Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 sierpnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przy udziale –

po rozpoznaniu w dniu 30 sierpnia 2012r. w Katowicach

sprawy z odwołania S. G. (S. G.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o objęcie obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

z dnia 14 listopada 2011r. sygn. akt IV U 1065/11

uchyla zaskarżony wyrok oraz znosi postępowanie w zakresie objętym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę w dniu 3 listopada 2011r. i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu – Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

/-/ SSA M.Procek /-/ SSA A.Kolonko /-/ SSA M.Małek - Bujak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 2790/11

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 maja 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. z urzędu objął S. G. obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi i wypadkowym w okresie od 1 kwietnia 2010 r. do
12 stycznia 2011 r. i ustalił najniższe miesięczne podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe i wypadkowe, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy za ten okres, zobowiązując równocześnie ubezpieczonego do sporządzenia dokumentów ubezpieczeniowych - zgłoszeniowych i rozliczeniowych za okres objęty decyzją w terminie
7 dni od uprawomocnienia się decyzji.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż w okresie od 1 kwietnia 2010 r. do 13 stycznia 2011 r. odwołujący został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego przez płatnika składek (...) w C. z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia. Podstawa wymiaru składek w okresie od 1 kwietnia 2010 r. do 31 grudnia 2010 r. wynosiła 1.317,00 zł miesięcznie, natomiast
w okresie od 1 do 13 stycznia 2011 r. wyniosła 526,80 zł, a zatem była niższa od najniższej miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osoby prowadzącej działalność gospodarczą.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł S. G., domagając się jej uchylenia i umorzenia postępowania, albowiem w okresie objętym zaskarżoną decyzją zawarł on ze spółką (...) umowę o pracę a nie umowę zlecenia. Wobec powyższego z dniem 1 kwietnia 2010 r. ustał obowiązek opłacania ubezpieczeń społecznych
z tytułu prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, w związku z czym w dniu
6 kwietnia 2010 r. wyrejestrował się on z ubezpieczeń społecznych i zarejestrował do ubezpieczenia zdrowotnego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

W toku postępowania przed Sądem I instancji, Sąd ten postanowieniem z dnia 3 listopada 2011 r., odmówił dopuszczenia w charakterze pełnomocników szczegółowo wskazanych pracowników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C., którym pełnomocnictwa udzielono w trybie art. 87 § 2 kpc.

Wyrokiem z dnia 14 listopada 2011 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego w ten sposób,
że stwierdził, iż w okresie od 1 kwietnia 2010 r. do 12 stycznia 2011 r. ubezpieczony S. G. nie był objęty z urzędu obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym: emerytalnym, rentowym i wypadkowym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy wskazał, że w dniu 1 kwietnia 2010 r. S. G. zawarł
w (...) sp. z o.o. w C. umowę o pracę na czas nieokreślony, zgodnie z którą miał być zatrudniony na stanowisku prezesa spółki, za wynagrodzeniem
w kwocie 1.317,00 zł miesięcznie. Powyższa umowa została rozwiązana za porozumieniem stron z dniem 13 stycznia 2011 r.

Spółka (...) zgłosiła odwołującego do ubezpieczeń społecznych
i opłacała za niego składki, w deklaracji zgłoszeniowej omyłkowo powołując jako kod ubezpieczenia 04 11 00, tj. kod właściwy dla osób wykonujących umowę agencyjną, umowę zlecenia lub umowę o świadczenie usług. Powyższa omyłka została skorygowana w dniu
6 czerwca 2011 r.

Dokonując rozważań prawnych Sąd Okręgowy podkreślił, że jak to wynikało
ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, S. G. w dniu 1 kwietnia 2010 r. zawarł z (...) sp. z o.o. w C. umowę
o pracę na czas nieokreślony, która została rozwiązana na mocy porozumienia stron z dniem 13 stycznia 2010 r. Przez cały czas obowiązywania tej umowy spółka opłacała za odwołującego składki od umowy o pracę, jako umowy, która faktycznie została między stronami zawarta. W ocenie Sądu I instancji wpisanie w deklaracji zgłoszeniowej symbolu
04 11 00 (odpowiadającego między innymi umowie zlecenia) było jedynie wynikiem omyłki pisarskiejZ. G., który tą deklarację sporządzał i która to omyłka została skorygowana niezwłocznie po jej zauważeniu.

Powyższy wyrok w całości zaskarżył apelacją organ rentowy, podnosząc zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego, a to art. 379 pkt 5 k.p.c, gdyż został, jako strona, pozbawiony możności obrony swych praw poprzez niedopuszczenie do udziału w sprawie swojego pracownika, co doprowadziło do nie wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla jej rozstrzygnięcia.

Wskazując na ten zarzut apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku, zniesienie postępowania w zakresie objętym nieważnością oraz o przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Uzasadniając apelację organ rentowy podniósł, iż w sprawie nie zostały wyjaśnione wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia, a w szczególności ważność zawartej umowy o pracę.

Apelujący w szczególności wskazał, że na wszystkich dokumentach pracowniczych, tj. umowie o prace, rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, świadectwie pracy, widnieje podpis (...) G.

Jak podkreślił organ rentowy dokumenty te nie zawierały pieczęci osoby działającej
w imieniu pracodawcy, co w stosunku do świadectwa pracy jest wymogiem przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 19 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania oraz prostowania (Dz.U. nr 60, poz.282 ze zm.). W toku procesu nie zostało wyjaśnione, na jakiej podstawie prawnej działała (...) G., podpisująca za pracodawcę dokumenty pracownicze. Apelujący uwypuklił, że z informacji posiadanych przez O/ZUS z urzędu wynika, że osoba ta nie została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego przez (...) sp. z o.o. Dokumenty rejestrowe spółki nie zawierały wskazania podstawy, na jakiej w imieniu spółki działała (...) G.

Organ rentowy podniósł ponadto, iż w niniejszej sprawie został pozbawiony możliwości obrony swoich praw, w tym zgłaszania odpowiednich wniosków dowodowych w celu wyjaśnienia sprawy. Organ rentowy podkreślił, iż jego pełnomocnik nie będący pełnomocnikiem wymienionym w art. 87 § 1 kpc, lecz pracownikiem ZUS, który był obecny na rozprawie w dniu 3 listopada 2011 roku, i wniósł o dopuszczenie do udziału w sprawie, zgodnie z postanowieniem Sądu I instancji nie został dopuszczony do reprezentowania Oddziału ZUS w C..

Jak podkreślił apelujący W myśl art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku
o systemie ubezpieczeń społecznych (jedn. tekst Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną. W skład Zakładu wchodzą centrala oraz terenowe jednostki organizacyjne. Organami Zakładu są Prezes Zakładu, Zarząd, którego przewodniczącym jest Prezes Zakładu oraz Rada Nadzorcza Zakładu. Działalnością Zakładu kieruje Prezes Zakładu, który reprezentuje Zakład na zewnątrz Do zakresu działania Prezesa należy m.in. powoływanie i odwoływanie kierowników" jednostek organizacyjnych oraz określanie ich siedziby, właściwości terytorialnej i rzeczowej, a także pełnienie funkcji pracodawcy
w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy. Jednocześnie w myśl § 2 ust. 1 pkt 1 Statutu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, nadanego rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia
18 lutego 2008 roku (Dz. U. nr 28, poz. 164) - Prezes Zakładu może upoważnić pracowników Zakładu i inne osoby do reprezentowania Zakładu w określonym przez niego zakresie,
z prawem udzielania dalszych pełnomocnictw. Osobą uprawnioną do działania w imieniu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest dyrektor jednostki organizacyjnej (Oddziału ZUS),
w zakresie w jakich zostało mu udzielone pełnomocnictwo przez Prezesa ZUS, ustawowy organ osoby prawnej, zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych i statutem Zakładu.

Apelujący zaznaczył także, iż w myśl art. 460 § 1 kpc zdolność sądową w sprawach
z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych posiadają organy rentowe, którymi zgodnie
z art. 476 § 4 pkt 1 kpc są jednostki organizacyjne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, właściwe do wydawania decyzji w sprawach świadczeń. Organ rentowy podniósł również, że chociaż źródłem zdolności sądowej organu rentowego tj. Oddziału ZUS jest wprost cytowany przepis Kodeksu postępowania cywilnego, jednak uprawnienia Dyrektora Oddziału, dotyczące jego kompetencji do reprezentowania Oddziału ZUS, w tym występowania przed sądem z prawem udzielania dalszych pełnomocnictw oraz zawierania umów o pracę, wynikają
z pełnomocnictwa udzielonego przez Prezesa ZUS, jako organu osoby prawnej. W niniejszej sprawie takie pełnomocnictwo z dnia 6 marca 2008 roku nr (...) zostało udzielone. Na jego podstawie dyrektor udzielił dalszego pełnomocnictwa pracownikom zatrudnionym
w Oddziale ZUS.

S. G. wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

zaskarżony wyrok nie mógł się ostać.

Otóż bowiem, rację ma skarżący, twierdząc, że skoro pełnomocnik organu rentowego nie będący pełnomocnikiem wymieniony w art. 87 1 k.p.c. lecz pracownikiem ZUS, który był obecny na rozprawie w dniu 3 listopada 2011 r. i wniósł o dopuszczenie do udziału w sprawie nie został dopuszczony do reprezentowania Oddziału ZUS w C., to organ rentowy został pozbawiony możliwości obrony swoich praw.

Wskazać bowiem trzeba, iż Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 stycznia 2012 r.
(III UZP 3/11) trafnie podniósł, iż pracownik ZUS niebędący radcą prawnym, wykonujący pracę w Oddziale Zakładu, może być pełnomocnikiem tego oddziału w sprawach odwołań od decyzji ZUS (art. 87 § 2 zd. 1 k.p.c).

Natomiast zawarte w art. 379 pkt 5 k.p.c. pojęcie pozbawienia strony możliwości obrony swoich praw definiowane jest w judykaturze jako sytuacja, gdy na skutek wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących wynikiem naruszenia konkretnych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, których nie można było usunąć do momentu wydania orzeczenia w danej instancji, strona nie mogła brać i nie brała udziału
w postępowaniu lub w istotnej jego części, ani osobiście ani za pośrednictwem swojego pełnomocnika procesowego, przedstawiciela ustawowego bądź kuratora i to bez względu na to, czy opisane pozbawienie strony możności działania mogło mieć wpływ na rozstrzygnięcie sporu (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 1974 r., II CR 155/74, OSPiKA 1975, nr 3, poz. 66; z dnia 17 października 2003 r., IV CK 76/02, LEX nr 602283; z dnia 7 października 2009 r., III CSK 35/09, LEX nr 572042; z dnia 8 października 2009 r., II CSK 156/09,
LEX nr 603262; z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 404/09, LEX nr 590206; z dnia 15 lipca
2010 r., IV CSK 84/10, LEX nr 621352). Nieważność postępowania w rozumieniu powyższego unormowania, analizowana z punktu widzenia działań pełnomocnika strony, zachodzi wtedy, gdy w następstwie uchybień proceduralnych sądu pełnomocnik jest faktycznie pozbawiony możliwości udziału w procesie, na przykład wskutek niezawiadomienia go
o terminie rozprawy, czy przeprowadzenia rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku mimo złożenia przez pełnomocnika wniosku o jej odroczenie i bez rozpoznania tego wniosku (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2008 r., IV CSK 539/07,
LEX nr 371829 i z dnia 4 lipca 2008 r., I CSK 20/08). W wyjątkowych sytuacjach
za pozbawienie strony możności obrony swych praw uważa się oddalenie jej wniosku
o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2002 r., II CKN 399/01). Natomiast przez pryzmat komentowanej normy prawnej nie podlegają ocenie żadne właściwości osobiste samego pełnomocnika. Nie ma zatem podstaw do dopatrywania się nieważności postępowania z mocy tego przepisu, gdy strona ustanowiła pełnomocnika, a ten w ocenie sądu mógłby lepiej reprezentować jej interesy, co rodziłoby prawo i obowiązek sądu ingerowania w dokonany wybór pełnomocnika.

Nie ulega zatem wątpliwości, że na skutek opisanej wyżej wadliwości procesowej Sądu I instancji, organ rentowy nie mógł brać i nie brał udziału w istotnej części postępowania objętego posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę w dniu 3 listopada 2011 r.

Zatem, Sąd II instancji, na mocy art. 379 pkt 5 w zw. z art. 386 § 2 k.p.c, orzekł
jak w sentencji.

/-/ SSA M.Procek /-/ SSA A.Kolonko /-/ SSA M.Małek - Bujak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek