Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: I C 518/20

POSTANOWIENIE

Dnia 12 lutego 2021 r.

Sąd Rejonowy w Giżycku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSR Janusz Supiński

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2021 r. w Giżycku na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w B.

przeciwko J. Ł.

o zapłatę

postanawia:

1.  Odrzucić pozew.

2.  Zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. K. kwotę 221,40 zł tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanej z urzędu, w tym kwotę 41,40 zł tytułem podatku VAT należnego od przyznanego wynagrodzenia.

Sygn. akt. I C 518/20

UZASADNIENIE

Powód (...) SA w B. domagał się zasądzenia na jego rzecz od J. Ł. kwoty 568,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu oraz kosztami procesu. W uzasadnieniu podniósł, iż w dniu 31.07.2014r. pozwana zawarła z powodem umowę pożyczki nr (...) obejmującą kwotę 1.250 zł, której pozwana nie zwróciła.

Pozwana J. Ł. nie uznała powództwa i wniosła o jego oddalenie w całości. W uzasadnieniu podniosła, że z uwagi na jej chorobę psychiczną w chwili zawierania umowy pożyczki, umowa ta jest nieważna. Z ostrożności procesowej pozwana zgłosiła zarzut przedawnienia.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 31.07.2014r. pozwana J. Ł. zawarła z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. umowę pożyczki gotówkowej nr (...)- (...). W przedmiotowej umowie pozwana zobowiązała się do zapłaty łącznej kwoty 3.024,00 zł, na która składała się kwota pożyczki w wysokości 2.834,00 zł oraz kwota wynagrodzenia umownego w wysokości 190,00 zł. Wskazaną kwotę pozwana zobowiązała się spłacać w 24 ratach miesięcznych, płatnych do dnia 8 każdego miesiąca począwszy od września 2014r. w kwotach po 126,00 zł. Umowa została opatrzona własnoręcznymi podpisami stron. Pozwana jedynie częściowo uregulowała należność.

dowód: umowa pożyczki gotówkowej nr (...)- (...) k. 66-71 akt I C 1287/16 SR w Giżycku

W dniu 28.05.2015r. powód (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. wniósł pozew przeciwko J. Ł. o zapłatę kwoty 3.050,24 zł, wskazując w uzasadnieniu, że roszczenie dotyczy umowy pożyczki z 31.07.2014r. nr (...)- (...).

Wyrokiem z dnia 17.10.2017r. w sprawie I C 1287/16 Sąd Rejonowy w Giżycku oddalił powództwo. W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że brak świadomości pozwanej w chwili zawierania umowy pożyczki skutkował nieważnością złożonego przez nią oświadczenia woli w przedmiocie zawarcia umowy pożyczki (art. 82 k.c.). Nieważność umowy ma skutek ex tunc, co oznacza, że nie wywołuje ona żadnych skutków prawnych.

Wskutek apelacji, wniesionej od tego orzeczenia przez stronę powodową, Sąd Okręgowy w Olsztynie wydał w dniu 11.04.2018r. wyrok w sprawie IX Ca 1286/17, w którym oddalił ową apelację.

dowód: wyrok k. 159, 184 akt I C 1287/16 SR w Giżycku

Sąd zważył, co następuje:

Przedstawiony stan faktyczny ustalono na podstawie dowodów z dokumentów, których nikt nie kwestionował.

Zgodnie z art. 199 § 1 pkt 2 kpc Sąd odrzuci pozew, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona. W sprawie nie ulega wątpliwości, że zwrot pożyczki z dnia 31.07.2014r. nr (...)- (...), zawartej pomiędzy stronami był już przedmiotem postępowania sądowego w sprawie I C 1287/16, zakończonego wyrokiem z dnia 17.10.2017r., w którym zresztą roszczenie powoda zostało oddalone. Nie ulega też wątpliwości, że w toku tamtego postępowania strona powodowa najpierw wskazywała, jako podstawę swojego roszczenia, brak zwrotu przez pozwaną udzielonej jej pożyczki powołując się na art. 720 § 1 kc, a następnie, choć bezskutecznie, usiłowała oprzeć swoje roszczenie na przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu się pozwanej. Nie ulega wreszcie wątpliwości, że w niniejszym sporze powód wskazał, jako podstawę roszczeń wobec pozwanej, przepisy traktujące o bezpodstawnym wzbogaceniu.

„O wystąpieniu stanu powagi rzeczy osądzonej rozstrzyga nie tylko sama tożsamość stron, ale równocześnie tożsamość podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia. Dopiero kumulacja obu tych przesłanek przesądza o wystąpieniu powagi rzeczy osądzonej prowadzącej do nieważności postępowania (wyr. SN z 5.4.2011 r., III UK 106/10, L.)” [tak K. F.-G., A. Z., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Wyd. 10, W. 2019, L./El] .

Mając powyższe na uwadze oraz uwzględniając fakt, że przedmiotem niniejszej sprawy jest kwestia niezwróconej przez pozwaną kwoty wynikającej z udzielonej jej pożyczki, pochylić należało się nad podstawą prawną obecnego roszczenia powoda. Nie pozostawia bowiem złudzeń fakt, że strony niniejszej sprawy są tożsame ze stronami postępowania w sprawie I C 1287/16, a kwota objęta niniejszym procesem – tożsama z tą, którą zajmował się Sąd w poprzedniej odsłonie – I C 1287/16.

W tym kontekście warto dostrzec treść art. 395 § 2 kc, regulującego m.in. sytuację, gdy umowa pomiędzy stronami zostanie uznana za nieważną. W takim przecież przypadku to, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu (zd. 2). Powyższe oznacza, że podstawą dochodzenia zwrotu środków pieniężnych, przekazanych przez powoda na rzecz pozwanej po zawarciu umowy pożyczki z 31.07.2014r. i wskutek uznania tej umowy za nieważną, jest wspomniany przepis art. 395 § 2 kc. Co istotne w ramach niniejszej sprawy to, że „Zwrot świadczeń następuje na zasadach określonych przepisem art. 395 § 2 k.c., który należy uznać za lex specialis wobec przepisów określających obowiązek zwrotu korzyści uzyskanych tytułem nienależnego świadczenia (art. 410 k.c.) lub regulujących skutki odstąpienia od umowy wzajemnej (art. 494 k.c.).” [tak: K. A. (red.), G. Z., J. A., K. G., O. A., P. A., S. T. - Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, LEX 2014]. Kwestie zbiegu podstaw dochodzenia roszczeń w przypadku uznania umowy za nieważną jeszcze wyraźniej artykułują inni komentatorzy, wskazując, że „Jeżeli odstąpienie od umowy nastąpiło po jej częściowym lub całkowitym wykonaniu, spełnione świadczenia podlegają zwrotowi. W wyniku złożenia oświadczenia woli o odstąpieniu powstaje zatem nowe zobowiązanie, którego przedmiotem jest zwrot przedmiotu spełnionego świadczenia (świadczeń) oraz ewentualnie zapłata wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. Podstawą prawną tego zobowiązania jest art. 395 § 2 KC, nie mają do niego zastosowania przepisy o nienależnym świadczeniu ani art. 494 KC[tak: E. G., P. M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 9, W. 2019]. Prowadzi to po pierwsze do konstatacji, iż – niezależnie od tego, na jaką podstawę prawną swojego roszczenia wskazuje strona powodowa w pozwie – to Sąd w orzeczeniu końcowym, mając na względzie stan faktyczny i ustalenia w toku procesu, określa podstawę prawną oraz zasadność tego roszczenia. Konstatacja ta zresztą znajduje oparcie w aktualnej judykaturze. „Nie ulega wątpliwości, że w postępowaniu procesowym sąd jest związany wskazaną przez powoda podstawą faktyczną żądania - wskazane przez powoda fakty istotne dla rozstrzygnięcia, wyznaczające granice związania sądu żądaniem (art. 321 KPC). Przedmiotem poddanym pod osąd sądu jest zawsze żądanie - wyznaczone jego przedmiotem i podstawą faktyczną - artykułowane przez stronę powodową w chwili zamknięcia rozprawy … Sąd nie jest bowiem związany wskazaną przez powoda podstawą prawną roszczenia i może uwzględnić żądanie także na innej podstawie prawnej, jeżeli tylko nie wykracza poza ramy faktyczne określone w pozwie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2011 r. III CSK 220/10).”[tak: Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 28 marca 2018 r. w sprawie VI ACa 1672/16]. Po drugie zaś – prowadzi to do wniosku, że podstawą prawną roszczenia powoda o zwrot kwoty, przekazanej pozwanej J. Ł. wskutek zawarcia umowy pożyczki z 31.07.2014r. pozostaje art. 395 § 2 kpc (a nie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu lub nienależnym świadczeniu), a samo roszczenie było już przedmiotem rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Giżycku w sprawie I C 1287/16.

W powyższej sytuacji należało zastosować art. 199 § 1 pkt 2 kpc, co też Sąd uczynił w pkt 1. postanowienia. O wynagrodzeniu pełnomocnika pozwanej, działającego z urzędu należało orzec po myśli art. 29 ust. 1 ustawy prawo o adwokaturze w zw. z § 8 pkt 2 i § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 18).