Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 15 stycznia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Paweł Duda

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2021 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. J. i A. J.

przeciwko (...) Bankowi Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

postanawia:

oddalić wniosek powodów o udzielenie zabezpieczenia.

Sygn. akt XXV C 120/21

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 15 stycznia 2021 r.

Powodowie M. J. i A. J. pozwem z dnia 31 grudnia
2020 r. skierowanym przeciwko pozwanemu (...) Bankowi S.A. z siedzibą
w W. wnieśli o:

1)  uznanie, że zawarta przez strony umowa kredytu hipotecznego nr (...) z dnia
15 listopada 2007 r. jest nieważna lub ewentualnie – w razie nieuwzględnienia powyższego roszczenia – ustalenie, że bezskuteczne (abuzywne) są postanowienia § 1 ust. 1 i 7, § 3 ust. 2, § 9 ust. 2, § 10 ust. 3, § 14 ust. 3, § 19 ust. 6 tejże umowy,

2)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwoty 58.000,00 wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 31 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty.

Jednocześnie powodowie wnieśli o udzielenie zabezpieczenia ich roszczeń na czas trwania postępowania poprzez uregulowanie praw i obowiązków stron w ten sposób, że:

1)  wstrzymuje się obowiązek spłaty na rzecz pozwanego i prawo pozwanego do otrzymywania rat kredytowych wynikających z umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z 15 listopada 2007 r. w wysokości i terminach wynikających z umowy;

2)  zakazuje się pozwanemu przekazywania informacji do Biura (...) S.A. w W. i (...) Banków (...) oraz do biur informacji gospodarczej
i dokonywania wpisów co do braku spłaty ww. kredytu w rejestrze prowadzonym przez wymienione instytucje i rejestrze dłużników prowadzonym przez pozwany bank (rejestrze bankowym);

3)  zakazuje się pozwanemu złożenia wypowiedzenia umowy kredytu hipotecznego, podstawą czego byłoby powołanie się na brak realizacji świadczenia w postaci płatności rat kapitałowo-kredytowych, w wykonaniu niniejszego zabezpieczenia.

Na uzasadnienie powodowie podali, że postanowienia § 1 ust. 1 i 7, § 3 ust. 2, § 9 ust. 2, § 10 ust. 3, § 14 ust. 3, § 19 ust. 6 przedmiotowej umowy kredytu są niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., bowiem kredytobiorcy nie mieli wpływu na wysokość kursu kupna i sprzedaży CHF w banku, który to był ustalany swobodnie przez bank i pozostawiony w jego gestii, nie istniała też podstawa umowna określająca granice, w jakich pozwany mógł poruszać się przy ustalaniu kursów na potrzeby Tabeli Kursów, umowa nie przewidywała żadnych obiektywnych podstaw pozwalających kredytobiorcom sprawdzić wysokość zadłużenia i podstaw jego wyliczenia. Skutkiem wyłączenia z umowy abuzywnych klauzul indeksacyjnych jest jej nieważność, bowiem kredyt indeksowany z oprocentowanie charakterystycznym dla waluty indeksacji, po usunięciu przeliczeń na walutę obcą, nie może się ostać (art. 58 § 3 k.c.). Nieważność umowy powodowie wywiedli również z tego, że pracownicy banku podpisani pod umową nie mieli umocowania do reprezentacji zakładu ubezpieczeń i banku przy dokonywaniu czynności związanych z ubezpieczeniem pakietowym ubezpieczenie na wypadek odmowy ustanowienia hipoteki, ubezpieczeniem od ryzyka utraty wartości nieruchomości oraz ubezpieczenia na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy, a także nie mieli stosownych uprawnień do tego prawem przewidzianych. W wyniku stosowania niedozwolonych klauzul umownych kredytobiorcy uiścili nienależnie na rzecz banku 75.897,66 zł, a w niniejszej sprawie domagają się zwrotu nadpłaconego kredytu w kwocie 58.000 zł.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 730 ¹ § 1 k.p.c. udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie (art. 730 ¹ § 2 k.p.c.). Sąd rozpoznaje wniosek o udzielenie zabezpieczenia w jego granicach, biorąc za podstawę orzeczenia materiał zebrany w sprawie (art. 738 k.p.c.).

W pierwszym rzędzie zwrócić trzeba uwagę, że nie może nastąpić zabezpieczenie – we wnioskowany przez powodów sposób – dochodzonych pozwem roszczeń pieniężnych
(o zapłatę). Zgodnie bowiem z art. 747 pkt 1 - 6 k.p.c. zabezpieczenie roszczeń pieniężnych następuje przez: zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego; obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową; ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu; obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską; ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu; ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego.

Ze względu na powyższą regulację zabezpieczenie roszczeń pieniężnych powodów nie może nastąpić już z uwagi na wnioskowany sposób zabezpieczenia – zmierzający do wstrzymania obowiązku powodów dokonywania spłat rat kredytu, zakazania pozwanemu przekazywania informacji do Biura (...) S.A. w W. i (...) Banków (...) oraz do biur informacji gospodarczej i dokonywania wpisów w rejestrach przez te instytucje, a także zakazanie pozwanemu wypowiadania umowy kredytu – gdyż takich sposobów zabezpieczenia nie przewiduje art. 747 pkt 1 – 6 k.p.c.

Natomiast unormowanie praw i obowiązków stron na czas trwania postępowania (tzw. zabezpieczenie nowacyjne lub antycypacyjne) jest środkiem zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych, przewidzianym w art. 755 § 1 pkt 1 k.p.c. W myśl tego przepisu, jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. W tym wypadku nie obowiązuje wskazana wyżej zasada z art. 731 k.p.c., że zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia, gdy zabezpieczenie jest konieczne dla odwrócenia grożącej szkody lub innych niekorzystnych dla uprawnionego skutków (art. 755 § 2 ¹ k.p.c.).

Uprawdopodobnienie roszczenia przez uprawnionego oznacza przytoczenie takich okoliczności, z których będzie wynikać, że roszczenie mu przysługuje. Przesłanka ta będzie spełniona, jeśli uprawniony przedstawi materiał, niekoniecznie spełniający wymogi stawiane przez przepisy o postępowaniu dowodowym, z którego można jednak wnosić ze znacznym stopniem prawdopodobieństwa, że roszczenie rzeczywiście istnieje. Uprawdopodobnienie jest łagodniejszym od udowodnienia, pod względem formalnym, sposobem wykazania dochodzonego roszczenia. Z twierdzeń pozwu prima facie powinno wynikać, że powód ma rację.

Podstawą prawną roszczenia o ustalenie nieważności umowy lub niedozwolonego charakteru klauzul indeksacyjnych winien być art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma
w tym interes prawny. Powództwo o ustalenie prawa lub stosunku prawnego na podstawie art. 189 k.p.c. może być uwzględnione zatem wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda, że dane prawo lub stosunek prawny rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda. Wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa ( vide orz. SN z 27.06.2001 r., II CKN 898/00, Legalis nr 277455).

Z treści umowy kredytu, której dotyczy pozew, wynika, że na jej mocy bank udzielił powodom kredytu w kwocie 112.058,23 zł, indeksowanego kursem CHF (§1 ust.1), przy czym w umowie postanowiono, że w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczona do CHF według kursu kupna walut określonego
w Tabeli Kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków (§ 9 ust. 2), zaś przy spłacie kredytu wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego
w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do CHF obowiązującego w dniu spłaty (§ 10 ust. 3). W umowie nie określono przy tym zasad ustalania kursów waluty indeksacyjnej w tabelach kursowych banku, bowiem „Bankową Tabelę Kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut” określono jedynie jako sporządzaną przez merytoryczną komórkę Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, o godz. 16.00 każdego dnia roboczego
i obowiązującego przez cały następny dzień roboczy (§ 6 ust. 1).

Przywołane wyżej postanowienia umowne dotyczące indeksacji nie odwołują się do ustalanych w sposób obiektywny kursów CHF, do obiektywnych wskaźników, na które żadna ze stron nie ma wpływu, lecz zasady ustalania kursów pozostawiają bankowi, nie określając kryteriów ustalania wysokości kursów. W aktualnym orzecznictwie przyjmuje się, że
w świetle takich postanowień umownych jak wyżej wymienione bank może jednostronnie
i arbitralnie modyfikować wskaźniki, według których obliczana jest wysokość kapitału kredytu (wypłaconej kwoty kredytu) i świadczeń kredytobiorcy (rat kredytowych). Indeksacja kredytu na podstawie przedmiotowej umowy odbywa się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez pozwanego i to uprawnienie banku do określania wysokości kursów CHF na gruncie zawartych umów nie doznaje żadnych formalnie określonych ograniczeń.
Powszechnie przyjmuje się natomiast w aktualnym orzecznictwie, że tego rodzaju klauzule indeksacyjne stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. Można więc przyjąć, na potrzeby rozpoznania wniosku o zabezpieczenie, że powodowie uprawdopodobnili swoje roszczenia o ustalenie niedozwolonego charakteru zawartych
w umowie klauzul indeksacyjnych. Należy tu mieć na względzie, że uprawdopodobnienie jest łagodniejszym od udowodnienia środkiem procesowym i nie przesądza w żadnym razie
o treści ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie, dla którego istotne jest udowodnienie dochodzonych roszczeń.

Powodowie nie uprawdopodobnili roszczenia o ustalenie nieważności umowy kredytu. W szczególności, skutek wyłączenia z umowy abuzywnych klauzul indeksacyjnych lub klauzul dotyczących ubezpieczeń związanych z kredytem nie wynika z art. 58 § 3 k.c., jak twierdzili powodowie, lecz z art. 385 ¹ § 2 k.c., który stanowi, ze jeżeli postanowienie umowy nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Umowa kredytu może być przy tym wykonywana bez klauzul indeksacyjnych. W takim wypadku jest to kredyt złotowy – bez mechanizmu indeksacji, w którym kwota kredytu została wyrażona
w złotych polskich, oprocentowany w sposób określony w umowie. Umowa kredytu może być również wykonywana bez przewidzianych w niej postanowień dotyczących ubezpieczeń – wówczas należałoby przyjąć, że z umową kredytu nie są związane ubezpieczenia wprowadzone na podstawie kwestionowanych klauzul. Niezależnie od tego, powód nie przywołał żadnych konkretnych faktów na poparcie swoich twierdzeń, że pracownicy banku podpisujący umowę nie byli umocowania do zawierania umów kredytu zawierających postanowienia dotyczące ubezpieczeń. Przepisy prawa nie wymagają też, aby pracownicy zawierający w imieniu banku taką umowę kredytu musieli mieć kwalifikacje wymagalne od agentów ubezpieczeniowych.

Powodowie nie uprawdopodobnili interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia – co do powyższych roszczeń o ustalenie – we wskazanym wyżej znaczeniu, wyrażającego się w konieczności zapobieżenia szkodzie lub innym negatywnym następstwom, które pomimo ostatecznego wygrania sprawy dotknęłyby powodów. Powodowie nie przywołali żadnych okoliczności, które by świadczyły o powstaniu nieodwracalności skutków zapłaty dalszych rat kredytu. W pozwie, którego częścią jest wniosek o zabezpieczenie, nie ma ani słowa
o tym, jakie skutki dla powód wywołała brak zabezpieczenia we wnioskowany sposób.
W szczególności powodowie nie odnieśli w żaden sposób powstałych w wyniku dokonywania dalszych spłat skutków do własnej szczególnej sytuacji majątkowej lub osobistej, w związku z którą np. byliby narażeni na poważne i nieodwracalne konsekwencje w razie dokonywania dalszych spłat. Powodowie nie też zupełnie żadnych okoliczności, które mogłyby wskazywać na uzasadnione obawy o wypłacalność pozwanego i możliwość odzyskania wpłaconych nienależnie na jego rzecz sum pieniężnych w wykonaniu umowy kredytu.

Niezależnie od tego Sąd stoi na stanowisku, że w sprawie niniejszej nie zostały spełnione przesłanki zabezpieczenia nowacyjnego, o których mowa w art. 755 § 2 ¹ k.p.c. Żądanie ustalenie nieważności umowy nie może być zabezpieczone w sposób niweczący sporny stosunek prawny. Taki skutek jest możliwy do uzyskania jedynie w orzeczeniu kończącym proces o ustalenie. Bez rozpoznania istoty sprawy sąd nie może wstrzymać obowiązku kredytobiorców spłacania kolejnych rat kredytu. Art. 755 § 2 ¹ k.p.c. ma charakter wyjątkowy, co uzasadnia ścisłą jego wykładnię i ograniczenie zastosowania do przypadków szczególnie uzasadnionych. Z przepisu tego wynika, że udzielone zabezpieczenie ma być konieczne do odwrócenia szkody grożącej uprawnionym w sytuacji oczekiwania na wyrok rozstrzygający spór, co oznacza, że powinno być ono jedynym dostępnym sposobem neutralizacji owych niekorzystnych skutków na czas trwania procesu. Tymczasem wstrzymanie na czas procesu obowiązku spłaty bieżących rat kredytu nie jest metodą neutralizacji niekorzystnych skutków wiążących się z ewentualną nieważnością umów kredytu, gdy kredytobiorcy uzyskali i wykorzystali kwotę udzielonego kredytu, a obecnie go zwracają. Brak zabezpieczenia we wnioskowany przez powodów sposób nie uniemożliwi ani nie utrudni celu postępowania, gdyż ewentualny wyrok uwzględniający żądanie o ustalenie nieważności umowy kredytu, ewentualnie o ustalenie niedozwolonego charakteru klauzul indeksacyjnych, spełni swoją rolę niezależnie od tego, czy powodowie będą w toku procesu nadal spłacać raty kredytu. Spłaty te nie wywołują bowiem żadnych skutków sferze legalności umowy ( tak Sąd Apelacyjny w Warszawie m.in. w postanowieniu z dnia 23 stycznia 2020 r., VI ACz 1546/19). To samo dotyczy potencjalnej możliwości wypowiedzenia umowy kredytu oraz wpisania danych powodów jako dłużników do Biura (...) S.A. i (...) Banków (...) oraz do biur informacji gospodarczej i dokonywania wpisów co do braku spłaty ww. kredytu w rejestrze prowadzonym przez wymienione instytucje i rejestrze dłużników prowadzonym przez pozwany bank (rejestrze bankowym). Zdarzenia te nie będą mieć żadnych skutków dla kwestii zgodności z prawem umowy kredytu lub niektórych jej postanowień, która przesądzona zostanie w orzeczeniu sądowym, niezależnie od takich zdarzeń. Zwrócić też należy uwagę na niekonsekwencję powodów, którzy z jednej strony twierdzą, że zawarta przez strony umowa kredytu jest nieważna, a z drugiej strony domagają się nałożenia na bank zakazu jej wypowiadania. Nie do zaakceptowania jest pogląd zakładający możliwość nałożenia w trybie zabezpieczenia zakazu wypowiadania umowy, tym bardzie takiej, co do której twierdzi się, że jest nieważna.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia na podstawie powołanych przepisów.