Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 października 2020 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 października 2020 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu uproszczonym

sprawy z powództwa A. C.

przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa- Krowodrzy w Krakowie z dnia 28 listopada 2019 roku, sygn. akt I C 3564/19/K w zakresie kwoty 610 zł

I.  oddala apelację

II.  zasądza od powódki A. C. na rzecz strony pozwanej (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwotę 135 zł (sto trzydzieści pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Sprawa podlegała rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym. Ponieważ Sąd Okręgowy nie przeprowadził postępowania dowodowego, zgodnie z art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku zostaje ograniczone do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Stan faktyczny został ustalony przez Sąd Rejonowy prawidłowo, zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, która wymaga, aby sąd oceniał materiał dowodowy w sposób logiczny, spójny i zgodny z zasadami doświadczenia życiowego- z jednym wyjątkiem, który zostanie wskazany w dalszej części uzasadnienia. Spór w niniejsze sprawie koncentrował się wokół wykładni postanowień umowy z punktu widzenia mechanizmów ochrony konsumenta, przewidzianych w szczególności w art. 385 ¹ i nast. k.c. Tym samym, właściwym wzorcem kontroli zaskarżonego orzeczenia w świetle treści powołanych przez stronę powódkę zarzutów nie były dyrektywy swobodnej oceny dowodów, lecz wykładnia i zastosowanie prawa materialnego.

Powódka podniosła zarzut naruszenia art. 385 (1) par. 1 kc, którego upatrywała w błędnym utożsamieniu przez Sąd Rejonowy pojęcia świadczenia wykupu i jego obniżenia z pojęciem wykupu polisy jako czynności prawnej, a w konsekwencji uznanie, że obniżone świadczenie wykupu o pobrana opłatę nie stanowi świadczenia nienależnie pobranego od powódki. Powyższy zarzut jest o tyle niezasadny, że Sąd Rejonowy przeprowadził analizę w której dokonał rozróżnienia dwóch powyższych kwestii i przyjął – korzystną dla powódki- interpretację, że omawiane postanowienie umowne można poddać analizie pod kątem jego abuzywności. Choć w ocenie Sądu Okręgowego analiza łączącej strony umowy daje podstawy do przyjmowania, że określone w tej umowie świadczenie wykupu stanowi jedno ze świadczeń głównych stron, szczególnie za sprawą aspektu inwestycyjnego umowy, jednak należy zgodzić się z Sądem Rejonowym, że dopuszczalne jest badanie abuzywności samego pomniejszenia świadczenia należnego ubezpieczonemu z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2013 roku, sygn. akt I CSK 149/13). Takie uprawnienie strony pozwanej do pobrania opłaty ze świadczenia, które ma obowiązek wypłacić ubezpieczającemu, nie może zostać uznane za świadczenie główne, ponieważ czym innym jest ustalenie wysokości świadczenia wykupu, a czym innym jest obciążenie konsumenta określonymi kosztami, które wartość tego świadczenia pomniejsza.

Oceny niedozwolonego charakteru postanowienia umownego, szczególnie w zakresie zgodności z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy powyższe wynika wprost z treści art.358 ^{( 2)} kpc. W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na gruncie dyrektywy 93/13/EWG zostało jednoznacznie wyjaśnione, że ocenę nieuczciwego charakteru warunków umowy należy przeprowadzać w odniesieniu do chwili zawarcia danej umowy z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, o których przedsiębiorca mógł wiedzieć przy zawieraniu umowy i które mogły wpływać na jej późniejsze wykonanie, gdyż warunek umowny może wprowadzać między stronami nierównowagę pojawiającą się dopiero w czasie wykonywania umowy (por. wyrok z dnia 20 września 2017 r., C-186/16, R. P. Andriciuc i in. przeciwko Banca Românească SA). Dla porządku tylko należy przypomnieć, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej posiada wyłączną kompetencję do wiążącej wykładni przepisów prawa unijnego. Również w orzecznictwie Sądu Najwyższego (które odwołuje się do stanowiska Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej) w uchwale 7 sędziów z dnia 20 czerwca 2018 roku, III CZP 29/17, OSNC 2019/1/2, zostało wyjaśnione, iż oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy.

W orzecznictwie dopuszczono możliwość sanowania niedozwolonego postanowienia umownego, choćby z mocą ex tunc, wskutek późniejszego zdarzenia np. zawarcia umowy, w której wyrażono następczo wolę takiego ukształtowania swego położenia prawnego, jakby postanowienie od początku było skuteczne, na co z powołaniem się na orzecznictwo Trybunału wskazuje Sąd Najwyższy w uchwale 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 roku, III CZP 29/17 . Podkreśla się jednak, że warunkiem skuteczności takiej umowy jest to, by jej podstawą była świadoma i wyraźna wola konsumenta. Innymi słowy okoliczności zawarcia takiego porozumienia musiałyby wskazywać na to, że konsument, mając świadomość o niewiążącym charakterze danego nieuczciwego warunku wyraża zgodę na zmianę umowy i zastąpienie niewiążącego go dotychczas warunku innym, czyni to z pełnym rozeznaniem co do tego, że zastąpienie tego warunku definitywnie zamknie mu drogę do powoływania się w przyszłości na niedozwolony charakter postanowienia umownego, a jednocześnie czyni to w sposób wyraźny i dobrowolny.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjmowania, by zawierając aneks powódka miała rzeczywisty wpływ na jego treść oraz by jego podpisanie nakierowane było na sanowanie wadliwego postanowienia ze świadomością rezygnacji z możliwości dochodzenia jakichkolwiek roszczeń z tego tytułu. Zawarcie aneksu było skutkiem wykonania przez stronę pozwaną decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nr RKT 20/2015 z dnia 30 grudnia 2015 roku. W aneksie zawarto zastrzeżenie, że aneks nie stanowi ugody, a jego podpisanie nie zamyka konsumentowi możliwości dochodzenia swoich praw w szczególności dotyczących wartości wykupu. (k.106-107). Bez wątpienia wpływało to na świadomość konsumenta i czyniło niemożliwym w okolicznościach niniejszej sprawy przyjęcie, że powódka zawierając aneks zmierzała do sanowania wadliwych postanowień umownych i świadomie i swobodnie zmierzała tym samym do pozbawienia się możliwości podnoszenia zarzutu abuzywności zatrzymania jakichkolwiek opłat.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy nie podzielił poglądu Sądu pierwszej instancji, iż w okolicznościach niniejszej sprawy zawarcie przez powódkę ze stroną pozwaną aneksu skutkuje koniecznością oceny stosunku prawnego z uwzględnieniem zmian wprowadzonych przez aneks.

Słusznie sąd ustala, że powódka podpisem poświadczała, że zapoznała się z warunkami umowy oraz kartą informacyjną, ale przecież nie oznacza to, że były one uzgadniane z nią indywidualnie. Sąd Rejonowy podnosił również, że Bank przedłożył powódce oświadczenie, że na podstawie kwestionariusza wypełnionego przez powódkę ocenia, że zaoferowany produkt nie jest dla niej odpowiedni. Sąd Rejonowy pominął przy tym, że powyższa okoliczność wskazuje wręcz na tezę przeciwną do wyciągniętej przez Sąd Rejonowy, a mianowicie, że to predyspozycje i warunki powódki były oceniane pod kątem dopasowania do konkretnej oferty, a nie odwrotnie. Oznacza to, że bank zaoferował powódce konkretną, gotową ofertę, a nie tworzył ją i uzgadniał indywidualnie pod jej predyspozycje. Wszystko powyższe doprowadziło Sąd do przekonania, że powyższe postanowienie umowne nie było uzgodnione indywidualnie z powódką. W powyższym zakresie Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia art. 233 k.p.c. poprzez zbyt dowolną i niezgodną z doświadczeniem życiowym i zasadami logiki oceną dowodów.

Mimo powyższego, niniejsze naruszenie nie miało wpływu na rozstrzygnięcie, bowiem nadal w ocenie Sądu Okręgowego nie można przyjąć, by kwestionowany zapis umowny był abuzywny. W myśl bowiem przepisu art. 385 (1) k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. W ocenie Sądu, sformułowana wysokość pomniejszenia świadczenia należnego ubezpieczonemu z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy nie narusza interesów powódki w sposób rażący. Podkreślić należy, iż rażące naruszenie interesów konsumenta winno być szczególnie poważne, doniosłe i znaczące. W tym konkretnym przypadku nie mamy z tym do czynienia, w ocenie sądu nawet przy przyjęciu zatrzymania 26% środków w 5 roku trwania umowy, nie jest to doniosłe i znaczące naruszenie interesów konsumenta. Trudno dostrzec dysproporcję praw i obowiązków, w taki sposób aby uznać, iż umowa ubezpieczenia była nieuczciwa dla powódki – słabszej strony umowy. Wskazać należy, iż ramach obowiązującej strony umowy pozwana umożliwiła powodowi inwestowanie swych środków w fundusze, które nie są dostępne dla detalicznego odbiorcy oraz świadczyła ochronę ubezpieczeniową. W ocenie Sądu, powódka stara się obciążyć stronę pozwaną całym ryzykiem związanym z umową i jej inwestycyjnym charakterem. To przecież powódka zrezygnowała z dalszego trwania umowy, choć z założenia miała być to umowa długoterminowa. Nie ma także wątpliwości, iż decydując się na ten produkt powódka wiedziała, iż wartość wykupu może być niższa od sumy wpłaconych składek, a mimo to podjęła decyzję przedterminowego rozwiązania umowy. Gdyby zatem przyjąć argumentację powódki za zasadną, to godziłoby to w zasadę równowagi kontraktowej- podkreślić bowiem należy, że ustawodawca nie przewiduje uprzywilejowania konsumenta w stosunku zobowiązaniowym, lecz równość stron. Powyższe postanowienie umowne zatem nie było abuzywne.

Apelacja dotycząca 12% środków pieniężnych zatrzymanych tytułem opłaty okazała się zatem nieuzasadniona, a Sąd ją oddalił na mocy art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy, wyrażoną w art. 98 k.p.c. Sąd zatem zasadził od przegrywającej powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 135 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, na które złożyło się wynagrodzenie dla profesjonalnego pełnomocnika strony pozwanej w kwocie 135 zł ( § 2 pkt 2 w zw. z § 10 ust 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych).

SSO Agnieszka Cholewa- Kuchta