołanie ubezpieczonej podlegało oddaleniu.

Sporna była kwestia osiągnięcia przez ubezpieczonego do dnia 1 stycznia 2009 roku co najmniej 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty, ponieważ uznał, iż nie wykazał on pracy w warunkach szczególnych w wymaganym 15 - letnim wymiarze. Instytucja rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, której przyznania domagał się ubezpieczony, została wprowadzona przepisami ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (t. j. Dz.U. z 2018 roku poz. 1924 ze zm.). Zgodnie z art. 2 pkt 5 tej ustawy, stanowi ona odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Celem rekompensaty jest złagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Nie polega ona jednak na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, ale na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Zgodnie z przepisem art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Stosownie zaś do ust. 2 cytowanego wyżej art. 21, prawo do rekompensaty nie przysługuje osobom, które nabyły prawo do emerytury przyznawanej na zasadach wynikających z ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 roku. Warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia.

Przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są więc: niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających do emerytury pomostowej; legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze (przebytym do dnia 31 grudnia 2008 roku) w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS; nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do wcześniejszej emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

Okolicznością sporną w niniejszej sprawie jest wyłącznie przesłanka legitymowania się przez ubezpieczonego na dzień 1 stycznia 2009 roku co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Ustalenia faktyczne w sprawie Sąd poczynił w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach organu rentowego oraz rozstrzygnięcie, które zapadło w toku postępowania przeprowadzonego przez Sąd Okręgowy w sprawie VII U 301/15, zainicjowanego odwołaniem ubezpieczonego od decyzji z dnia 13 października 2014 roku, odmawiającej mu prawa do emerytury.

W tym miejscu Sąd Okręgowy wskazał, że kwestia dotycząca tego, czy P. S. posiada staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat, stanowiła już przedmiot postępowania toczącego się przed Sądem Okręgowym w Szczecinie w sprawie o sygnaturze akt VII U 301/15. Wyrokiem z dnia 26 października 2015 roku Sąd Okręgowy oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji z 13 października 2014 roku, a następnie Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 8 września 2016 roku wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 1060/15, oddalił apelację P. S. od orzeczenia Sądu Okręgowego, co czyni je prawomocnym.

Sąd I instancji podkreślił, że między toczącą się obecnie sprawą o rekompensatę, a sprawą P. S. o prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych - rozstrzygniętą prawomocnie wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 26 października 2015 r. sygn. akt VII U 301/15, zachodzi ścisły związek. W sprawie o sygn. akt VII U 301/15 Sąd Okręgowy w Szczecinie ustalił, iż wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, tj. bezpośrednio przy uboju zwierząt w okresach zatrudnienia od 2 września 1973 roku do 4 marca 1991 roku ( z wyłączeniem okresu od 1 września 1973 r. do 15 lutego 1986 roku - 3 lata, 11 miesięcy i 2 dni, tj. do czasu przejścia do pracy w rzeźni sanitarnej, uznanego za okres wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach), od 15 września 1991 roku do 31 lipca 1993 roku oraz od 1 sierpnia 1994 roku do 31 grudnia 1998 roku.

Sąd Okręgowy uznał, iż niewątpliwym jest, że oprócz pracy w warunkach szczególnych na stanowisku brygadzisty-ubojowca w okresie zatrudnienia w rzeźni sanitarnej, P. S. w pozostałych okresach pracy poza obowiązkami ubojowca, wykonywał także inne prace, nie mające charakteru czynności wykonywanych „bezpośrednio przy uboju zwierząt”. Tym samym w sprawie VII U 301/15 w sposób prawomocny ustalono, że P. S. nie wykazał, że wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w warunkach szczególnych (przy uboju zwierząt) przez okres 15 lat.

Z kolei zaskarżoną w niniejszej sprawie decyzją z dnia 7 listopada 2019 roku, odmówiono P. S. doliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych, okresów zatrudnienia od 1 września 1973 roku do 4 marca 1991 roku, od 15 września 1991 roku do 31 lipca 1993 roku, od 1 sierpnia 1994 roku do 31 grudnia 1998 roku, a więc okresów, które były już objęte kontrolą Sądu Okręgowego w Szczecinie w sprawie akt VII U 301/15, a następnie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie III AUa 1060/15. Przedmiotem sporu w sprawie VII U 301/15 było właśnie to, czy ubezpieczony w ww. okresach pracował w szczególnych warunkach i przysługuje mu prawo do wcześniejszej emerytury. We wskazanej sprawie Sąd dokonał analizy akt osobowych wnioskodawcy, w tym dokumentów dotyczących jego zatrudnienia i na tej podstawie orzekł, że wnioskodawca nie spełnia warunków do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury, ponieważ na dzień 31 grudnia 2008 roku nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Prawomocny wyrok korzysta z powagi rzeczy osądzonej, co oznacza niemożność czynienia w innym toczącym się postępowaniu ustaleń pozostających z nim w sprzeczności. Zgodnie bowiem z art. 365 § 1 k.p.c., orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i organy państwowe. Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd I instancji – dysponując tym samym materiałem dowodowym, który dostępny był w sprawie VII U 301/15 - nie mógł zatem dokonać samodzielnych ustaleń w zakresie ustalenia, czy ubezpieczony posiada 15 lat pracy w warunkach szczególnych. W konsekwencji Sąd rozpatrujący niniejszą sprawę nie prowadził postępowania dowodowego na okoliczność potwierdzenia zatrudnienia ubezpieczonego w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat.

W przedmiotowej sprawie wnioskodawca składając do organu rentowego wniosek o przyznanie prawa do rekompensaty, wnioskował o uznanie za okresy pracy w warunkach szczególnych, tych samych okresów co w sprawie VII 301/15. Nie złożył jednak żadnych nowych dowodów, ani nie wskazał nowych okoliczności, które mogłyby być przedmiotem badania Sądu i miałyby wypływ na jego prawo do świadczenia.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się ubezpieczony, który powołując się na dokumenty pracownicze (świadectwa pracy oraz świadectwo pracy w szczególnych warunkach) podtrzymał argumentację o przyznanie rekompensaty za przepracowany okres w warunkach szczególnych, jednocześnie akcentując, iż nie żąda rekompensaty za 15 letni okres pracy z tego tytułu, a jedynie wnioskuje o przyznanie rekompensaty należnej za okres pracy w wymiarze 3 lata 10 miesięcy i 19 dni, gdzie wykonywał prace bezpośrednio przy uboju zwierząt w pełnym wymiarze czasu pracy każdego dnia.

Organ rentowy nie wniósł odpowiedzi na apelację.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Po dokonaniu ponownej oceny materiału procesowego w ramach postępowania apelacyjnego w pierwszej kolejności stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a poczynione ustalenia faktyczne znajdują odzwierciedlenie w treści przedstawionych w sprawie dowodów. Sąd Odwoławczy czyni te ustalenia częścią uzasadnienia własnego wyroku, nie znajdując potrzeby ponownego ich szczegółowego przytaczania.

W pierwszej kolejności należy mieć na uwadze wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie w sprawie akt VII U 301/15, a następnie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie III AUa 1060/15. Przedmiotem sporu w sprawie VII U 301/15 było to, czy ubezpieczony pracował w szczególnych warunkach i przysługuje mu prawo do wcześniejszej emerytury. We wskazanej sprawie Sąd dokonał analizy akt osobowych wnioskodawcy, w tym dokumentów dotyczących jego zatrudnienia i na tej podstawie orzekł, że wnioskodawca nie spełnia warunków do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury, ponieważ na dzień 1 stycznia 1999r. roku nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny zauważa, że Sąd Okręgowy rozpoznający niniejszą sprawę mylnie podał w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że w sprawie VII U 301/15 badano ustalenie stażu pracy w szczególnych warunkach na dzień 31 grudnia 2008r.

Jak wynika z treści apelacji, ubezpieczony żąda rekompensaty za okres 3 lat 10 miesięcy i 19 dni z tytułu pracy w szczególnych warunkach przy uboju zwierząt, czyli za okres już uznany przez Sąd.

Sąd Apelacyjny wskazuje, iż w świetle przepisów ustawy o emeryturach pomostowych nie ma możliwości przyznania części rekompensaty, proporcjonalnie do uznanego okresu pracy w szczególnych warunkach, w sytuacji gdy ubezpieczony nie legitymuje się 15 letnim okresem takiej pracy. Rekompensata przysługuje wyłącznie w przypadku udowodnienia co najmniej 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Ubezpieczony w apelacji nie twierdzi nawet, że taki okres wykazał a jedynie ponad 3 lata.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że ubezpieczony nie spełnił warunków do przyznania mu prawa do przeliczenia emerytury poprzez doliczenie rekompensaty do kapitału początkowego.

Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonego.

Zgodnie z treścią art. 350 § 1 i 3 k.p.c. Sąd Apelacyjny sprostował w komparycji zaskarżonego wyroku określenie organu rentowego.

Jolanta Hawryszko Barbara Białecka Beata Górska