Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Ca 2208/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 czerwca 2018 r. Sąd Rejonowy w Skierniewicach, w sprawie o sygn. akt I C 189/17 z powództwa J. K. przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej Dworcowa 1 z siedzibą w S., o przywrócenie naruszonego posiadania:

1.  nakazał Wspólnocie Mieszkaniowej Dworcowa 1 z siedzibą w S. przywrócić utracony przez powoda J. K. stan posiadania poprzez uruchomienie dopływu wody do nieruchomości gruntowej o nr ewidencyjnym 3/20, obręb 4, położonej w S. przy ul. (...) oraz zakazał naruszania przedmiotowego stanu posiadania,

2.  zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 367 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana Wspólnota Mieszkaniowa Dworcowa 1 z siedzibą w S., zaskarżając wydane rozstrzygniecie w całości. Apelująca zarzuciła przedmiotowemu orzeczeniu naruszenie:

1.  przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia tj.:

a.  art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 191 k.p.c. w zw. z art. 193 § 21 k.p.c. i w zw. z art. 130 § 1 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na rozpoznaniu i wydaniu przez Sąd I Instancji merytorycznego orzeczenia co do roszczenia ewentualnego opartego na art. 344 § 1 k.c., pomimo dokonania przez powoda wadliwej i bezskutecznej modyfikacji żądania pozwu w zakresie cofnięcia roszczenia głównego dochodzonego na podstawie art. 222 § 2 k.c., objętego żądaniem pozwu, z uwagi na niedochowanie formy pisemnej dla czynności procesowej związanej z cofnięciem roszczenia, objętego żądaniem pozwu, jak również mimo nieuzupełnienia braków fiskalnych w postaci uiszczenia brakującej wysokości opłaty sądowej od pozwu w zakresie dotyczącym roszczenia o przywrócenie posiadania, co skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy w zakresie roszczenia petytoryjnego, zgłoszonego jako roszczenie główne i bezzasadnym rozstrzygnięciem o roszczeniu posesoryjnym, zgłoszonym jako roszczenie ewentualne bez wydania orzeczenia w zakresie zgłoszonego roszczenia głównego i w konsekwencji orzeczenie ponad zakres zgłoszonego żądania,

b.  art. 316 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i nie wzięcie za podstawę rozstrzygnięcia stanu sprawy z chwili orzekania, co skutkowało uwzględnieniem powództwa o przywrócenie posiadania poprzez uruchomienie dopływu wody do nieruchomości gruntowej, na której posadowiony jest kiosk gastronomiczny powoda, podczas gdy z okoliczności faktycznych ujawnionych w toku sprawy wynika, iż nieruchomość gruntowa o nr ewid. 3/20, położona w miejscowości S., ul. (...), posiada dostęp do bieżącej wody, pobieranej z lokalu mieszkalnego, znajdującego się w budynku pozwanej Wspólnoty, co skutkowało bezzasadnym rozstrzygnięciem o nakazaniu pozwanej przywrócenia stanu posiadania poprzez uruchomienie dopływu wody do nieruchomości gruntowej, na której posadowiony jest należący do powoda kiosk gastronomiczny,

2.  naruszenie prawa materialnego, tj.:

a.  art. 344 k.c. a contrario w zw. z art. 5 k.c. poprzez nieuzasadnione niezastosowanie w okolicznościach niniejszej sprawy i w konsekwencji przyznanie powodowi ochrony prawnej w postaci przywrócenia posiadania, na skutek uwzględnienia powództwa, w sytuacji gdy postawa powoda kwestionującego ciążący na nim obowiązek partycypowania w kosztach naprawy wadliwego przyłącza, doprowadzającego wodę do prowadzonego w ramach działalności gospodarczej kiosku gastronomicznego, jak również uchylającego się od regulowania należności z tytułu opłat za dostarczaną udostępnianym przez pozwaną przyłączem wodę i motywy, jakimi się kierował wytaczając powództwo o przywrócenie posiadania, powołując się na zupełny brak dostępu do bieżącej wody, mimo faktycznego pobierania wody z lokalu mieszkalnego członka Wspólnoty, a także brak zobowiązania, z którego wynikałby obowiązek pozwanej w zakresie zapewnienia powodowi dostępu do bieżącej wody oraz całkowite przerzucenie na pozwaną odpowiedzialności finansowej z tytułu regulowania należności za wodę, doprowadzaną na cele związane z prowadzeniem przez powoda działalności gospodarczej, uzasadniały oddalenie powództwa o przywrócenie posiadania z powołaniem się na jego sprzeczność z zasadami współżycia społecznego,

b.  art. 344 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i rozstrzygnięcie zarówno o przywróceniu posiadania jak i o nakazaniu zaniechania dalszych naruszeń, podczas gdy z prawidłowo poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych dotyczących posiadania przez nieruchomość gruntową, położoną na działce nr (...), dostępu do wody wynika, iż po wytoczeniu powództwa przywrócone zostało przez powoda posiadanie w zakresie dopływu wody do nieruchomości gruntowej, na której posadowiony jest prowadzony przez powoda kiosk gastronomiczny, poprzez jej doprowadzenie do przedmiotowej nieruchomości za pomocą przyłącza w postaci gumowego węża z lokalu mieszkalnego członka pozwanej wspólnoty mieszkaniowej, co w konsekwencji skutkowało bezzasadnym uwzględnieniem roszczenia o przywrócenie posiadania w zakresie nakazania pozwanej uruchomienia dopływu wody do nieruchomości gruntowej o numerze ewidencyjnym (...) obręb 4 położonej w S., przy ul. (...).

W związku z tak podniesionymi zarzutami pozwana wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie przez Sąd II instancji dowodu z dokumentu prywatnego w postaci pisma (...) Państwowych S.A. z siedzibą w W. z dnia 2 sierpnia 2018 r. na okoliczność ciążenia na powodzie obowiązku zapewnienia niezawodnego działania posiadanych instalacji i przyłączy kanalizacyjnych, zapewniających dostęp do bieżącej wody w lokal gastronomicznym powoda, posadowionym na nieruchomości gruntowej o nr ewidencyjnym 3/20 w S., przy ul. (...), sprzeczności roszczenia powoda w zakresie przywrócenia posiadania z zasadami współżycia społecznego, ze względu na postawę powoda, kwestionującego zarówno swoją odpowiedzialność za należyte utrzymanie instalacji wodno – kanalizacyjnej oraz ponoszenie kosztów zużycia wody, przyczyniającą się do powstania sporu będącą bezpośrednią przyczyną ograniczenia powoda w dostępie do wody udostępnianej z przyłączą pozwanej. Skarżąca wskazała, że powołanie zawnioskowanego dowodu w postępowaniu przed Sądem I instancji nie było możliwe z uwagi na datę sporządzenia i doręczenia pozwanej pisma właściciela gruntu, pod którym przebiega przyłącze wodno­kanalizacyjne doprowadzające wodę do lokalu gastronomicznego powoda, jakim jest (...) S.A. z siedzibą w W., co miało miejsce po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji.

W konkluzji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie zaś o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu, w tym kosztach zastępstwa procesowego za II instancję.

Powód, w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja pozwanej okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu w całości.

Zdaniem Sądu Okręgowego, wyrok Sądu Rejonowego w zaskarżonej części odpowiada prawu i jako taki musi się ostać. Podniesione przez apelującą zarzuty nie zasługują na uwzględnienie. Sąd Okręgowy podziela zarówno ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i przyjmuje je, jako własne, jak i dokonaną ocenę prawną.

W pierwszej kolejności wymaga wskazania, że zarzut naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. nie jest zasadny. Zgodnie z art. 321 § 1 k.p.c., Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Nie ulega zatem wątpliwości, że powołany przepis wprowadza zasadę rządzącą rozstrzyganiem spraw w procesie cywilnym, polegającą na tym, że zakres wyrokowania określony jest żądaniem powoda. Żądanie powoda - zarówno samo żądanie, jak i uzasadniające je okoliczności faktyczne - wyrażone jest w procesie po raz pierwszy w pozwie (art. 187 § 1 k.p.c.), stanowiąc jego treść. Granice żądania określają również wysokość dochodzonych roszczeń (J. Gudowski, M. Jędrzejewska, [w:] Komentarz do art. 321 Kodeksu postępowania cywilnego, pod red. T. Erecińskiego, Lex 2012). Dodatkowo w orzecznictwie sądowym wskazuje się, że zakaz orzekania ponad żądanie odnosi się bądź do samego żądania ( petitum), bądź do jego podstawy faktycznej (causa petendi). Sąd jest związany zarówno samym żądaniem pozwu, jak i jego podstawą faktyczną.

Sąd nie może zatem zasądzać czego innego od tego, czego żądał powód, więcej niż żądał powód, ani na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda (zob. m. in. wyrok SN z dnia 9 lutego 2012 r., I PK 95/11, MoP 2012, nr 3, s. 114; wyrok SN z dnia 23 lipca 2015 r., I CSK 549/14, L.).

Przez podanie okoliczności faktycznych - uzasadniających zgłoszone żądanie - należy rozumieć sytuację, w której powód opisuje w pozwie konkretne wydarzenia historyczne, z którymi wiąże powstanie po jego stronie określonego roszczenia wobec pozwanego. Wymóg przytoczenia w pozwie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie określa art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.. Oznacza to, że sąd może orzekać jedynie o roszczeniach, które wynikają z faktów przytoczonych przez powoda. Podstawą orzeczenia nie mogą być zaś okoliczności faktyczne, których powód nie objął swymi twierdzeniami (art. 321 § 1 k.p.c.). Związanie sądu granicami żądania obejmuje nie tylko wysokość i rodzaj dochodzonego świadczenia, ale także elementy motywacyjne uzasadniające żądanie. Jak podniósł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 maja 2008 r. III CSK 17/2008 (LexPolonica nr 2019491) sąd orzeka o roszczeniach, które wynikają z faktów przytoczonych przez powoda.

Przepisy prawa materialnego wskazywane przez powoda, jako podłoże jego żądań, nie wiążą Sądu i mogą być przezeń pominięte przy wydawaniu orzeczenia co do istoty sporu, konstrukcja podstawy prawnej rozstrzygnięcia należy bowiem do Sądu (tak SN m.in. w wyroku z dnia 25 kwietnia 2008 r., II CSK 613/07, LEX nr 420867). Innymi słowy przyjęcie przez Sąd innej podstawy rozstrzygnięcia, niż wskazana w pozwie nie stanowi wyjścia poza granice żądania w ujęciu art. 321 § 1 k.p.c., natomiast oparcie wyroku na podstawie faktycznej niepowołanej przez powoda jest orzeczeniem ponad żądanie w rozumieniu art. 321 k.p.c.

W orzecznictwie panuje również zgodność co do tego, iż związanie granicami żądania nie oznacza, że Sąd jest związany w sposób bezwzględny samym sformułowaniem zgłoszonego żądania. Jeżeli treść żądania jest sformułowana niewyraźnie, niewłaściwie, nieprecyzyjnie to Sąd może, a nawet ma obowiązek odpowiednio je zmodyfikować, jednakże zgodnie z wolą powoda i w ramach podstawy faktycznej powództwa. Ingerencja Sądu nie może być w tym zakresie zbyt daleko idąca, chodzi o nadanie objawionej w treści pozwu woli powoda poprawnej jurydycznie formy (zob. wyroki SN z dnia: 28 czerwca 2007 r., IV CSK 115/07, LEX nr 358817, 8 lipca 2011 r., IV CSK 536/10, LEX nr 1084734).

Ponadto art. 321 § 1 k.p.c. zakazuje zasądzać nie tylko więcej, niż powód żąda, lecz nie pozwala również wyrokować, co do rzeczy, która nie była przedmiotem żądania, czyli zasądzać coś innego, niż strona żądała.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że powód jasno określił w petitum pozwu swoje żądanie wskazując, że wywodzi je z tego że pozwana Wspólnota Mieszkaniowa bezprawnie odcięła dopływ wody do posiadanego przez powoda lokalu gastronomicznego w S. przy ul. (...). Co więcej powód wyraźnie w punkcie 1 wskazał, że wnosi o nakazanie stronie pozwanej przywrócenie stanu zgodnego z prawem poprzez uruchomienie dopływu wody do będącego własnością powoda kiosku. Tym samym w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie może być mowy o tym, że Sąd Rejonowy orzekając wyszedł poza granice żądania, zwłaszcza że punkt 1 wyroku jest niemalże tożsamy z treścią punktu 1 wytoczonego pozwu. Wbrew argumentacji skarżącego, powyższej oceny w żaden sposób nie zmienia użyte słowo „ewentualnie” w punkcie III pozwu, w związku z powołaniem się na inną podstawę prawną wytoczonego powództwa, bowiem jak to zostało już dobitnie podkreślone w dotychczasowej części uzasadnienia, zasadą pojęcia roszczenia nie są bowiem przepisy prawne, na które się strona powołuje, lecz fakty, które dla wykazania słuszności swego roszczenia przytacza. Ocena prawna faktów tych przez strony jest bez znaczenia, gdyż czynność ta należy wyłącznie do sądu orzekającego w sprawie.

Podniesiony zarzut naruszenia art. 316 k.p.c. również należało uznać za całkowicie bezzasadny, jakoby Sąd Rejonowy przy orzekaniu nie wziął stanu sprawy istniejącego na dzień orzekania. Argumentacja skarżącej, że powód posiada obecnie dostęp do bieżącej wody, którą doprowadził z jednego z lokali mieszkalnych jest wręcz absurdalna. Z cała pewnością nie można powiedzieć, że rozwiązanie zastosowane przez powoda, z zastosowaniem węża ogrodowego, można uznać za całkowicie satysfakcjonujące oraz może stanowić docelowe rozwiązanie tymczasowe. Po pierwsze wąż ogrodowy, jak wskazuje jego nazwa, służy do prac w ogrodzie, nie zaś do bieżącego zaopatrywania w wodę w lokalu użytkowym, w którym co ważniejsze powód prowadzi działalność gastronomiczną, w związku z czym dostęp do bieżącej wody jest jednym z kluczowych elementów prawidłowego funkcjonowania prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

Przechodząc dalej należy podkreślić, że również nie znajdują uzasadnienia te zarzuty apelacji, w których skarżąca podnosiła naruszenie przez Sąd I instancji przepisów prawa materialnego, a konkretnie art. 344 k.c., które – jej zdaniem – pozwalały na powstrzymanie się ze spełnieniem świadczenia wobec powoda (dostarczaniem bieżącej wody), skoro zalega on ze swoim świadczeniem, nie wnosząc wymaganych opłat.

Kwestią wymagającą ustalenia i mającą kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy była sprawa zasadności, legalności odcięcia dopływu ciepłej wody przedmiotem więc analizie podlegała więc kwestia uprawnienia Wspólnoty do naruszenia posiadania przez powoda z uwagi na zaległości w opłatach za mieszkanie.

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie takie działania należało uznać za bezprawne, niezgodne z zasadami współżycia społecznego i narażające powoda na problemy związane z codziennym funkcjonowaniem oraz prowadzoną działalnością w gospodarczą w kiosku stanowiącym jego własność. W ocenie sądu nie można zaakceptować sytuacji, w której określona osoba lub podmiot z pominięciem właściwych organów stara się wyegzekwować w sposób bezprawny świadczenie nawet jeśli jest to świadczenie zasadne i należne.

Warto przypomnieć w tym miejscu, że możliwość odcięcia dostaw do wody reguluje art. 8 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Przepis ten należy interpretować ściśle, co oznacza, że tylko przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne może decydować o odcięciu wody poszczególnych dostawcom. Żaden inny podmiot nie jest władny do takich działań.

Strona skarżąca zdaje się nie dostrzegać, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy rzecz sprowadzała się jedynie do oceny, czy wspólnota mieszkaniowa, w przypadku zalegania przez właściciela z obowiązkowymi opłatami, może stosować wobec niego środki dyscyplinujące (by nie rzec represyjne) w postaci odłączenia wody bieżącej. Ocena takich działań Wspólnoty, podobnie jak w przypadku wynajmującego wobec najemcy, czy spółdzielni mieszkaniowej wobec swoich członków, nie może być pozytywna. Tym bardziej w sytuacji, gdy członek wspólnoty mieszkaniowej jest właścicielem lokalu mieszkalnego. Ma on oczywiście obowiązek ponoszenia wydatków związanych z utrzymaniem jego lokalu, jest też obowiązany utrzymywać swój lokal w należytym stanie, przestrzegać porządku domowego i uczestniczyć w kosztach zarządu związanych z utrzymaniem nieruchomości wspólnej. W wydatkach związanych z utrzymaniem jego lokalu oraz w ramach kosztów zarządu nieruchomością wspólną, które obciążają właścicieli lokali mieszczą się między innymi opłaty za dostawy energii elektrycznej i cieplnej, gazu i wody, które wspólnota musi na bieżąco realizować wobec swoich dostawców, co jest oczywiste. Zatem aby nie powstały długi z tego tytułu, które będą obciążały właścicieli lokali nie zalegających z opłatami, wspólnota mieszkaniowa (jej zarząd) powinna jak najszybciej reagować na wszelkie długi właścicieli lokali, w szczególności gdy niepokojąco wzrastają, i podejmować działania ale przewidziane przepisami prawa. Jednakże wspólnota mieszkaniowa może wystąpić na drogę sądową z żądaniem zapłaty przez właściciela lokalu wszystkich zaległości, a po uzyskaniu prawomocnego orzeczenia wszcząć działania zmierzające do wyegzekwowania zasądzonego roszczenia. Może też, nie podejmując nawet uprzednio takich działań, wszcząć proces o przymusową sprzedaż lokalu w drodze licytacji. Pozwana Wspólnota Mieszkaniowa żadnych działań tego rodzaju nie podjęła, a uciekła się do swego rodzaju samopomocy, która nie jest dopuszczalna.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy rozstrzygnął w oparciu o art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 5 ust. 3) oraz § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (t.j. Dz. U. 2018 r. poz. 1500) zasądzając od pozwanej na rzecz powoda kwotę 160 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w apelacji. Ponadto Sąd Okręgowy zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 150 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego, na które złożyły się 30 zł tytułem opłaty od zażalenia oraz 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, które zostały ustalone w oparciu o art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 5 ust. 3) oraz § 10 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (t.j. Dz. U. 2018 r. poz. 1500)