Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2020r.

Sąd Rejonowy w Kaliszu w I Wydziale Cywilnym, w składzie:

Przewodniczący: sędzia Michał Włodarek

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Dulas

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 grudnia 2020r. w K.

sprawy z powództwa B. (...) N. (...) z/s w G. ( (...) 368)

przeciwko pozwanemu R. K. (PESEL (...))

o zapłatę

oddala powództwo w całości.

Sygn. akt I C 1992/20

UZASADNIENIE

W dniu 23 września 2020r. powód B. (...) N. (...) z/s w G. skierował do tut. Sądu żądanie zasądzenia od pozwanego R. K. kwoty pieniężnej w wysokości 2.556,05zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości w stosunku rocznym 11,20% i nie wyższej niż wartość odsetek maksymalnych za opóźnienie liczonymi od kwoty 2.556,05zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód przytoczył okoliczności odnoszące się do jego legitymacji czynnej, powołując się w tym zakresie na przelew uprawnień, oznaczył źródło zobowiązania, jego wysokość oraz wymagalność podając, iż dochodzone roszczenie stanowi należność wynikającą z nienależycie wykonanej umowy pożyczki łączącej pozwanego z poprzednikiem prawnym powoda.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 3 marca 2014r. pozwany R. K. zwarł z poprzednikiem prawnym powoda B. (...) N. (...)z/s w (...) S.A. z/s w W. umowę pożyczki gotówkowej nr (...).

W ramach przedmiotowej umowy powód przyznał pozwanemu do korzystania kwotę pieniężną w wysokości 2.000,00zł. Ponadto powód oznaczył w treści umowy, iż zobowiązanie łączące strony poza należnością pożyczkową obejmuje koszty ubezpieczenia w wysokości 320,00zł, opłatę przygotowawczą w wysokości 232,00zł, dodatkową opłatę przygotowawczą w wysokości 98,80zł i opłatę za obsługę pożyczki w domu wartości 51,4% kwoty pożyczki, tj. 1.028,00zł.

Całkowitą kwotę do zapłaty powód oznaczył w wysokości 3.927,06zł.

Pozwany był zobowiązana do zwrotu kapitału i pozostałych należności pożyczkowych w 60 tygodniowych ratach.

Powód przy zawieraniu opisanego wyżej kontraktu posługiwał się wzorcem umowy.

Wierzytelność wynikająca z opisanego wyżej kontraktu była przedmiotem cesji.

W dniu 22 maja 2017r. pomiędzy stronami doszło do zawarcia porozumienia co do spłaty należności wynikających z umowy pożyczki gotówkowej nr (...). Jako kwotę pieniężną obciążającą pozwanego z tytułu niewykonanej umowy pożyczki przyjęto 3.691,58zł, i tak z tytułu kapitału 2.520,42zł, kosztów 28,50zł, odsetek za opóźnienie 909,68zł i 232,98zł. Całkowitą wartość ugody ustalono w wysokości 5.000,53zł, i tak: kapitał 3.691,58zł, odsetki umowne za okres od dnia 23 maja 2017r. do dnia 5 lipca 2021r. 817,97zł, koszty obsługi porozumienia 121,82zł i prowizja za sporządzenie porozumienia 369,16zł.

Pozwany składał również wobec pozwanego dalsze oświadczenia potwierdzające istnienie wierzytelności z umowy pożyczki gotówkowej nr (...) i kolejnych wynikających z tego kontraktu należności, i tak:

- w dniu 30 lipca 2018r. potwierdził wierzytelność w wysokości 4.570,05zł, w tym odsetki za opóźnienie 102,01zł, odsetki umowne produktu 370,85zł, koszty obsługi 36,45zł, prowizję produktu 369,16zł i kapitał 3.691,58zł,

- w dniu 11 marca 2019r. potwierdził wierzytelność w wysokości 3.993,10zł, w tym odsetki za opóźnienie 10,70zł, prowizję produktu 290,82zł i kapitał 3.691,58zł,

- w dniu 2 maja 2020r. potwierdził wierzytelność w wysokości 2.507,80zł, w tym odsetki za opóźnienie 14,75zł i kapitał 2.493,10zł.

( wyciąg z ksiąg rachunkowych k. 5, dokumenty płyy Cd. k. 12, 16-18, umowa pożyczki k. 22, umowa przelewu wierzytelności k. 23-34, potwierdzenie k. 35, 37, 46, zawiadomienie o przelewie wierzytelności k. 39, wniosek o zawarcie porozumienia k. 41, porozumienie k. 41v-42, inf. dot. rozliczeń k. 36, 38, 44, 45)

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 232 kpc), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 kpc) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 kc).

Dobór dowodów należy do strony, to ona powinna wskazywać wyłącznie takie, które są dopuszczalne i wiarygodne. Rzeczą Sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia spraw.

Przepis prawa materialnego – art. 6 kc określa na czyje ryzyko idzie nieudowodnienie określonego faktu. Z kolei art. 232 kpc stanowi procesowe narzędzie za pomocą, którego strony mogą osiągnąć skutek w postaci udowodnienia dla nich korzystnych faktów istotnych z punktu widzenia dochodzonego roszczenia w znaczeniu materialnoprawnym. Art. 6 kc zawiera normę decyzyjną, pozwalającą ocenić wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego.

Obowiązkiem powoda było przytoczenie okoliczności faktycznych, z których wywodzi roszczenie (art. 187 § 1 pkt 2 kpc) i wskazanie na dowody, których przeprowadzenie potwierdzi zasadność jego twierdzeń o faktach (art. 232 kpc i art. 6 kc), czemu powód nie sprostał. Zgodnie z zasadami procesu cywilnego ciężar gromadzenia materiału dowodowego spoczywa na stronach (art. 232 kpc, art. 3 kpc, art. 6 kc). Jego istota sprowadza się do ryzyka poniesienia przez stronę ujemnych konsekwencji braku wywiązania się z powinności przedstawienia dowodów. Skutkiem braku wykazania przez stronę prawdziwości twierdzeń o faktach istotnych dla sprawy jest tylko to, że twierdzenia takie zasadniczo nie będą mogły leżeć u podstaw sądowego rozstrzygnięcia. Strona, która nie udowodni przytoczonych twierdzeń, utraci korzyści, jakie uzyskałaby aktywnym działaniem (por. wyrok s.apel w B. z dnia 28sierpnia 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 286/14, opubl. L. (...) nr (...)

W pierwszej kolejności należy wyeksponować abuzywność części postanowień umowy pożyczki gotówkowej nr (...).

Poprzednika prawnego powoda oraz pozwanego wiązała ważna i skuteczna umowa pożyczki w rozumieniu art. 720 i n. kc.

Strony w ramach istniejącego kontraktu uzgodniły elementy przedmiotowo i podmiotowe istotne oraz w sposób jednoznaczny i indywidualny określiły prawa i obowiązki podmiotów zobowiązań.

Żądanie powództwa gdyby niewystąpienie innych negatywnych opisanych niżej przesłanek do jego uwzględnienia należałoby uznać za zasadne jedynie w zakresie kwot pożyczki – kapitału i odsetek.

Jako niezasadne i bezpodstawne, a także naruszające przepisy prawa, w tym prowadzące do obejścia przepisów ustaw należało uznać żądania zapłaty od pozwanego z tytułu umowy pożyczki gotówkowej opłaty przygotowawczej w wysokości 232,00zł, dodatkowej opłaty przygotowawczej w wysokości 98,80zł i opłaty za obsługę pożyczki w domu wartości 51,4% kwoty pożyczki, tj. 1.028,00zł ( dalej nazwane prowizją) przy kapitale pożyczki wynoszącym 2.000,00zł (por. art. 385 i n. kc oraz art. 5 kc i art. 58 § 1 - 3 kc przy uwzględnieniu przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. 2019.1083 – j.t. ze zm.)).

We wskazanej części żądania powoda należy potraktować jako postanowienie nieważne i nieznajdujące uzasadnienia normatywnego, stanowiące klauzule abuzywne, sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa.

Jednakże pomimo, że takie postanowienia umowne zostały ustalone między stronami i zapisane w treści łączącego te podmioty kontraktu, to nie powoduje to nieważności całej umowy, a jedynie jej część we wskazanych zakresach (por. art. 58 § 3 kc, art. 5 kc i art. 385 i n. kc, art. 361 – 363 kc).

Nadużycie prawa podmiotowego traktuje się jako zachowanie rażące i nieakceptowane albowiem klauzula generalna zawarta w art. 5 kc zawiera odesłanie do zasad słuszności, dobrej wiary w sensie obiektywnym, zasad uczciwości obowiązującej w stosunkach cywilnoprawnych i zasady lojalności wobec partnera. Przepis art. 58 kc wyznacza od strony negatywnej ogólne ramy dopuszczalnej treści oraz celów czynności prawnych, natomiast art. 385 i n. kc określa klauzule abuzywności postanowień umownych, tj. takich które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a wskutek takiego układu praw i obowiązków dochodzi do rażącego naruszenia interesów konsumenta i godzenia w równowagę kontraktową.

Rażące naruszenie interesów konsumenta należy rozumieć jako nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym. Natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego oznacza tworzenie przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron stosunku umownego.

Działalność windykacyjna to zwykła część działalności każdego przedsiębiorcy oferującego instrumenty finansowe w postaci pożyczek, zaś koszty tej działalności to właśnie koszty prowadzenia działalności gospodarczej, które to koszty są przerzucane przez tego przedsiębiorcę na konsumenta. Koszty działalności windykacyjnej pokrywane powinny być z odsetek za uchybienia w płatności poszczególnych rat kredytu, na tym polega ryzyko gospodarcze, że nie wiadomo z góry, ilu konsumentów nie będzie spłacało swych pożyczek.

Działalność pośrednictwa finansowego jako część działalności przedsiębiorcy powinna być opłacalna dla tegoż podmiotu, ale też nie naruszać rażąco interesów klienta, poszczególne czynności z zakresu tego pośrednictwa powinny być zaś wycenione realnie, w oparciu o rzeczywiście ponoszone koszty.

Potrzebę zwrotu kosztów pośrednictwa uzasadniona jest tym, że konieczna jest uczciwa rekompensata za ponoszone przez wierzyciela koszty pozyskiwania i umożliwienia dostępu do instrumentów finansowych jakimi są pożyczka czy kredyt.

Możliwość żądania zwrotu kosztów pośrednictwa finansowego przez wierzyciela poza typowymi kosztami wierzyciel winien udowodnić, w tym fakt i zasadność ich poniesienia. Nie może być tu, pomimo istnienia zapisu z art. 36 a ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. 2019.1083 – j.t. ze zm.), zupełnej dowolności wierzyciela, jeśli chodzi o skalę wydatków poniesionych w celu zaoferowania instrumentów finansowych.

Choć przedsiębiorca może stosować postanowienia wzorca umownego określające zasady odpowiedzialności finansowej konsumenta, to jednak zasady tej odpowiedzialności muszą pozostawać w zawiązku z kosztami i ryzykiem przedsiębiorcy.

Obowiązkiem Sądu jest natomiast zbadanie z punktu widzenia tego kryterium wielkości wydatków poniesionych przez wierzyciela, a której zasądzenia domaga się w procesie, a także konieczność i celowość ich poniesienia.

Konstatując wykładnia zasadności ponoszenia wydatków koniecznych i celowych winna uwzględniać z jednej strony potrzebę ochrony wierzyciela, a z drugiej strony nie można stracić z pola widzenia potrzeby ochrony dłużnika przed takimi działaniami wierzyciela, które prowadziłyby do nadmiernego i nieuzasadnionego okolicznościami sprawy obciążenia kosztami.

Wysokość kosztów pośrednictwa finansowego winna więc uwzględniać interesy obu stron.

Należy wskazać, iż w niniejszej sprawie z uwagi na rodzaj i charakter czynności podjętych przez powoda przy zawieraniu kontraktu z pozwaną ustalona przez niego wysokość wynagrodzenia stanowiąca prowizję w łącznej wysokości 1.358,80zł przy wartości kapitału pożyczki w wysokości 2.000,00zł, pomimo że zostały przyjęte przez pozwaną są rażąco wygórowane.

W konsekwencji stwierdzić należy, że domaganie się przez powoda zasądzenia od pozwanego przywołanych kwot pieniężnych w wysokości oznaczonej jako prowizja i dalsze opłaty jest niezasadne.

Żądanie to nie zostało przez powoda należycie udowodnione i uzasadnione, a ponadto ma w istocie charakter dowolny. Powód nie przedstawił bliższych faktów i dowodów w tym zakresie, a oparł się jedynie o dokument umowy pożyczki, która stanowi wzorzec umowny. Dodać też trzeba, że z materiału dowodowego sprawy nie wynika, aby powód przedsięwziął jakieś ekstraordynaryjne czynności poza typowymi dla tego obszaru działalności gospodarczej.

W ocenie Sądu wynagrodzenie za udzielenie pożyczki żądane od pozwanego musi być w pewnym przynajmniej stopniu adekwatne do wykonanej pracy ponadstandardowej powoda, przy dalszym założeniu, że była ona celowa.

Dlatego należy stwierdzić, iż żądanie powoda zasądzenia od pozwanego z tytułu prowizji i innych kosztów należności w jakiejkolwiek wysokości stanowi nadużycie prawa i jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

Ustalanie tak wygórowanych opłat z tytułu prowizji i innych kosztów, czy też czynności windykacyjnych, prowadzi bowiem do apriorycznego przyjęcia odpowiedzialności odszkodowawczej konsumenta (por. wyrok SN z 4 marca 2010r. w sprawie o sygn. akt I CSK 404/09, opubl. L.).

Biorąc pod uwagę powyższe dywagacje, w ocenie Sądu brak było jakichkolwiek podstaw do miarkowania wysokości prowizji i innych kosztów należnych powodowi, tym bardziej, co już wskazano powód nie wskazał na żadne obiektywne przesłanki, które stanowiłyby źródło ustaleń w tym zakresie.

Zatem w przedstawionych warunkach każda kwota, która miałaby zostać przyznana powodowi w ramach prowizji i innych kosztów byłaby wartością abstrakcyjną i dowolną, a ocena Sądu przy braku dostatecznych danych dotknięta wadą subiektywności i nierealna.

Powyższe powoduje, że brak jest podstaw do uznania, iż pozwany w sposób nienależyty w całości wykonał zobowiązanie zachowując się wbrew treści umowy poprzez zaniechanie uiszczenia rat pożyczki wynikających z istniejącego stosunku obligacyjnego oraz że zaniechania po stronie pozwanego były w całości zawinione (por. art. 353 § 1 kc, art. 354 kc, art. 355 kc, art. 471 kc).

Niezależnie od tego w stanie faktycznym i prawnym niniejszej sprawy ujawniły się dalsze ujemne okoliczności, które spowodowały brak podstaw do uwzględnienia dochodzonej pozwem należności.

W szczególności negatywnie trzeba ocenić zachowanie następcy prawnego powoda, który kilkukrotnie doprowadził do sytuacji, w której pozwany po zawarciu pierwotnego kontraktu miał potwierdzać istnienie obciążającej go wierzytelności wobec cesjonariusza, co powodowało nieuzasadnioną niepewność co do sytuacji prawnej po stronie pozwanego oraz multiplikację dodatkowych kosztów, które obciążyły pozwanego poza kapitałem pożyczki.

Pomimo, że nie ma przeszkód normatywnych ani faktycznych, aby oświadczenie o uznaniu długu zostało złożone przez dłużnika kilkukrotnie, jednak nie może być w tym zakresie dowolności oraz nie może być wyłączona możliwość oceny Sądu, co do potrzeby i zasadności takich zachowań, w szczególności po to aby zapobiegać niepożądanym w obrocie cywilnym sytuacjom wielokrotnej zapłaty tego samego długu.

W ocenie Sądu wierzyciel dopuścił się nadużycia prawa doprowadzając w niniejszej sprawie do wielokrotnego uznania niekwestionowanej przez dłużnika wierzytelności. W przedmiotowej sprawie w czasie składania przez pozwanego wobec powoda kolejnych oświadczeń co do długo, nie było bowiem sporne pomiędzy stronami zarówno istnienie pierwotnego stosunku prawnego, jaki i nie panowała niepewność co do roszczeń wynikających z tego zobowiązania, albo co do sposobu lub zakresu ich wykonania. Powyższe stwarzało natomiast po stronie pozwanego nowe mniej korzystne warunki kontraktowe i nieuzasadnione zwiększenie obciążeń w zakresie spłaty tego zadłużenia.

System prawa nie może chronić i sankcjonować uzgodnień, które narażają stronę na poważne, niekorzystne konsekwencje majątkowe, w razie gdy jedna ze stron podejmuje działanie oczekiwane przez drugą stronę zobowiązania leżące poza treścią i istotą pojęcia ochrony prawnej.

Takie zachowania wierzyciela należy ocenić jako niezgodne z prawem. Sprawiedliwość kontraktowa na gruncie art. 58 § 2 kc zostaje bowiem zburzona, gdy dochodzi do istotnego naruszenia proporcji między obowiązkami dłużnika, a potrzebą ochrony uzasadnionego interesu wierzyciela.

Mając na względzie powyższe przy uwzględnieniu, że umowa pożyczki zawierała niedozwolone klauzule abuzywne oraz, że kilkukrotnie dochodziło do uznawania przez pozwanego obciążającej go należności pieniężnej, co powodowało nieuzasadnione generowanie dalszych kosztów kontraktu, a także wysokość dotychczas przekazanych przez pozwanego na spłatę zobowiązania środków, należy stwierdzić, iż przytoczone przez powoda okoliczności budzą uzasadnione wątpliwości, w szczególności w zakresie istnienia jeszcze obowiązku zapłaty po stronie pozwanego, wysokości i wymagalności zobowiązania, a także w zakresie kapitału i należności ubocznych oraz podstawy faktycznej i prawnej żądania (por. art. 471 kc i art. 361 § 1 i 2 kc, 353 kc i art. 354 § 1 kc).

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji wyroku.