Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 stycznia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący SSA Magdalena Kuczyńska– spr.

Sędziowie SA Ewa Popek

SA Adam Czerwiński

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2021 r. w Lublinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...)

przeciwko M. D. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu z dnia

19 czerwca 2019 r, sygn. akt I C 40/18

I.  oddala apelację;

II.  nie obciąża (...) kosztami postępowania apelacyjnego poniesionymi przez M. D. (1).

Sygn. akt I ACa 779/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Radomiu oddalił powództwo (...) przeciwko M. D. (1), o zapłatę kwoty 170.695,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 kwietnia 2017 r. do dnia zapłaty oraz nie obciążył powoda kosztami procesu poniesionymi przez stronę pozwaną.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Okręgowy powołał się na następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

W dniu 3 czerwca 2008r. przed notariuszem D. K. została zawarta pomiędzy (...) a L. S. umowa, na podstawie której została ustanowiona odrębna własność lokalu mieszkalnego nr (...) o powierzchni 45,32 m ^{( 2)}., położonego w W. przy ulicy (...), składającego się z trzech pokoi, kuchni, przedpokoju i łazienki z ubikacją i lokal ten przedstawiciele (...) sprzedali dotychczasowemu najemcy L. S. wraz z udziałem wynoszącym 134/10.000 części we współwłasności wszelkich części wspólnych budynku i innych urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali oraz taki sam udział oddali jej we współużytkowaniu wieczystym działki, na której został posadowiony budynek. Wartość prawa do lokalu została ustalona na kwotę 363 916 zł stosownie do dokonanej wyceny szacunkowej z 4 marca 2008r. Zgodnie z tą umową, po zastosowaniu 90% bonifikaty w wysokości 327 524,40 zł przyznanej w oparciu o przepis art. 1 i art. 34 ust.1 pkt 3 oraz art.68 ust.1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami, cena sprzedaży lokalu wyniosła 36 391,60 zł i została przez kupującą zapłacona .

W dniu 9 grudnia 2008r. umową zawartą przed notariuszem M. B. L. S. darowała dzieciom swoich córek B. i A. - wnukowi M. Z. i zamieszkującej z nią wnuczce M. D. (1) po ½ części prawa własności do zakupionego lokalu, udziału w częściach wspólnych budynku i udziału w prawie do gruntu. Jednocześnie obdarowani obciążyli nabytą nieruchomość nieodpłatnie dożywotnią służebnością mieszkania, polegającą na prawie korzystania przez L. S. z całego przedmiotowego lokalu mieszkalnego. Notariusz poinformował strony umowy o treści i skutkach wynikających z art. 68 ust.2, 2a i 2b Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami w przedmiocie zwrotu bonifikaty. W dniu 19 maja 2009r. przed notariuszem M. B. M. D. (1) sprzedała swój udział wynoszący ½ część w prawie do tego lokalu i prawach z nim związanych M. Z. za cenę 200 000 zł.

M. D. (1) w dniu 16 lipca 2003r. zawarła związek małżeński z S. D.. Z tego związku mają oni dwoje dzieci: K. urodzonego (...) i J. urodzonego (...) Po zawarciu umowy z 9 grudnia 2008r. w przedmiotowym lokalu mieszkalnym zamieszkiwała L. S., jej wnuczek M. Z. i jej wnuczka M. D. (1) z mężem S. D. i ich dwojgiem dziećmi.

M. D. (1) otrzymany od swojej babci udział w prawie własności do przedmiotowego lokalu mieszkalnego i w prawach z nim związanych sprzedała swojemu bratu ciotecznemu M. Z. w celu polepszenia warunków mieszkaniowych wszystkich zamieszkujących w tym lokalu osób. Lokal ten miał powierzchnię 45,32 m ², posiadał trzy małe pokoje - w tym jeden przejściowy. W tym czasie zamieszkiwali tam: L. S., M. Z. i M. D. (1) z mężem S. D. i dwojgiem dzieci. M. D. (1) z mężem i dziećmi zajmowała pokój przejściowy i dlatego uzyskaną ze sprzedaży kwotę 200 000 zł przeznaczyła na rozbudowę i wykończenie domu położonego w S., który S. D. otrzymał w stanie surowym zamkniętym od swoich rodziców na podstawie umowy darowizny z 25 marca 2009r. Po wykończeniu tego domu M. D. (1) na początku 2010r. zamieszkała tam z S. D. i dwojgiem dzieci. We wrześniu 2017r. z uwagi na konflikty małżeńskie M. D. (1) wyprowadziła się wraz z dziećmi od męża i zamieszkała u matki w miejscowości O., w jej domu letniskowym. 13 maja 2019r. Sąd Okręgowy w Radomiu w sprawie (...) wydał wyrok, w którym orzekł o rozwiązaniu małżeństwa M. D. (1) i S. D., powierzył im wykonywanie władzy rodzicielskiej, ustalił miejsce zamieszkania dzieci w każdorazowym miejscu zamieszkania matki i zasądził od ojca na rzecz dzieci alimenty po 750 zł miesięcznie na każde dziecko. S. D. utrzymuje się z prowadzenia warsztatu blacharsko-lakierniczego i łoży na utrzymanie dzieci zasądzone alimenty; z uwagi na brak pieniędzy do tej pory nie zwrócił pozwanej nakładów poczynionych przez nią na jego nieruchomość położoną w S.. Pozwana ma wykształcenie wyższe z zakresu finansów i pracuje od 10 lat w (...) w G. jako referent, z wynagrodzeniem 3 300 zł netto. Pozwana jest właścicielką jednopokojowego mieszkania o powierzchni 19 m kw., położonego w W. przy ulicy (...), które otrzymała od swojej babci.

Powód pismami z 21 marca 2017r., 6 czerwca 2017r. i 15 września 2017r. wezwał pozwaną do zwrotu połowy udzielonej bonifikaty po jej waloryzacji. Pozwana pismami z 20 kwietnia 2017r. i 4 października 2017r. nie wyraziła zgody na zwrot tej kwoty i wniosła o odstąpienie od dochodzenia jej zwrotu.

W wyżej ustalonych okolicznościach faktycznych Sąd Okręgowy uznał powództwo za sprzeczne z normą wyrażoną w art. 5 kc.

Na wstępie wskazał, iż powód wywodzi swe roszczenie z treści przepisu art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami. Przepis ten przewiduje, że jeśli nabywca lokalu mieszkalnego zbył lokal przed upływem 5 lat od jego nabycia właściwy organ ma obowiązek żądać zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji ; przepis ten stosuje się odpowiednio do osoby bliskiej, która zbyła lub wykorzystała taką nieruchomość na inne cele niż uzasadniające udzielenie bonifikaty przed upływem 5 lat, licząc od dnia pierwotnego nabycia. Bezsporne w sprawie jest to, że L. S. nabyła przedmiotowy lokal mieszkalny od powoda w dniu 3 czerwca 2008r. na podstawie umowy zawartej w oparciu o przepisy w/w ustawy, z wykorzystaniem bonifikaty wynoszącej 90% jego wartości. Bezsporne jest także to, że L. S. w dniu 9 grudnia 2008r. darowała swoim wnukom M. D. (1) i M. Z. po ½ części prawa własności do tego lokalu i do praw z nim związanych a następnie M. D. (1) w dniu 19 maja 2009r. sprzedała swój udział M. Z. za kwotę 200 000 zł.

W toku postępowania Sąd Okręgowy ustalił, że M. D. (1) otrzymany od swojej babci udział w prawie własności do przedmiotowego lokalu mieszkalnego i w prawach z nim związanych sprzedała swojemu bratu ciotecznemu M. Z. w celu polepszenia warunków mieszkaniowych wszystkich zamieszkujących w tym lokalu osób. Lokal ten miał powierzchnię 45,32 m ² posiadał trzy małe pokoje w tym jeden przejściowy. W tym czasie zamieszkiwali tam: L. S., M. Z. i M. D. (1) z mężem S. D. i dwojgiem dzieci. M. D. (1) z mężem i dziećmi zajmowała pokój przejściowy i dlatego uzyskaną ze sprzedaży kwotę 200 000 zł przeznaczyła na wykończenie domu położonego w S., który S. D. otrzymał w stanie surowym zamkniętym od swoich rodziców na podstawie umowy darowizny z 25 marca 2009r. Po wykończeniu tego domu M. D. (1) na początku 2010r. zamieszkała tam z S. D. i dwojgiem dzieci. We wrześniu 2017r. z uwagi na konflikty małżeńskie M. D. (1) wyprowadziła się wraz z dziećmi od męża i zamieszkała z matką i jej mężem w miejscowości O. w jej domu letniskowym. 13 maja 2019r. Sąd Okręgowy w Radomiu w sprawie (...) wydał wyrok, w którym orzekł o rozwiązaniu małżeństwa M. D. (1) i S. D.. S. D. z uwagi na brak pieniędzy do tej pory nie zwrócił pozwanej nakładów poczynionych przez nią na jego nieruchomość położoną w S..

Dalej sąd Okręgowy wskazał, że jedną podstawowych norm postępowania, regulującą zasady współżycia społecznego i deklarowaną w normach konstytucyjnych oraz ustawowych jest dążenie do dobra i integralności rodziny obejmującej zarówno osoby najbliższe (rodzice, dzieci, małżonkowie, rodzeństwo) jak i osoby związane dalszym stopniem pokrewieństwa albo powinowactwem. Bez wątpienia działanie pozwanej nakierowane na uzyskanie i przeznaczenie ze sprzedaży udziału do przedmiotowego lokalu mieszkalnego środków na wykończenie domu męża oraz zamieszkanie w nim z mężem i dziećmi stanowiło realizację tej normy. Pozwana jako osobę bliską traktowała także swojego brata ciotecznego M. Z. – syna jedynej siostry swojej matki (z którym zamieszkiwała w tym lokalu). W tej sytuacji działała w uzasadnionym – w jej świadomości – przekonaniu, że sprzedanie mu posiadanego udziału do lokalu w celu polepszenia sytuacji mieszkaniowej wszystkich osób zamieszkujących w nim nie pociągnie za sobą obowiązku zwrotu połowy bonifikaty udzielonej jej babci L. S. na zakup tego lokalu. Z tych względów oraz mając na uwadze ustaloną aktualną sytuację rodzinną i mieszkaniową pozwanej należy uznać, że uwzględnienie żądania powoda wobec pozwanej byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa do otrzymania bonifikaty i żądania jej zwrotu. W tej sytuacji działanie powoda, formalnie zgodne z treścią jego prawa podmiotowego, zmierzające do uzyskania żądanego świadczenia nie może być uważane – zgodnie z art. 5 kodeksu cywilnego - za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Wobec powyższego powództwo powoda należało oddalić i dlatego Sąd Okręgowy orzekł o tym w punkcie pierwszym wyroku. Sąd Okręgowy na podstawie art. 102 kodeksu postępowania cywilnego zdecydował o tym aby nie obciążać powoda kosztami postępowania poniesionymi przez pozwaną z tytułu kosztów zastępstwa procesowego. Za takim rozstrzygnięciem przemawiała podstawa prawna i faktyczna roszczenia powoda oraz przyczyna oddalenia jego żądania przez Sąd.

Powód (...) zaskarżył powyższy wyrok w zakresie punktu pierwszego, zarzucając sądowi pierwszej instancji:

1.  naruszenie art. 68 ust. 2 w związku z art. 68 ust 2b ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami poprzez jego niezastosowanie w stanie faktycznym sprawy;

2.  naruszenie art. 5 kc przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, podczas gdy w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy nie można mówić o tym, aby żądanie zwrotu równowartości ½ części zwaloryzowanej bonifikaty było sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego.

W uzasadnieniu apelacji skarżący szczegółowo opisał, jakiemu celowi służyć ma udzielenie bonifikaty przy zakupie komunalnego lokalu mieszkalnego, jak również zwrócił uwagę, że w przypadku wystąpienia przesłanek z art. 68 ust. 2 u.g.g. zasadą jest obowiązek zwrotu bonifikaty, a wyjątki od tej zasady wskazane w ust. 2a tego przepisu nie mogą być interpretowane rozszerzająco. Ponadto apelujący zarzucił, że Sąd Okręgowy nie wskazał, jakie to konkretne zasady współżycia społecznego zostały w sprawie niniejszej naruszone.

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej M. D. (2) na rzecz powoda 170,695,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 kwietnia 2017 roku do dnia zapłaty z tytułu zwrotu bonifikaty udzielonej przez (...) przy kupnie lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ulicy (...)-M. (...) w W. i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania przed sądem pierwszej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Wniósł ewentualnie o uchylenie orzeczenia sądu pierwszej instancji w części oddalającej powództwo i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik pozwanej wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W niniejszej sprawie apelacja podlegała rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, na podstawie prawnej szczegółowo wskazanej w treści zarządzenia z dnia 23 października 2020r, doręczonego pełnomocnikom stron w dniach 28 i 29 października 2020r (k. 184-185). Żadna ze stron nie wnioskowała o wyznaczenie rozprawy przed sądem drugiej instancji.

Postanowieniem z dnia 11 stycznia 2021 roku, wydanym na posiedzeniu niejawnym, Sąd Apelacyjny dopuścił z urzędu dowód z całości dokumentów zawartych w aktach sprawy (...) Sądu Okręgowego w Radomiu z powództwa M. D. (1) przeciwko S. D. o rozwód. Sąd odwoławczy uzupełnił tą drogą ustalenia sadu pierwszej instancji o okoliczność, że nieporozumienia pomiędzy małżonkami D. narastały od 2015 roku, we wrześniu 2017 roku M. D. (1) wyprowadziła się wraz z dwojgiem małoletnich dzieci do swej matki, zaś ugodą zawartą przed mediatorem w dniu 7 grudnia 2017r. małżonkowie uregulowali kwestie dotyczące władzy rodzicielskiej, miejsca stałego zamieszkania dzieci przy matce oraz wysokość alimentów S. D. na rzecz dzieci.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja podlega oddaleniu, bowiem zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego odpowiada prawu.

Należy na wstępie zauważyć, że ustalone w toku postępowania okoliczności faktyczne sprawy pozostają poza sporem, skarżący kwestionuje jedynie materialnoprawną ocenę tych okoliczności dokonaną przez Sąd Okręgowy przez pryzmat art. 68 ust. 2 w związku z art. 68 ust 2b ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami oraz art. 5 kc.

Zauważyć też trzeba, że sąd pierwszej instancji dał w uzasadnieniu swego wyroku jasny wyraz temu, iż jego zdaniem powodowi przysługiwało w stosunku do pozwanej roszczenie o zapłatę kwoty określonej w pozwie, wywiedzione z art. 68 ust. 2 w/w ustawy (u.g.g.). Przyczyną odmowy zaspokojenia tego roszczenia i oddalenia powództwa nie było w niniejszej sprawie rozszerzone wyłożenie wyjątku z art. 68 ust. 2a ustawy, ale zastosowanie do pozwanej M. D. (1) oddzielnej instytucji prawnej, mianowicie generalnej klauzuli ochronnej z art. 5 kc. Zatem zbędne są wywody apelacji zmierzające do wykazania, że powodowi przysługiwało co do zasady roszczenie względem pozwanej – to, jak wskazano, Sąd Okręgowy potwierdził.

Ocena prawidłowości skarżonego wyroku winna zatem koncentrować się wyłącznie na kwestii zastosowania w okolicznościach faktycznych sprawy normy wynikającej z art. 5 kc.

Z bogatego dorobku orzecznictwa i doktryny wynika, że art. 5 kc ustanawia zakaz korzystania w określonych granicach z praw podmiotowych. Stanowi tzw. klauzulę generalną, odsyłającą do zasad współżycia społecznego, której treść wymaga każdorazowo doprecyzowania na gruncie konkretnej sprawy. Rola zasad współżycia społecznego polega na synchronizowaniu przepisów prawa z nakazami moralności i obyczajów, na uelastycznianiu prawa i zapobieganiu stanom, do których odnosi się znana paremia „ summum ius - summa iniuria” (zbyt surowe stosowanie litery prawa może prowadzić do niesprawiedliwości). Stosowanie art. 5 kc znajduje uzasadnienie w sytuacjach, gdy wydane rozstrzygnięcie, mimo że zgodne z prawem, musiałoby jednocześnie zostać negatywnie ocenione na podstawie norm pozaprawnych, regulujących zasady moralne funkcjonujące w społeczeństwie (wyrok SA w Warszawie z 20.08.2013 r., I ACa 343/13, LEX nr 1356714).

Celem zawartej w art. 5 k.c. klauzuli generalnej jest osiągnięcie elastyczności w stosowaniu prawa, możliwość odwołania się do ogólnych zasad słuszności, idei słuszności w prawie i powszechnie uznawanych wartości w kulturze naszego społeczeństwa. Konstrukcja nadużycia prawa wprowadzana przez klauzule generalne stanowi jeden z instrumentów „otwierania instytucji prawnych na kryteria pozasystemowe" (L. Leszczyński, Nadużycie prawa. Teoretycznoprawny kontekst aksjologii luzu decyzyjnego (w:) Nadużycie prawa. Konferencja Wydziału Prawa i Administracji 1 marca 2002 roku, red. H. Izdebski, A. Stępkowski, Warszawa 2003, s. 27). Dzięki zastosowaniu do oceny ludzkich zachowań kryteriów pozaprawnych następuje nasycenie treści prawa wartościami, które ustawodawca uznaje za cenne. Przez instytucję nadużycia prawa dochodzą do głosu pewne nakazy społeczne i zasady etyczne, które – choć rzadko znajdują wyraz w treści prawa pozytywnego – leżą u podstaw całego porządku prawnego.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2001 r., IV CKN 1756/00, LEX nr 80259, treść zasad współżycia społecznego nie jest zdefiniowana. Przy uwzględnieniu, iż Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.), należy przyjąć, że odwołanie się do zasad współżycia społecznego oznacza odwołanie się do idei słuszności w prawie i do powszechnie uznawanych wartości w kulturze naszego społeczeństwa. Ujmując rzecz ogólnie, można przyjąć, że przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania, dostosowanie prawa do norm moralnych.

Ocena konkretnego stanu faktycznego pozostaje w dyspozycji organu stosującego prawo. Cechą klauzul generalnych jest możliwość uwzględnienia w ocenie różnego rodzaju okoliczności faktycznych, które nie mogą być oceniane raz na zawsze i w sposób jednakowy (por. postanowienie SN z 29.03.1979 r., III CRN 59/79, LEX nr 8176).

Należy przy tym zaznaczyć, że stosowanie zasad współżycia społecznego jest wprawdzie domeną prawa prywatnego, niemniej – w myśl wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2012 r., IV CSK 322/11, LEX nr 1135998 - art.5 k.c. nie daje podstaw do czynienia jakichkolwiek wyłączeń w zakresie stosowania zawartej w nim normy, która powinna być wzięta pod uwagę przy rozstrzyganiu każdej sprawy. Rozważany przepis może zatem być zastosowany w odniesieniu do oceny wykonywania prawa podmiotowego przez publiczną osobę prawną, i to również wtedy, gdy drugą stroną stosunku prawnego, z którego wynika prawo podmiotowe, jest inna publiczna osoba prawna.

Zatem nie ma przeszkód, aby w niniejszej sprawie, w której powództwo wytoczone zostało przez publiczną osobę prawną, omawiana norma znajdowała zastosowanie.

Przechodząc do oceny zarzutu apelacji naruszenie art. 5 kc „przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie” - Sąd Apelacyjny zarzutu tego podzielić nie może. Wprawdzie wywody sądu pierwszej instancji na temat przyczyn udzielenia pozwanej ochrony z art. 5 kc są dość lakoniczne, to jednak nie można podzielić twierdzenia, że zasad współżycia społecznego, które jego zdaniem zostały w sprawie niniejszej naruszone, Sąd Okręgowy w ogóle nie wskazał. Wręcz odwrotnie, Sąd Okręgowy powołał się na zasadę ochrony dobra i integralności rodziny, pozostającej pod ochroną Państwa. Sąd Okręgowy, odnosząc tę zasadę do stanu faktycznego niniejszej sprawy podkreślił jedynie ten jej aspekt, jaki dotyczył więzi pozwanej z jej bratem ciotecznym (M. Z., któremu zbyła swój udział w nieruchomości lokalowej), któremu to pozwana - tak jak i sobie – chciała polepszyć (i polepszyła) trudną wcześniej sytuację mieszkaniową.

Skarżący trafnie wskazał, iż powyższa motywacja pozwanej oraz jej przekonanie, że M. Z. to osoba bliska w rozumieniu prawa, nie mają znaczenia z punktu widzenia stosowania normy art. 68 ust. 2 w związku z art. 68 ust 2b ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami. Jednakże te właśnie okoliczności (cel i motywacja pozwanej) stanowią składnik całościowej oceny aktualnej sytuacji prawnej pozwanej, zobowiązanej do zwrotu bonifikaty w wysokiej (zwaloryzowanej) kwocie, z perspektywy zasad moralnych.

Z tej perspektywy działania pozwanej, która poprzez zbycie bliskiemu krewnemu swego udziału ½ w darowanym obojgu lokalu mieszkalnym, uzyskała środki na zapewnienie lokum własnej 4 - osobowej rodzinie, a jednocześnie umożliwiła lepszą perspektywę mieszkaniowa i życiową M. Z., który w lokalu pozostał, nie mogą zasługiwać na potępienie. Nieobojętne są też, z powyższej perspektywy oceny, dalsze losy pozwanej, po dniu 19 maja 2009r. w którym to przed notariuszem M. B. M. D. (1) sprzedała swój udział w prawie do lokalu i prawach z nim związanych M. Z.. Mianowicie pozwana, pomimo zainwestowania uzyskanych środków w dom wybudowany dla potrzeb rodziny z dwojgiem małych dzieci na działce stanowiącej majątek osobisty męża, w 2017 roku praktycznie została ponownie bez mieszkania. Jej małżeństwo rozpadło się, w 2019 r. orzeczony został rozwód, a pozwana wraz z dziećmi zamieszkuje „kątem” u swej matki, w warunkach skrajnej tymczasowości. Nie może, z racji sytuacji ekonomicznej byłego męża, liczyć w przewidywalnej perspektywie na zwrot pieniędzy stanowiących nakład na majątek męża.

Pozwana jest w bardzo trudnym położeniu osobistym i materialnym, utrzymuje się wraz z dwojgiem małoletnich dzieci z jej zarobków w wysokości 3 300 zł netto, alimentów orzeczonych od S. D. na dzieci po 750 zł na każde z nich oraz pomocy „500 plus”. W niniejszej sprawie wyegzekwowanie z jej majątku należności powoda (publicznej osoby prawnej, o oczywistej przewadze ekonomicznej nad pozwaną) w kwocie 170.695,99 zł wraz należnymi odsetkami, spowodowałoby realne zagrożenie bytu rodziny pozwanej i brak perspektyw na jakąkolwiek poprawę obecnej sytuacji.

Pomoc publiczna, jaką w istocie jest udzielanie bonifikaty umożliwiającej mniej zamożnym obywatelom nabywanie komunalnych lokali mieszkalnych dla zaspokojenia podstawowych potrzeb mieszkaniowych, w tym konkretnym przypadku stałaby się tej pomocy karykaturą, czego nie można pogodzić z pozaprawnymi zasadami moralnymi funkcjonującymi w społeczeństwie, nakazującymi ochronę słabszych.

Pamiętać również trzeba, że w wyniku działania pozwanej powód nie poniósł żadnej rzeczywistej szkody, zaś lokal będący pierwotnie przedmiotem zbycia z bonifikatą nadal służy celom mieszkaniowym osoby bliskiej L. S. – jej wnukowi M. Z.. Zatem i ogólny cel społeczny, jakiemu służyła bonifikata, jest nadal realizowany.

Art. 5 kc może być stosowany wyjątkowo tylko w takich sytuacjach, w których wykorzystywanie uprawnień wynikających z przepisów prawnych prowadziłoby do skutku nieaprobowanego w społeczeństwie ze względu na przyjęte w społeczeństwie reguły zachowania, wyznaczane przez wartości powszechnie uznawane w społeczeństwie, których przestrzeganie spotyka się z pozytywną oceną, jest aprobowane, zaś ich naruszanie jest traktowane jako naganne, spotyka się z dezaprobatą. Okoliczności niniejszej sprawy są, zdaniem Sądu Apelacyjnego, takim właśnie szczególnym i wyjątkowym przypadkiem, gdy ochrona podmiotu słabszego (osoby fizycznej i jej dzieci) winna mieć pierwszeństwo przed uprawnieniami podmiotu publicznoprawnego, silniejszego ekonomicznie.

Stąd też kwestionowane orzeczenie Sadu Okręgowego należało uznać za prawidłowe.

Mając na uwadze przytoczone argumenty i na podstawie art. 385 kpc, Sąd Apelacyjny orzekł zatem, jak w punkcie I sentencji. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego (punkt II) uzasadnia art. 102 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc. Motywacja rozstrzygnięcia w tej części jest tożsama z argumentacją przyjętą przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zastosowania przez niego art. 102 kpc.