Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 grudnia 2020 roku

Sąd Rejonowy w Chełmnie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Julita Preis

Protokolant: sekr. sąd. Karolina Madajczyk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 grudnia 2020 roku w C.

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w B.

przeciwko I. Ś.

o zapłatę

orzeka:

I.  Zasądza od pozwanego I. Ś. na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w B. kwotę 3721,41 zł ( trzy tysiące siedemset dwadzieścia jeden złotych czterdzieści jeden groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 listopada 2019 r. do dnia 23 grudnia 2020 r.

II.  Oddala powództwo w pozostałej części.

III.  Zasądzoną w pkt. I wyroku kwotę wraz z odsetkami w kwocie 252,99 zł (dwieście pięćdziesiąt dwa złote dziewięćdziesiąt dziewięć groszy) rozkłada na 40 (czterdzieści) rat miesięcznych, przy czym 39 (trzydzieści dziewięć) rat po 100,00 zł (sto złotych) każda, a ostatnia rata w kwocie 74,40 zł (siedemdziesiąt cztery złote czterdzieści groszy), płatnych do ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego poczynając od miesiąca następującego po tym, w którym wyrok się uprawomocni, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności którejkolwiek z rat, z zastrzeżeniem, że nieuiszczenie kwoty odpowiadającej sumie dwóch rat w terminie spowoduje natychmiastową wymagalność pozostałej części należności.

IV.  Zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 183,82 (sto osiemdziesiąt trzy złote osiemdziesiąt dwa grosze) tytułem kosztów procesu, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

V.  Przyznaje adwokat Z. Ś. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Chełmnie kwotę 1476,00 zł (jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć złotych), w tym VAT, tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu.

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym w dniu 22 listopada 2019 r. powód – (...) S. A. z siedzibą w B. wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i zasądzeniem nim od pozwanego I. Ś. kwoty 8.503,68 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 9 listopada 2019 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że pozwany zobowiązał się poprzez podpisanie weksla w dniu 31 stycznia 2019 r. do zapłaty dnia 8 listopada 2019 r. wskazanej na nim kwoty w wysokości 8.503,68 zł. Podniósł, iż dnia 9 października 2019 r. wezwał pozwanego do wykupu weksla, jednak pozwany nie dokonał żadnej wpłaty. Wskazał, że weksel został wystawiony przez pozwanego na zabezpieczenie zwrotu całego zadłużenia z tytułu pożyczki udzielonej przez powoda na podstawie umowy pożyczki gotówkowej nr (...), a na dochodzoną pozwem należność składa się suma pozostałych do zapłaty rat pożyczki oraz należne maksymalne odsetki za opóźnienie liczone zgodnie z art. 481 § 2 k.c. za każdy dzień opóźnienia w płatności każdej z rat. Pozwany podpisując kalendarz spłat rat znał wysokość swojego zobowiązania i termin jego zapłaty. Granice wypełnienia weksla określała deklaracja wekslowa, którą pozwany podpisał (k. 1-2 akt).

Sąd stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i skierował sprawę do rozpoznania w postępowaniu upominawczym (k. 13 akt).

W piśmie procesowym z dnia 11 marca 2020 r. w odpowiedzi na wezwanie Sądu, pełnomocnik powoda sprecyzował żądanie pozwu wskazując, iż wnosi o wydanie nakazu zapłaty, na mocy którego pozwany zostanie zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda wskazanej w pozwie należności głównej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (k. 16 akt).

Sąd stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty i skierował sprawę do rozpoznania w trybie postępowania uproszczonego. Sprawa została zatem zakreślona w rep. Nc i wpisana do rep. C pod niniejszą sygnaturą (k. 25 akt).

Pozwany I. Ś. w piśmie procesowym z dnia 2 czerwca 2020 r. wniósł o zwolnienie go od kosztów sądowych w całości oraz ustanowienie pełnomocnika z urzędu (k. 36 akt).

Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2020 r. Sąd zwolnił pozwanego od koszów sądowych w całości oraz ustanowił dla niego pełnomocnika z urzędu, którym wyznaczona została adw. Z. Ś. (k. 46, 51 akt).

W dniu 9 grudnia 2020 r. powód, w odpowiedzi na zobowiązanie Sądu złożył pismo procesowe, w którym poinformował, iż podtrzymuje swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie. Nadto wyjaśnił, iż na kwotę zobowiązania pozwanego w wysokości 9.864 zł składa się: całkowita kwota pożyczki – 4.250 zł, opłata przygotowawcza w wysokości 129,00 zł oraz wynagrodzenie prowizyjne w kwocie 3.221 zł. Dodatkowo pożyczkobiorca zdecydował się na zakup usługi (...) za kwotę 900 zł. Zostały mu także naliczone odsetki umowne w wysokości 1.364 zł, liczone według stałej stopy oprocentowania w wysokości 9,92% w skali roku. Wskazał, iż wobec braku spłaty zobowiązań i bezskuteczności wezwania, powód wypowiedział pozwanemu umowę, co spowodowało postawienie pożyczki w stan wymagalności. Strona pozwana do dnia wniesienia pozwu wpłaciła na rzecz powoda kwotę 1.370 zł. W ocenie powoda weksel został wypełniony w sposób prawidłowy – zgodnie z deklaracją wekslową i przedstawiony do zapłaty pismem z dnia 9 października 2019 r. Weksel nie został przez pozwanego wykupiony. Podnosił również, że łączna wysokość prowizji, opłaty przygotowawczej oraz wynagrodzenia za usługę (...) uznana przez ustawodawcę za maksymalną, to dozwolona prawem, a więc respektująca wszelkie prokonsumenckie ograniczenia. Naliczone w umowie koszty pozaodsetkowe nie są dochodem, a jedynie przychodem powódki i na ich wysokość wpływają zarówno koszty stałe takie jak koszty opodatkowania podatkiem CIT kosztów pozaodsetkowych, koszt wynagrodzenia pośrednika finansowego oraz koszty pozyskania kapitału, jak również ryzyko związane z jej udzieleniem. W dalszej części pisma procesowego powód szeroko uzasadniał swoje stanowisko co do każdej opłaty składającej się na żądanie pozwu (k. 65-69 akt).

Na rozprawie w dniu 23 grudnia 2020 r. pełnomocnik pozwanego oświadczył, iż pozwany zgadza się z powództwem jedynie co do żądania zapłaty kwoty 2.880 zł. Wskazał, iż pozostałe żądania winny zostać oddalone, w związku z tym, że koszt pożyczki przewyższał niemal dwukrotnie kwotę pożyczki. W ocenie powoda prowizje i fikcyjne ubezpieczenia stanowią obejście prawa i są niedopuszczalnym obciążeniem pożyczkobiorcy. Wniósł także o rozłożenie zasądzonej kwoty na raty z uwagi na ciężką sytuację finansową pozwanego , a także o nieobciążanie go kosztami postępowania (k. 95 akt).

Do zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 31 stycznia 2019 r. pozwany I. Ś. zawarł z (...) S.A. z siedzibą w B. umowę pożyczki nr (...), na mocy której otrzymał kwotę 4.250,00 zł, którą zobowiązał się zwrócić w 36 miesięcznych ratach po 274,00 zł każda, wraz z opłatą przygotowawczą w kwocie 129,00 zł, wynagrodzeniem prowizyjnym w wysokości 3.221,00 zł, opłatą za Twój Pakiet w kwocie 900,00 zł oraz odsetkami umownymi w łącznej wysokości 1.364,00 zł. Całkowita kwota do spłaty wynosiła 9.864,00 zł. Pożyczka była oprocentowana według stałej stopy oprocentowania w wysokości 9,92% w skali roku (pkt 1 i 2 umowy). W ramach pakietu (...) miały pożyczkobiorcy przysługiwać następujące dodatkowe uprawnienia: odroczenie i obniżenie rat – pożyczkobiorca miał prawo do jednorazowego w całym okresie kredytowania, według swojego wyboru, skorzystania z bezpłatnego odroczenia, maksymalnie dwóch (2) kolejnych terminów płatności rat ((...)) albo bezpłatnego obniżenia o 50% maksymalnie czterech (4) kolejnych rat ((...)) z ustaleniem, że odroczone raty lub części obniżonych rat zostaną spłacone w dodatkowym okresie kredytowania. Nadto w ramach (...) maksymalny termin postawienia pożyczki do dyspozycji pożyczkobiorcy został skrócony z 14 do 10 dni roboczych. Pożyczkobiorcy miał także przysługiwać pakiet powiadomień SMS, wysyłanych na numer telefonu pożyczkobiorcy wskazany we wniosku, obejmujący powiadomienia o: przelewie pożyczki na konto pożyczkobiorcy – w chwili wypłaty pożyczki, o terminie płatności raty – na 5 dni przed terminem płatności raty wynikającym z harmonogramu spłat oraz o zaksięgowaniu płatności raty na koncie pożyczkodawcy. Nieskorzystanie przez pożyczkobiorcę z części lub wszystkich dodatkowych uprawnień w ramach (...) w całym okresie kredytowania nie miało wpływu na cenę (...), która była pobierana zgodnie z umową (pkt. 15 umowy)

Spłatę zobowiązań pożyczkobiorcy z tytułu umowy pożyczki zabezpieczał weksel in blanco nie na zlecenie wraz z deklaracją wekslową (pkt 3.1 ppkt a) umowy). W pkt 8.1 ppkt a) umowy wskazano , że pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę w przypadku gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania oraz jest zobowiązany do zachowania 30 dniowego okresu wypowiedzenia warunków umowy. Pkt 8.2 umowy zawierał upoważnienie pożyczkodawcy do wypełnienia weksla in blanco na zasadach określonych w deklaracji wekslowej w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania, a także w terminie 14 do od wypowiedzenia umowy we wskazanym trybie.

Dodatkowo powód zastrzegł sobie możliwość naliczenia odsetek za opóźnienie za każdy dzień opóźnienia w spłacie poszczególnych rat pożyczki lub ich części, w wysokości rocznej stopy oprocentowania równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie od zadłużenia przeterminowanego (pkt 4.1 umowy).

/Fakty częściowo przyznane przez pozwanego, a nadto dowód: umowa pożyczki nr (...) z dnia 31 stycznia 2019 r.– k. 17-21 i 70-72 akt, (...) – k. 4, 23 i 74 akt, (...) – k. 22 i 73 akt /

I. Ś. zawarł umowę pożyczki nr (...), bo potrzebował pieniędzy na spłatę swoich innych zobowiązań. Warunki umowy nie były z nim uzgadniane . Pośrednik finansowy zawierający umowę z pozwanym w momencie jej zawierania nie pytał pozwanego o posiadane przez niego zobowiązania, a jedynie o źródło dochodu. Po wskazaniu przez powoda potrzebnej mu kwoty pożyczki, przedstawiciel powoda wskazał jedynie łączną kwotę jaką pozwany będzie zobowiązany spłacić.

/Dowód: zeznania pozwanego I. Ś. – k. 95v-96 akt/

Powód wypełnił weksel in blanco na sumę 8.503,68 zł i opatrzył terminem płatności na dzień 8 listopada 2019 r.

/Fakty niezaprzeczone, a nadto dowód: weksel – k. 9 akt/

W związku z niespłacaniem zobowiązań z tytułu zaciągniętej pożyczki przez pozwanego zgodnie z harmonogramem spłat, po uprzednim wezwaniu do zapłaty w dniu 10 września 2019 r. (doręczonego dnia 16 września 2019 r.), powód pismem z dnia 9 października 2019 r. wypowiedział pozwanemu umowę z zachowaniem 30 dniowego terminu wypowiedzenia jednocześnie wzywając do wykupu wypełnionego weksla in blanco. W treści pisma wskazał, iż na dłużną kwotę składa się kwota niespłaconej pożyczki w wysokości 8.494,00 zł oraz 9,68 zł tytułem umownych odsetek z tytułu braku spłaty rat w terminie za każdy dzień zwłoki. Wypowiedzenie zostało doręczone pozwanemu dnia 14 października 2019 roku.

/Fakty niezaprzeczone, a nadto dowód: ostateczne wezwanie do zapłaty z dnia 10 września 2019 r. – k. 78 akt wraz potwierdzeniem nadania z książki nadawczej – k. 79-81 akt oraz wydrukiem śledzenia przesyłki ze strony internetowej (...)– k. 82-83 akt, wypowiedzenie umowy z dnia 9 października 2019 r. - k. 2 i 84 akt wraz potwierdzeniem nadania z książki nadawczej – k. 85-87 akt oraz wydrukiem śledzenia przesyłki ze strony internetowej(...) – k. 88-89 akt, wykaz naliczonych odsetek karnych – k. 77 akt/

Pozwany na poczet zobowiązań z tytułu zawartej z powodem umowy pożyczki spłacił łącznie kwotę 1.370,00 zł.

/Fakty przyznane przez pozwanego, a nadto dowód: karta klienta – 75 akt, historia spłat – 76 akt/

Pozwany I. Ś. prowadzi wspólne gospodarstwo domowe wraz z żoną. Mieszka we własnym mieszkaniu . Otrzymuje świadczenie emerytalne z(...) które jest zajęte przez komornika , po zajęciu komorniczym otrzymuje około 1.600 zł miesięcznie. Nie posiada innych źródeł dochodu, bowiem jego żona nie pracuje. Podczas zawierania umowy pożyczki pozwany pracował dorywczo u gospodarza , dzięki czemu jego dochód był wyższy i początkowo pozwalał na spłatę dodatkowych zobowiązań. Jednakże z przyczyn losowych jego dalsza praca u gospodarza nie była już potrzebna. Obecnie I. Ś. poszukuje pracy, lecz z uwagi na stan epidemii jest to utrudnione. Wydatki pozwanego obejmują: opał - drzewo – 400 zł/6 m-cy, energia elektryczna – 100 zł/2 m-ce, telefon – 50 zł/3 m-ce, gaz – 50 zł/2-ce, telewizja – 70 zł/m-c, lekarstwa związane z leczeniem żony 40 zł/ m-c oraz co kilka miesięcy przejazd do lekarza – 60 zł. Do lutego 2021 roku spłaca comiesięcznie także 400 zł zrestrukturyzowanego zadłużenia wobec Banku (...), które obecnie wynosi łącznie 77.229,24 zł. Posiada również inne zadłużenia wobec G. Banku, S. Banku i wielu parabanków. Postępowania egzekucyjne w stosunku do I. Ś. prowadzą komornicy : z G., z T. i dwóch z C. .

/Dowód: zenanie pozwanego I. Ś. – k. 112 v akt/

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie faktów przyznanych, niezaprzeczonych przez pozwanego, a także w oparciu o przedłożone przez powoda dokumenty, których autentyczność nie budziła wątpliwości Sądu oraz nie była kwestionowana przez stronę przeciwną, a także w oparciu o dowód z zeznań pozwanego I. Ś.. Zeznania pozwanego Sąd uznał za wiarygodnie w całości, albowiem były spójne i logiczne.

W ocenie Sądu powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

Powód dochodził roszczenia na podstawie weksla z dnia 31 stycznia 2019 r. wystawionego przez pozwanego I. Ś., w związku z zawartą przez strony umową pożyczki nr (...), który został wypełniony w oparciu o deklarację wekslową, stanowiącą załącznik przedmiotowej umowy.

Sąd zważył, iż niewątpliwym w przedmiotowej sprawie był fakt, iż powód zawarł z pozwanym umowę pożyczki. Na mocy postanowień umowy pozwany otrzymał do dyspozycji kwotę 4.250,00 zł. Równocześnie zobowiązał się do spłacenia powodowi kwoty 9.864,00 zł, zawierającej oprócz pożyczonego kapitału, opłatę przygotowawczą (129,00 zł), wynagrodzenie prowizyjne (3.221,00 zł), opłatę za pakiet dodatkowy (900,00 zł), a także oprocentowanie umowne (1.364,00 zł).

Zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz. U. 2016 poz. 160 t.j.), wystawca odpowiada za przyjęcie i za zapłatę wekslu. W niniejszej sprawie podstawą żądania pozwu był wystawiony przez pozwanego weksel in blanco, wypełniony przez pożyczkodawcę - stronę powodową po wypowiedzeniu tej umowy na skutek zaprzestania spłat raty przewidzianych w harmonogramie. Wekslem in blanco jest dokument zawierający co najmniej podpis wystawcy bądź akceptanta złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego, któremu świadomie brak niektórych istotnych elementów. Jednocześnie co do tego dokumentu istnieje porozumienie między wystawcą, a osobą której wystawca wręczył weksel, dotyczące warunków późniejszego uzupełnienia brakujących elementów, mogących po uzupełnieniu stać się wekslem zupełnym. Niniejsze postępowanie toczyło się między remitentem jako pierwszym wierzycielem (powodem) zarazem przedsiębiorcą, a wystawcą weksla (pozwanym) będącym konsumentem. Zgodnie z art. 10 ustawy Prawo wekslowe jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Jednakże dominuje pogląd, że w stosunku do pierwszego wekslobiorcy – będącego kontrahentem porozumienia wekslowego – zarzut niezgodnego z porozumieniem uzupełnienia weksla może być podnoszony bez ograniczeń i w tym zakresie art. 10 ustawy Prawo wekslowe nie stosuje się (por. wyrok SN z dnia 28 kwietnia 2016 r. wydany w sprawie (...) Legalis (...)). Należy nadmienić, że najnowsze orzecznictwo (...) wskazuje na konieczność podejmowania przez sąd z urzędu inicjatywy celem zbadania potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków umowy stanowiącej podstawę do wystawienia weksla in blanco (wyrok (...) z dnia 13 września 2018 r. (...)).

Mając powyższe na uwadze Sąd miał obowiązek dokonać oceny czy w samej umowie, która była podstawą wypełnienia weksla i zobowiązań pozwanego nie występowały niedozwolone klauzule umowne. Strona pozwana podnosiła również, iż umowa w części, w której nakłada na pozwanego obowiązek zapłaty kosztów dodatkowych zawiera postanowienia sprzeczne z prawem.

W tym miejscu należy odwołać się do właściwości stosunku łączącego pierwotnego wierzyciela – powoda z pozwanym. Sensem umowy pożyczki jest, według art. 720 k.c., przeniesienie przez pożyczkodawcę własności określonej sumy pieniężnej na rzecz pożyczkobiorcy przy jednoczesnym zobowiązaniu się przez pożyczkobiorcę, iż w określonym terminie zwróci tę samą ilość pieniędzy pożyczkodawcy. Do zwyczajowych postanowień takich umów należy ponadto umieszczenie odpowiedniego oprocentowania kwoty pożyczki. Natomiast do obowiązków dłużnika wynikających z dyspozycji art. 720 k.c., ustawa nie zalicza konieczności uiszczenia opłat dodatkowych. Obowiązek taki może być oczywiście wprowadzony do treści umowy, co wynika z zasady swobody umów. Sąd zważył zatem, że obowiązująca w prawie cywilnym zasada swobody umów zawarta w art. 353 § 1 k.c. pozwala stronom każdej umowy dowolnie kształtować jej treść. Dodać należy, że w niniejszej sprawie do zawartej między stronami umowy pożyczki miała zastosowanie ustawa o kredycie konsumenckim z dnia z dnia 20 lipca 2001 r. (Dz.U. z 2019 r., poz. 1083 t.j.) na podstawie jej art. 3 ust. 2 pkt 1. Art. 29 i 30 ww. aktu prawnego regulują zawarcie i treść dokumentu umowy, w tym wskazują jakie dane powinna ona zawierać. Powód przedłożył umowę łącząca strony i Sąd uznał, że co do zasady jest ona zgodna z treścią powyższych przepisów.

Umowy konsumenckie podlegają ocenie w świetle klauzuli generalnej z art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Za nieuzgodnione indywidualnie uznaje się te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4). Za sprzeczne z dobrymi obyczajami uznaje się działania wykorzystujące np. niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Chodzi tu więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne i odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania (m.in. wyrok (...) z dnia 27 stycznia 2011 r., (...)). Rażące naruszenie interesów konsumenta zachodzi zaś w sytuacji, w których w rażący sposób została naruszona równowaga interesów stron umowy przez to, że jedna z nich wykorzystała swoją przewagę, formułując konkretne postanowienie umowy.

Nie powinno budzić także wątpliwości, że analizowane postanowienia umowy nr (...) nie zostały uzgodnione indywidualnie z pozwanym - co potwierdził wprost pozwany w złożonych w sprawie zeznaniach. Zważyć bowiem należy, że w istocie do zawarcia przedmiotowej umowy doszło poprzez zaproponowanie pozwanemu wzorca umowy. Powód nie udowodnił, że analizowane postanowienia umowne są wynikiem ich indywidualnego uzgodnienia.

Oceniając postanowienia wzorca umownego, przy pomocy którego zawarto umowę z pozwanym Sąd zważył, że co do zasady na uwzględnienie zasługiwało roszczenie powoda o zwrot pożyczonej kwoty w wysokości 4.250,00 zł - która została przekazana do jego dyspozycji.

Powód w umowie zastrzegł także koszty pożyczki w postaci opłaty przygotowawczej, prowizji i opłaty z tytułu przyznania (...), które łącznie wynosiły 4.250,00 zł. Ustalone w przedmiotowej umowie pożyczki opłata przygotowawcza, wynagrodzenie prowizyjne i opłata za (...) nie stanowią świadczenia głównego umowy pożyczki, o którym mowa w art. 385 ¹ § 1 k.c. Z art. 720 k.c. wynika bowiem, że podstawowym obowiązkiem pożyczkobiorcy jest jej zwrot w takiej samej ilości, ewentualnie zapłata odsetek.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 22 czerwca 2010 r. wydanego w sprawie (...) (LEX nr(...)) stwierdził, że co do zasady dopuszczalne jest zastrzeganie opłaty przygotowawczej, w szczególności, gdy ma ona na celu rekompensatę kosztów poniesionych przez kontrahenta. Opłata przygotowawcza zastrzeżona w umowie wynosiła 129,00 zł, a zatem nie była rażąco wygórowana. Powód w ocenie Sądu mógł domagać się wskazanej powyżej opłaty.

Natomiast Sąd dokonał innej oceny co do zapisów umowy dotyczących wynagrodzenia prowizyjnego za udzielenie pożyczki (3.221,00 zł) oraz opłaty za tzw. (...) (900,00 zł).

Wynagrodzenie prowizyjne określone na poziomie 3.221,00 zł przy kwocie pożyczki w wysokości 4.250,00 zł, a więc stanowiącej ok. 75% udzielonej kwoty kapitału, należało uznać za rażąco wygórowane i tym samym za nieobciążające strony pozwanej. Zasadność obciążenia pożyczkobiorcy opłatą prowizyjną ukształtowaną na tak wysokim poziomie w relacji do kwoty pożyczki powinna być każdorazowo podyktowana ściśle określonymi względami związanymi z procesem zawarcia konkretnej umowy pożyczki. Obowiązek dowodowy wykazania, że istniały uzasadnione podstawy do ustalenia prowizji za udzielenie pożyczki na takim poziomie spoczywał na stronie powodowej i w ocenie Sądu powód go nie zrealizował. Powód wskazał jedynie w piśmie z dnia 9 grudnia 2020 r. na obowiązek uiszczenia podatku (...), którego wysokość wynika z wysokości ustalonych przez powoda w umowie pozaodsetkowych kosztów (19% tj. 807,50 zł), na uiszczanie wynagrodzenia za pośrednictwo w zawarciu umowy, które jest także uzależnione od całkowitej kwoty do spłaty przewidzianej w umowie i w niniejszej sprawie wynosiło 493,20 zł oraz na koszty pozyskania kapitału na pożyczki. Oczywistym jest też, że administrowanie pożyczką, przyjmowanie wpłat, bieżące ich kontrolowanie powoduje powstawanie kosztów pracy. Pożyczkodawca mógł w tych kosztach partycypować, ale w rozsądnych granicach, co w niniejszej sprawie, w ocenie Sądu, ograniczać powinno się do pobrania właśnie opłaty przygotowawczej. Powód prowadząc działalność gospodarczą w postaci udzielania pożyczek nie może przerzucać na pożyczkobiorców całego ryzyka gospodarczego z tym związanego, czy całego kosztu prowadzenia swojej działalności. W świetle zasad doświadczenia życiowego i reguł obrotu gospodarczego nie sposób przyjąć, że rzetelnie prowadzona działalność gospodarcza generuje koszty związane z szeroko pojętą obsługą pożyczki na tak wysokim poziomie, jak to określił w umowie powód. Należy nadmienić, że umowa pożyczki nr (...) została wypowiedziana przez powoda po ok. 9 miesiącach od jej zawarcia. Uznać zatem trzeba, że przy określaniu przez powoda kosztów pożyczki doszło do rażącego zachwiania ekwiwalentności świadczeń stron, przysparzając pożyczkodawcy korzyści nie dających się uzasadnić żadnymi racjami.

Podobnie należało ocenić sytuację w zakresie opłaty za tzw. (...). Analiza postanowień umowy w tym zakresie pozwala jednoznacznie stwierdzić, że ustalone wynagrodzenie było niewspółmiernie wysokie do korzyści płynącej z uprawnienia „odroczenia rat” lub „obniżenia rat”, czy też z przyspieszenia wypłaty kwoty pożyczki o 4 dni, bądź otrzymywania powiadomień SMS, bo także takie uprawnienia zawierał (...). Pożyczkobiorca przy skorzystaniu z tych możliwości i tak był zobowiązany do spłaty całego zadłużenia , a gdyby pieniądze przeznaczone na (...) przeznaczył je na spłatę kolejnych rat pożyczki, zamiast korzystać z przewidzianych tam: odroczenia czy obniżenia rat, jego sytuacja finansowa byłaby korzystniejsza. Należy też wskazać, iż nieskorzystanie przez pożyczkobiorcę z części lub wszystkich dodatkowych uprawnień w ramach przedmiotowego pakietu w całym okresie kredytowania nie miało wpływu na jego cenę, która była pobierana zgodnie z umową. Powyższe w ocenie Sądu jednoznacznie wskazywało na brak ekwiwalentności tego świadczenia. Nadto wynagrodzenie z tytułu przyznania na wniosek pożyczkobiorcy (...), wiążące się z poniesieniem przez konsumenta opłaty w wysokości 900,00 zł, stanowiącej aż ok. 21% udzielonej pożyczkobiorcy kwoty pożyczki, za szereg zwykle bezpłatnych i często niepotrzebnych mu korzyści, jest w ocenie Sądu sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta. Tym samym także postanowienie umowne kształtujące wysokość opłaty za (...) na wskazanym poziomie stanowiło, w ocenie Sądu, klauzulę niedozwoloną i nie może być wiążące dla pozwanego.

Należy wskazać, iż nawet fakt, iż wysokość prowizji oraz dodatkowych opłat nie przekraczała maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu przewidzianych w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 20 lipca 2001 r., nie powodowało niemożliwości badania przez Sąd tych klauzuli pod kątem ich abuzywności. Samo określenie wysokości prowizji, czy innych opłat na poziomie nieprzekraczającym limitu z art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim nie świadczy o tym, że zapisy umowy w tym zakresie nie mają charakteru abuzywnego. Celem ustawowego limitu kosztów kredytu nie jest bowiem wyłączenie kontroli abuzywności, lecz uniemożliwienie kredytodawcom stosowania kosztów przekraczających ten limit, chociażby postanowienia umowy przewidujące takie koszty nie stanowiły postanowień niedozwolonych (vide wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 19 lipca 2019 r., sygn. akt (...) LEX (...); wyrok (...) (...)z dnia 26 marca 2020 r., sygn. akt (...), uzasadnienie postanowienie SN z dnia 15.10.2020 r. wydanego w sprawie (...) ).

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż z tytułu umowy pożyczki pozwany zobowiązany był zwrócić powodowi pożyczoną kwotę – 4.250,00 zł wraz z opłatą przygotowawczą – 129,00 zł. Łącznie zatem kwotę 4.379,00 zł. Powód mógł też zgodnie z art. 359 § 1 k.c. domagać się odsetek umownych, które nie przekraczały wysokości odsetek maksymalnych, o których mowa w art. 359 § 2 ¹ k.c., ale ponieważ ustalone w umowie odsetki zostały obliczone od kwoty 8.500,00 zł, która obejmowała także nienależne w ocenie Sądu: wynagrodzenie prowizyjne i opłatę za (...), ich wysokość podlegała przeliczeniu i częściowemu oddaleniu. W ocenie Sądu należna kwota odsetek winna stanowić procentowy stosunek kwoty uznanej przez Sąd za zasadną do zapłaty z tytułu umowy pożyczki nr (...) tj. 4.379,00 zł oraz kwoty 8.500,00 zł, stanowiącej łączną kwotę do zapłaty określoną w przedmiotowej umowie. Kwota do zapłaty uznana przez Sąd stanowi 51,52% kwoty łącznej do zapłaty stąd też w ocenie Sądu, należna do zapłaty z tytułu odsetek umownych jest kwota w wysokości 702,73 zł (kwota 1.364,00 zł ustalona w umowie jako kwota odsetek umownych x 51,52% = 702,73 zł). Łącznie pozwany winien zatem zapłacić na rzecz powoda kwotę 5.081,73 zł (4.379,00 zł + 702,73 zł). Do powyższej należności należało także dodać obliczone przez powoda odsetki od zadłużenia przeterminowanego w łącznej wysokości 9,68 zł. Niewątpliwie pozwany doprowadził do powstania zadłużenia przeterminowanego poprzez brak spłaty rat pożyczki zgodnie z umową. Jak wynika z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych, pozwany tytułem spłaty uiścił na rzez powoda łącznie kwotę 1.370,00 zł, wobec czego do zapłaty ostatecznie pozostała kwota 3.721,41 zł (4.379,00 zł + 702,73 zł + 9,68 zł pomniejszone o zapłaconą kwotę 1.370,00 zł), którą Sąd zasądził w pkt I sentencji wyroku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 listopada 2019 r. , przy uwzględnieniu daty doręczenia pozwanemu wypowiedzenia umowy pożyczki nr (...) (k. 84 – 89 akt ) oraz pkt 8.1 ppkt a) umowy pożyczki , zgodnie z którym pożyczkodawca jest zobowiązany do zachowania 30 dniowego okresu wypowiedzenia warunków umowy i art. 481 § 1 i 2 k.c.

W pozostałym zakresie jako niezasadne Sąd powództwo oddalił (pkt II sentencji wyroku).

Pozwany złożył wniosek o rozłożenie świadczenia na raty. Zgodnie z art. 320 k.p.c. in principio w szczególnie uzasadnionych przypadkach Sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Wskazany przepis wprowadza tzw. moratorium sędziowskie - daje możliwość sądowi odroczenia wykonania wyroku. Zastosowanie moratorium sędziowskiego może mieć miejsce jedynie w wypadkach „szczególnie uzasadnionych”, tzn. wyjątkowych. Należy przyjąć, że owe „szczególne okoliczności” zachodzą wówczas, kiedy natychmiastowe wykonanie wyroku byłoby rażąco sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Przypadek szczególnie uzasadniony istnieje wtedy, gdy sytuacja majątkowa, rodzinna lub finansowa strony czyni nierealnym spełnienie całego świadczenia.

W ocenie Sądu zasadnym było w niniejszej sprawie rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty. Sąd miał na uwadze kwestie dotyczące zarówno sytuacji strony powodowej i pozwanej, jak również celu jakim jest zapewnienie realnych możliwości spłaty zobowiązania przez pozwanego. Sąd wziął po uwagę dochody pozwanego i ponoszone przez niego wydatki , ustalone w toku postępowania, przyczyny zaprzestania przez pozwanego spłaty pożyczki oraz okoliczność, iż posiada on wiele innych zobowiązań, w tym zajęć komorniczych, Sąd postanowił rozłożyć pozwanemu zasądzone świadczenie na 40 miesięcznych rat – pierwszych 39 w kwotach po 100 zł każda, a ostatnia rata w wysokości 74,40 zł. Z oświadczenia pozwanego wynikało, że miesięcznie jest w stanie właśnie taką kwotę przeznaczyć na spłatę zobowiązania . Przy ustalaniu wysokości raty sąd uwzględnił miesięczny dochód pozwanego oraz jego stałe wydatki. Na wypadek opóźnienia w płatności poszczególnych rat zastrzeżone zostały odsetki ustawowe za opóźnienie na rzecz powoda. Celem wyważenia interesów stron zastrzeżono, że nieuiszczenie przez pozwanego kwoty odpowiadającej sumie dwóch rat w terminie spowoduje natychmiastową wymagalność pozostałej części należności. Zapis ten powinien zmotywować pozwanego do terminowego regulowania rat i zapewnia powodowi możliwość prowadzenia egzekucji po uchybieniu płatności przez pozwanego, co do całości zasądzonego roszczenia.

Wskazać należy, w tym miejscu, iż rozkładając zasądzone świadczenie na raty, Sąd nie może - na podstawie art. 320 k.p.c. - odmówić przyznania wierzycielowi żądanych odsetek za okres do dnia wydania wyroku zasądzającego świadczenie; rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty ma jednak ten skutek, że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat (uchwała składu siedmiu sędziów SN - zasada prawna z dnia 22 września 1970 r., (...), (...)). Odsetki od zasądzonej kwoty 3.721,41 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 listopada 2019 r. do dnia 23 grudnia 2020 r. (do dnia wydania wyroku) obejmujące łącznie kwotę 252,99 zł Sąd obliczył wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie, następnie skapitalizował, dodał do roszczenia głównego i rozłożył na raty (3.721,41 zł + 252,99 zł = 3.974,40 zł; 39 rat x 100 zł = 3.900 zł + 74,40 zł – ostatnia rata) o czym orzekł w pkt III sentencji orzeczenia.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt IV sentencji wyroku na podstawie art. 100 zdanie pierwsze k.p.c. przewidującego, że w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Z uwagi na fakt, iż powód żądał kwoty 8.503,68 zł, a zasądzono na jego rzecz kwotę 3.721,41 zł, należało uznać, iż wygrał sprawę w 43,76%. Na koszty procesu poniesione przez stronę powodową, które wyniosły 2.317,00 zł złożyły się: opłata sądowa od pozwu – 500 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego - 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego ustalone zgodnie z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm. ) w wysokości 1.800,00 zł. Koszty procesu po stronie pozwanego stanowiły jedynie koszty zastępstwa procesowego ustanowionego w sprawie dla niego pełnomocnika z urzędu w kwocie 1.476,00 zł (w tym VAT) zgodnie z § 8 pkt 4 i § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2019 r., poz. 18 t.j.). Wobec tego, jak wskazano powyżej, iż powód wygrał sprawę w 43,76% należał mi się zwrot poniesionych kosztów procesu w kwocie 1.013,92 zł (2.317,00 zł x 43,76%), pozwanemu natomiast, który wygrał w 56,24% należał się zwrot kosztów w wysokości 830,10 zł (1.476,00 zł x 56,24%). Kompensata powyższych kosztów dała kwotę 183,82 zł (1.013,92 zł – 830,10 zł), którą Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. i z żądaniem pkt 1 pozwu.

Wskazać należy, iż Sąd nie znalazł podstaw do nieobciążania pozwanego kosztami procesu. Zasada odpowiedzialności za wynik procesu została ustalona jako reguła, która została uzupełniona przez ustawodawcę zasadami kompensacji, słuszności i zawinienia. Oparcie rozstrzygnięcia o kosztach procesu na jednej z uzupełniających zasad orzekania o kosztach, powinno być poprzedzone stwierdzeniem, że sytuacja zaistniała w sprawie wskazuje na celowość wyłączenia normy ogólnej, podyktowanego przewidzianymi w nich względami. Możliwość obciążenia strony przegrywającej jedynie częścią kosztów albo nieobciążenia jej w ogóle tymi kosztami, uzależniona jest, stosownie do art. 102 k.p.c., od wyłonienia się w sprawie wypadków szczególnie uzasadnionych, wskazujących że ponoszenie kosztów pozostawało w sprzeczności z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia - na podstawie art. 102 k.p.c. - od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi. Zasada wyrażona w art. 102 k.p.c. ma charakter szczególny i stanowi wyjątek od reguły przewidującej, że to strona przegrywająca proces ponosi odpowiedzialność wobec przeciwnika procesowego za koszty postępowania. Ocena, czy zachodzą przesłanki do skorzystania z wyjątku statuowanego w tym przepisie, jest dokonywana każdorazowo przez Sąd. Z tych względów samo powoływanie się na trudną sytuację materialną, zarobkową i życiową nie jest wystarczające do zakwalifikowania niniejszego przypadku do "szczególnie uzasadnionych" na gruncie art. 102 k.p.c. Dodatkowo nadmienić należy, iż strona pozwana z jakichkolwiek powodów nie uiszczając rat z tytułu udzielonej jej pożyczki, powinna liczyć się z możliwością dochodzenia tych roszczeń przez powoda na drodze sądowej i ewentualnymi konsekwencjami procesowymi w postaci obowiązku zwrotu kosztów poniesionych przez stronę przeciwną. Należy zwrócić także uwagę, iż zarówno kwestia odstąpienia od obciążenia strony przegrywającej kosztami procesu, uregulowana w art. 102 k.p.c. jak i rozłożenia świadczenia na raty, o której mowa w art. 320 k.p.c. należą do dyskrecjonalnej władzy Sądu. Sąd już w niniejszym procesie rozkładając zasądzone świadczenie na raty zauważył trudną sytuację materialną pozwanego i odstąpił od zasady spełnienia świadczenia w całości. Nadto zasądzona kwota tytułem kosztów procesu nie jest wysoka.

W punkcie V sentencji orzeczenia Sąd, na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2020 r., poz. 1654 t.j.), uwzględniając wniosek pełnomocnika pozwanego złożony na rozprawie w dniu 23 grudnia 2020 r. przyznał pełnomocnikowi pozwanej – adwokat Z. Ś. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Chełmnie wynagrodzenie w kwocie 1.476,00 zł w tym VAT, z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu, ustalone zgodnie z § 8 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U z 2019 r., poz. 18 t.j.).