Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I ACa 890/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia: Bogdan Wysocki

Sędziowie: Mariola Głowacka

Piotr Górecki

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Sylwia Woźniak

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2020 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. S. (1) i A. S. (2)

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 10 maja 2018 r. sygn. akt XVIII C 632/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 4.050 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Mariola Głowacka Bogdan Wysocki Piotr Górecki

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 stycznia 2013 r. skierowanym przeciwko pozwanemu (...) Sp. z o.o. w P. powodowie A. i A. S. (2) wnieśli o zasądzenie na swoją rzecz kwoty 150.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, w tym 75.000 zł tytułem odszkodowania związanego z koniecznością poniesienia nakładów akustycznych w budynku mieszkalnym i 75.000 zł tytułem odszkodowania za spadek wartości nieruchomości. Ponadto wnieśli o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem częściowym z dnia 19 marca 2015 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu w zakresie roszczenia o odszkodowanie za zmniejszenie wartości nieruchomości powodów w związku z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania wokół (...) w P. zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 50.079 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 48.974 zł od dnia 1 sierpnia 2014 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 1.105 zł od dnia 12 lutego 2015 r. do dnia zapłaty oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

21 kwietnia 2015 r. powodowie wnieśli apelację od powyższego wyroku do Sądu Apelacyjnego w zakresie oddalającym roszczenie powodów o zasądzenie odsetek ustawowych od dnia złożenia pozwu, tj. 30 stycznia 2014 r. do dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu opinii biegłego, tj. 1 sierpnia 2014 r. od kwoty 48.974 zł oraz opinii uzupełniającej z dnia 12 lutego 2015 r. od kwoty 1.105,00 zł.

Pozwany zaskarżył wyrok w części uwzględniającej powództwo

Wyrokiem z dnia 2 grudnia 2015 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu na skutek apelacji stron od wyroku częściowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 19 marca 2015 r., oddalił obie apelacje.

W skardze kasacyjnej pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 2 grudnia 2015 r. pozwany zaskarżył ww. wyrok w części oddalającej apelację pozwanego.

Postanowieniem z dnia 9 marca 2017 r., Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Wyrokiem końcowym z dnia 10 maja 2018 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu zasądził od pozwanego na rzecz powodów z tytułu odszkodowania za nakłady akustyczne kwotę 62.668,22 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 stycznia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt 1), w pozostałym zakresie powództwo z tytułu odszkodowania za nakłady oddalił (pkt 2); kosztami procesu obciążył pozwanego w 75 % a powodów w 25 %, pozostawiając szczegółowe rozliczenie kosztów procesu oraz ściągnięcie kosztów Skarbu Państwa referendarzowi sądowemu (pkt 3).

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

A. S. (1) i A. S. (2) są współużytkownikami wieczystymi - na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej - nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym, położonej w P. przy ul. (...) na działce nr (...) o powierzchni 641 m 2. Budynek mieszkalny wybudowali w 2005 r.

Nieruchomość powodów jest położona w bliskim sąsiedztwie lotniska cywilnego P.-Ł., które jest własnością pozwanej spółki (...) Sp. z o.o. w P.. Nieruchomość jest położona pod korytarzem powietrznym, w którym startują samoloty. Lotnisko P.-Ł. powstało przed I wojną światową i jest najstarszym lotniskiem w Polsce. W okresie po transformacji ustrojowej przystąpiono do modernizacji (...) lotniska. W 1997 r. utworzono pozwaną spółkę (...), której udziałowcami są Przedsiębiorstwo Państwowe (...) w W., Skarb Państwa, Miasto P. i Województwo (...). Pozwana spółka przystąpiła do modernizacji lotniska i w 2001 r. oddała do użytku dwa nowoczesne terminale: pasażerski i cargo oraz nową płytę postojową. Od 2008 r. lotnisko jest gotowe do obsługi ruchu lotniczego w strefie S.. Jednocześnie w ostatnich kilkunastu latach gwałtownie wzrosło zapotrzebowanie na usługi lotnicze obsługiwane przez (...). W 2000 r. z portu skorzystało 227.847 pasażerów i zanotowano wówczas 13.225 operacji lotniczych, w 2008 r. liczba pasażerów wyniosła 1.274.679 przy 23.609 operacji lotniczych, natomiast w 2012 r. liczby te odpowiednio wynosiły 1.594.929 i 25.256.

Sejmik Województwa (...) podjął w dniu 30 stycznia 2012 r. na podstawie art. 135 ust. 1, 2, 3a i 3b u.p.o.ś. uchwałę nr (...) w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P.. Uchwała utworzyła obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P.. Uchwała wyznaczyła zewnętrzną granicę obszaru ograniczonego użytkowania na podstawie: 1) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 55 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych; 2) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy LAeqN = 45 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych; 3) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 50 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska; 4) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy LAeqN = 40 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska. W obszarze ograniczonego użytkowania wyodrębniono dwie strefy: 1) zewnętrzną, której obszar od zewnątrz wyznacza linia będąca granicą obszaru ograniczonego użytkowania, a od wewnątrz linia będąca obwiednią izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 60 dB oraz dla nocy LAeqN = 50 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych oraz izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 55 dB oraz dla nocy LAeqN = 45 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska; 2) wewnętrzną, której obszar od zewnątrz wyznacza linia będąca obwiednią, o której mowa w pkt 1, a od wewnątrz linia biegnąca wzdłuż granicy lotniska. Nieruchomość powodów znalazła się w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania. W uchwale wprowadzono wymagania techniczne dotyczące budynków położonych w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania w postaci obowiązku zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej. Jednocześnie w uchwale wyjaśniono, że przez odpowiednią izolacyjność akustyczną przegród budowlanych należy rozumieć izolacyjność akustyczną określoną zgodnie z Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej z uwzględnieniem poziomu hałasu powodowanego przez starty, lądowania, przeloty statków powietrznych, operacje naziemne i inne źródła hałasu związane z funkcjonowaniem lotniska, przy zapewnieniu wymaganej wymiany powietrza w pomieszczeniu, a także wymaganej izolacyjności cieplnej. Wyjaśniono również, że przez właściwy klimat akustyczny w budynkach rozumie się poziom dźwięku zgodny z obowiązującymi Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej.

W chwili wejścia w życie przedmiotowej uchwały (na dzień 28 lutego 2012 r.) nieruchomość powodów była zabudowana budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym. Do nieruchomości prowadziła droga dojazdowa utwardzona. Działka miała dostęp do wszystkich sieci uzbrojenia technicznego. Bezpośrednie sąsiedztwo stanowiła zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna. Budynek mieszkalny jest parterowy, niepodpiwniczony, murowany wzniesiony w technologii tradycyjnej murowanej, z dachem wielospadowym. Jest wyposażony w sieć wodną, energetyczną, gazową i kanalizacyjną. W budynku znajduje się salon, kuchnia, 3 pokoje, łazienka, korytarz i pomieszczenie gospodarcze. Podłogi wyposażone są w płytki ceramiczne, panele, stolarka okienna wykonana jest z PCV, stolarka drzwiowa z drewna. Budynek jest ogrzewany piecem gazowym. Wyposażenie sanitarne ma na dobrym poziomie. Ogólny stan techniczny budynku na dzień 28 lutego 2012 r. był dobry.

Wartość nieruchomości powodów uległa zmniejszeniu na skutek ograniczeń w zakresie korzystania z nieruchomości wprowadzonych dla nieruchomości uchwałę nr (...) Sam fakt wprowadzenia strefy ograniczonego użytkowania ze względu na spodziewany poziom hałasu lotniczego powoduje, że właściciele nieruchomości położonych w jej granicach, w tym potencjalni ich nabywcy, muszą liczyć się z odpowiednimi niedogodnościami tak w sposobie zagospodarowania, jak i w sposobie ich użytkowania. Świadomość uczestników rynku o potencjalnym podwyższonym ryzyku zamieszkiwania w okolicach lotniska, a w szczególności w obrębie utworzonego wokół niego specjalnego obszaru ograniczonego użytkowania, powoduje utratę wartości nieruchomości. Ograniczenia i niedogodności w korzystaniu z nieruchomości zgodnie z jej przeznaczeniem są związane między innymi z hałasem lotniczym, którego wartość przekracza dopuszczalne poziomy hałasu. W związku z tym wartość rynkowa zabudowanej nieruchomości powodów, położonej przy ul. (...) w P. według jej stanu na dzień wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania (na dzień 28 lutego 2012 r.) i aktualnego poziomu cen spadła o 50.079 zł.

Budynek należący do powodów przed wprowadzeniem oou spełniał wymogi Polskiej Normy PN-B- (...) (...) (za wyjątkiem ściany z oknem od strony południowej w pokoju dziennym), jednak aktualnie nie spełnia wymogów Polskiej Normy PN-B- (...) (...) dla stanu izolacyjności akustycznej określonej aktualnie, dla wartości poziomu miarodajnego wyznaczonego dla stanu na 2034 r., co skutkuje zaleceniem w postaci wymiany okien i drzwi balkonowych w pomieszczeniach na parterze: w kuchni z pokojem dziennym oraz w trzech pokojach. Okna, które należy zastosować w celu poprawy izolacyjności akustycznej przegród wewnętrznych posiadają deklarowaną izolacyjność akustyczną jedynie w przypadku ich szczelnego zamknięcia (nie można stosować nawiewników okiennych lub pozostawiać okna z tzw. rozszczelnieniem). Nie jest również możliwe otwieranie okien w okresach podwyższonych temperatur, kiedy nie działa wentylacja grawitacyjna, wobec czego konieczne jest zastosowanie w budynku powodów wentylacji mechanicznej, tzw. nawiewno-wyciągowej zrównoważonej z możliwością sterowania wielkości strumieni powietrza do poszczególnych pomieszczeń poprzez zastosowanie centrali wentylacyjnej z odpowiednim sterownikiem. W związku z koniecznością zapewnienia właściwego klimatu akustycznego dla nieruchomości położonej w P., ul. (...), wobec określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków w zakresie, w jakim dotyczą podwyższonych na tym obszarze wymagań izolacyjności akustycznej, zgodnie z uchwałą Sejmiku Wojewódzkiego (...) nr (...) z dnia 30 stycznia 2012 r. powodowie będą musieli ponieść koszty poczynionych na ten cel nakładów w kwocie łącznej 62.668,22 zł. Kwota ta uwzględnia wymianę stolarki okiennej, wykonanie instalacji wentylacyjnej oraz roboty przygotowawcze i wykończeniowe.

Pismem z 12 grudnia 2013 r. powodowie wezwali pozwany (...) Sp. z o.o. w P. do zapłaty kwoty 187.500 zł, w tym kwoty 112.500 zł tytułem obniżenia wartości nieruchomości oraz kwoty 75.000 zł tytułem koniecznych nakładów na zwiększenie izolacyjności akustycznej budynku mieszkalnego.

Zgodnie z treścią art. 317 § 1 k.p.c. Sąd może wydać wyrok częściowy, jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu; to samo dotyczy powództwa wzajemnego. Jakkolwiek z zasady sąd danej instancji powinien wydać w sprawie jeden wyrok, może jednak zaistnieć konieczność wydania w konkretnej sprawie wyroku częściowego, gdy do rozstrzygnięcia dostatecznie wyjaśniona jest tylko część żądania, niektóre z roszczeń objętych pozwem, tylko powództwo główne albo tylko powództwo wzajemne. Możliwość objęcia wyrokiem częściowym niektórych z żądań pozwu może być wynikiem kumulacji przedmiotowej roszczeń.

W niniejszej sprawie powodowie domagali się kwoty 75.000 zł tytułem odszkodowania za nakłady konieczne do zapewnienia odpowiedniego klimatu akustycznego zgodnie z § 9 pkt 2 uchwały Sejmiku Wojewódzkiego (...) nr(...) z dnia 30 stycznia 2012 r.

Zgodnie z art. 129 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (dalej: p.o.ś.) z niniejszym roszczeniem można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Uchwała nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 30 stycznia 2012 r. weszła w życie w dniu 28 lutego 2012 r.

Powodowie w piśmie z dnia 12 grudnia 2013 r. wezwali pozwanego do zapłaty odszkodowania za spadek wartości nieruchomości, dochowali więc terminu przewidzianego w art. 129 ust. 4 cyt. ustawy, a w dniu 30 stycznia 2014 r. wnieśli w niniejszej sprawie pozew.

Dokonując oceny zasadności powództwa w sprawie rozważenia wymagało czy spełnione zostały przesłanki przypisania pozwanemu odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś., ponieważ to z tego przepisu powodowie wywiedli swoje żądanie. W świetle rzeczonego przepisu w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę; szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości. Natomiast art. 136 ust. 3 ww. ustawy stanowi, że w razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w art. 129 ust. 2, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie.

W art. 129 – 136 p.o.ś. ustawodawca uregulował samodzielne podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej związanej z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości oraz z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, opierając się na założeniu, że ryzyko szkód związanych z działalnością uciążliwą dla otoczenia powinien ponosić podmiot, który tę działalność podejmuje dla własnej korzyści (cuius damnum eius periculum). Przesłankami tej odpowiedzialności są: (1) wejście w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, (2) szkoda poniesiona przez właściciela nieruchomości, jej użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości, i (3) związek przyczynowy między wprowadzonym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości a szkodą (tak: Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 24 lutego 2010 r., sygn. akt III CZP 128/09, LEX nr 578138).

Zdaniem Sądu Okręgowego wszystkie wskazane powyżej przesłanki zostały przez powodów spełnione.

Nie ulega wątpliwości, iż w okolicznościach sprawy mamy do czynienia z wejściem w życie aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. W dniu 30 stycznia 2012 r. Sejmik Województwa (...) podjął uchwałę nr (...) w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P.. Uchwała utworzyła obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P., którego zarządcą jest (...) Sp. z o.o. Uchwała wyznaczyła zewnętrzną granicę obszaru ograniczonego użytkowania. W obszarze ograniczonego użytkowania wyodrębniono dwie strefy: zewnętrzną i wewnętrzną. Strona powodowa wykazała dokumentami, iż jej nieruchomość usytuowana jest w strefie wewnętrznej. W uchwale wprowadzono również wymagania techniczne dotyczące budynków położonych w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania w postaci obowiązku zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej. W uchwale wskazano, że przez odpowiednią izolacyjność akustyczną przegród budowlanych należy rozumieć izolacyjność akustyczną określoną zgodnie z Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej z uwzględnieniem poziomu hałasu powodowanego przez starty, lądowania, przeloty statków powietrznych, operacje naziemne i inne źródła hałasu związane z funkcjonowaniem lotniska, przy zapewnieniu wymaganej wymiany powietrza w pomieszczeniu, a także wymaganej izolacyjności cieplnej. Wskazano również, że przez właściwy klimat akustyczny w budynkach rozumie się poziom dźwięku zgodny z obowiązującymi Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej.

Szkoda ma być normalnym następstwem wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego wprowadzającego ograniczenia w sposobie korzystania z nieruchomości. Szkoda taka może powstać, gdy akt prawa miejscowego wprowadza nowe lub zwiększa dotychczasowe ograniczenia co do sposobu korzystania z nieruchomości lub też przedłuża na kolejny okres ograniczenia, które zostały wprowadzone na określony czas.

W razie określenia wymagań technicznych dotyczących budynków położonych w obszarze ograniczonego użytkowania, szkodą, o której mowa w art. 129 ust. 2 p.o.ś., jest oprócz zmniejszenia się wartości nieruchomości także konieczność poniesienia nakładów celem zapewnienia właściwej ochrony akustycznej budynku. Jest to szkoda aktualna i rzeczywista ( damnum emergens), której to doznaje uprawniony z art. 129 ust. 2 p.o.ś. i której naprawienia może żądać. Artykuł 136 ust. 3 p.o.ś. stanowi zatem jedynie doszczegółowienie treści art. 129 ust. 2 p.o.ś.. Stanowisko analogiczne zostało wyrażone również i w orzecznictwie, które obecnie i w tej kwestii jest jednolite (tak m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 7 lutego 2013 r., sygn. akt I ACa 1156/12, LEX nr 1293686 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 29 listopada 2012 r., sygn. akt II CSK 254/12, LEX nr 1294477).

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Apelacyjnego w Poznaniu wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 lutego 2013 r., sygn. akt I ACa 1156/12, „Pod pojęciem szkody, o której mowa w art. 129 ust. 2 p.o.ś. należy rozumieć nie tylko koszty prac związanych z rewitalizacją akustyczną budynku, które zostały już poniesione, ale także tych, które dopiero mają zostać wykonane. Obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej powstaje bowiem z chwilą wyrządzenia szkody i nie jest uzależniony od tego czy poszkodowany dokonał naprawy rzeczy i czy w ogóle zamierza ją naprawić”. Podobnie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 5 czerwca 2013 roku w sprawie I ACa 391/13: „okoliczność, że powód nie poniósł dotąd żadnych nakładów akustycznych na nieruchomość nie ma istotnego znaczenia. Brak jest podstaw do przyjęcia, że właściciel nieruchomości, w stosunku do której w przepisach o ustanowieniu obszaru ograniczonego użytkowania wprowadzono obowiązek dostosowania budynków mieszkalnych do określonych wymogów technicznych, mógłby żądać zwrotu kosztów niezbędnych ku temu adaptacji dopiero po ich poniesieniu. Taka interpretacja pozostawałaby w sprzeczności z istotą i celem omawianych uregulowań, do których należy zapewnienie pełnej rekompensaty właścicielom nieruchomości za skutki ograniczeń w korzystaniu z nich z uwagi na objęcie obszarem ograniczonego użytkowania”.

Dla wykazania szkody i zasadności odszkodowania na mocy art. 136 ust. 3 p.o.ś. należało udowodnić, że mimo posiadania klimatu akustycznego zgodnego z wyżej wskazanymi wymogami w związku z przekroczeniami norm hałasu w środowisku na nieruchomości powodów konieczne jest zastosowanie dodatkowych zabezpieczeń akustycznych (zwiększenie izolacyjności budynku). Wobec tego niezbędne było przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu akustyki, którego zadaniem było ustalenie, czy budynek mieszkalny powodów spełniał wymogi polskich norm z zakresu izolacyjności akustycznej oraz czy posiada odpowiedni klimat akustyczny zgodnie z § 9 pkt 2 uchwały Sejmiku Wojewódzkiego (...) nr (...) z dnia 30 stycznia 2012 r., a jeśli nie, to jakie dodatkowe nakłady muszą ponieść powodowie, aby dostosować budynek do stanu zgodnego z normami oraz w związku z wyprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, a następnie przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa i szacowania nieruchomości na okoliczność rodzaju, zakresu i kosztów prac budowlanych jakie należy wykonać, aby zapewnić klimat akustyczny stosowny do stwierdzonych przekroczeń. Dopiero koszty tak ustalonych zabezpieczeń stanowią szkodę w rozumieniu wyżej wskazanego przepisu.

Asumpt do uwzględnienia powództwa w tej części daje opinia łączna akustyczno-budowlana, z której wynika, że konieczny koszt robót budowlanych dla dostosowania ww. budynków do wymagań technicznych, jakim winny odpowiadać budynki położone na obszarze ograniczonego użytkowania lotniska cywilnego P.Ł., tj. których poniesienie jest konieczne dla zapewnienia właściwego klimatu akustycznego wynosi 62.668,22 zł.

Zdaniem Sądu Okręgowego zakłócenia, jakie wywołuje ruch samolotów, przelatujących nad nieruchomością powodów jest ograniczeniem w normalnym korzystaniu z nieruchomości, albowiem powodowie z jednej strony muszą znosić te zakłócenia, a z drugiej strony nie mogą występować z innymi żądaniami dotyczącymi ewentualnych immisji, wywołanych ruchem samolotowym (czyli w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego), niż te przewidziane w ustawie o ochronie środowiska. W ocenie Sądu Okręgowego fakt zakupu nieruchomości przez powodów w obszarze oddziaływania portu lotniczego nie ma dla niniejszych rozważań żadnego znaczenia, ponieważ ustawa o ochronie środowiska wprowadziła określone zasady odpowiedzialności, nie odnosząc ich do daty zakupu nieruchomości.

Uwzględniając powyższe, powodowie wykazali wszystkie trzy przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego, tj. zdarzenie powodujące szkodę - wprowadzenie (...) dla lotniska P. - Ł. oraz szkodę w postaci kosztów poniesienia nakładów koniecznych celem zapewnienia nieruchomości właściwego poziomu akustycznego w wysokości 62.668,22 zł oraz istnienie związku przyczynowego między objęciem nieruchomości powodów (...), a koniecznością nakładów.

Mając na uwadze powyższe Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 62.668,22 zł tytułem odszkodowania za nakłady akustyczne.

Od wskazanej łącznie kwoty Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c., tj. od kwoty 62.668,22 zł od dnia 20 stycznia 2018 r. (od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu opinii łącznej biegłych w zakresie nakładów akustycznych) do dnia zapłaty. Od momentu doręczenia opinii pozwany miał wiedzę na temat wysokości szkody i pozostawał w zwłoce wobec powodów. W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu w zakresie roszczenia odsetkowego z przyczyn analogicznych jak to wskazano w uzasadnieniu prawomocnego wyroku częściowego z dnia 19 marca 2015 r. Odmienna ocena daty wymagalności roszczenia byłaby w niniejszej sprawie niekonsekwentna, ponadto jak wskazuje treść wezwania do zapłaty i odmienne (zachowawcze) brzmienie żądania pozwu, strona powodowa do chwili sporządzenia opinii łącznej nie miała świadomości jakie konkretnie roszczenie co do wysokości przysługuje jej od pozwanego z tytułu nakładów akustycznych. Dodatkowo biegły z dziedziny budownictwa wyliczył wartość nakładów według cen aktualnych na styczeń 2018 r., tymczasem powszechnie wiadomo, że ceny usług remontowo-budowlanych w ostatnich latach znacznie wzrosły, gdyby zatem opinia sporządzana była według cen z daty wezwania do zapłaty, to z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością można przyjąć, iż wartość nakładów byłaby niższa, a zatem zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie skutkowałby wzbogaceniem powodów.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 zdanie drugie k.p.c., obciążając pozwanego w 75%, a powodów w pozostałym zakresie. Szczegółowe wyliczenie przedmiotowych kosztów Sąd pozostawił referendarzowi sądowemu.

Apelację od wyroku złożył pozwany, zaskarżył go w części tj. zasądzającej od pozwanego na rzecz powodów kwotę 62.668,22 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 stycznia 2018 r. do dnia zapłaty (pkt 1) oraz w jakiej Sąd obciążył pozwanego kosztami procesu (pkt 3).

Pozwany zaskarżonemu wyrokowi zarzucał:

-

naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 129 ust. 2 p.o.ś. w zw. art. 361 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na bezzasadnym przyjęciu, że odpowiedzialność odszkodowawcza przewidziana w tym przepisie obejmuje także zwrot kosztów związanych z montażem i zakupem wentylacji mechanicznej z rekuperacją, nawet w sytuacji, gdy tego typu rodzaj modernizacji akustycznej budynku powodów podwyższa jego standard i nie stanowi nakładu koniecznego,

-

naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art.. 136 ust. 3 p.o.ś. w zw. z § 9 pkt w zw. z § 2 pkt 7 Uchwały nr(...)Sejmiku Województwa (...) z dnia 30 stycznia 2012 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla L. P.-Ł. w P. (DZ. URZ. WOJ. 2012.961), (dalej jako (...)) poprzez błędne uznanie, że strona powodowa jest uprawniona do domagania się odszkodowania z tytułu rewitalizacji akustycznej odpowiadającego wartości nakładom wymaganym do dostosowania ich budynku według dowolnie wybranych norm w dziedzinie akustyki budowlanej, w sytuacji gdy Uchwała wyraźnie nakazuje zapewnić właściwy klimat akustyczny w budynkach odpowiadający poziomowi dźwięku zgodny z obowiązującymi Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej,

-

naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę kluczowego w sprawie dowodu i wydanie rozstrzygnięcia w sprawie w oparciu o opinię biegłego akustyka, która została sporządzona w oparciu o błędną podstawę w postaci nieobowiązującej w dacie tworzenia i wejścia w życie obszaru ograniczonego użytkowania oraz wydawania opinii normy PN-B- (...) (...)

-

naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 481 § 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. oraz art. 363 § 2 k.c. poprzez ich błędna wykładnię polegającą na przyjęciu, że dłużnik dopuszcza się opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego nie spełniając go w dacie doręczenia opinii biegłego, w sytuacji gdy stwierdzenie istnienia obowiązku spełnienia przez niego tego świadczenia oraz ustalenie jego wysokości nastąpiło dopiero w wyniku przeprowadzonego postępowania sądowego i wydania wyroku przez Sąd I instancji.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz strony pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych; zasądzenie od strony powodowej na rzecz strony pozwanej zwrot kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych, ewentualnie wniósł o zmianę na podstawie art. 380 k.p.c. postanowienia dowodowego Sądu I instancji z dnia 26 marca 2018 r. poprzez dopuszczenie dowodu z opinii innych biegłych z zakresu akustyki i budownictwa, uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji z pozostawieniem Sądowi I instancji rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, w tym kosztach zastępstwa procesowego.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i o oddalenie wniosków dowodowych zgłoszonych w apelacji oraz o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztach zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Ustalenia faktyczne sądu I instancji nie budzą wątpliwości i stąd Sąd Apelacyjny przyjmuje je za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Zostały one poczynione w oparciu o wszechstronne rozważenie całego zebranego w sprawie materiału dowodowego, którego ocena, przeprowadzone w pisemnym uzasadnieniu wyroku, jest pełna, zgodna z zasadami logiki i doświadczenia życiowego.

Ustalenia te nie zostały skutecznie wzruszone w apelacji, w ramach podniesionych tam zarzutów o charakterze procesowym, tzn. naruszenia norm przepisów art. 278 § 1 kpc w zw. z art. 233 § 1 kpc.

Sprowadzają się one bowiem do przedstawiania przez pozwanego własnej, korzystnej dla niego wersji stanu faktycznego, opartej o odmienną ocenę mocy i wiarygodności poszczególnych dowodów, co dotyczy szczególnie wydanych w sprawie opinii biegłych z dziedziny akustyki oraz budownictwa.

Nie jest to jednak wystarczające dla skutecznego postawienia zarzutów „błędnych ustaleń faktycznych”, „sprzeczności ustaleń faktycznych z zebranym materiałem dowodowym” czy też naruszenia przepisu art. 233 § 1 kpc.

Nie doszło także do naruszenia przywoływanych przez skarżącego przepisów prawa materialnego.

Przeważająca część zarzutów i wywodów środka zaskarżenia, zarówno procesowych, jak i matarialnoprawnych, sprowadza się do kwestionowania prawidłowości wydanej w sprawie opinii przez biegłego z dziedziny akustyki W. P. (1).

Zasadniczym motywem apelacji w tym zakresie jest z kolei podważanie poprawności przyjęcia przez biegłego za podstawę konkluzji opinii Polskiej Normy dotyczącej akustyki budowlanej i ochrony przed hałasem w budynkach (w części związanej z wymaganiami izolacyjności akustycznej przegród i materiałów budowlanych) oznaczonej jako PN-B- (...) (...) zamiast normy oznaczonej jako PN-B- (...) (...)

Apelujący posługuje się tu dwojakiego rodzaju argumentacją.

Po pierwsze, według niego norma ta w ogóle nie obowiązuje w polskim porządku prawnym, m.in. dlatego, że nie została notyfikowana organom Unii Europejskiej na podstawie obowiązujących norm prawa europejskiego.

Po drugie, skarżący stoi na stanowisku, że dla oceny, czy zachodzi konieczność ponoszenia określonych nakładów na rewitalizację akustyczną budynku, znaczenie ma jedynie treść Polskich Norm w brzmieniu z daty wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla terenu położenia nieruchomości.

Żaden z tych argumentów nie zasługiwał na uwzględnienie.

Przede wszystkim w dacie orzekania przez sąd I instancji wspomniana norma PN-B- (...) (...) była już elementem obowiązującego porządku prawnego (por. § 325 ust. 2 oraz § 9 ust. 5 w zw. z pkt. 63 załącznika nr 1 do Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Dz. U. 2019.1065., w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2018r.), zastępując poprzednio obowiązującą normę PN-B- (...) (...)

Sąd Okręgowy, zgodnie z zasadą wynikającą z przepisu art. 316 § 1 kpc, nie tylko zatem mógł, ale nawet miał obowiązek uwzględnienia nowej normy przy ferowaniu zaskarżonego orzeczenia.

Nie do końca czytelne są wywody apelacji, próbujące negować obowiązywanie normy PN-B- (...) (...) z tej przyczyny, że rzekomo, mimo takiej powinności, nie została ona notyfikowana przez Polskę odpowiednim organom Unii Europejskiej.

Pomijając już, że jest to twierdzenie nowe, powołane dopiero w apelacji, a przy tym całkowicie dowolne, to zarazem nie znajduje ono jakiegokolwiek oparcia w obowiązującym stanie prawnym.

Dla oceny konieczności notyfikacji norm i przepisów technicznych w realiach sprawy miarodajne byłyby postanowienia Dyrektywy (UE) (...) Parlamentu Europejskiego i Rady z 9 września 2015r. ustanawiającej procedury udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (Dz.U.UE.L.2015.241.1), które weszły w życie w dniu 17 września 2015r. (kwestionowana Polska Norma obowiązuje od dnia 1 października 2015r.).

W związku z tym, w pierwszej kolejności należy stwierdzić, że postanowienia Dyrektywy oraz wprowadzających je przepisów prawa krajowego, regulują, verba legis, wyłącznie notyfikację przepisów (norm) technicznych dotyczących produktów i usług, będących przedmiotem obrotu na wspólnym rynku europejskim.

Natomiast w ogóle nie odnoszą się one do norm tego rodzaju, jak określające warunki techniczne, jakim mają odpowiadać budynki położone na terenie poszczególnych krajów członkowskich.

Inną rzeczą jest daleko idąca wątpliwość co do poprawności poglądu prezentowanego przez apelującego, jakoby brak notyfikacji poszczególnego przepisu (normy technicznej) wyłączał a limine jego obowiązywanie na gruncie prawa krajowego.

Z kolei nie do przyjęcia jest argumentacja, zgodnie z którą za podstawę ustalenia konieczności poniesienia przez powodów nakładów tzw. „akustycznych” oraz ich zakresu należało stosować poprzednią Polską Normę PN-B-02151-3:1999, a to z tego powodu, że obowiązywała ona w dacie wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania.

Wbrew poglądowi skarżącego stanowisko takie nie znajduje oparcia w postanowieniach aktu o wprowadzeniu o.o.u.

Uchwała Sejmiku Województwa (...) z dnia 30 stycznia 2012r. w zakresie stosowania odpowiedniej izolacyjności akustycznej przegród budowlanych oraz właściwego klimatu akustycznego w budynkach odwołuje się (por. § 2 pkt. 3 i 7) do treści obowiązujących Polskich Norm.

Oznacza to konieczność odwołania się każdorazowo do takiej normy, która będzie adekwatna w dacie dokonywania oceny konieczności stosowania odpowiednich przegród akustycznych oraz zapewnienia właściwego klimatu akustycznego.

Jest to oczywiste, jeśli zważyć, że w uchwale o utworzeniu o.o.u. nie odwołano się do konkretnych Polskich Norm, obowiązujących w dacie jej podjęcia, a nadto konieczność stosowania określonej ochrony akustycznej odnosić należy do czasu przyszłego, w jakim osiągnięta ma być planowa docelowa przepustowość lotniska.

Poza tym wymaga podkreślenia, że Polskie Normy nie kreują z zasady nowego stanu prawnego, a jedynie odzwierciedlają aktualny stan wiedzy technicznej. Zmiana lub nowelizacja danej normy wiąże się zazwyczaj z rozwojem wiedzy technicznej oraz (lub) dezaktualizacją bądź ograniczeniem przydatności poprzedniej normy technicznej.

Podobnie żadna z dwóch w/w norm dotyczących akustyki budowlanej nie wprowadza nowych norm hałasu, a jedynie określa metody ustalenia odpowiedniego klimatu akustycznego w budynku oraz korelujące z tym parametry techniczne koniecznych dla zapewnienia takiego stanu materiałów budowlanych.

Norma PN-B- (...) (...) stanowiła jedynie konieczną nowelizację normy PN-B- (...) (...) z przyczyn, które zostały szczegółowo i przekonująco przedstawione przez biegłego W. P. na stronie 14 jego opinii.

Natomiast, z uwagi na zarzuty podnoszone w apelacji, w tym odwoływanie się do opinii wydawanych w innych sprawach, sąd odwoławczy powziął wątpliwość co do tej części wydanych w sprawie opinii W. P. oraz Z. B., w której wskazano na celowość zainstalowania w budynku powodów sytemu wentylacji mechanicznej z tzw. rekuperacją (odzyskiem) ciepła zamiast systemu wentylacji grawitacyjnej, związanego z instalacją nawiewników.

W związku z tym w postępowaniu apelacyjnym dopuszczony został dowód z opinii biegłego na okoliczności, czy w budynku powodów możliwe i racjonalne ekonomicznie byłoby zastosowanie innego systemu wentylacji, zapewniającego właściwy komfort powietrza po zainstalowaniu nowych przegród akustycznych, w szczególności czy wystarczające byłoby zastosowanie systemu wentylacji grawitacyjnej i jaki byłby koszt takiego rozwiązania.

W opracowanej w tym przedmiocie opinii (k. 1004 – 1019) biegły M. T., po przeprowadzeniu stosownej analizy, stwierdził, że, po zainstalowaniu stosownych przesłon akustycznych, w budynku powodów konieczne będzie zamontowanie nowego systemu wentylacji, zapewniającego mieszkańcom odpowiedni komfort (klimat) powietrzny.

Według biegłego, możliwe jest tu zainstalowanie zarówno klimatyzacji mechanicznej z rekuperacją ciepła, czyli systemu, jaki uwzględnił sąd I instancji w swoim orzeczeniu w oparciu o opinie biegłych W. P. oraz Z. B., jak i systemu rozbudowanej wentylacji grawitacyjnej, połączonego z montażem nawiewników.

Według biegłego koszty montażu systemu wentylacji grawitacyjnej wyniosłyby kwotę 63.707 zł, a koszt montażu wentylacji mechanicznej kwotę 47.409,10 zł, przy czym w przypadku wentylacji grawitacyjnej wyższe byłyby też koszty bieżącej eksploatacji budynku.

Opinię tą należało uznać za pełnowartościowy materiał dowodowy, pozwalający na poczynienie istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy ustaleń.

Przedstawia ona w sposób rzeczowy, a przy tym czytelny i przekonujący, przebieg pracy biegłego i przeprowadzonych przez niego analiz, pozwalających na dojście do wyrażonych w opinii wniosków.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 4 lutego 2020r. biegły M. T. podtrzymał w całości stanowisko wyrażone w opinii oraz w sposób wyczerpujący odniósł się do pytań i wątpliwości pozwanego, związanych z opinią, w tym przedstawionych w piśmie procesowym z dnia 31 października 2019r.

W związku z tym Sąd Apelacyjny uznał za niecelowe uwzględnienie wniosku pozwanego o powołanie w sprawie innego biegłego bądź o zwrócenie się do biegłego B. o wydanie opinii uzupełniającej.

W konsekwencji także zarzuty apelacji związane z przyjęciem takiego lub innego systemu wentylacji przy rewitalizacji akustyczne budynku, okazały się bezzasadne.

Po pierwsze bowiem, z opinii biegłego M. T. wynika, że koszty montażu sugerowanego przez skarżącego systemu wentylacji grawitacyjnej byłyby wyższe, niż systemu wentylacji mechanicznej, a nadto montaż tego systemu byłby nieracjonalny także z uwagi na przewidywane koszty eksploatacji budynku.

Poza tym, koszty obu konkurencyjnych systemów ustalone przez biegłego (odpowiednio 63.707 zł oraz 47.409,10 zł) znacznie przekraczają kwotę odszkodowania uwzględnionego z tego tytułu w zaskarżonym wyroku (19.449,35 zł).

Oznacza to, że zasądzone przez sąd I instancji odszkodowanie w pełni odpowiada kryteriom o jakich mowa w przepisach art. 129 ust. 2 oraz art. 136 ust. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska, a także art. 361 kc i art. 363 § 2 kc.

Nie naruszył także Sąd Okręgowy przepisu art. 481 § 2 kc w zw. z art. 455 kc oraz art. 363 § 2 kc, zasądzając na rzecz powodów odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu przyznanego im świadczenia od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu opinii biegłych.

Wyrok w sprawie o odszkodowanie nie ma charakteru konstytutywnego, co uzasadniałoby przyznanie odsetek za opóźnienie dopiero od dnia jego wydania.

Przeciwnie, jak w typowej sprawie o zapłatę odszkodowania, ma on charakter deklaratoryjny, a co do zasady dłużnik pozostaje w opóźnieniu z zapłatą świadczenia na zasadach ogólnych, wynikających z art. 455 kc.

Skoro natomiast sąd ustalił wysokość odszkodowania według cen z daty wydania opinii, nie było błędem uznanie, że pozwany pozostawał w opóźnieniu, uzasadniającym roszczenie odsetkowe po doręczeniu mu opinii, skoro wówczas już nie powinien mieć wątpliwości co do obowiązku ponoszenia przez niego kosztów adaptacji akustycznej budynku oraz ich wysokości.

Z tych przyczyn na podstawie art. 385 kc oraz powołanych wyżej przepisów prawa materialnego Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O należnych powodom kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym orzeczono (punkt 2 wyroku) na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 391 kpc, przy uwzględnieniu przepisów § 10 ust. 1 pkt 2) w zw. z § 2 pkt. 6) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015.1800 ze zm.).

Mariola Głowacka Bogdan Wysocki Piotr Górecki