Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IC 180/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2020 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny, w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Robert Pabin

Protokolant: sek. sąd. Joanna Wołczyńska - Kalus

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2020 roku w Sieradzu, na rozprawie

sprawy z powództwa L. W.

przeciwko M. W.

o zwrot przedmiotu darowizny

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od L. W. na rzecz M. W. 5.417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

3.  nakazuje wypłacić adw. T. K. z sum budżetowych Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu 4.428 zł (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego udzielonego powodowi z urzędu.

UZASADNIENIE

W pozwie z 21 maja 2020 r. (data wpływu) powód L. W., reprezentowany przez adwokata T. K., zwrócił się do Sądu Okręgowego w Sieradzu z żądaniem nakazania pozwanemu M. W. wydania nieruchomości położonej w miejscowości (...), której dotyczyła umowa darowizny z dnia 26 listopada 1992 roku Rep. A nr (...) sporządzona u notariusza F. K. prowadzącego Kancelarię Notarialną w Z., oznaczonej jako działka nr (...) o łącznej powierzchni 2 ha 53a lub wypłacenia równowartości tych działek w kwocie 115.730,00 zł; nakazanie pozwanemu wypłacenia powodowi równowartości ciągnika U. (...) P rok produkcji 1985, nr nadwozia (...), nr silnika (...) nr rej. (...) w wysokości 12.000,00 zł, przekazanego pozwanemu umową darowizny z 17 września 2001 r., którego obecnym właścicielem jest D. W.. Uzasadniając swoje żądanie powód wskazał, że pismem z 3 czerwca 2019 r. odwołał darowiznę uczynioną na rzecz pozwanego, domagając się zwrotu przedmiotu darowizny z powodu rażącej niewdzięczności oraz niedostatku. Oświadczenie w tym przedmiocie ponownie złożył w dniu 5 grudnia 2019 r., przy czym pismem z 3 czerwca 2019 r. objęto również odwołanie darowizny Ciągnika U. (...)P rok prod. 1985 nr nadwozia (...) nr silnika (...) nr rej. (...), stanowiący obecnie własność D. W.. Według powoda, pomimo przysługującej mu nieodpłatnej dożywotniej służebności osobistej, polegającej na uprawnieniu do dalszego nieodpłatnego zamieszkiwania w dotychczasowych warunkach mieszkaniowych - od lat ograniczany jest we własnych prawach i szykanowany. Ponadto syn dopuszcza się wobec niego zachowań nagannych w postaci wyzwisk, awantur i szykan, które w ostatnim okresie nasiliły się, a także nie udziela ojcu pomocy. Jak podkreślił powód, znalazł się on w niedostatku ze względów zdrowotnych. Jego źródłem utrzymania jest świadczenie emerytalne, które w większości przeznacza na koszty leczenia i spłatę rat kredytu. (pozew k. 3-8)

W odpowiedzi na pozew pozwany reprezentowany przez adwokata P. G. wniósł o oddalenie powództwa w całości wobec pozorności złożonego przez powoda oświadczenia o odwołaniu darowizny i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. M. W. zaprzeczył, by utrudniał powodowi swobodne korzystanie z całej nieruchomości. Zaprzeczył również, aby podejmował wobec niego działania naganne moralnie. Podkreślił, że gdyby powód znajdował się w trudnej sytuacji materialnej i wymagał pomocy syna, to Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli nie umorzyłby postępowania w sprawie o alimenty z powództwa L. W. przeciwko dzieciom - M. W. i I. K. w sprawie III RC 145/19 pomimo cofnięcia powództwa. Jak wskazano, powód nie jest osobą obłożnie chorą. Od 2010 r. L. W. samodzielnie podejmował istotne dla rodziny decyzje finansowe, nie konsultował ich z żoną oraz dziećmi, zwiększył jednocześnie konsumpcję alkoholu. Zaciągną liczne zobowiązania w postaci pożyczek, podejmował bezskutecznie prawnokarne działania zmierzające do wykazania, że umowy te zostały zawarte w drodze czynu zabronionego. Po utracie zdolności kredytowej powód zaczął zaciągać zobowiązania w parabankach, które prawdopodobnie oscylują na poziomie 150.000 zł. Żona powoda nie posiadała informacji na temat jego problemów finansowych. (odpowiedź na pozew k. 71-76)

Przed sądem powód podtrzymał żądanie pozwu. Pozwany M. W. nie uznał powództwa i wniósł o jego oddalenie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

L. i S. małżonkowie W. pozostawali na prawach małżeńskiej wspólności ustawowej współwłaścicielami nieruchomości położonej w (...) o powierzchni 8 ha 47 a, dla której Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). S. W. (1) zamierzała przejść na emeryturę. W tej sytuacji małżonkowie postanowili przekazać grunty rolne synowi. Umową darowizny z dnia 26 listopada 1992 roku zawartą w Z. przed notariuszem F. K. za numerem Rep. A (...) L. i S. W. (1) przenieśli na swojego syna M. W. własność opisanej wyżej nieruchomości. Pozwany ustanowił nieodpłatnie na rzecz darczyńców dożywotnią służebność mieszkania na dotychczasowych warunkach mieszkaniowych.

Dowód: akt notarialny rep A nr (...) (k.9-11), wydruk elektronicznej księgi wieczystej (k.14 - 32), wypis z rejestru gruntów i kartoteki budynków (k.33);

Po otrzymaniu gospodarstwa rolnego (...) prowadził je samodzielnie, spłacał raty zaciągniętych przez ojca kredytów na zakup maszyn rolniczych. W 1995 r. ożenił się a założona przez niego rodzina zamieszkała na piętrze budynku znajdującego się na przedmiotowej nieruchomości, które pozwany wyremontował. Powód razem z żoną zajmowali parter obejmujący kuchnię, korytarz i garaż. Z własnej woli nie korzystali oni z łazienki usytuowanej na piętrze, lecz z przeznaczonego na łazienkę pomieszczenia umiejscowionego poza domem. Z biegiem lat powód wyremontował łazienkę na dolnej kondygnacji oraz dach. Na wykonanie tych prac przeznaczył kwotę około 5.000 zł.

Dowód: zeznania powoda L. W. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 03:15:23 w zw. z min. 00:03:42-00:42:00), zeznania pozwanego M. W. (ReCourt z 9 października 2020 r., min. 03:28:05-03:29:54 w zw. z 00:42: (...):21:38), zeznania świadka S. W. (2) (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 01:29:54-01:57:34), zeznania świadka I. K. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 01:57:34-02:14:32), zeznania świadka R. W. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 02:24:29-02:44:12), zeznania świadka S. W. (1) (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 02:44:12-03:02:06)

Około 10 lat wstecz powód zaczął zaciągać zobowiązania finansowe. Pierwszą pożyczkę otrzymał w (...), a następnie w (...) Bank. Pozyskanych w ten sposób środków nie przeznaczał na utrzymanie domu i żony. Nie czynił z nich nakładów w nieruchomości w której mieszkał ani też nie zwiększał z nich majątku dorobkowego, lecz zużywał je na własne potrzeby zapewniając sobie wygodne życie. Często wyjeżdżał w celach zarobkowych. Pracując w delegacjach wiódł rozrywkowy tryb życia. Zdarzało się, że przez tydzień nie wracał do domu. Nie informował żony o podejmowanych przez siebie decyzjach finansowych ani nie przekazywał jej żadnych środków na utrzymanie. Kobieta utrzymywała się ze swojej emerytury zaś powód wszystkie zarabiane pieniądze przeznaczał na siebie. Celem regulowania wymagalnych zobowiązań zaciągał kolejne pożyczki. Powód pracował na stanowisku portier – ochroniarz, otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 2.000 zł oraz emeryturę w kwotach do 2.500 zł miesięcznie, którą przeznaczał na spłatę rat kredytów. Synowa przez wiele lat zawoziła powoda do miejsca pracy oraz do lekarzy. Mieszkał w domu i korzystał z mediów w postaci wody i prądu za które od wielu lat nie płacił swojemu synowi.

Dowód: zeznania pozwanego M. W. (ReCourt z 9 października 2020 r., min. 03:28:05-03:29:54 w zw. z 00:42:0201:21:38), zeznania świadka I. K. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 01:57:34-02:14:32), zeznania świadka R. W. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 02:24:29-02:44:12), zeznania świadka S. W. (1) (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 02:44:12-03:02:06), akta sprawy Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli III RC 173/19 (zeznania L. W. k. 331)

Powód niemal codziennie spożywał alkohol, inicjował rodzinne nieporozumienia. Między nim i synem dochodziło do częstych kłótni. Kiedy pozwany zwrócił uwagę ojcu, gdy widział, że spryskuje on R.-em trawę znajdującą się nieopodal owocującego winogrona, powód zdenerwował się i postraszył pozwanego chwytając siekierę. Innym razem powód zakręcił wodę, gdy synowa podlewała ogródek. Zarówno pozostając pod wpływem alkoholu, jak i w stanie trzeźwości powód w sposób wulgarny odnosił się do żony, syna oraz synowej. Pozwany nigdy nie stosował wobec powoda przemocy fizycznej, nie dokuczał mu, nigdy też nie żądał opuszczenia przez niego nieruchomości, nie ograniczał ojca w przysługującym mu prawie korzystania z niej. Z uwagi na liczne awantury w rodzinie stron dochodziło do częstych interwencji funkcjonariuszy policji.

Dowód: zeznania powoda L. W. (ReCourt z 9 października 2020 r. min 03:15:23 w zw. z min. 00:03:42-00:42:00), zeznania pozwanego – M. W. (ReCourt z 9 października 2020 r., min. 03:28:05-03:29:54 w zw. z 00:42:0201:21:38), zeznania świadka S. W. (2) (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 01:29:54-01:57:34), zeznania świadka I. K. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 01:57:34-02:14:32), zeznania świadka E. P. (ReCourt z 9 października 2020 r., min. 02:14:32-02:24:29), zeznania świadka R. W. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 02:24:29-02:44:12), zeznania świadka I. K. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 01:57:34-02:14:32)

Pozwany ponosił wszystkie koszty związane z utrzymaniem gospodarstwa oraz zamieszkiwanego budynku. Dokonał zakupu pieca, który zainstalował na parterze w pomieszczenia rodziców w ramach odrębnej instalacji CO. Jego matka partycypowała w opłatach za energię elektryczną i wodę. Powód nie wykonywał prac w ramach prowadzonego przez syna gospodarstwa rolnego.

Dowód: zeznania pozwanego M. W. (ReCourt z 9 października 2020 r., min. 03:28:05-03:29:54 w zw. z 00:42:02-01:21:38), zeznania świadka S. W. (2) (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 01:29:54-01:57:34), zeznania świadka I. K. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 01:57:34-02:14:32), zeznania świadka R. W. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 02:24:29-02:44:12), zeznania świadka S. W. (1) (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 02:44:12-03:02:06)

zeznania świadka R. W. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 02:24:29-02:44:12)

W 2018 r. S. W. (1) dowiedziała się o długach męża. W 2019 r. powód zachorował, rozpoznano u niego nowotwór ucha środkowego, narządu układu oddechowego i klatki piersiowej, w tym guz płuca prawego, a także nadczynność tarczycy, przepuklinę pachwinową prawostronną. W 2019 r. powód został poddany operacji usunięcia przepukliny. Do szpitala na zabieg zawiózł go kolega Z. D.. Pozwany zaprzestał wówczas podejmowania aktywności zawodowej, jego jedynym źródłem dochodów pozostało świadczenie emerytalne w wysokości 2.620 zł miesięcznie. Sytuacja finansowa powoda uległa pogorszeniu, uniemożliwiając mu regulację zobowiązań. Oczekiwał w tej sferze pomocy syna. Nie rozmawiał z pozwanym oraz jego żoną na temat swojego stanu zdrowia, czy planów związanych z wyjazdem do sanatorium. Nadal nadużywał alkoholu i był skonfliktowany z całą rodziną.

Dowód: zeznania powoda L. W. (ReCourt z 9 października 2020 r. min 03:15:23 w zw. z min. 00:03:42-00:42:00), zeznania pozwanego – M. W. (ReCourt z 9 października 2020 r., min. 03:28:05-03:29:54 w zw. z 00:42:0201:21:38), zeznania świadka Z. D. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 01:21:38-01:29:54), karta informacyjna z przebiegu leczenia szpitalnego k. 51-52v, wynik badania histopatologicznego k. 53

Z uwagi na trudności w spłacie zobowiązać, pozwem z 7 października 2019 r. L. W. wystąpił do Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli o zasądzenie na jego rzecz od pełnoletnich dzieci M. W. i I. K. alimentów w wysokości po 750 zł miesięcznie. Z uwagi na cofnięcie powództwa, postępowanie umorzono postanowieniem Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z 20 listopada 2019 r., wydanym w sprawie o sygn. III RC 145/19.

Dowód: zeznania pozwanego – M. W. (ReCourt z 9 października 2020 r., min. 03:28:05-03:29:54 w zw. z 00:42:0201:21:38), zeznania świadka S. W. (1) (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 02:44:12-03:02:06), zeznania świadka I. K. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 01:57:34-02:14:32), : akta sprawy III RC 145/19 (pozew k. 2-7, postanowienie k. 80)

Jesienią 2019 roku do domu stron przyjechał szwagier pozwanego, który wcześniej dowiedział się, iż powód przekazuje na jego temat niepochlebne informacje. Powód zaczął przejawiać agresję, którą zięć i syn próbowali powstrzymać. Pozwany przytrzymał ojca. Ostatecznie zadzwoniono na Policję, która zatrzymała powoda na 24 godziny.

Dowód: zeznania pozwanego – M. W. (ReCourt z 9 października 2020 r., min. 03:28:05-03:29:54 w zw. z 00:42:0201:21:38), zeznania świadka R. W. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 02:24:29-02:44:12), zeznania świadka S. W. (2) (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 01:29:54-01:57:34), zeznania świadka D. W. (ReCourt z 9 października 2020 r., min. 03:02:06-03:14:12)

Pismem z dnia 3 czerwca 2019 r. powód złożył oświadczenie o odwołaniu darowizny z 26 listopada 1992 r. z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego wobec darczyńcy i dopuszczenia się przez obdarowanego wobec niego przestępstwa określonego w art. 207 k.k. W uzasadnieniu pisma wskazano, że pozwany szarpał powoda, ściskał jego szyję, kierował pod jego adresem wyzwiska np. „dziad”, „alkoholik”. Powód wskazał ponadto, że syn nie wspiera go finansowo w niedostatku, nie udziela też ojcu żadnego wsparcia w procesie leczenia guza płuca zawożąc do lekarza, czy też partycypując w kosztach leczenia. Powód wyraził przekonanie, że skoro wyremontował parter zamieszkiwanego budynku, zaciągnął kredyt na remont pomieszczeń skutkujący wzrostem wartości nieruchomości, oczekuje od syna pomocy w spłacie jego rat. Wspomniano, iż powód darował pozwanemu również ciągnik. Pismem z 5 grudnia 2019 r., ponownie złożono oświadczenie w przedmiocie odwołania darowizny, której dotyczy akt notarialny z 26 listopada 1992 r. rep A nr (...).

Dowód: oświadczenie o odwołaniu darowizny k. 37-37 v, 43-44

W dniu 20 listopada 2019 r. S. W. (1) wystąpiła przeciwko L. W. z powództwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami z datą wsteczną. Wyrokiem z 1 lipca 2020 r., wydanym w sprawie III RC 173/19 Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli ustanowił pomiędzy powódką S. W. (1) a pozwanym L. W. rozdzielność majątkową z dniem 8 sierpnia 2011 r.

Dowód: akta sprawy Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli III RC 173/19 (pozew k. 2-5, wyrok k. 333)

W dniu 3 grudnia 2019 r. obrońca powoda zawiadomił Komendę Powiatową Policji w Z. o podejrzeniu przywłaszczenia ciągnika rolniczego marki U. (...) P o numerze rej. (...) przez M. W. na szkodę L. W.. Wobec braku znamion czynu zabronionego z art. 284 §1 kk, postanowieniem z 31 grudnia 2019 r. odmówiono wszczęcia dochodzenia w sprawie. Jak ustalono, że ciągnik został przekazany umową darowizny z 17 września 2001 r. M. W.. Obecnie natomiast – na podstawie umowy darowizny z 3 kwietnia 2018 r. stanowi własność wnuka L. D. W..

Dowód: postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia k. 47-48

Pomimo wieku i nienajlepszego stanu zdrowia, powód funkcjonuje samodzielnie i całkowicie niezależnie od pozwanego. Posiada prawo jazdy oraz samochód. Nadal mieszka na obszarze darowanej synowi nieruchomości, nie partycypując w kosztach jej utrzymania. Zajmuje jeden pokój razem z żoną. Wysokość spoczywających na powodzie zobowiązań z tytułu zaciągniętych kredytów wynosi łącznie około 60.000 zł. W związku z tym chciałby, aby syn przekazywał mu kwoty po 1.000 zł miesięcznie w celu pomocy w spłacie zobowiązań. Przeciwko powodowi toczy się postępowanie egzekucyjne. Aktualnie nadal pozostaje on w konflikcie z synem i pozostałymi członkami najbliższej rodziny. Podczas rozmów z nimi twierdzi, że „zniszczy ich”. Powód nadużywa alkoholu.

Dowód: zeznania pozwanego – M. W. (ReCourt z 9 października 2020 r., min. 03:28:05-03:29:54 w zw. z 00:42:0201:21:38), zeznania świadka I. K. (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 01:57:34-02:14:32), zeznania świadka E. P. (ReCourt z 9 października 2020 r., min. 02:14:32-02:24:29), zeznania świadka S. W. (1) (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 02:44:12-03:02:06), zeznania świadka D. W. (ReCourt z 9 października 2020 r., min. 03:02:06-03:14:12)

Pozwany jest spokojnym, zrównoważonym człowiekiem. Jedynym źródłem utrzymania jego rodziny jest prowadzone gospodarstwo rolne przynoszące dochód 5.000 zł netto miesięcznie. Na pozwanym oraz jego żonie spoczywają zobowiązania finansowe z tytułu zaciągniętych kredytów inwestycyjnych, po uregulowaniu których rodzinie pozostaje kwota 2.000 zł miesięcznie. W ramach prowadzonego gospodarstwa rolnego pozwany posiada 40 krów mlecznych, w starej oborze jego syna znajdują się byki. Pozwany nie nadużywa alkoholu. Od kilku lat on oraz jego żona nie zawożą powoda do lekarzy.

Dowód: zeznania powoda L. W. (ReCourt z 9 października 2020 r. min 03:15:23 w zw. z min. 00:03:42-00:42:00), zeznania świadka E. P. (ReCourt z 9 października 2020 r., min. 02:14:32-02:24:29), zeznania świadka S. W. (1) (ReCourt z 9 października 2020 r. min. 02:44:12-03:02:06)

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o zgromadzony w aktach sprawy nieosobowy oraz osobowy materiał dowodowy w postaci dokumentów prywatnych i urzędowych oraz zeznań świadków i stron. Zasadniczo, Sąd w całości uznał za wiarygodne zeznania pozwanego oraz wnioskowanych przez niego świadków, albowiem ich relacje w kwestiach istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy są tożsame lub bardzo zbliżone. Pewnie drobne różnice wynikają z indywidualnego u każdej osoby, sposobu postrzegana i odtwarzania rzeczywistości. W ocenie Sądu pozwany przedstawiał swoje relacje z ojcem w sposób bardzo obiektywny, a przez to wiarygodny. Świadkowie, w szczególności żona powoda - S. W. (1), jego synowa - R. W., córka – I. K. i wnuk – D. W. przyznali, że pomiędzy stronami dochodziło do kłótni, lecz z przyczyn leżących po stronie L. W.. Wszystkie sytuacje konfliktowe, w tym również zakończona interwencją policji awantura jesienią 2019 r. prowokowana były zachowaniem powoda. Pozwany próbował wówczas jedynie powstrzymać ojca przed wyrządzeniem krzywdy szwagrowi. Złożone przez powoda zeznania, w ramach których próbował wykazać rażącą niewdzięczną obdarowanego pozostają w sprzeczności z relacjami wszystkich świadków zamieszkujących obecnie lub w przeszłości razem z powodem na obszarze tej samej nieruchomości, którzy byli bezpośrednimi obserwatorami istniejących między stronami sytuacji konfliktowych.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo w stosunku do M. W. jest niezasadne i podlega oddaleniu, albowiem nie została wykazana przez powoda jakakolwiek okoliczność uzasadniająca odwołanie darowizny.

Zgodnie z treścią art. 898 § 1 k.c. darczyńca może odwołać darowiznę już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Darowizna wytwarza pomiędzy darczyńcą a obdarowanym stosunek etyczny, wyrażający się po stronie obdarowanego moralnym obowiązkiem wdzięczności. W interesie nie tylko darczyńcy, ale także społecznym leży, aby nikt niegodny nie korzystał z pracy i majątku darczyńcy. Pogwałcenie moralnego obowiązku wdzięczności poprzez dopuszczenie się ciężkich uchybień opatrzone jest sankcją prawną przewidzianą w art. 898 § 1 k.c., w postaci prawa do odwołania darowizny. Jego warunkiem jest to, aby obdarowany dopuścił się względem darczyńcy rażącej niewdzięczności. Taką kwalifikowaną postać ma dopiero takie zachowanie obdarowanego, które w świetle istniejących reguł moralnych i prawnych świadczy o tym, że darczyńca odczuwa je wysoce ujemnie (vide: wyrok SN z dnia 26 września 2000 roku w sprawie III CKN 810/00). Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia „rażąca niewdzięczność”, gdyż jest to niemożliwe z uwagi na zróżnicowane sytuacje życiowe. Posłużył się formą ogólną, pozostawiając sądowi ocenę na podstawie konkretnych okoliczności sprawy. W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się jednak, że poprzez pojęcie „rażącej niewdzięczności” należy rozumieć tylko takie czynności obdarowanego, które są skierowane wobec darczyńcy z zamiarem nieprzyjaznym. Są to zatem takie zachowania obdarowanego, polegające na działaniu lub zaniechaniu (nieczynieniu) skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy, które, oceniając rzecz rozsądnie, muszą być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę (vide: Zdzisław Gawlik: Komentarz do art. 898 kc LEX/2010). Chodzi tu przede wszystkim o popełnienie przeciwko darczyńcy przestępstwa (przeciwko zdrowiu, życiu, czci, mieniu) oraz o naruszenie przez obdarowanego obowiązków wynikających ze stosunków osobistych łączących go z darczyńcą (np. odmowa udzielenia pomocy w czasie choroby mimo oczywistej możliwości). Zachowanie, o którym wyżej mowa, może być uznane za wyczerpujące znamiona rażącej niewdzięczności, jeżeli będzie świadomym, rozmyślnym naruszeniem podstawowych obowiązków (vide: wyrok SN z 22 marca 2001 r., V CKN 1599/00). O rażącej niewdzięczności z reguły nie może być natomiast mowy, gdy obdarowany dopuszcza się wobec darczyńcy działań godzących w jego dobra, ale czyni to nieumyślnie (wyrok SN z 5 października 2000 r., II CKN 280/00, LEX nr 52563). Znamion rażącej niewdzięczności nie wyczerpują nie tylko czyny nieumyślne obdarowanego, ale także drobne czyny umyślne, jeżeli nie wykraczają one poza zwykłe konflikty rodzinne w określonym środowisku (vide: wyrok SA w Szczecinie z 14 kwietnia 2005 r., I ACa 60/05). W podobny sposób należy potraktować incydentalne sprzeczki, zwłaszcza sprowokowane (wyrok SA w Warszawie z 22 listopada 2005 r., VI ACa 527/05). Kwalifikację taką uzasadnia również wyrządzenie krzywdy czy przykrości, postępowanie w sposób niezamierzony w uniesieniu czy rozdrażnieniu. Nie uzasadnia odwołania darowizny dopuszczenie się przez obdarowanego takich czynów, które w danych okolicznościach czy warunkach nie wykraczały poza zwykłe przypadki życiowych konfliktów (vide: wyrok SN z 7 maja 1997 r., I CKN 117/97, LEX nr 137781). Postępowanie obdarowanego, który nie zachowuje się w odniesieniu do przedmiotu darowizny w sposób zgodny z wyobrażeniami darczyńcy, nie uzasadnia postawienia mu zarzutu zachowania rażąco niewdzięcznego (vide: wyrok SN z 2 grudnia 2005 r., II CK 265/05,). Niewdzięczność w stopniu rażącym może polegać zarówno na działaniu jak i na zaniechaniu (nie czynieniu). W każdym jednak wypadku wymagane jest ujawnienie po stronie obdarowanego zamiaru pokrzywdzenia darczyńcy (vide: wyrok SN z dnia 26 lipca 2000 r. I CKN 919/0). Celem, realizowanym przez instytucję odwołania darowizny wykonanej z powodu rażącej niewdzięczności, jest pozbawienie obdarowanego tytułu, jaki uzyskał on do przedmiotu darowizny skutkiem umowy, a w konsekwencji niewdzięczności odzyskanie go przez darczyńcę. Najczęściej tytułem tym jest własność. Samo jednak odwołanie darowizny wykonanej nie realizuje skutku rzeczowego. Niewdzięczność sama w sobie jest przesłanką dla wywołania jedynie skutków obligacyjnych. Dla osiągnięcia skutku rzeczowego darczyńca, który korzysta z uprawnień, o których w przepisie mowa, powinien wystąpić z powództwem o zobowiązanie obdarowanego do złożenia oświadczenia woli o przeniesienie własności rzeczy z powrotem na darczyńcę. Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie (art. 64 k.c. oraz art. 1047 k.p.c.). Okoliczność, że darowizna została dokonana na rzecz obojga małżonków i jej przedmiot wszedł do ich majątku wspólnego nie stoi na przeszkodzie odwołania darowizny w stosunku do jednego z nich. W takim wypadku uważa się, że z chwilą skutecznego odwołania darowizny rzecz obdarowana przestała wchodzić do majątku wspólnego, a udział w niej małżonka, w stosunku do którego darowizna nie została odwołana, staje się jego majątkiem odrębnym. Darczyńca może w takim wypadku żądać przeniesienia na niego udziału należącego do małżonka w stosunku do którego darowiznę odwołał, gdyby zaś nie było to możliwe – do zwrotu wartości tego udziału (vide: uchwała SN z dnia 18 lutego 1969 r, III CZP 133/68, uchwała SN z dnia 28 września 1979 r, III CZP 15/79)

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że istota postępowania pozwanego wobec powoda nie nosi cech działań, które mogłyby zostać uznane za przejaw rażącej niewdzięczności wobec darczyńcy. Wbrew twierdzeniom powoda, w okresie trwającego do chwili obecnej wieloletniego wspólnego zamieszkiwania stron, pozwany nie stosował wobec ojca przemocy fizycznej, nie zwracał się do niego w wulgarny sposób. Nawet, gdyby uznać, że w czasie awantury pozwany prowadził z ojcem rozmowę okazując w stosunku do niego niechęć z powodu nadużywania alkoholu, to tego rodzaju negatywne zachowania miały charakter incydentalny, były podyktowane głębokim afektem, wzburzeniem wobec nagannej postawy powoda. Bez wątpienia sprzeczki w żaden sposób nie utrudniają bądź uniemożliwiają stronom wspólne zamieszkiwanie. Z całą pewnością pozwany nie podejmował działań nacechowanych wolą wyrządzenia jakiejkolwiek krzywdy ojcu, nie zrobił nic, co mogłoby w ocenie Sądu, w kategoriach obiektywnych, zostać odczytane jako przejaw rażącej niewdzięczności wobec powoda. W toku postępowania wykazano natomiast, że wszelkie sytuacje konfliktowe były inspirowane przez L. W., który nadużywał alkoholu, a także nierozważnie zarządzał pieniędzmi, zaciągając liczne zobowiązania finansowe. Źródło jego obecnej sytuacji materialnej, w tym toczącego się przeciwko powodowi postępowania egzekucyjnego stanowią stosowane przez wiele lat nierozważne metody zarządzania finansami ukierunkowane na zapewnienia sobie komfortowego standardu życia. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że powód nie zaciągał kredytów w celach inwestycyjnych, czyniąc chociażby nakłady na zamieszkiwaną nieruchomość, lecz w związku z pokryciem indywidualnych potrzeb życiowych. Jego nieodpowiedzialność w tej sferze skutkowała zainicjowaniem przez żonę – S. W. (1) postępowania o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Należy też podkreślić, że obdarowany nie odmawiał darczyńcy pomocy. Przede wszystkim powód o nią nie prosił albowiem jest osobą całkowicie samodzielną. Oczekiwał on od syna jedynie wsparcia finansowego w spłacie zobowiązań i w tym celu podjął bez skutku działania prawne chcąc by jego pełnoletnie dzieci łożyły na niego alimenty. Prezentował w ten sposób bezkrytyczną postawę wobec własnego postępowania. W tych okolicznościach nie sposób czynić pozwanemu zarzut uporczywego odmawiania pomocy darczyńcy. Aktualnie powód nadal mieszka nieodpłatnie na darowanej synowi nieruchomości, w ramach przysługującej mu służebności mieszkania. Nie partycypuje w kosztach utrzymania domu choć posiada stałe źródło utrzymania w postaci świadczenia emerytalnego. Niewątpliwie posiada trudności finansowe a jego poziom życia uległ obniżeniu od kiedy nie pracuje zawodowo, tym nie mniej nie pozostaje w niedostatku. Obniżenie poziomu życia wynika nie tylko z tego, że przestał pracować zawodowo ale także z tego, że część emerytury została zajęta przez komornika sądowego na poczet spłaty jego zobowiązań finansowych. Tym nie mniej wolna od zajęcia komorniczego część emerytury pozwala mu zaspokajać podstawowe potrzeby życiowe. Tym samym nie sposób uznać, aby był w niedostatku. W tych okolicznościach za całkowicie nieusprawiedliwione i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego należy uznać formułowane przez powoda wobec pozwanego żądanie dzielenia się owocami swojej pracy i partycypowania w spłacie długów zaciągniętych przez powoda na zabawę i rozrywki, po to aby mógł on zachować dotychczasowy komfortowy styl życia. W ocenie sądu tego rodzaju żądań nie uzasadniają nie tylko więzy pokrewieństwa i wynikające z nich obowiązki alimentacyjne, ale także wynikający z darowizny obowiązek wdzięczności wobec darczyńcy. Mówiąc prościej, darczyńca nie może oczekiwać od obdarowanego syna zwrotu całości lub części darowizny w celu umożliwienia mu spłaty zobowiązań zaciągniętych w następstwie nierozważnych, nieprzemyślanych decyzji finansowych, niezwiązanych z zaspokajaniem słusznych i usprawiedliwionych potrzeb życiowych darczyńcy. Należy bowiem zauważyć, że pozwany od wielu lat sam ciężko pracuje na utrzymanie swój i żony. Jednocześnie znaczną część miesięcznych dochodów przeznacza na spłatę zobowiązań zaciągniętych na potrzeby prowadzonego gospodarstwa rolnego. Pozwany nie jest na tyle zamożny aby w jego miesięcznym budżecie pozostawała kwota kilkuset złotych, którą bez uszczerbku w utrzymaniu dla siebie i rodziny mógłby przekazywać ojcu. W ten sposób on sam i jego żona popadli by w niedostatek. Tak więc darczyńca nie może oczekiwać tego, że obdarowany w celu uczynienia zadość obowiązkowi wdzięczności obniży swój komfort życia i narazi bezpieczeństwo finansowe swojej rodziny w celu podwyższenia komfortu życia darczyńcy. Powód jest osobą dorosłą, dysponującą własnym źródłem dochodu a konieczność spłaty długów jest związana z całkowitą beztroską finansową w przeszłości. W tym stanie rzeczy odmowy pozwanego w partycypowaniu w spłacie zobowiązań finansowych powoda nie sposób oceniać jako przejawów rażącej niewdzięczności.

Marginalnie jedynie warto nadmienić, że powód nie może domagać się wydania rzeczy. Odwołanie darowizny powoduje jedynie skutek obligacyjny, a zatem nie jest możliwe skuteczne dochodzenie wydania rzeczy, bez zawarcia umowy rzeczowej, przenoszącej prawo z powrotem na darczyńcę. Bez zawarcia odrębnej umowy o skutku rzeczowym, darczyńcy nie przysługuje prawo do dysponowania przedmiotem darowizny i nie może skutecznie domagać się jej wydania (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 5.04.2018r w sprawie IACa 25/17).

O kosztach sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. uznając, że powód, który przegrał proces w całości zobowiązany jest zwrócić pozwanemu koszty procesu.