Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2021 r.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku T. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o wyrównanie świadczenia

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie

z dnia 19 września 2018 r. sygn. akt IV U 835/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok jak też poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. z dnia 25 kwietnia 2018 r.
w ten sposób, że przyznaje wnioskodawczyni T. S. prawo do wypłaty emerytury za okres od 1 stycznia 2018 r. do 28 lutego 2018 r.

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. na rzecz wnioskodawczyni T. S. kwotę 450 zł ( słownie: czterysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Sygn. akt III AUa 807/18

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 29 stycznia 2021 r.

Decyzją z dnia 25 kwietnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił wnioskodawczyni T. S. prawa do wyrównania świadczenia za okres od stycznia do lutego 2018 r. Powołując w podstawie prawnej decyzji art.135 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t. j. Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm.) organ rentowy , cytując treść tego przepisu , stwierdzał że ponieważ postępowanie
o wznowienie wypłaty emerytury wnioskodawczyni rozpoczęto w marcu 2018 r. to wypłatę tego świadczenia można było podjąć najwcześniej od tego miesiąca .

Wnioskodawczyni T. S. odwołała się od powyższej decyzji ZUS do Sądu Okręgowego w Rzeszowie . W odwołaniu z dnia 30 maja 2018 r. wnioskodawczyni ,wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie prawa do wyrównania świadczenia emerytalnego za okres od 1 stycznia 2018 r. do 28 lutego 2018 r. , przy zasądzeniu od pozwanego organu rentowego na jej rzecz poniesionych kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych ,zarzuciła że decyzja Zakładu wydana została z naruszeniem art. 135 ust. 3 ustawy emeryturach i rentach z FUS ponieważ wstrzymanie wypłaty świadczenia nastąpiło na skutek błędu organu rentowego .W tym zaś względzie odwołujące się naprowadzała, że we wrześniu 2017 r. złożyła w pozwanym organie rentowym pisemne zawiadomienie o zmianie adresu zamieszkania wraz z podaniem nowego adresu oraz rachunku bankowego na który powinna być wypłacana emerytura dlatego też brak było podstaw do wezwania jej w piśmie z 4 października 2017 r. do złożenia poświadczenia życia . Ona zaś w tym czasie przebywała poza granicami kraju co
w konsekwencji skutkowało decyzją ZUS z dnia 4 stycznia 2018 r. o wstrzymaniu wypłaty emerytury . W związku z powyższym skoro prawo do tego świadczenia nigdy nie ustało, a ona w dniu 23 marca 2018 r.złożyła stosowny wniosek o podjęcie jego wypłaty to wyrównanie świadczenia winno dotyczyć całego okresu kiedy nie było ono wypłacane ( tj. w tym wypadku od stycznia do lutego 2018 r. włącznie ) ,nie zaś –jak przyjął organ rentowy –dopiero od 1 marca 2018 r.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o oddalenie żądania wnioskodawczyni z tego samego względu jaki powołany został w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji , podkreślając , że dopiero w dniu 19 marca 2018 r. wnioskodawczyni działająca za pośrednictwem fachowego pełnomocnika skierowała do organu rentowego pismo prosząc o wyjaśnienie przyczyn wstrzymania z dniem 1 stycznia 2018 r. wypłaty emerytury ,na skutek czego doszło do złożenia przez nią dokumentu dotyczącego poświadczenia życia i zamieszkania w dniu 23 kwietnia 2018 r. a to –stosownie do
art. 135 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS-uzasadniało podjęcie wypłaty świadczenia nie wcześniej niż od dnia 1 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie, po rozpoznaniu sprawy ,wyrokiem z dnia
19 września 2018 r. (sygn. akt IV U 835/18) oddalił odwołanie wnioskodawczyni T. S.. Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd Okręgowy ustalił, że decyzją z dnia 30 marca 2005 r. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. przyznał T. S. od dnia 1 marca 2005 r. emeryturę .W dniu 22 września 2017 r. do organu rentowego wpłynęło pismo wnioskodawczyni z prośbą o „zdjęcie z emerytury ubezpieczenia zdrowotnego” ponieważ wyjeżdża do USA i dlatego nie korzysta z ubezpieczenia w Polsce. Pismem z 4 października 2017 r. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. zwrócił się do T. S. o wypełnienie druku „poświadczenie życia i zamieszkania emeryta lub rencisty” który wypełniony własnoręcznie i podpisany winien być odesłanych w terminie 30 dni od daty otrzymania. Jednocześnie organ rentowy poinformował
o treści art. 134 ust. 1 pkt. 1 i art. 135 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS tj. o tym ,że w przypadku nieprzedłożenia wyżej wymienionego poświadczenia wypłatę świadczenia wstrzymuje się od miesiąca w którym organ rentowy wyda decyzję
o wstrzymaniu wypłaty albo od następnego miesiąca jeżeli wcześniejsze wstrzymanie wypłaty nie było możliwe. Przytoczone pismo zostało odebrane przez pełnoletniego domownika wnioskodawczyni w dniu 6 października 2017 r. Decyzją z dnia
4 stycznia 2018 r. pozwany organ rentowy wstrzymał z urzędu wypłatę emerytury wnioskodawczyni z dniem 1 stycznia 2018 r. Pismem z dnia 19 marca 2018 r. pełnomocnik wnioskodawczyni zwrócił się do Zakładu o wyjaśnienie przyczyn wstrzymania wypłaty emerytury swojej mocodawczyni .W odpowiedzi na powyższe pozwany organ rentowy poinformował pełnomocnika o konieczności przedłożenia wniosku o podjęcie wypłaty świadczenia wraz z uzupełnionym poświadczeniem życia i zamieszkania. Powyższe przedłożone zostały przez wnioskodawczynię w dniu
3 kwietnia 2018 r. przy czym T. S. wskazała w oświadczeniu, że obecnie mieszka w USA gdzie ma stałe miejsce pobytu . W konsekwencji powyższego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. decyzją z dnia 24 kwietnia
2018 r. podjął wypłatę emerytury wnioskodawczyni od 1 marca 2018 r. , odmawiając –zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 25 kwietnia 2018 r. –wyrównania świadczenia za miesiące styczeń i luty 2018 r. W świetle powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Rzeszowie, dokonując oceny prawnej sprawy, uznał żądanie odwołania za nieuzasadnione a zaskarżoną decyzję ZUS za trafną i odpowiadającym prawu .Wskazując bowiem na treść art. 128 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS Sąd I instancji w pierwszej kolejności stwierdził, że na żądanie organu rentowego emeryt lub rencista jest zobowiązany do potwierdzenia własnoręcznym podpisem istnienia dalszego prawa do pobierania świadczeń określonych ustawą,
a w razie niespełnienia tego wymogu stosuje się odpowiednio art. 101 i art. 134 tej ustawy . W sytuacji więc gdy wnioskodawczyni na wezwaniu ZUS nie przedłożyła stosownego poświadczenia życia uzasadnione było wstrzymanie wypłaty emerytury
a podjęcie wypłaty tego świadczenia mogła nastąpić nie wcześniej niż od miesiąca złożenia stosownego w tym przedmiocie wniosku ,stosownie do art. 135 ust. 1 powołanej wyżej ustawy Jednocześnie Sąd Okręgowy w Rzeszowie nie dopatrzył się jakiegokolwiek błędu w podejmowanych przez pozwany organ rentowy działaniach podkreślając przy tym , że odwołująca się została poinformowana o skutkach niedopełnienia obowiązku jakim było przesłanie „poświadczenia życia i zamieszkania” .
W podstawie prawnej wyroku oprócz wyżej wskazanych przepisów prawa materialnego powołany został art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 19 września 2018 r. zaskarżony został przez wnioskodawczynię T. S. która, zarzucając w apelacji naruszenie : art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego co skutkowało pominięciem w ocenie dowodów pisma wnioskodawczyni z dnia 22 września 2017 r. jasno obrazującego , że pozostaje przy życiu co nie uprawniało ZUS do wszczęcia postępowania w sprawie „ poświadczenia życia „,
a w konsekwencji naruszenie prawa materialnego tj. art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS przez niezasadne jego zastosowanie i art. 135 ust.3 tej ustawy , w tym wypadku przez niezastosowanie tego przepisu ,a niezależnie od tego naruszenie art. 67 ust. 1 Konstytucji RP ,wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie żądania odwołania na koszt pozwanego organu rentowego , ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego jako części kosztów procesu . W uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego skarżąca w szczególności podkreślała, że w świetle treści jej pisma z dnia 22 września 2017 r. organ rentowy nie miał jakichkolwiek podstaw do wdrożenia postępowania związanego z poświadczeniem jej życia, a skoro już takie działania podjął to działał błędnie i ten błąd organu rentowego winien skutkować dochodzonym wyrównaniem świadczenia za cały okres wstrzymania jego wypłaty tj. w tym wypadku za miesiące styczeń i luty 2018 r. Niezależnie od tego apelująca ,powołując się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 grudnia 2017 r. III AUa 1049/16 ,Lex nr 2448412 , podnosiła, że art. 135 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zakresie
w jakim w przypadku zawieszenia świadczenia na podstawie art. 128 ust. 1 tej ustawy przewiduje podjęcie wypłaty tylko za okres od miesiąca złożenia wniosku a nie za cały okres wstrzymania świadczenia jest niezgodny z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP ,cytując obszerne fragmenty uzasadnienia tego orzeczenia. Równocześnie wnioskodawczyni podawała , że od 15 lat przebywa w USA a jej emerytura przelewana było na konto bankowe , przy czym organ rentowy do 2017 r. nie interesował się czy żyje czy też nie, a o poświadczenie życia wystąpił bezpośrednio po tym kiedy osobiście udała się do siedziby Zakładu aby poinformować o zmianie adresu do korespondencji.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. nie ustosunkował się do treści apelacji wnioskodawczyni .

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, rozpoznając apelację wnioskodawczyni T. S., zważył co następuje :

Apelacja jest w pełni zasadna co skutkować musi wydaniem przez tutejszy sąd orzeczenia reformatoryjnego .

W ocenie bowiem Sądu Apelacyjnego trafne są podniesione przez skarżącą zarzuty dotyczące zarówno błędności ustaleń faktycznych Sądu I instancji jak
i w konsekwencji oceny prawnej sprawy tego Sądu skutkujące uznaniem , że w podejmowanych wobec wnioskodawczyni działaniach Zakładu nie popełniono błędu stanowiącego o bezzasadnym wstrzymaniu wypłaty jej emerytury. W tym kontekście przede wszystkim więc zgodzić się z apelującą przyjdzie ,że pozwany organ rentowy nie miał podstaw do wdrażania wobec niej w dniu 4 października 2017 r. przewidzianej w art. 128 ustawy o emeryturach i rentach z FUS procedury „poświadczenia życia” „ mając na względzie, że ma ona na celu przeciwdziałanie pobieraniu świadczenia za osoby nieżyjące w sytuacji gdy istnieje konieczność ustalenia dalszego życia świadczeniobiorcy ( co w szczególności dotyczy osób przebywających poza granicami kraju , bo w przypadku zamieszkiwania w Polsce możliwość sprawdzenia faktu śmierci odbywa się przez system P ) gdy tymczasem jeszcze w dniu 22 września 2017 r. wnioskodawczyni osobiście stawiła się w placówce Zakładu aby złożyć podpisany przez siebie wniosek o zmianę adresu do doręczeń , co niewątpliwie stanowiło dowód jej życia .Ponadto jeszcze w dniu 3 października 2017 r. ( czego nie odnotował już Sąd I instancji w swoich ustaleniach ) organ rentowy skierował do odwołującej się pismo informując, że od października 2017 r. emerytura będzie przekazywana na dotychczasowy rachunek bankowy a korespondencja na nowy wskazany przez nią w ww. piśmie z dnia 22 września 2017 r. adres . Co więcej w powołanym wyżej wniosku z dnia 22 września 2017 r. wnioskodawczyni informowała organ rentowy , że obecnie wyjeżdża do USA . W tak więc opisanej chronologii zdarzeń skierowanie do T. S. już w dniu 4 października 2017 r. wezwania o poświadczenie życia oceniać można wręcz jako intencjonalne , bo organ rentowy mógł mieć świadomość, że nie będzie ona w stanie w zakreślonym 30 dniowym terminie przedłożyć żądanego dokumentu . Na koniec warto też odnotować – co słusznie podkreślała wnioskodawczyni - że przez wiele lat pobierania najpierw renty a następnie emerytury organ rentowy, mając wiedzę , że przebywa w USA ,nigdy wcześniej nie wdrożył wobec niej omawianej procedury . Wszystko to razem stanowi więc ,
w ocenie Sądu Apelacyjnego , o przewidzianym w art. 135 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS błędzie pozwanego organu rentowego , który doprowadził do bezzasadnego wstrzymania wypłaty emerytury odwołującej się , a który to błąd uzasadnia podjęcie wypłaty świadczenia od chwili jego wstrzymania . Niezależnie od tego Sąd Apelacyjny w Rzeszowie podziela stanowisko skarżącej co do niezgodności art. 134 ust 1 pkt. 2 w zw. z art. 135 ust. 1 ustawy emeryturach i rentach z FUS
z art. 67 Konstytucji RP w zakresie w jakim pozbawia świadczeniobiorców wypłaty świadczenia za okres sprzed złożenia wniosku o wznowienie wypłaty w sytuacji potwierdzenia ich życia . Jest to bowiem rozwiązanie nieadekwatne i pozostające
w rażącej dysproporcji do celu wprowadzenia instytucji wstrzymania świadczenia
w tym trybie a co za tym idzie nie zapewnia gwarantowanego w powołanym przepisie Konstytucji RP prawa do zabezpieczenia społecznego . Pamiętać bowiem należy, że w omawianym przypadku wstrzymanie wypłaty świadczenia związane jest tylko
z niepewnością co do pozostawania przy życiu świadczeniobiorcy. W sytuacji więc potwierdzenia, że świadczeniobiorca żyje brak jest podstaw do przyjęcia ,że jego prawo do świadczenia ustało stosownie do art. 101 pkt. 2 ustawy o emeryturach rentach z FUS (bliżej na ten temat w powoływanym przez skarżącą wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 grudnia 2017r.III AUa 1949/16, Lex nr 2448412). Ta prokonstytucyjna wykładnia prawa prowadzić by więc także musiała do uwzględnienia żądania odwołania gdyby nawet nie podzielić , przedstawionego wyżej poglądu , o błędzie pozwanego organu rentowego .

Z tych wszystkich więc wyżej naprowadzonych względów i na podstawie
art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono jak w pkt. I sentencji wyroku .Tak określony końcowy wynik sprawy uzasadniał z kolei obciążenie pozwanego organu rentowego poniesionymi przez wnioskodawczynię w całym toku instancji kosztami procesu w łącznej kwocie 450 zł ( pkt II sentencji wyroku ) , o czym orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. ,przy uwzględnieniu minimalnych stawek wynagrodzenia fachowego pełnomocnika wnioskodawczyni przewidzianych w § 9 ust. 2 i § 10 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( t. j. Dz.U. z 2018 r., poz.265) . Na tak zasądzoną kwotę składały się więc : kwota 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem I instancji i kwota 240 zł tytułem zwrotu tych kosztów w postępowaniu apelacyjnym a także kwota 30 zł stanowiąca opłatę sądową od apelacji .

ZARZĄDZENIE

1/odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS – radcy prawnej
J. M., dokonując równocześnie zwrotu akt emerytalno- rentowych wnioskodawczyni ,

2/ następnie akta sprawy zwrócić Sądowi Okręgowemu w Rzeszowie .

SSA Irena Mazurek