Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 grudnia 2020 roku

Sąd Rejonowy w Człuchowie I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 grudnia 2020 roku w Człuchowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy

z wniosku U. G.

z udziałem M. G., R. G., S. W., S. C.

o zasiedzenie

postanawia:

1.  stwierdzić, że wnioskodawczyni U. G. będąca współwłaścicielką w części 4/6 i uczestnicy postępowania R. G. i M. G. będący współwłaścicielami w częściach po 1/6 nieruchomości położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Człuchowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczysta Kw nr (...), nabyli przez zasiedzenie z dniem 3 października 2010 roku działkę nr (...) o powierzchni 0,0407 ha, położoną w R., wydzieloną z dotychczasowej działki gruntu oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) - będącej częścią dawnej działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Człuchowie prowadzi księgę wieczysta Kw nr (...), w granicach ustalonych przez biegłego sądowego R. B. w opinii sporządzonej w dniu 13 stycznia 2020 roku, zawartą na k. 244 – 249 akt sprawy, która to opinia stanowi integralna część niniejszego postanowienia,

2.  nakazać pobrać od wnioskodawczyni U. G. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Człuchowie kwotę 2.503,26 złotych (słownie: dwa tysiące pięćset trzy zł i dwadzieścia sześć groszy) tytułem nieopłaconych kosztów sądowych w sprawie,

3.  oddalić wniosek w zakresie kosztów postępowania.

Sygn. akt I Ns 109/18

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni – U. G., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie adwokata, złożyła wniosek o stwierdzenie, że ona, M. G. i R. G. nabyli do współwłasności z końcem 2017 roku przez zasiedzenie część wynoszącą 377 m ² działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położonej w R., gmina C., dla której Sąd Rejonowy w Człuchowie prowadzi księgę wieczystą Kw (...), stanowiącą własność Skarbu Państwa – Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w W., wyznaczoną od strony północnej (szosy C. – C.) linia ogrodzenia stanowiącą wraz z ogrodzeniem działki sąsiedniej o numerze ewidencyjnym (...) linię prostą, od strony zachodniej istniejącym płotem, od strony południowej granicą z działkami o numerze ewidencyjnym (...), według załączonego szkicu oraz o rozstrzygnięcie o kosztach postępowania według norm przepisanych.

Wobec powyższego, skoro wnioskodawczyni sama, a także jej poprzednicy prawni wykonywali na zasiedzonej nieruchomości wszelkie czynności, jakie wykonuje właściciel, a mianowicie czynili na niej nakłady, w tym ustawili na niej płot wraz z bramami wjazdowymi, posadzili drzewa i krzewy, założyli i pielęgnowali trawnik, utwardzili drogi wewnętrzne układając płyty betonowe, to świadczy to dobitnie o posiadaniu z zamiarem władania nieruchomością.

Wnioskodawczyni określiła wartość zasiedzianego fragmentu działki na kwotę 18.850,00 złotych, przy przyjęciu ceny 2.000,00 złotych za 1m ².

W piśmie procesowym z dnia 19 kwietnia 2018 roku, pełnomocnik wnioskodawczyni doprecyzował wniosek w ten sposób, że wniósł o stwierdzenie zasiedzenia na rzecz U. G., M. G. i R. G. w udziałach po 1/3.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postepowania – Skarb Państwa Generalna Dyrekcja Dróg i Autostrad w W. wskazał, że nie uznaje wniosku o stwierdzenie zasiedzenia 377 m ² działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położnej w R., gmina C.. Ponadto podniósł, że działka o nr (...) w km 239+180-239+230 strona prawa jest częścią drogi krajowej nr (...) - pas drogowy. Istnienie drogi krajowej nr (...) wraz z pasem drogowym decyduje o braku podstaw do stwierdzenia zasiedzenia gruntu, tj. części działki (...) w pasie drogowym. W konsekwencji działka stanowiąca przedmiot roszczenia, jako droga publiczna (krajowa) jest wyłączona z obrotu prawnego, a nadto rzecz wyłączona z obrotu nie może być przedmiotem przeniesienia własności ani ustanowienia użytkowania wieczystego, nie może zatem, w odniesieniu do takiej rzeczy, powstać roszczenie o ustanowienie tego prawa na rzecz osoby niebędącej podmiotem publicznym. Z obrotu prawnego wyłączone są bowiem drogi publiczne, zgodnie z art. 2 i 2a ustawy z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych , które mogą one stanowić własność tylko samorządu województwa, powiatu czy też gminy zaś drogi krajowe stanowią własność Skarbu Państwa. Oznacza to, że działka gruntu będąca drogą publiczną nie może być własnością osoby, która nie może być jej właścicielem (uchwala Sądu Najwyższego, sygnatura akt III CZP 72/06 z dnia 13 października 2006 roku).

Uczestnik postępowania stwierdził również, że przedmiotowe ogrodzenie dla działki (...) w miejscowości R. zostało postawione przez wnioskodawczynię i uczestników postepowania – M. G. i R. G. - bez zgody zarządcy drogi krajowej w pasie drogowym drogi krajowej nr (...), co stanowi naruszenie ustawy o drogach publicznych z 21 marca 1985 roku.

Uczestnik postępowania podkreślił, że w dniu 2 maja 2018 roku, w imieniu którego działa Rejon (...) w C., wystąpił do Pana M. G. o natychmiastowe przedstawienie ogrodzenia wyznaczając termin do 30 września 2018 roku.

Ponadto uczestnik postępowania stwierdził, że współwłaściciele działki nr (...) w miejscowości R. trzykrotnie powzięli informację o przebiegu swoich granic: pierwszy raz przy podziale gospodarstwa rolnego a następnie przy podziale działki gruntowej nr (...) w 1990 roku i kolejno działki (...) w roku 1995. Tym samym należy przyjąć w sprawie, że wnioskodawczyni oraz uczestnicy postepowania M. G. i R. G. mieli świadomość, że przedmiotowe ogrodzenie jest postawione w pasie drogi krajowej nr (...), na działce nie będącej ich własnością.

Uczestnik postępowania stanowczo zaprzeczył, że ogrodzenie było posadowione w pasie drogowym od 1986 roku. Kopia mapy podziału działki (...) wskazuje, że na części pasa drogowego występuje ogrodzenie drewniane, ale jest to dalszy ciąg ogrodzenia właściciela działki o nr (...), jak również twierdzeniom wniosku, że przedmiotowe ogrodzenie dla działki (...) istniało od roku 1986.

Uczestnik postępowania zaznaczył, że istotnym w sprawie jest to, że pas drogowy występujący jako działka jest integralną częścią drogi krajowej nr (...), na której od zawsze jest ruch drogowy. A zatem, skoro pas drogowy jako szczególny rodzaj budowli - bryła geometryczna- podlega takiej samej ochronie jak droga publiczna, co w konsekwencji prowadzi do wniosku że pas drogowy jest wyjęty z powszechnego obrotu, to tym samym nie może być obciążane prawami rzeczowymi na rzecz osób fizycznych, osoby te nie mogą też tymi nieruchomościami faktycznie władać w sposób prowadzący do zasiedzenia (wyrok WSA w Warszawie z dnia 07 lutego 2008 roku, sygnatura Sa/Wa 1646/07).

Wnioskodawczyni – U. G. – ustosunkowując się do odpowiedzi na wniosek uczestnika postępowania – S. W. - wskazała, że samo wpisanie działki do ewidencji jako drogi nie oznacza, że następuje wyłączenie z obrotu nieruchomości gruntowej, na podstawie art. 2a ustawy z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych . Jednocześnie wnioskodawczyni potwierdziła, że nikt nie zwracał się do zarządcy drogi o zgodę na ustanowienie ogrodzenia działek o numerach ewidencyjnych (...), jak również, że uczestnik postępowania wystąpił w maju 2018 roku do uczestnika postępowania M. G. z wezwaniem o natychmiastowe przestawienie ogrodzenia. Podkreśliła nadto, że w okresie poprzedzającym tę datę, ze strony właściciela nieruchomości nie były kierowane do wnioskodawczyni oraz jej synów – uczestników postępowania, a także ich poprzedników prawnych, żadne żądania lub informacje dotyczące jakichkolwiek nieprawidłowości. Wnioskodawczyni podtrzymała swoje twierdzenia co do daty postawienia ogrodzenia i podniosła, że od początku, to jest od dnia jego wykonania, było ogrodzeniem murowanym, a jedynie wypełnienie między murowanymi słupkami było wykonane z drewna. Z uwagi na zniszczenie drewnianych wypełnień w wyniku oddziaływania atmosferycznych, zostało wymienione na metalowe.

Postanowieniem z dnia 8 kwietnia 2018 roku, wydanym w sprawie I Ns 109/18, Sąd Rejonowy w Człuchowie wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania Starostę (...), jako organ właściwy do reprezentowania interesów Skarbu Państwa.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania Skarb Państwa – Starosta (...), reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, w odpowiedzi na wniosek U. G. z dnia 7 kwietnia 2018 roku o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości, wniósł o zwolnienie od udziału w sprawie Starosty (...), jako organu właściwego do reprezentowania interesów Skarbu Państwa w niniejszej sprawie oraz o orzeczenie o kosztach w postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniósł, że wniosek z dnia 7 kwietnia 2018 roku o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości (doprecyzowany pismem z dnia 19 kwietnia 2019 roku), dotyczy stwierdzenia zasiedzenia na rzecz U. G., M. G. i R. G., w udziałach po 1/3, części wynoszącej 377 m ² nieruchomości, stanowiącej działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położonej w R. gmina C., zapisanej w księdze wieczystej KW (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Człuchowie V Wydział Ksiąg Wieczystych, będącej własnością Skarbu Państwa statio fisci Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad w W., wyznaczoną od strony północnej (drogi krajowej nr (...) C.- C.) linią ogrodzenia stanowiącą wraz ogrodzeniem działki sąsiedniej o numerze ewidencyjnym (...), linię prostą zaś od strony zachodniej istniejącym płotem, a od strony południowej granicę działki o nr ewidencyjnych 82/3 i 82/4. Ponadto wskazał, że jednostką organizacyjną (statio fisci) legitymowaną do udziału w postępowaniu w imieniu Skarbu Państwa winien być Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad z siedzibą w W., jako władający działką nr (...) (droga krajowa NR (...)). Działki gruntu, które znajdują się w ciągu drogi krajowej nr (...) stanowią własność Skarbu Państwa i są w trwałym zarządzie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad ( (...)), natomiast art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych , wskazuje że Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach dróg krajowych. Zarządcą drogi krajowej nr (...) jest właśnie Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad który, jako organ administracji rządowej, reprezentuje i działa na rzecz Skarbu Państwa. Ponadto zgodnie z art. 22 w zw. z art. 19 ust.1 ustawy o drogach publicznych zarządca sprawuje nieodpłatnie zarząd gruntami w pasie drogowym. Stosowanie zaś do treści art. 43 ustawy o gospodarce nieruchomościami , jednostki organizacyjne sprawujące trwały zarząd nad nieruchomością zostały wyposażone w możliwość faktycznego i prawnego korzystania z tej nieruchomości. Trwały zarząd jest formą prawną władania nieruchomości przez jednostkę organizacyjną. Zatem Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad nie jest podmiotem żadnych praw cywilnych i wykonuje uprawnienia płynące z własności państwowej. Również z osobami trzecimi trwały zarządca występuje jako strona i składa oświadczenia woli, ale nie działa w imieniu własnym, lecz w imieniu reprezentowanego w tym przypadku Skarbu Państwa.

Z tych względów organem właściwym do reprezentowania interesów Skarbu Państwa w niniejszej sprawie jest wskazany we wniosku Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego z dnia 29 stycznia 1991 roku, zawartego w formie aktu notarialnego, wnioskodawczyni – U. G. i jej małżonek J. G. (2) – nabyli własność nieruchomości położonej w R. (działka ewidencyjna numer (...)) o obszarze 05.00.00 ha, wpisaną na rzecz A. G. (3) i J. G. (1) do księgi wieczystej Kw nr (...) oraz nieruchomości położonych w R. i stanowiących gospodarstwo rolne (działki numer (...)) o obszarze 8.02.25 ha z budynkami w postaci dwóch domów mieszkalnych, obory, stodoły, szopy i spichrzem, wpisanych na rzecz A. G. (3) i J. G. (1) do ksiąg wieczystych Kw nr (...). Przekazanie gospodarstwa rolnego nastąpiło nieodpłatnie.

Do czasu przekazania gospodarstwa rolnego wraz z zabudowaniami, teściowie wnioskodawczyni – A. i J. G. (1) korzystali z części pasa przydrogowego, tak jak z pozostałej części nieruchomości stanowiącej ich własność (przyznane).

fakt znany z urzędu, por. dowód: umowa przekazania gospodarstwa rolnego k. 1 – 2 znajdującego się w Kw (...) , nadto wyjaśnienia wnioskodawczyni U. G. 00:02:42 k.340.

Pomimo, że wnioskodawczyni i jej małżonek nie byli właścicielami nieruchomości stanowiącej gospodarstwo rolne wraz z zabudowaniami, to w latach 1980 do 1983 roku prowadzili budowę domu na nieruchomości stanowiącej własność A. G. (3) i J. G. (1), położonej w R. i składającej się z działek numer (...), a następnie zamieszkali na tej nieruchomości.

W latach osiemdziesiątych, 1985 - 1986 roku, wnioskodawczyni i jej małżonek postawili ogrodzenie, które objęło również część nieruchomości stanowiącej własność uczestnika postępowania. Pierwotnie było ono drewniane z murowanymi słupkami, a następnie zostało wymienione na metalowe. Ogrodzenie metalowe znajduje się w tym samym miejscu co ogrodzenie drewniane. Przy płocie zostały posadzone przez wnioskodawczynię i jej męża drzewa i choinki, a w kolejnych latach małżonek wnioskodawczyni wybudował wjazd oraz zieleniec.

W chwili ogradzania części nieruchomości stanowiącej pas przydrogowy, wnioskodawczyni i jej małżonek – J. G. (2) nie posiadali wiedzy, że ten kawałek ziemi nie stanowi własności jej teściów. Stanowił on bowiem dla nich ochronę przed drogą. Dlatego też nie informowali oni nikogo o posadowieniu płotu na działce nr (...), jak również nie występowali do nikogo o wyrażenie zgody na jego postawienie (przyznane).

Na części gruntu stanowiącego część pasa przydrogowego znajduje się ogrodzenie z bramami, furtką, dojcie do furtki i utwardzony pas.

Wnioskodawczyni i jej małżonek od momentu zamieszkania na nieruchomości traktowani byli przez znajomych jako właściciele nieruchomości.

dowód: zeznania świadka W. B. 00:18:59, 00:27:48 k. 72, 00:35:43 k. 72v, K. O. 00:40:22, 00:43:50 k. 72v, 00:49:26, 00:49:51 k. 73, T. W. 00:04:32 k. 156v, 00:14:36, 00:16:51 k. 157, Z. C. 00:04:07 k. 119v, przyznane, nadto wyjaśnienia wnioskodawczyni U. G. 00:05:56, 00:08:42 k. 53v, 00:02:42 k. 340, A. M. 00:15:44 k. 54, protokół graniczny k. 148.

W 1995 roku nastąpił podział działki numer (...) na działki numer (...).

fakt znany z urzędu, por. dowód; decyzja z dnia 31 sierpnia 1995 roku k. 10, wyciąg z wykazu zmian gruntowych k. 8 – 9, zawiadomienie k. 11 – dokumenty znajdujące się w Kw (...).

W dniu 4 września 1997 roku zmarł J. G. (2), a spadek po nim, w tym wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne, na mocy ustawy nabyła jego małżonka – wnioskodawczyni U. G. oraz jego dzieci P. G., M. G. i R. G., każda z tych osób w ¼ części.

Na podstawie umowy o dział spadku i podział majątku wspólnego z dnia 30 grudnia 2009 roku, wnioskodawczyni U. G. i uczestnicy postępowania – M. G. i R. G., nabyli od spadkobiercy P. G. udziały w działkach gruntu numer (...), które stanowiły gospodarstwo rolne.

fakt znany z urzędu, por. dowód: akt poświadczenia dziedziczenia z dnia 2 grudnia 2009 roku k. 10 – 11 znajdujący się w Kw (...), umowa o dział spadku i podział majątku z dnia 30 grudnia 2009 roku k. 38 – 42v, wypisy z rejestru gruntów k. 43 - 44v, odpis księgi wieczystej k. 18 – 21.

Na mocy Dekretu z dnia 8 marca 1946 roku o majątkach opuszczonych i poniemieckich Skarb Państwa w osobie Starosty (...) przejął na własność działki oznaczone w ewidencji gruntów nr 408, 427/1 i 427/2 o powierzchni 17,44 ha, położone w obrębie R., gmina C., stanowiące pas drogowy trasy krajowej 22. Droga ta została wytoczona w okresie przedwojennym.

Decyzją z dnia 4 lipca 2000 roku Starosta (...) postanowił przekazać w trwały zarząd dla Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych Oddział Północny w G. nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa, zajęte pod drogę krajową nr (...), wśród których znajdowała się działka nr (...) o powierzchni 9.5700 ha, położona w R., gmina C..

W 2005 roku działka (...) została podzielona na działkę (...).

Na podstawie wniosku Starosty (...) z dnia 21 lipca 2011 roku nieruchomości oznaczone w ewidencji gruntów działkami numer (...) zostały oddane w trwały zarząd Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad z siedzibą w W.. Właścicielem tych nieruchomości w udziale 1/1 jest Skarb Państwa, natomiast władającym w udziale 1/1 Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad z siedzibą w W..

Decyzją Wójta Gminy C. z dnia 30 kwietnia 2019 roku zatwierdzono podział nieruchomości położonej w obrębie geodezyjnym R., gmina C., oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) o powierzchni 7.2274 ha. W wyniku tego podziału powstała działka nr (...) o powierzchni 7,0466 ha i 427/4 o powierzchni 0,1808 ha, która zajmowana jest przez wnioskodawczynię i uczestników postępowania – M. G. i R. G..

fakt znany z urzędu, nadto por. dowód: pismo z dnia 6 października 2008 roku k. 2, zaświadczenie z dnia 6 października 2008 roku k. 3, wniosek o wpis w księdze wieczystej z dnia 21 lipca 2011 roku k. 10 – 11v, wypis i wyrys z rejestru gruntów k. 12 – 14, decyzja z dnia 4 lipca 2000 roku k. 14 – 15, protokół zdawczo – odbiorczy k. 16 – 14, decyzja z dnia 30 maja 2019 roku k. 47- 47v, wypis z rejestru gruntów k. 45 – 46 znajdujące się w aktach SL1Z/00031722/7, wykaz zmian gruntowych k. 200 – 202, uproszczony wypis z rejestru gruntów k. 204 – 206, opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji R. B. k. 243 – 249.

Uczestnik postępowania – Skarb Państwa – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad z siedzibą w W. o zajęciu przez wnioskodawczynię i uczestników postępowania – M. G. i R. G. części pasa przydrogowego znajdującego się na działce nr (...) dowiedzieli się dopiero w kwietniu 2018 roku, przy okazji oznakowania granic pasa drogi krajowej nr (...) słupkami granicznymi. Przed tą datą uczestnik postępowania nie podejmował żadnych czynności w celu ustalenia zajęcia pasa drogi.

Wobec powyższego, w maju 2018 roku, uczestnik postępowania Skarb Państwa – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad z siedzibą w W. wezwał uczestnika postępowania M. G. o natychmiastowe przestawienie ogrodzenia.

Na części działki zajmowanej przez wnioskodawczynię i uczestników postępowania – M. G. i R. G., nie znajdują się żadne elementy infrastruktury elektroenergetycznej, a jedynie ogrodzenie oraz nasadzenia. Pozostała część działki nr (...) oraz pasa przydrogowego drogi krajowej nr (...), znajdująca się za ogrodzeniem, stanowi od strony nieruchomości wnioskodawczyni i uczestników postępowania – M. G. i R. G., nieutwardzony i niezagospodarowany teren, który nie jest zajęty pod infrastrukturę drogową. Od strony drogi krajowej nr (...) znajduje się ścieżka rowerowa.

dowód: zeznania świadka A. M. 00:15:44 k. 54, Z. C. 00:04:07, 00:09:07 k. 119v, 00:27:05 k. 120, T. W. 00:04:32, 00;09:07 k. 119v, protokół z oględzin nieruchomości k. 129 – 130.

Biegły sądowy z zakresu geodezji R. B. ustalił, że teren zajmowany przez wnioskodawczynię i uczestników postępowania – M. G. i R. G. stanowi działkę numer (...) o powierzchni 0,0407 ha, która została wydzielona z działki numer (...), powstałej z podziału działki numer (...) w 2019 roku.

Działka nr (...) posiada dostęp do drogi publicznej.

dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji R. B. k. 244 – 249.

Sąd zważył co następuje:

Wniosek zasługuje na uwzględnienie.

Przed dokonaniem jednak merytorycznej oceny wniosku o zasiedzenie, zdaniem Sądu, koniecznym było odnieść się do wniosku uczestnika postępowania S. C., wezwanego do udziału w sprawie postanowieniem Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 8 kwietnia 2018 roku, wydanym w sprawie I Ns 109/18, w przedmiocie zwolnienia go od udziału w sprawie.

W ocenie Sądu, wniosek nie mógł zostać uwzględniony, mimo że uczestnikiem postępowania był również S. W.. Niewątpliwym bowiem jest, co bezsprzecznie wynika z odpisu księgi wieczystej Kw nr (...), że decyzją z dnia 4 lipca 2000 roku Starosta (...) jedynie przekazał w trwały zarząd dla G. G. nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa, zajęte pod drogę krajową nr (...), wśród których znajdowała się, między innymi, działka nr (...) o powierzchni 9.5700 ha, położona w R., gmina C.. Natomiast właścicielem tej nieruchomości w udziale wynoszącym 1/1 jest Skarb Państwa, zaś władającym w udziale 1/1 Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad z siedzibą w W..

Wprawdzie przepisy kodeksu postępowania cywilnego, regulujące postępowanie o stwierdzenie zasiedzenia, nie określają kręgu zainteresowanych, odsyłając w tym zakresie, zgodnie z systematyką księgi drugiej do art. 510 § 1 k.p.c., który przewiduje, że zainteresowanym jest każdy, czyich spraw dotyczy wynik postępowania, to jednakże nawet przy tak szerokim ujęciu kręgu uczestników nie ulega wątpliwości, iż w sprawie, której przedmiotem jest zasiedzenie nieruchomości (bądź jej udziału) uczestnikami koniecznymi jest właściciel nieruchomości oraz inne osoby, którym do nieruchomości przysługuje prawo, którym w razie stwierdzenia jej zasiedzenia może ono wygasnąć lub jego treść może zostać zmieniona (czyli podmioty przeciwko którym biegnie zasiedzenie). Tym samym wnioskodawca powinien we wniosku o stwierdzenie zasiedzenia wskazać dotychczasowego właściciela nieruchomości, a także wszelkie inne podmioty przeciwko którym owo zasiedzenie biegło. Gdyby z przyczyn od siebie niezależnych tego nie uczynił, sąd powinien z urzędu podjąć czynności zmierzające do ustalenia właściciela i wezwania go do udziału w sprawie art. 510 § 2 k.p.c. a gdyby czynności te nie przyniosły rezultatu zarządzić ogłoszenie przewidziane w art. 609 § 2 k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 1993 roku, II CRN 73/93, nie publ., z dnia 2 września 1993 roku, II CRN 89/93, nie publ., z dnia 10 września 1993 roku, I CRN 111/93, nie publ., z dnia 18 listopada 2003 roku, II CK 233/02, nie publ., z dnia 10 listopada 2004 roku, II CK 185/04, nie publ., z dnia 22 stycznia 2009 roku, III CSK 287/08, nie publ. i z dnia 24 czerwca 2009 roku, I CSK 453/08, nie publ.).

Powyższe rozważania, w kontekście art. 67 § 2 k.p.c., odnoszą się również do ustalenia należytej reprezentacji Skarbu Państwa, nad którą to reprezentacją Sąd z urzędu ma obowiązek czuwać w toku prowadzonego postępowania. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż w sprawie o zasiedzenie nieruchomości należącej do Skarbu Państwa jej interesy, zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1774), reprezentuje jedynie właściwy starosta i interesów tych nie może reprezentować inna jednostka organizacyjna z której działalnością nie wiąże się dochodzone roszczenie.

W przedmiotowej sprawie kwestia właściwej reprezentacji Skarbu Państwa w przedmiotowej sprawie wprawdzie nie wynikała wprost z załączonego do akt sprawy odpisu zwykłego księgi wieczystej Kw nr (...). Jednakże analiza dokumentów znajdujących się w tej księdze wieczystej jednoznacznie przesądza o tym, że organem reprezentującym Skarb Państwa jest Starosta (...), który nie został wskazany we wniosku. Dlatego też zasadnym było wezwać do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania właściciela przedmiotowej działki, a mianowicie S. C..

Przedmiotowa sprawa dotyczyła części nieruchomości, która na chwilę składania wniosku posiadała numer 427/2 i stanowiła fragment pasa przydrogowego drogi krajowej nr (...), zaś w toku niniejszego postępowania, na podstawie decyzji Wójta Gminy C. w przedmiocie zatwierdzenia podziału nieruchomości, zmieniła numerację na działkę numer (...) o powierzchni 7,0466 ha i 427/4 o powierzchni 0,1808 ha.

Wobec powyższego, skoro uczestnik postępowania –S. W. kwestionował zasadność wniosku twierdząc, że droga publiczna jest wyłączona z obrotu prawnego i dlatego też nie może być przedmiotem przeniesienia własności ani ustanowienia użytkowania wieczystego, to koniecznym było dokonanie rozważań w tym zakresie.

Należy podkreślić, że w polskim prawie istnieje pewna grupa nieruchomości, które z mocy ustaw zostały wyłączone z obrotu (tzw. res extra commercium). W konsekwencji tego nie jest możliwe przeniesienie własności takich nieruchomości oraz nie jest możliwe również ich zasiedzenie. Do kręgu tych nieruchomości wchodzą, między innymi, drogi publiczne, które zgodnie z treścią art. 2a ustawy o drogach publicznych z dnia 21 marca 1985 roku (Dz. U. 2017.0.2222 t.j.) stanowią własność Skarbu Państwa.

W myśl art. 4 cytowanej ustawy, droga to budowla wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi, urządzeniami oraz instalacjami, stanowiącą całość techniczno-użytkową, przeznaczoną do prowadzenia ruchu drogowego, zlokalizowaną w pasie drogowym. Składa się z jezdni, to jest części drogi przeznaczonej do ruchu pojazdów oraz chodnika, czyli część drogi przeznaczonej do ruchu pieszych. Natomiast pas drogowy to wydzielony liniami granicznymi grunt wraz z przestrzenią nad i pod jego powierzchnią, w którym są zlokalizowane droga oraz obiekty budowlane i urządzenia techniczne związane z prowadzeniem, zabezpieczeniem i obsługą ruchu, a także urządzenia związane z potrzebami zarządzania drogą. Pas drogowy jest, więc pojęciem znacznie szerszym, obejmującym składniki niebędące drogą w rozumieniu ustawy. W związku z powyższym zasadny jest wniosek, że art. 2a ustawy o drogach publicznych, dotyczy tylko i wyłącznie drogi sensu stricto, a nie pasa drogowego. Dlatego też z obrotu prawnego wyłączona jest wyłącznie droga wraz z częścią pasa drogowego, na którym ta droga jest zlokalizowana, a nie cały pas drogowy. Pogląd ten znajduje również oparcie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który nie dopuszcza zasiedzenie część pasa drogowego, ale wyłącznie w sytuacji, gdy stanowi on funkcjonalną, techniczną i przestrzenną całość z drogą publiczną (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2014 rou, IV CSK 556/13). Tym samym o wyłączeniu z obrotu nie przesądza dokonanie samej zmiany w ewidencji gruntów polegającej na sklasyfikowaniu nieruchomości, jako drogi, lecz faktycznie zrealizowanie inwestycji. Dlatego też w sytuacji, gdy na nieruchomości tak sklasyfikowanej nie urządzono drogi lub infrastruktury, która jest z nią integralnie związana, nie można wówczas uznać, że nieruchomość taka została wyłączona z obrotu.

Bezspornym jest, że obszar objęty wnioskiem znajduje się na terenie działki, która stanowi część pasa przydrogowego drogi krajowej nr (...). Z zebranego zaś w sprawie materiału dowodowego w postaci opinii biegłego sądowego z zakresu geodezji R. B. oraz decyzji Wójta Gminy C. wynika, że obszar ten znajduje się na działce nr (...), która powstała w wyniku podziału działki (...) – wskazanej we wniosku.

Natomiast dowód w postaci oględzin nieruchomości wnioskodawczyni i uczestników postępowania – M. G. i R. G. świadczy o tym, że część obszaru działki nr (...), który nie został zajęty przez strony postępowania, jak również pozostały pas przydrogowy przy drodze krajowej (...), znajdujący się pomiędzy nieruchomością wnioskodawczyni i uczestników postępowania – M. G. i R. G., a także innymi nieruchomościami położonymi wzdłuż tego pasa przydrogowego, a ścieżką rowerową usytuowaną bezpośrednio przy drodze krajowej nr (...), nie został zajęty pod drogę publiczną. Na terenie tym nie ma bowiem urządzonego chodnika czy też jezdni, jak również obszar ten nie stanowi elementu funkcjonalnie z nią związanego, albowiem nie ma na nim infrastruktury koniecznej do korzystania z drogi publicznej. Wręcz przeciwnie pas ten jest nieutwardzony i porośnięty trawą, a nadto nie jest on zajęty pod infrastrukturę drogowa. Natomiast w części ogrodzonej przez wnioskodawczynię i uczestników postępowania – M. G. i R. G. – obszar powstały po podziale działki nr (...), został zagospodarowany na potrzeby działki siedliskowej, która porośnięta jest trawą i drzewami oraz znajduje się ogrodzenie z bramami, furtką, dojściem do furtki i utwardzony pas.

Zatem, w ocenie Sądu, brak jest podstaw do twierdzenia, że działka ta nie może być przedmiotem zasiedzenia.

Odnosząc się natomiast do meritum sprawy, należy podkreślić, że zgodnie z treścią przepisu art. 172 § 1 k.c. w brzmieniu nadanym przez ustawę z 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy kodeks cywilny (Dz.U. nr 55 poz.321), obowiązującym od 1 października 1990 roku posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Zgodnie z § 2 tego artykułu po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Do nabycia w drodze zasiedzenia prawa własności nieruchomości konieczne jest więc łączne spełnienie dwóch przesłanek: samoistnego posiadania oraz upływu odpowiedniego okresu czasu, którego długotrwałość zależy od dobrej lub złej wiary posiadacza w chwili uzyskania posiadania samoistnego.

Samoistnym posiadaczem nieruchomości w rozumieniu art. 172 kc jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel, przy czym posiadanie samoistne należy oceniać poprzez odniesienia do prawa podmiotowego własności - a więc przede wszystkim do art. 140 kc. Oznacza to, że posiadacz samoistny to ten, kto może faktycznie korzystać z rzeczy z wyłączeniem innych osób, a więc pobierać pożytki i inne przychody z rzeczy, może również rzeczą rozporządzać. I tak, jak właściciel, powinien wykonywać swoje władztwo w granicach określonych przez ustawy, zasady współżycia społecznego i zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem owego władztwa faktycznego. O posiadaniu i jego postaci decyduje wyłącznie sposób władania rzeczą.

Istotnym jest również, że według przepisu art. 336 kc stan posiadania wynika jedynie z faktu władania faktycznego rzeczą (corpus) dla siebie (animus rem sibi habendi), jak właściciel (animus domini). Inaczej mówiąc władanie w sposób odpowiadający korzystaniu z rzeczy przez właściciela, czyli władanie we własnym imieniu i dla siebie, jest posiadaniem samoistnym, przy czym z art. 339 kc wynika domniemanie samoistności posiadania. Oznacza to, że osoba kwestionująca samoistność posiadania musi swoje twierdzenia w tym zakresie udowodnić. Wskazać warto również, że dla przyjęcia samoistnego posiadania nie jest konieczne ustalenie, iż posiadacz nieruchomości był w okresie swojego posiadania przeświadczony o przysługującym mu prawie własności. Świadomość posiadacza w tym zakresie stanowi wyłącznie wyznacznik jego dobrej lub złej wiary, które to, jak była mowa powyżej, determinują jedynie długość okresu potrzebnego dla nabycia prawa w drodze zasiedzenia.

O tym, czy posiadanie jest samoistne rozstrzyga wyłącznie stan woli posiadacza oraz sposób jej uzewnętrznienia. Posiadacz, który wie, że nie jest właścicielem, lecz pomimo to chce posiadać nieruchomość tak jak właściciel i wolę swoją manifestuje, może być zatem uznany za posiadacza samoistnego. Ponadto posiadacz samoistny nie traci swojego posiadania przez to, że oddaje rzecz drugiemu w posiadanie zależne (art. 337 kc). Okres posiadania nieruchomości przez posiadacza zależnego zalicza się posiadaczowi samoistnemu do okresu zasiedzenia. Posiadacz samoistny może również wykonywać swoje posiadanie za pośrednictwem dzierżyciela (art. 338 kc).

Należy również podkreślić, że posiadanie zależne może ulec przekształceniu w posiadanie samoistne, co wymaga uzewnętrznienia. Posiadanie zależne jest bowiem faktycznym władztwem nad rzeczą w zakresie odpowiadającym treści jakiegokolwiek prawa podmiotowego, z którym łączy się władztwo nad rzeczą cudzą. Przy czym zawarte w art. 336 kc wyliczenie praw będących źródłem uprawnienia do wykonywania władztwa nad cudzą rzeczą oraz wyznaczających zakres władztwa faktycznego, które może być uznane za posiadanie zależne, jest jedynie przykładowe. Świadczy o tym fakt, iż kończy się ono sformułowaniem "lub mający inne prawo". Taka redakcja przepisu art. 336 kc umożliwia uznanie za posiadacza zależnego podmiotu sprawującego faktyczne władztwo nad rzeczą także w zakresie innych praw niż wyraźnie wskazane w tym przepisie.

Ponadto zgodnie z przyjętą linią orzecznictwa nie obowiązuje zasada, zgodnie z którą nikt nie może sam zmienić podstawy (zakresu) posiadania ( nemo sibi ipse cuasam possessionis mutare posse ) (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 1959 roku, I CR 167/59, OSNCK 1961, Nr 1 poz. 8; post. SN z 12.3.1971 r., III CRN 516/70, OSPiKA 1971, Nr 11, poz. 207; wyr. SN z 17.4.1997 r., I CKU 32/97, L.; post. SN z 13.3.1998 r., I CKN 538/97, L.; post. SN z 17.12.1999 r., III CKN 9/99, L.; post. SN z 29.9.2004 r., II CK 550/03, L.; post. SN z 7.6.2006 r., III CSK 71/06, L.; post. SN z 15.10.2008 r., I CSK 116/08, L.; post. SN z 4.4.2012 r., I CSK 360/11, L.; post. SN z 14.3.2014 r., III CSK 103/13, L.).

W przedmiotowej sprawie uczestnicy postępowania Skarb Państwa - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad z siedzibą w W. oraz Starosta (...), w zasadzie nie kwestionowali faktu samoistnego posiadania spornej części nieruchomości przez wnioskodawczynię – U. G. i uczestników postępowania – R. G. i M. G.. Zwracali jedynie uwagę, że zajmowana przez nich część działki nie może być przedmiotem zasiedzenia z uwagi na fakt, że stanowi ona część pasa przydrogowego.

W ocenie Sądu, analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego, prowadzi do wniosku, że posiadanie wnioskodawczyni – U. G. oraz uczestników postępowania – R. G. i M. G. miało charakter samoistny i wyłączny dopiero od dnia 29 stycznia 1991 roku. W tej dacie bowiem wnioskodawczyni – U. G. i jej małżonek – J. G. (2), na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego z dnia 29 stycznia 1991 roku, zawartego w formie aktu notarialnego – nabyli własność nieruchomości położonej w R. (działka ewidencyjna numer (...)) o obszarze 05.00.00 ha, wpisaną na rzecz A. G. (3) i J. G. (1) do księgi wieczystej Kw nr (...) oraz nieruchomości położonych w R. i stanowiących gospodarstwo rolne (działki numer (...)) o obszarze 8.02.25 ha z budynkami w postaci dwóch domów mieszkalnych, obory, stodoły, szopy i spichrzem, wpisanych na rzecz A. G. (3) i J. G. (1) do ksiąg wieczystych Kw nr (...) ( dowód: umowa przekazania gospodarstwa rolnego k. 1 – 2 znajdującego się w Kw (...)). W tej dacie również wnioskodawczyni i jej małżonek objęli w posiadanie samoistne część nieruchomości będącej częścią pasa przydrogowego. Z niekwestionowanych bowiem przez uczestnika postępowania – Skarb Państwa - wyjaśnień wnioskodawczyni – U. G. wynika, że kiedy robiła z mężem ogrodzenie, to nie wiedziała, że ten kawałek ziemi jest uczestnika postępowania i dlatego go ogrodzili. Myśleli bowiem, że to należy do rodziców (wyjaśnienia wnioskodawczyni U. G. 00:08:42 k. 53v).

Zatem do czasu przekazania gospodarstwa rolnego wraz z zabudowaniami, wnioskodawczyni i jej małżonek, zdaniem Sądu, byli posiadaczami zależnymi, mimo że z niekwestionowanych zeznań świadków wynika, że od lat 80 – tych wnioskodawczyni i jej małżonek korzystali z nieruchomości stanowiącej własność uczestnika postępowania Skarbu Państwa. Jednakże, skoro wnioskodawczyni – U. G. i jej rodzina mieszkała na nieruchomości stanowiącej własność współmałżonka, to tym samym swoje uprawnienie do korzystania, również z części działki stanowiącej własność Skarbu Państwa, wywodziła ona z prawa własności nieruchomości jej teściów – A. i J. G. (1), którzy korzystali z części działki nr (...) uważając ją za swoją własność i to w zakresie, w jakim została ona ogrodzona przez wnioskodawczynię i jej małżonka – J. G. (2) (por. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 12 czerwca 2019 roku, IV CSK 593/18).

Wprawdzie wnioskodawczyni – U. G. i uczestnicy postępowania – M. G. i R. G. nie określili daty początkowej posiadania i korzystania przez A. i J. G. (1) z części działki nr (...), jak również nie wynika to jednoznacznie z materiału dowodowego zebranego w sprawie. Skoro jednak z zeznań świadka T. W. wynika, że od 1980 roku pomagał małżonkowi wnioskodawczyni – J. G. (2) w budowie domu, w którym wraz z rodziną zamieszkał on w 1982, to Sąd, jako datę pewną i nie budzącą wątpliwości przyjął datę 31 grudnia 1980 roku. Od tego bowiem momentu wnioskodawczyni i jej małżonek oraz uczestnicy postępowania zaczęli korzystać i posiadać nieruchomość w takim samym zakresie, jak właściciele nieruchomości.

W ocenie Sądu, uczestnik postępowania Skarb Państwa nie wykazał natomiast aby w tej dacie poprzednicy prawni wnioskodawczyni i uczestników postępowania – J. A. i A. G. (3), nie posiadali tej części gruntu, jako posiadacze samoistni.

Z zeznań świadka Z. C. wynika bowiem, że uczestnik postępowania – S. W., dopiero w kwietniu 2018 roku powziął informację, że część pasa drogi jest zajęty przez wnioskodawczynię (dowód: zeznania świadka: Z. C. 00:04:07 k. 119v), jak również, że ogrodzenie było tylko na długości 22 m, jakby przedłużenie działki (...), a nadto druga strona płotu nie stykała się z granicą działki pani G. (dowód: dowód: zeznania świadka Z. C. 00:30:14 k. 120).

W ocenie Sądu, zeznania tego świadka nie są istotne dla sprawy albowiem wynika z nich jedynie kiedy faktycznie uczestnik postępowaniaS. W. powziął wiedzę na temat posiadania części pasa przydrogowego przez wnioskodawczynię i uczestników postępowania – M. i R. G., jak również kwestii związanych z ogrodzeniem. Nie wynika z nich natomiast, w sposób nie budzący wątpliwości, aby faktycznie ta cześć gruntu była w wyłącznym wykorzystaniu uczestnika postępowania – Skarbu Państwa – Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad z siedzibą w W..

Odnosząc się natomiast do kwestii samoistnego posiadania części gruntu stanowiącego pas przydrogowy drogi krajowej nr (...) - przez A. i J. G. (1) - od co najmniej 31 grudnia 1980 roku oraz od 29 stycznia 1991 roku – przez wnioskodawczynię – U. G. i jej małżonka – J. G. (2), będącego w zarządzie Skarbu Państwa, to wynika to zarówno z zeznań świadka uczestnika postępowania – Skarbu Państwa – Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w W. – Z. C., który zeznał, że do kwietnia 2018 roku zarówno właściciel, jak i zarządca nieruchomości – nie posiadali wiedzy o wykorzystaniu tej części przedmiotowej działki przez wnioskodawczynię, jej małżonka, teściów i uczestników postępowania – jej synów. Wiedzę na ten temat uczestnik postępowania – S. W. powziął dopiero przy okazji czynności oznakowania granic pasa drogi słupkami granicznymi i wówczas, w maju 2018 roku, wezwał i to wyłącznie uczestnika postępowania M. G. do usunięcia ogrodzenia. Ponadto potwierdził on, że pozostała część pasa przydrogowego jest nieutwardzona i niezagospodarowana, jak również nie zajęta pod infrastrukturę drogową. Okoliczności powyższe potwierdzili również pozostali świadkowie, którzy zgodnie zeznali, że od lat 80 – tych część działki Skarbu Państwa była w posiadaniu wnioskodawczyni i jej małżonka, jak również, że byli oni przekonani, że to właśnie wnioskodawczyni, jej małżonek, a następnie synowie – uczestnicy postępowania byli jedynymi właścicielami tej części nieruchomości.

W ocenie Sądu, z zeznań powyższych świadków wynika zatem, że władztwo wykonywane przez poprzedników prawnych wnioskodawczyni i uczestników postępowania, a następnie wnioskodawczynię – U. G. i jej męża oraz synów, miało samodzielny charakter i odpowiadało zakresem uprawnieniom właścicielskim, albowiem w sposób nieskrępowany i z wyłączeniem innych osób podejmowali oni decyzje dotyczące przeznaczenia spornej części nieruchomości w granicach wyznaczonych istniejącym ogrodzeniem, jej zagospodarowania i wykorzystania. Zeznania tych świadków potwierdziły również okoliczność, że przed kwietniem 2018 roku uczestnicy postępowania S. W., a w szczególności S. C., nie wykonywali żadnych aktów władczych na tym terenie, czy to w postaci koszenia trawy, czy też innych aktów pielęgnacji, a w szczególności aby sprzeciwiali się ogrodzeniu nieruchomości i sposobie jej zagospodarowania.

Dlatego też przez otoczenie wnioskodawczyni i jej rodzina byli postrzegani jako właściciele przedmiotowej części nieruchomości.

Powyższy materiał dowodowy nie był kwestionowany przez uczestników postępowania, w szczególności w zakresie zeznań świadków co do faktu i sposobu posiadania nieruchomości stanowiącej pierwotnie własność A. i J. G. (1), jak i wnioskodawczynię, jej męża oraz synów. Ponadto były one spójne, logiczne i wzajemnie się uzupełniały, dlatego też Sąd nie miał podstaw aby uznać je za niewiarygodne.

W ocenie Sądu, uczestnicy postępowania Skarb Państwa – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad z siedzibą w W. oraz S. C., nie wykazali również w toku niniejszego postępowania, aby w stosunku do posiadaczy nieruchomości podejmowali jakiekolwiek działania, co najmniej do maja 2018 roku, zwłaszcza na drodze sądowej, których celem byłoby wydobycie zajmowanej części działki.

Z treści art. 172 kc wynika, że bieg terminów zasiedzenia przewidzianych w cytowanym przepisie, rozpoczyna się, co do zasady, z dniem objęcia nieruchomości w posiadanie samoistne i prowadzi do nabycia własność, jeżeli posiadanie nieruchomość trwa nieprzerwanie od lat dwudziestu, chyba że posiadacz samoistny uzyskał posiadanie w złej wierze. Wówczas posiadacz nieruchomości nabywa jej własność po upływie lat trzydziestu.

Oznacza to zatem, że długość okresu posiadania nieruchomości jako posiadacza samoistnego prowadzącego do nabycia własności w drodze zasiedzenia, uzależnione jest od dobrej bądź złej wiary po stronie posiadacza samoistnego.

Dobrą wiarę posiadacza ocenia się głównie poprzez jego świadomość. Zgodnie natomiast z ugruntowanym stanowiskiem orzecznictwa, które Sąd w niniejszym składzie w pełni podziela, dobra wiara posiadacza polega na błędnym, ale w danych okolicznościach usprawiedliwionym przekonaniu, że przysługuje mu wykonywane przez niego prawo (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 roku, III CZP 108/91). W złej wierze jest z kolei ten kto wie albo wiedzieć powinien, że prawo własności przysługuje nie jemu, lecz innej osobie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 sierpnia 2008 roku, I CSK 33/08).

Istotnym jest również, że przy ocenie dobrej, czy też złej wiary u posiadacza nieruchomości decyduje chwila objęcia jej w posiadanie. Zatem późniejsza zmiana świadomości posiadacza nie ma już znaczenia i nie uzasadnia przedłużenia terminu zasiedzenia do lat trzydziestu (por. ostanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2003 roku, III CZP 35/03).

Z treści art. 7 k.c. wynika, że jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Oznacza to, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia własności w drodze zasiedzenia wnioskodawca ma pozycję uprzywilejowaną - musi jedynie udowodnić, że posiadał nieruchomość przez określony okres czasu - natomiast właściciel nieruchomości - przeciwko któremu biegnie zasiedzenie powinien wykazać przed sądem, że osoba domagająca się stwierdzenia nabycia własności w drodze zasiedzenia była w złej wierze.

Wnioskodawczyni – U. G. oraz uczestnicy postępowania – R. G. i M. G., w toku niniejszego postępowania, nie określili czy są posiadaczami samoistnymi w dobrej czy złej wierze, wskazując jedynie, że już poprzedni (...) i J. G. (1), korzystali z część działki uczestników postępowania – Skarbu Państwa - w takim zakresie w jakim została ona ogrodzona na przełomie 1985/1986 roku. Nie kwestionowali oni również okoliczności wskazanych w odpowiedzi na wniosek przez uczestnika postępowania Skarbu Państwa – Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad z siedzibą w W., jakoby współwłaściciele działki nr (...) w miejscowości R. trzykrotnie powzięli informację o przebiegu swoich granic, a mianowicie pierwszy raz przy podziale gospodarstwa rolnego, a następnie przy podziale działki gruntowej nr (...) w 1990 roku i kolejno działki (...) w roku 1995. W konsekwencji uczestnik postępowania przyjął, że wnioskodawczyni oraz uczestnicy postępowania M. G. i R. G. mieli świadomość, że przedmiotowe ogrodzenie jest postawione w pasie drogi krajowej nr (...), na działce nie będącej ich własnością. Należy również podkreślić, że nawet gdyby uczestnicy postępowania i ich poprzednicy prawni nie powzięli powyższej informacji, to mimo, iż przedmiot sporu był integralną częścią nieruchomości wnioskodawczyni i uczestników postępowania – R. G. i M. G. oraz poprzednich właścicieli – J. A. i A. G. (3), czyli mogli oni nie mieć świadomości, że jedynie nieformalnie ją użytkują, to nie zmienia to faktu, iż obie nieruchomości są objęte księgą wieczystą, których wpisy ją jawne (art. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku). Dlatego też nie można zasłaniać się nieznajomością wpisów w księdze wieczystej.

Wobec powyższego, w ocenie Sądu, należało przyjąć 30-letni okres zasiedzenia.

W niniejszej sprawie bezspornym jest, że teren, którego dotyczy wniosek, w chwili objęcia w posiadanie zarówno przez A. i A. G. (1), jak i wnioskodawczynię – U. G. i jej małżonka oraz uczestników postępowania – M. i R. G., stanowił własność Skarbu Państwa.

Zgodnie z treścią obowiązującego w tym czasie przepisu art. 177 k.c., zasiedzenie nieruchomości Skarbu Państwa było wyłączone. Przepis ten został uchylony przez art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321), który stanowi, że jeżeli przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy istniał stan, który według przepisów dotychczasowych wyłączał zasiedzenie nieruchomości, a według przepisów obowiązujących po wejściu w życie tej ustawy prowadzi do zasiedzenia, zasiedzenie biegnie od dnia wejścia jej w życie; jednakże termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę. Wykładnia tego uregulowania była przedmiotem wielu orzeczeń Sądu Najwyższego, a kompleksowa analiza zagadnień związanych z obszarem jej regulacji dokonana została w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2002 roku, III CZP 72/01 i objęła także stanowiska wynikające z dotychczas wydanych orzeczeń sądowych. Sąd Najwyższy stwierdził, że skutkiem uregulowania początku terminu zasiedzenia nieruchomości państwowej na dzień wejścia w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku, czyli na dzień 1 października 1990 roku, było stworzenie sytuacji porównywanej do skutku przerwania biegu zasiedzenia.

Zatem bieg terminu zasiedzenia w tym przypadku rozpoczął się z dniem 1 października 1990 roku. Natomiast z uwagi na uzyskanie posiadania samoistnego tej części działki w złej wierze do nabycia własności konieczny był upływ 30 lat. Sąd uwzględnił jednak okres posiadania spornej części nieruchomości w czasie kiedy wyłączone było zasiedzenie własności nieruchomości Skarbu Państwa, a mianowicie okres od 31 grudnia 1980 roku do 1 października 1990 roku, co stanowiło 9 lat i 9 miesięcy.

Należy również podkreślić, na co Sąd wskazywał już powyżej, że w trakcie biegu zasiedzenia, mimo że wnioskodawczyni – U. G. i jej małżonek J. G. (2) oraz ich wspólne małoletnie dzieci, zamieszkiwali na nieruchomości, w ramach której wykorzystywali oni wspólnie z ówczesnymi właścicielami obszar stanowiący własność Skarbu Państwa, to faktycznie do 28 stycznia 1991 roku byli oni posiadaczami zależnymi, albowiem dopiero w dniu 29 stycznia 1991 roku A. i J. G. (1) przekazali wnioskodawczyni i jej małżonkowi – J. G. (2) gospodarstwo rolne wraz z zabudowaniami, na podstawie umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego, zawartego w formie aktu notarialnego. Zatem od tego momentu, wnioskodawczyni U. G. i jej małżonek J. G. (2) stali się właścicielami tej nieruchomości oraz posiadaczami samoistnymi co do spornej części gruntu. Niewątpliwym jest, że uczestnicy postępowania – R. G. i M. G. prawo własności gospodarstwa rolnego oraz posiadanie samoistne spornego gruntu nabyli z dniem 4 września 1997 roku, a mianowicie w dacie śmierci ich ojca J. G. (2).

Zgodnie jednak z treścią art. 176 § 1 i 2 kc jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza.

Z powyższego wynika zatem, że doliczenie czasu posiadania poprzednika jest dopuszczalne wtedy, gdy nastąpiło przeniesienie posiadania, natomiast jest wyłączone, gdy objęcie rzeczy w posiadanie nastąpiło samowolnie lub poprzednik zrezygnował z posiadania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2004 roku, II CK 105/03, L.). Przy czym przeniesienie posiadania może nastąpić w każdej z postaci dopuszczonych przez prawo (por. art. 348–351 kc).

Wyjątek od tej zasady normuje art. 176 § 2 kc. Spadkobierca posiadacza może bowiem doliczyć okres, w jakim rzecz znajdowała się w samoistnym posiadaniu jego spadkodawcy. Reguła ta ma zastosowanie zarówno do dziedziczenia ustawowego, jak i testamentowego. W tym przypadku nabycie posiadania nie następuje wskutek jego przeniesienia. Niemniej wbrew dominującej opinii piśmiennictwa i orzecznictwa komentowany przepis nie stanowi o dziedziczeniu posiadania (por. E. Skrętowicz, O dziedziczeniu posiadania, NP 1962, Nr 9; M. Szaciński, Dziedziczenie posiadania, NP 1966, Nr 7–8; A. Kunicki, Dziedziczenie posiadania, RPEiS 1961, Nr 1; Z.K. Nowakowski, Prawo rzeczowe. Zarys wykładu, Warszawa 1980, s. 243; A. Stelmachowski, Istota i funkcja posiadania, Warszawa 1958, s. 239–240; J.S. Piątowski, Posiadanie jako przedmiot dziedziczenia, SPE 1969, Nr 3; S. Wójcik, Czy posiadanie jest dziedziczne, w: Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa dla uczczenia pracy naukowej K. Przybyłowskiego (red. W. Osuchowski, M. Sośniak, B. Walaszek), Kraków–Warszawa 1964, s. 524–529; Gwiazdomorski, Prawo spadkowe, 1967, s. 45; post. SN z 25.11.1966 r., III CR 289/66, OSNCP 1967, Nr 7–8, poz. 137; uchw. SN z 26.1.1968 r., III CZP 100/67, OSNCP 1968, Nr 8–9, poz. 134; wyr. SN z 20.5.1968 r., I CR 247/68, OSNCP 1969, Nr 11, poz. 198; post. SN z 25.4.1974 r., III CRN 69/74, Legalis; wyr. SN z 6.3.1981 r., III CRN 25/81, Legalis; post. SN z 28.4.1999 r., I CKU 105/98, OSNC 1999, Nr 11, poz. 197; wyr. SN z 2.2.2017 r., I CSK 260/16, Legalis; post. SN z 26.4.2013 r., II CSK 445/12, Legalis; post. SN z 7.9.2016 r., IV CSK 691/15, Legalis; przeciwko dziedziczności posiadania opowiedział się SN w orz. z 26.3.1958 r., I CO 3/58, OSNCK 1959, Nr 4, poz. 160; krytycznie wobec tej instytucji także por. S. Kołodziejski, Dziedziczenie posiadania, Pal. 1969, Nr 6). Pozwala bowiem na doliczenie czasu faktycznego władania rzeczą tylko przez obecnego posiadacza będącego zarazem spadkobiercą poprzedniego posiadacza. Należy jednak podkreślić, że aby móc skorzystać z możliwości zaliczenia czasu posiadania poprzednika, następca obowiązany jest wejść w posiadanie rzeczy. Nie następuje to w drodze dziedziczenia, ale wskutek czynności spadkobiercy samodzielnie prowadzącej do nabycia posiadania.

W przedmiotowej sprawie bezspornym jest, że zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnicy postępowania – M. G. i R. G. byli już w posiadaniu części spornej nieruchomości w chwili śmierci ich spadkodawcy – J. G. (2). Z zebranego bowiem w sprawie materiału dowodowego w postaci zeznań świadków wynika, że sporny grunt od co najmniej 1985 roku był już ogrodzony i wykorzystywany przez następców prawnych.

Zatem, skoro w niniejszej sprawie, część spornego gruntu stanowiła własność Skarbu Państwa, to bieg 30 - letniego terminu do stwierdzenia zasiedzenia mógł rozpocząć się dopiero z dniem 1 października 1990 roku. W konsekwencji wnioskodawczyni – U. G. i uczestnicy postępowania – M. G. dopiero od dnia 2 października 2020 roku powinni być właścicielami przedmiotowej nieruchomości.

Jednakże Sąd zmuszony był dokonać weryfikacji upływu okresu z uwagi na treść art. 172 § 1 k.c. z jego modyfikacją wynikającą z zastosowania art. 176 k.c. oraz zastosować treść art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321), który stanowi, że jeżeli przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy istniał stan, który według przepisów dotychczasowych wyłączał zasiedzenie nieruchomości, a według przepisów obowiązujących po wejściu w życie tej ustawy prowadzi do zasiedzenia, zasiedzenie biegnie od dnia wejścia jej w życie. Jednakże termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę

Wobec powyższego, skoro w przedmiotowej sprawie okres wyłączający zasiedzenie nieruchomości wyniósł od 31 grudnia 1980 roku do dnia 1 października 1990 roku - 9 lat i 9 miesięcy oraz Sąd zobligowany był doliczyć do czasu posiadania przez wnioskodawczynię – U. G. i uczestników postępowania – R. G. i M. G., również czas posiadania ich poprzedników, a mianowicie okres od dnia 2 października 1990 roku do dnia 29 stycznia 1991 roku, co stanowi 3 miesiące i 28 dni, to Sąd skrócił czas potrzebny do zasiedzenia o łączny okres 9 lat, 11 miesięcy, 28 dni. W konsekwencji stwierdził, że nabycie prawa własności części nieruchomości posiadanej przez wnioskodawczynię i jej synów – uczestników postępowania, nastąpiło z dniem 3 października 2010 roku.

Z uwagi na okoliczność, że wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania oraz ich poprzednicy posiadali samoistnie jedynie część działki, dlatego też koniecznym było dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu geodezji R. B., który na mapie przedstawił zakres posiadania przez wnioskodawczynię i uczestników postępowania części działki nr (...), wydzielonej na podstawie decyzji Wójta Gminy C. z działki nr (...). W konsekwencji biegły sądowy wytyczył teren posiadany samoistnie przez wnioskodawczynię oraz uczestników postępowania i oznaczył ją na mapie jako działka nr (...), o powierzchni 0,0407 ha.

Wnioskodawczyni, jak i uczestnicy postępowania, w szczególności Skarb Państwa, nie kwestionowali opinii biegłego sądowego z zakresu geodezji R. B., w szczególności w zakresie powierzchni nowo wydzielonej działki.

Sąd również nie miał żadnych zastrzeżeń co do przedmiotowej opinii i dlatego też uznał ją za wiarygodną. Ponadto przedmiotowa opinia jest spójna, szczegółowa oraz uwzględnia zebrany w sprawie materiał dowodowy, w szczególności w zakresie obszaru posiadania spornej części nieruchomości. Opinia została również sporządzona zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa.

Zatem, skoro wnioskodawczyni – U. G. i uczestnicy postępowania – R. G. i M. G. są współwłaścicielami nieruchomości, w ramach której posiadali oni samoistnie część gruntu stanowiącego własność i będącego w zarządzie uczestnika postępowania Skarbu Państwa, oznaczonego przez biegłego sądowego z zakresu geodezji jako działka (...) o powierzchni 0,0407 ha, to uzasadniało to stwierdzenie zasiedzenia tej nieruchomości na rzecz wnioskodawczyni – U. G. w udziale wynoszącym 4/6, natomiast na rzecz uczestników postępowania w udziałach wynoszący po 1/6, albowiem wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania są współwłaścicielami przedmiotowej nieruchomości.

O powyższym Sąd orzekł jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach sądowych Sąd orzekł na mocy art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 roku (Dz.U. Nr 167, poz. 1398) w zw. z art. 520 § 1 kpc, który stanowi, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

W przedmiotowej sprawie postanowieniem z dnia 7 lutego 2020 roku Sąd Rejonowy w Człuchowie przyznał biegłemu sądowemu z zakresu geodezji R. B. wynagrodzenie za sporządzenie opinii z dnia 13 stycznia 2020 roku w wysokości 2.185,95 złotych oraz zwrot wydatków związanych ze sporządzeniem tej opinii w wysokości 317,31 złotych.

Koszty te w całości zostały pokryte przez Skarb Państwa Sąd Rejonowy w Człuchowie.

Wobec powyższego, skoro Sąd przyjął regułę, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, a w przedmiotowej sprawie koszty te powstały w wyniku wniosku wnioskodawczyni i konieczności wydzielenie posiadanego samoistnie części gruntu, to zasadnym było orzec jak w punkcie 2 sentencji.

W związku z tym, że Sąd uznał, zgodnie z regułą wynikająca z treści art. 520 § 1 kpc, że każdy uczestnik postępowania ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie, co oznacza, że obciążają go koszty tej czynności, której sam dokonał, jak i czynności podjętej w jego interesie, także przez sąd, na jego wniosek lub z urzędu, to zasadnym było oddalić wnioski w zakresie zwrotu kosztów postępowania, o czym Sąd orzekł jak w punkcie 3 sentencji.

Sąd orzekł na posiedzeniu niejawnym na mocy art. 15zzs ² ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych z dnia 2 marca 2020 roku (Dz.U. z 2020 r. poz. 374), tj. z dnia 16 października 2020 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 1842), który stanowi, że jeżeli w sprawie rozpoznawanej według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w całości, sąd może zamknąć rozprawę i wydać orzeczenie na posiedzeniu niejawnym po uprzednim odebraniu od stron lub uczestników postępowania stanowisk na piśmie.