Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 stycznia 2021 roku

Sąd Rejonowy w Zgierzu I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodnicząca: Asesor sądowy Sabina Ławniczak

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2021 roku w Zgierzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Starosty (...)

z udziałem S. J., Powiatu (...) i Skarbu Państwa – Starosty (...)

o orzeczenie przepadku pojazdu

postanawia:

1.  oddalić wniosek;

2.  przyznać apl. radc. M. S. wynagrodzenie w związku z ustanowieniem go kuratorem do reprezentowania uczestnika nieznanego z miejsca pobytu w wysokości 60 zł (sześćdziesiąt złotych), które wypłacić z zaliczki uiszczonej przez wnioskodawcę w dniu 28 października 2020 roku zaksięgowanej pod poz. 500066450930.

Sygn. akt I Ns 582/20

UZASADNIENIE

W dniu 22 września 2020 roku Starosta (...) wystąpił do Sądu Rejonowego w Zgierzu z wnioskiem o orzeczenie przepadku pojazdu marki S. o nr rej. (...), stanowiącego własność S. J., na rzecz Powiatu (...). Jednocześnie wnioskodawca domagał się zasądzenia od uczestnika postępowania S. J. zwrotu kosztów postępowania. W uzasadnieniu wniosku wskazano, że w dniu 16 listopada 2001 roku przedmiotowy pojazd został usunięty z drogi publicznej i umieszczony na parkingu strzeżonym w Z. przy ulicy (...). Właściciel nie odebrał pojazdu pomimo powiadomienia ustanowionego dla niego kuratora o usunięciu pojazdu, możliwości jego odebrania oraz skutkach nieodebrania pojazdu. (wniosek – k. 3-4)

Postanowieniem z 29 października 2020 roku ustanowiono dla nieznanego z miejsca pobytu uczestnika postępowania S. J. kuratora w osobie aplikanta radcowskiego M. S.. (postanowienie – k. 19)

Uczestnik postępowania S. J., reprezentowany przez kuratora, złożył odpowiedź na wniosek, w której wnosił o oddalenie wniosku, zwolnienie S. J. od udziału w sprawie oraz o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w Z., a ponadto o przyznanie wynagrodzenia kuratorowi. W uzasadnieniu odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania wywodził, że przedmiotowy pojazd z dniem 1 stycznia 2002 roku stał się własnością Skarbu Państwa. (odpowiedź na wniosek – k. 25-27)

Na mocy postanowienia z 16 listopada 2020 roku wezwano do udziału w sprawie Skarb Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w Z.. Skarb Państwa reprezentowany przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w Z. wniósł odpowiedź na wniosek, w której wskazał, że wniosek zasługuje na uwzględnienie w zakresie orzeczenia przepadku pojazdu na rzecz Powiatu (...), a ponadto wyjaśnił, że Naczelnik Urzędu Skarbowego w Z. nie posiada legitymacji do reprezentowania Skarbu Państwa w niniejszym postępowaniu, m. in. z uwagi na treść art. 12 ust. 2 ustawy z 6 września 2001 roku o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2001 roku, nr 129 poz. 1444). Skarb Państwa – Naczelnik Urzędu Skarbowego w Z. zwrócił uwagę, że w obrocie prawnym jest prawomocny wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Zgierzu wydany w dniu 26 sierpnia 2015 roku w sprawie I C 3016/14 z powództwa Skarbu Państwa – Starosty (...) przeciwko S. J. stwierdzający nabycie z dniem 1 lipca 2002 roku prawa własności pojazdu objętego wnioskiem o przepadek przez Skarb Państwa. (postanowienie – k. 29, odpowiedź na wniosek – k. 29-30)

W piśmie procesowym z 23 listopada 2020 roku wnioskodawca podtrzymał wniosek i wyjaśnił, że w postępowaniach z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. przeciwko Powiatowi (...) (m.in. w sprawie I C 2430/18) Sąd Rejonowy w Zgierzu uznał, że Powiat (...) powiada legitymację procesową w zakresie przedmiotowego pojazdu, a jednocześnie potwierdził konieczność przeprowadzenia postępowania przepadkowego w odniesieniu do pojazdu usuniętego z drogi publicznej przed 2002 rokiem. (pismo – k. 36)

Postanowieniem z 9 grudnia 2020 roku Sąd na podstawie art. 67 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. ustalił, że podmiotem uprawnionym do podejmowania czynności procesowych za Skarb Państwa w niniejszym postępowaniu jest Starosta (...). Jednocześnie zarządzono doręczenie pełnomocnikowi wnioskodawcy odpisu wyroku wydanego w sprawie I C 3016/14 i zobowiązano go do wypowiedzenia się, czy wobec uregulowania prawomocnym wyrokiem stanu prawnego pojazdu S. (...) o nr rej. (...) potrzymuje wniosek, czy też go cofa – w terminie tygodniowym pod rygorem uznania, że wniosek jest podtrzymywany. Wnioskodawca nie zareagował w zakreślonym terminie na zobowiązanie. (postanowienie – k. 40, zobowiązanie – k. 41)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 16 listopada 2001 roku funkcjonariusze (...) Ruchu Drogowego KPP w Z. wydali dyspozycję nr N01 usunięcia z drogi publicznej pojazdu marki S. (...) o nr rej. (...) stanowiącego własność S. J. z uwagi na nietrzeźwość kierującego. (bezsporne, ponadto dyspozycja usunięcia pojazdu – k. 5)

Postanowieniem z 27 stycznia 2020 roku Sąd Rejonowy w Zgierzu III Wydział Rodzinny i Nieletnich ustanowił dla nieobecnego S. J. kuratora w osobie aplikanta radcowskiego – M. S. w celu reprezentowania interesów nieobecnego w postępowaniu administracyjnym dotyczącym kosztów związanych z usuwaniem, przechowywaniem, oszacowaniem, sprzedażą lub zniszczeniem pojazdu. Postanowienie uprawomocniło się z dniem 11 lutego 2020 roku. (postanowienie – k. 8)

W dniu 4 maja 2020 roku Starosta (...) doręczył M. S. zawiadomienie o tym, że w dniu 16 listopada 2001 roku pojazd marki S. o nr rej. (...), będący własnością S. J., został usunięty z drogi dyspozycją KPP w Z. nr N/01 oraz umieszczony na parkingu strzeżonym w Z. prowadzonym przy ulicy (...) prowadzonym przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, a następnie przewieziony w dniu 11 lutego 2020 roku na plac mieszczący się przy ulicy (...). Pojazd do dnia sporządzenia pisma, tj. 30 kwietnia 2020 roku, nie został odebrany. (bezsporne, a ponadto zawiadomienie – k. 7)

Zawiadomienie zawierało pouczenie o następującej treści: „Celem odebrania pojazdu winien Pan zgłosić się do Starostwa Powiatowego w Z., aby ustalić wysokość opłaty związanej z usunięciem pojazdu i jego przechowywaniem na parkingu i uiścić ją w kasie Starostwa lub dokonać wpłaty przelewem bankowym, a następnie z potwierdzeniem dokonania wpłaty zgłosić się do Komendy Powiatowej Policji w Z., ul. (...), po wydanie stosownego zezwolenia na odbiór pojazdu z parkingu. W przypadku nieodebrania pojazdu i nieuiszczenia należnej opłaty za jego usunięcie i parkowanie w terminie 30 dni od daty otrzymania zawiadomienia, Starosta (...) wystąpi do Sądu z wnioskiem o orzeczenie przepadku pojazdu na rzecz powiatu. Zgodnie z art. 130a ust. 10h ustawy Prawo o ruchu drogowym, koszty związane z usuwaniem, przechowywaniem, oszacowaniem, sprzedażą lub zniszczeniem pojazdu, powstałe od momentu wydania dyspozycji jego usunięcia do zakończenia postępowania ponosi osoba będąca właścicielem tego pojazdu w dniu wydania dyspozycji usunięcia pojazdu. Powyższe oznacza, że w przypadku orzeczenia Sądu o przepadku pojazdu na rzecz powiatu na skutek nieodebrania w wyżej podanym terminie, właściciel nie jest zwolniony od powyższych opłat”. (bezsporne, a ponadto zawiadomienie – k. 7)

W dniu 26 sierpnia 2015 roku Sąd Rejonowy w Zgierzu wydał w sprawie z powództwa Skarbu Państwa – Starosty (...) przeciwko S. J. wyrok zaoczny, na mocy którego ustalił, że pojazd marki S. (...) o nr rej. (...) z dniem 1 lipca 2002 roku stał się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa. (bezsporne)

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie.

Podstawę prawną orzeczenia przepadku pojazdu usuniętego z drogi stanowi art. 130a ust. 10 ustawy Prawo o ruchu drogowym, zgodnie z którym starosta w stosunku do pojazdu usuniętego z drogi, w przypadkach określonych w ust. 1 lub 2, występuje do sądu z wnioskiem o orzeczenie jego przepadku na rzecz powiatu, jeżeli prawidłowo powiadomiony właściciel lub osoba uprawniona nie odebrała pojazdu w terminie 3 miesięcy od dnia jego usunięcia. Powiadomienie zawiera pouczenie o skutkach nieodebrania pojazdu. Art. 130a ust. 10 w aktualnym brzmieniu obowiązuje od 4 września 2010 roku. W okresie od 16 listopada 2001 roku do daty wydania orzeczenia w niniejszej sprawie stan prawny dotyczący skutków nieodebrania przez uprawnionego pojazdu usuniętego z drogi ulegał kilkukrotnym, istotnym zmianom. Przytoczenie wszystkich tych zmian przekracza ramy niniejszego uzasadnienia i nie ma większego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, dlatego też ograniczyć się należy do omówienia kilku najważniejszych zmian ustawodawstwa.

W dacie usunięcia z drogi publicznej pojazdu marki S. (...) o nr rej. (...) obowiązywało rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 14 stycznia 2000 roku (Dz. U. nr 5, poz. 64) określające m.in. tryb oraz jednostki i warunki ich współdziałania w zakresie nadzoru nad usuwaniem, na koszt właściciela, pojazdów pozostawionych w miejscu, gdzie jest to zabronione, i zagraża bezpieczeństwu oraz kierowanych przez osoby znajdujące się w stanie nietrzeźwości lub stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu, jeżeli nie ma możliwości zabezpieczenia pojazdów w inny sposób. Brak było natomiast regulacji określającej skutki prawnorzeczowe nieodebrania pojazdu. Regulacja taka została wprowadzona z dniem 1 stycznia 2002 roku poprzez art. 1 pkt. 86 ustawy z 6 września 2001 roku o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2001 roku, nr 129, poz. 1444), na mocy którego w ustawie Prawo o ruchu drogowym dodano art. 130a. Z art. 130a ust. 10 znowelizowanej ustawy wynikało, że pojazd usunięty w trybie określonym w ust. 1 lub 2 i nieodebrany przez uprawnioną osobę w terminie 6 miesięcy od dnia usunięcia uznaje się za porzucony z zamiarem wyzbycia się. Pojazd ten przechodzi na rzecz Skarbu Państwa z mocy ustawy. Jednocześnie ustawa nowelizująca w art. 4 ust. 8 zawierała przepis przejściowy, który stanowił, iż pojazdy usunięte z drogi przed dniem wejścia w życie ustawy i nieodebrane przez uprawnioną osobę, z dniem 1 lipca 2002 r. uznaje się za porzucone z zamiarem wyzbycia się.

W wyroku z dnia 3 czerwca 2008 r., P 4/06, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 130a ust. 10 ustawy Prawo o ruchu drogowym w zakresie, w jakim dopuszcza odjęcie prawa własności pojazdu bez prawomocnego orzeczenia sądu, jest niezgodny z art. 46, art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz z art. 64 ust. 3 Konstytucji RP. Realizując orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, ustawodawca z dniem 4 września 2010 roku znowelizował art. 130a ust. 10 ustawy Prawo o ruchu drogowym, nadając przepisowi aktualne brzmienie. Ustawa z 22 lipca 2010 roku o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw zawierała przy tym przepisy intertemporalne, w tym istotne z punktu widzenia niniejszej sprawy art. 11 i 12. Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy w przypadkach, w których bieg terminu określonego w art. 130a ust. 10 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, rozpoczął się i nie zakończył przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, przepadek pojazdów orzeka się na rzecz powiatu. Art. 12 ust. 2 ustawy nowelizującej stanowił zaś, iż w przypadkach, w których termin określony w art. 130a ust. 10 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, upłynął przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i nie zostało wszczęte postępowanie w sprawie przejęcia własności pojazdu na rzecz Skarbu Państwa, przepis art. 11 stosuje się odpowiednio.

Mając powyższe na uwadze, należy co do zasady podzielić stanowisko pełnomocnika wnioskodawcy wyrażone w piśmie z 23 listopada 2020 roku, iż również w odniesieniu do pojazdów usuniętych z drogi przed 2002 roku dopuszczalne jest przeprowadzenie postępowania o orzeczenie przepadku pojazdu.

Jednocześnie jednak wnioskodawca zdaje się nie dostrzegać, że w niniejszej sprawie w obrocie prawnym pozostaje prawomocny wyrok ustalający, że z dniem 1 lipca 2002 roku pojazd marki S. (...) o nr rej. (...) stał się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa. Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c., który to przepis znajduje poprzez art. 13 § 2 k.p.c. odpowiednie zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym, orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach przewidzianych w ustawie także inne osoby. Odnosząc treść cytowanego przepisu do rozstrzyganej sprawy, stwierdzić należy, że skoro z sentencji wyroku wydanego w sprawie I C 3016/14 wynika, że przedmiotowy pojazd stał się własnością Skarbu Państwa, Sąd rozstrzygający sprawę o orzeczenie przepadku pojazdu nie może przyjąć, że pojazd nadal stanowi własność S. J., co jest warunkiem uwzględnienia wniosku o orzeczenie przepadku pojazdu.

Innymi słowy, sąd orzekający w sprawie o przepadek nie może zignorować treści wyroku ustalającego. Dla zastosowania art. 365 § 1 k.p.c. nie ma żadnego znaczenia, czy orzeczenie jest w ocenie Sądu prawidłowe czy też zostało wydane z naruszeniem obowiązujących przepisów. Tym bardziej nie ma żadnego znaczenia powoływany przez wnioskodawcę pogląd innych składów Sądu Rejonowego w Zgierzu wyrażany w uzasadnieniu wyroków wydawanych w sprawach z powództwa (...) spółki z o.o. przeciwko Powiatowi (...) o konieczności przeprowadzenia postępowań przepadkowych także w stosunku do pojazdów usuniętych z drogi przed 2002 rokiem, zwłaszcza że z treści powołanego przez wnioskodawcę uzasadnienia nie wynika, że konieczność wszczęcia postępowania o orzeczenie przepadku pojazdu zachodzi bezwarunkowo, tj. również wówczas, gdy w obrocie funkcjonuje już orzeczenie o charakterze ustalającym.

Zgodnie z orzeczeniem wydanym w sprawie I C 3016/14 właścicielem pojazdu marki S. o nr rej. (...) jest obecnie Skarb Państwa. Celem postępowania o orzeczenie prawa własności pojazdu jest uregulowanie stanu prawnego pojazdów, których właściciele nie są zainteresowani ich odbiorem. Ma to istotne znaczenie z uwagi na konieczność przechowywania takich pojazdów, wiążące się z tym koszty i odpowiedzialność przechowującego względem właściciela. W ocenie Sądu orzeczenie przepadku pojazdu nie jest dopuszczalne, gdy stan prawny pojazdu w związku z wystąpieniem okoliczności z art. 130a ust. 1 i 2 ustawy Prawo o ruchu drogowym, został uregulowany w sposób inny niż poprzez orzeczenie przepadku pojazdu.

W świetle powyższych rozważań jedynie na marginesie należy wskazać szereg uchybień, które skutkowałyby oddaleniem wniosku o orzeczenie przepadku pojazdu, gdyby nawet – wbrew treści art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. – zignorować prawomocny wyrok wydany w sprawie I C 3016/14.

Zgodnie z art. 130a ust. 10e ustawy Prawo o ruchu drogowym w sprawach o przepadek pojazdu sąd stwierdza, czy zostały spełnione wszystkie przesłanki niezbędne do orzeczenia przepadku, w szczególności, czy usunięcie pojazdu było zasadne i czy w poszukiwaniu osoby uprawnionej do jego odbioru, dołożono należytej staranności oraz czy orzeczenie przepadku nie będzie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Orzekając w przedmiocie wniosku o przepadek pojazdu, Sąd w ramach badania, czy spełnione są wszystkie przesłanki niezbędne do orzeczenia przepadku, weryfikuje także prawidłowość zawiadomienia właściciela pojazdu o konieczności odbioru pojazdu i skutkach jego nieodebrania. Prawidłowość zawiadomienia w niniejszej sprawie budzi poważne zastrzeżenia. Przede wszystkim zawiadomienie doręczono do rąk kuratora ustanowionego w trybie art. 184 § 1 k.r.i.o. Kuratora tego uważać należy z reguły za przedstawiciela ustawowego osoby nieobecnej (K. Pietrzykowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2020). Niewątpliwie więc kurator jest uprawniony do odbioru oświadczeń kierowanych do osoby nieobecnej. Zauważyć jednak trzeba, że zakres obowiązków i praw kuratora absentis określa każdorazowo sąd opiekuńczy. W sprawie III RNs 13/20 Sąd ustanowił dla nieobecnego S. J. kuratora w osobie aplikanta radcowskiego M. S., w celu reprezentowania interesów nieobecnego w postępowaniu administracyjnym dotyczącym kosztów związanych z usuwaniem, przechowywaniem, oszacowaniem, sprzedażą lub zniszczeniem pojazdów. Kurator nie był więc w ocenie Sądu uprawniony do reprezentowania nieobecnego S. J. w postępowaniu o orzeczenie przepadku pojazdu, a wyłącznie w postępowaniach o zapłatę. Brak umocowania kuratora absentis do reprezentowania S. J. dotyczy w ocenie Sądu również przedsądowego etapu postępowania o orzeczenie przepadku pojazdu, które sprowadza się do wezwania właściciela pojazdu do jego odbioru. Niewątpliwie bowiem nie jest to sprawa dotycząca kosztów związanych z usuwaniem, przechowywaniem, oszacowaniem, sprzedażą lub zniszczeniem pojazdów.

Ponadto, wątpliwości budzi także treść zawiadomienia, jakie doręczono kuratorowi. Zgodnie z art. 130a ust. 10 ustawy Prawo o ruchu drogowym starosta w stosunku do pojazdu usuniętego z drogi, w przypadkach określonych w ust. 1 lub 2, występuje do sądu z wnioskiem o orzeczenie jego przepadku na rzecz powiatu, jeżeli prawidłowo powiadomiony właściciel lub osoba uprawniona nie odebrała pojazdu w terminie 3 miesięcy od dnia jego usunięcia. Powiadomienie zawiera pouczenie o skutkach nieodebrania pojazdu. Art. 130a ust. 10a powyższej ustawy stwarza staroście możliwość wcześniejszego wystąpienia z wnioskiem do sądu o orzeczenie przepadku pojazdu, stanowiąc, że z wnioskiem wystąpić można nie wcześniej niż przed upływem 30 dni od dnia powiadomienia. W ocenie Sądu zawiadomienie skierowane do S. J. zawierało wprowadzające w błąd pouczenie, albowiem wskazano w nim, że skutkiem nieodebrania pojazdu w terminie 30 dni od powiadomienia będzie wystąpienie do Sądu z wnioskiem o orzeczenie przepadku. Organ nie wskazał natomiast, że termin na odebranie pojazdu wynosi 3 miesiące od usunięcia pojazdu z drogi. Ponadto, z zawiadomienia organu wynika, że warunkiem odebrania pojazdu z parkingu strzeżonego jest uiszczenie opłaty za jego usunięcie i przechowanie, podczas gdy warunek ten nie wynika obecnie z ustawy, gdyż art. 130a ust. 5c i ust. 7 pkt. 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym utraciły moc z dniem 13 września 2019 roku wskutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 5 grudnia 2018 roku wydanego w sprawie K 6/17. Z uwagi na powyższe nie sposób uznać, że w niniejszej sprawie Starosta (...) prawidłowo powiadomił właściciela pojazdu o konieczności jego odebrania.

Mając powyższe na uwadze, Sąd doszedł do przekonania, że wniosek Starosty (...) o orzeczenie przepadku pojazdu podlega oddaleniu.

Na podstawie § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 9 marca 2018 roku w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz.U. z 2018 roku, poz. 536) przyznano i nakazano wypłacić ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zgierzu na rzecz M. S. kwotę 60 zł tytułem wynagrodzenia za pełnienie funkcji kuratora ustanowionego dla uczestnika nieznanego z miejsca pobytu.