Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2021 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2021 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa E. S., M. S. i A. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zadośćuczynienie i odszkodowanie

1.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda E. S. kwotę 55.000,00 (pięćdziesiąt pięć tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia oraz kwotę 4.000,00 (cztery tysiące) złotych tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 kwietnia 2020 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 3.033,00 (trzy tysiące trzydzieści trzy) złote tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  oddala powództwo E. S. w pozostałej części;

3.  umarza postępowanie w zakresie kwoty 17.100,00 (siedemnaście tysięcy sto) złotych;

4.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki M. S. kwotę 45.000,00 zł (czterdzieści pięć tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 kwietnia 2020 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 4.017,00 (cztery tysiące siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

5.  oddala powództwo M. S. w pozostałej części;

6.  umarza postępowanie w zakresie kwoty 10.000,00 (dziesięć tysięcy) złotych;

7.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki A. K. kwotę 45.000,00 zł (czterdzieści pięć tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 kwietnia 2020 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 4.017,00 (cztery tysiące siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

8.  oddala powództwo A. K. w pozostałej części;

9.  umarza postępowanie w zakresie kwoty 10.000,00 (dziesięć tysięcy) złotych.

Sędzia Ewa Tomczyk

Sygn. akt I C 490/20

UZASADNIENIE

Powodowie E. S., M. S. oraz A. K. w pozwie z dnia 15 kwietnia 2020 r. wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz:

1.  E. S. kwot:

- 11.100 zł z tytułu odszkodowania za koszty pogrzebu,

- 190.000 zł z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę w związku ze śmiercią żony

z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27. 03.2020 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych,

2.  M. S. kwotę 110.000,00 zł z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę w związku ze śmiercią matki z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27.03.2020 r. do dnia zapłaty

oraz zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych,

3.  A. K. kwoty 110.000,00 zł z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę w związku ze śmiercią matki z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27.03.2020 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu wg norm przepisanych, nie kwestionował zasady swej odpowiedzialności, podniósł, że żądania pozwu są rażąco wygórowane (k. 94-96).

Na rozprawie w dniu 22 stycznia 2021 r. pełnomocnik powodów popierał powództwo w następujący sposób: - na rzecz E. S. żądał zasądzenia odszkodowania w kwocie 4.000,00 zł i zadośćuczynienia w kwocie 180.000,00 zł, - na rzecz pozostałych powódek żądał zasądzenia zadośćuczynienia w kwotach po 100.000 zł, a w pozostałej części cofnął powództwo ze zrzeczeniem się roszczenia w związku z wypłatą na rzecz powodów części kwot (k. 184, 186).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 7 lutego 2018 r. w U. miał miejsce wypadek, w którym T. C., kierując samochodem ciężarowym marki V. nr rej. (...) wraz z naczepą o nr rej. (...) nie zachował szczególnej ostrożności podczas przejazdu przez oznakowane przejściu dla pieszych, nie ustąpił pierwszeństwa i potrącił J. S., która poniosła śmierć na miejscu.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 1 kwietnia 2019 r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Maz. w sprawie II K 740/18 uznał T. C. za winnego popełnienia przestępstwa z art. 177 § 2 k.k.

(dowód: odpisy wyroków – k. 30 - 31)

Posiadacz pojazdu, którym kierował sprawca zdarzenia w dacie wypadku korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych na podstawie umowy ubezpieczenia zawartej z pozwanym Zakładem (...).

(okoliczność bezsporna)

Pismem z dnia 13 marca 2020 roku, które wpłynęło do strony pozwanej w dniu 17 marca 2020 roku powodowie zgłosili pozwanemu szkodę z żądaniem wypłaty odszkodowania- dla E. S. z tytułu poniesionych kosztów pogrzebu i nagrobka w kwocie łącznej 18.100 zł., które nie znalazły pokrycia w wypłaconym zasiłku pogrzebowym oraz zadośćuczynienie za krzywdę dla najbliższych członków rodziny zmarłej tj.

- dla męża zmarłej - E. S. kwoty 200.000 zł.

- dla córki zmarłej - M. S. 120.000 zł.

- dla córki zmarłej - A. K. 120.000 zł.

(dowód: zgłoszenie żądania wypłaty z dnia 13.03.2020 roku –k. 32- 33, potwierdzenie nadania –k.34, płyta akt szkody –k.150)

Pismem z dnia 26.03.2020 r. pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. uznał roszczenia co do zasady i wypłacił powodowi E. S. kwotę 10.000 zł zadośćuczynienia za doznana krzywdę, 5.000 zł tytułem kosztów nagrobka, 2.000 zł tytułem kosztów pogrzebu, a powódkom M. S. oraz A. K. kwoty po 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę.

(dowód: pisma pozwanego z dnia 26.03.2020 r. –k.35-42)

Następnie w toku procesu strona pozwana dopłaciła:

- E. S. dalsze 25.000 zł z tytułu zadośćuczynienia i dalsze 4.100 zł tytułem odszkodowania,

- M. S. i A. K. dalsze 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia.

(okoliczność bezsporna)

Zmarła tragicznie w dniu 7 lutego 2018 roku J. S. była żoną powoda E. S. oraz matką powódek M. S. oraz A. K.. W chwili śmierci J. S. miała 64 lata, jej mąż – 72 lata, córka M. – 36 lat, zaś córka A. – 40 lat. Powodowie oraz zmarła tworzyli zgodną i szczęśliwą rodzinę. Wszyscy darzyli się miłością, szacunkiem, pomagali sobie i wzajemnie wspierali.

(dowód: zeznania świadków złożone na piśmie: S. P. –k.158-160 , H. J. –k.161-163, J. K. –k.165-169, pisma –k.52-81, przesłuchanie powodów – k. 186 odwrót – 187 odwrót)

Małżonkowie S. zawarli związek małżeński w dniu 28 sierpnia 1976 roku w U., w sierpniu 2018 roku obchodziliby 42 rocznicę ślubu. Relacje małżeńskie powoda i J. S. były pełne wzajemnej miłości i życzliwości. J. S. podejmowała kluczowe decyzje w związku oraz wykazywała szczególną aktywność życiową w życiu rodzinnym i towarzyskim. Małżonkowie prowadzili zgodne i uporządkowane życie. Z uwagi na rodzaj wykonywanej pracy przez powoda (pracował we W.) to na zmarłej J. S. przez większość życia małżeńskiego spoczywał ciężar prowadzenia domu i opieki nad dziećmi. Zmarła J. S. była osobą zdrową, aktywną, pełną pasji i zadowolenia z życia. Nawet po przejściu w 2006 roku na emeryturę J. S. angażowała się w pracę zawodową, była osobą bardzo sprawną fizycznie, jeździła na rowerze i na rolkach, uprawiała nordic walking. Powód towarzyszył żonie w spacerach i w wycieczkach rowerowych.

Powód ma 74 lata, powód zawodowo pracował do 2011 roku, a następnie dorabiał sobie w wyuczonym zawodzie jeszcze po śmierci żony. Od 2014 roku E. S. choruje na chorobę P.. Po śmierci żona choroba przybrała na sile.

(dowód: odpis skrócony aktu małżeństwa –k. 25, zeznania świadków złożone na piśmie: S. P. –k.158-160 , H. J. –k.161-163, J. K. –k.165-169, przesłuchanie powodów – k. 186 odwrót – 187 odwrót)

Po śmierci żony powód odczuwał wielką przykrość, stratę, przygnębienie. Źle sypiał, miał katastroficzne sny, doszło u niego do zwykłej, nie powikłanej reakcji adaptacyjnej na śmierć żony - reakcji żałoby. Rekcja ta miała charakter kilkumiesięcznego przygnębienia, pogorszenia jakości snu. Doszło do ograniczenia życia towarzyskiego, obniżenia satysfakcji życiowej, anhedonii, ograniczenia ról. Nie doszło do powstania nasilonych zaburzeń depresyjnych czy załamania linii życiowej czy utraty ról i funkcji. Obecne problemy zdrowotne i ograniczenia życiowe u powoda wynikają bardziej z postępującej choroby P..

W następstwie tragicznej śmierć żony powód E. S. doznał 5 –cio procentowego uszczerbku na zdrowiu w postaci zaburzeń nerwicowych (lękowo-depresyjnych), które trwały powyżej sześciu miesięcy (poz.10 a) tabeli uszczerbków). U powoda doszło do reaktywnych zaburzeń lękowo-depresyjnych (reakcja żałoby, które są zaburzeniami nerwicowo- niepsychotycznymi, a ich nasilenie było umiarkowane (krótkotrwale nasilone). Zaburzenia te u powoda utrzymują się w dalszym ciągu, ale jedynie w resztkowej postaci. Obecne problemy i dolegliwości powoda wynikają z choroby P.. Natomiast pogorszenie jakości życia spowodowane brakiem partnera życiowego jest oczywistością.

Proces żałoby w przypadku powoda został zakończony, ale rokowania na przyszłość z racji wieku i choroby P. nie są najlepsze (ryzyko nasilania się rozmaitych niepełnosprawności powstawanie zależności od opiekuna).

Strata małżonka, wdowieństwo, są udokumentowanymi czynnikami pogorszenia jakości życia zwiększającymi ryzyko rozmaitych chorób, ich nasilenia, skrócenia przewidywanej długości życia. Bycie przy rodzinie, bycie w nowym związku może w pewnej części kompensować owe straty i ryzyka.

A. K. dowiedziała się o śmierci mamy przez telefon. Doznała bardzo dużej przykrości żalu, niedowierzania, rozkojarzenia emocjonalnego poznawczego, zaburzeń realności siebie i otoczenia, po okresie urlopu wróciła do pracy. Było jej żal ojca, a po tym jak zamieszkała z nim M. S., powódka stała się spokojna o los i zdrowie ojca. U powódki A. K. śmierć matki nie spowodowała uszczerbku na zdrowiu, a zaburzenia reaktywne wywołane śmiercią matki trwały znacznie poniżej 6 miesięcy i nie były istotnie nasilone. U powódki doszło do reaktywnych zaburzeń emocjonalnych, które początkowo były intensywne, ale trwały krótko. Obecnie stan żałoby u powódki jest zakończony, a rokowania na przyszłość dobre. U powódki nie doszło do utraty ról, funkcji, ani pogorszenia jakości życia (poza krótkotrwałym okresem po śmierci matki.)

U powódki M. S. śmierć mamy J. S. nie spowodowała uszczerbku na zdrowiu, wywołała natomiast reakcje reaktywne w postaci zaburzeń lękowo -depresyjnych o nasileniu umiarkowanym i łagodnym. Proces żałoby został u powódki zakończony. Po śmierci matki nie doszło u powódki do dramatycznej zmiany jakości życia.

(dowód: opinia biegłego psychiatry J. B.–k.112-116)

Śmierć J. S. była dla całej rodziny wielkim ciosem. Tragiczny wypadek spowodował, że powodowie utracili najbliższą osobę, ukochaną matkę i żonę. Wkrótce zamieszkała z powodem córka M. S.. Powód wraz z córkami powódkami M. i A. nadal celebrują pamięć zmarłej, wspominają ją, często bywają na cmentarzu. Powódki zawsze pozostawały z rodzicami w bardzo dobrych relacjach rodzinnych, a z matką miały wiele podobnych zainteresowań tj.: literatura, kino i teatr. 

Powódka A. K. w 2003 r. wyszła za mąż, ma dwoje dzieci, rodzice pomagali jej kiedy dzieci chorowały. Zmarła J. S. bardzo wcześnie przeszła na emeryturę, aby jak najwięcej pomagać córce. Często jeździła nawet na kilka dni do córki, ale też dorywczo do opieki nad wnuczętami. Trwało to aż do jej śmierci.

M. S. wiele lat temu w związku ze studiami i pracą wyprowadziła się od rodziców, ale pozostawała z nimi w bliskich relacjach. Dostawała bardzo duże wsparcie ze strony mamy podczas edukacji i rozwoju kulturalnego. M. S. nie założyła własnej rodziny. Wkrótce po śmierci mamy wróciła do domu rodzinnego i zamieszkała razem z ojcem, któremu pomaga w codziennym funkcjonowaniu. Powódka aktualnie nie pracuje.

(dowód: odpis skrócony aktu małżeństwa –k. 25, odpis skrócony aktu urodzenia –k. 27, opis relacji rodzinnych – k. 53-63, zeznania świadków złożone na piśmie: S. P. –k.158-160, H. J. –k.161-163, J. K. –k.165-169, opinia psychiatry J. B. –k.112-116, przesłuchanie powodów – k. 186 odwrót – 187 odwrót)

Powód w związku z pochówkiem żony poniósł następujące koszty:

- 1.700 zł – koszty obiadu dla zaproszonych gości po pogrzebie,

- 400 zł – opłata cmentarna za grób pojedynczy,

- 2.000 zł za wykonanie grobowca,

- 14.000 zł za wykonanie pojedynczego nagrobka,

(dowód: faktury - k. 44, 46, 47, dowód wpłaty – k. 45, zdjęcie pojedynczego nagrobka – k. 82, przesłuchanie powodów – k. 186 odwrót – 187 odwrót)

Stan faktyczny w przeważającym zakresie nie był sporny i został ustalony na podstawie dostępnych w aktach dokumentów, opinii biegłego psychiatry oraz zeznań świadków: S. P., H. J. oraz J. K. oraz przesłuchania powodów.

Wskazać należy, że krzywda nie musi być wykazywana w jakiś szczególny sposób, odrębny od ogólnych reguł postępowania dowodowego, w szczególności nie jest niezbędny w sprawach opartych na podstawie z art. 446 § 4 k.c. dowód z opinii biegłego psychiatry czy psychologa, zwłaszcza wówczas, gdy osoby dochodzące roszczeń po śmierci osoby bliskiej nie korzystały ze wsparcia takich specjalistów, co miało miejsce w niniejszej sprawie. Z dowodów zaoferowanych przez powódki wynikały wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sporu. W szczególności za miarodajny dowód została uznana opinia biegłego psychiatry i nie zachodziła potrzeba dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego psychiatry, o co wnosił pełnomocnik powodów bowiem wydana w sprawie opinia oceniana według kryteriów: poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, sposobu motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, uznana została za miarodajny dowód, nie zachodziła potrzeba dopuszczenia kolejnej opinii, co skutkowało oddaleniem wniosku pełnomocnika powodów o dopuszczenie dowodu z kolejnej opinii. W zarzutach do opinii nie została przedstawiona rzeczowa argumentacja, która skutecznie podważyłaby opinię, sformułowano w nich subiektywne zarzuty powodów co do treści i formy opinii, a wniosek o kolejnego biegłego należy uznać za wyraz niezadowolenia powodów z oceny przedstawionej przez biegłego, co nie uzasadnia potrzeby dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego. Specyfika dowodu z opinii biegłego polega m.in. na tym, że jeżeli dowód taki został już przez sąd dopuszczony, to stosownie do treści art. 286 k.p.c. opinii dodatkowego biegłego można żądać jedynie „w razie potrzeby”. Potrzeba taka nie może być jedynie wynikiem niezadowolenia strony z niekorzystnego dla niej wydźwięku konkluzji opinii, lecz być następstwem umotywowanej krytyki dotychczasowej opinii. W przeciwnym bowiem razie sąd byłby zobligowany do uwzględniania kolejnych wniosków strony dopóty, dopóki nie złożona zostałaby opinia w pełni ją zadowalająca, co jest niedopuszczalne (por. wyroki Sądu Najwyższego: -z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 639/99, LEX nr 53135, -z dnia 5 listopada 1974 r., I CR 562/74, LEX nr 7607, - z dnia 6 maja 2009 r., II CSK 642/08).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Żądanie pozwu jest częściowo uzasadnione.

Podstawę odpowiedzialności strony pozwanej stanowiły przepisy art. 822 k.c. i art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 k.c. oraz art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych (tekst jednolity - Dz. U. z 2019 r., poz. 2214). Zgodnie z tym ostatnim przepisem z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Strona pozwana nie kwestionowała swej odpowiedzialności gwarancyjnej za sprawcę szkody.

Podstawą żądania pozwu w zakresie zadośćuczynienia stanowi przepis art. 446 § 4 k.c. przyznający prawo do tego świadczenia dla najbliższego członka rodziny zmarłego za doznaną krzywdę, czyli szkodę niemajątkową. Powołany przepis ma na celu zrekompensować krzywdę spowodowaną naruszeniem prawa do życia w rodzinie i bólu spowodowanego utratą osoby najbliższej.

Użyte w art. 446 § 4 k.c. wyrażenie „odpowiednia suma” zawiera już w sobie pojęcie niemożności ścisłego ustalenia zadośćuczynienia ze względu na istotę krzywdy. Dlatego przy ustaleniu zadośćuczynienia nie stosuje się automatyzmu, a każda krzywda jest oceniana przez pryzmat konkretnych okoliczności sprawy. Sąd orzekając w przedmiocie takiego żądania musi wziąć pod uwagę kompensacyjny charakter zadośćuczynienia i rodzaj naruszonego dobra - ciężar gatunkowy poszczególnych dóbr osobistych. Przy uwzględnianiu szkody niemajątkowej brane są pod uwagę: dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia i odczuwanej pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r. sygn. akt III CSK 279/10 (Lex nr 898254). Istotna przy ocenie rozmiaru krzywdy jest również rola, jaką w rodzinie pełniła osoba zmarłego, rodzaj i intensywność więzi łączących pokrzywdzonych ze zmarłym, zaburzenia, do jakich doszło w prawidłowym funkcjonowaniu pozostałych członków rodziny, kolejną przesłanką powinno być określenie, w jakim stopniu pozostali członkowie będą umieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości i na ile zdolni są zaakceptować obecny stan rzeczy.

O tym, kto jest najbliższym członkiem rodziny decyduje faktyczny układ stosunków pomiędzy określonymi osobami, a nie formalna kolejność pokrewieństwa wynikająca w szczególności z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, czy ewentualnie z powinowactwa. Aby więc ustalić, czy występujący o zadośćuczynienie jest najbliższym członkiem rodziny nieżyjącego sąd powinien stwierdzić, czy istniała silna i pozytywna więź emocjonalna pomiędzy dochodzącym tego roszczenia a zmarłym.

W przedmiotowej sprawie ponad jakąkolwiek wątpliwość ustalono, że powodów łączyły ze zmarłą żoną i matką bliskie relacje i że są oni bliskimi członkami rodziny zmarłej, a zatem są uprawnieni do zadośćuczynienia.

Nagła i tragiczna śmierć żony i matki powodów z całą pewnością była dla nich traumatycznym przeżyciem, bowiem łączyła ich ze zmarłą rodzinna więź bliskości. Jednocześnie wskutek przedmiotowego zdarzenia zostało naruszone prawo powodów do życia w pełnej rodzinie.

Wszelkie okoliczności świadczące o rozmiarze krzywdy powoda ustalone zostały w oparciu o dowody osobowe - zeznania świadków, przesłuchanie powodów jak również w oparciu o dowód z opinii biegłego psychiatry. Dowody te są miarodajnym źródłem ustalenia występowania u powodów jako następstwa śmierci żony i matki wszelkich negatywnych doznań w postaci uczucia smutku, przygnębienia, utraty zainteresowań oraz chęci życia, obniżenia nastroju, poczucia bezradności, braku kontroli nad własnym życiem. Nie ulega żadnej wątpliwości, że śmierć osoby bliskiej stanowi wielki wstrząs dla rodziny, a cierpienia psychiczne, jakie się z tym wiążą mogą przybierać ogromny wymiar, tym większy, im mocniejsza była więź emocjonalna łącząca zmarłego z najbliższymi. Zmarła była aktywną zdrową kobietą, była zaangażowana w sprawy rodziny, to ona była osobą decydującą o istotnych sprawach domowych. Na rozmiar krzywdy powodów miały również wpływ okoliczności śmierci J. S., która poniosła śmierć w wypadku samochodowym, zatem śmierć ta była nagła i niespodziewana, tym samym wywołała ogromny wstrząs psychiczny.

Oceniając wg kryteriów obiektywnych krzywdę powoda E. S. stwierdzić należy, że krzywda ta po śmierci J. S. jest bardzo dotkliwa z uwagi na rodzaj i siłę więzów rodzinnych oraz rolę pełnioną przez zmarłą w życiu powoda. Cierpienie jednego z partnerów po śmierci drugiego, których dotychczasowe życie było szczęśliwe, odbierane jest bardzo boleśnie z uwagi na poczucie krzywdy, osamotnienia i tęsknoty, braku wsparcia psychicznego i fizycznego. Tracąc ważną w życiu osobę bliską powód doświadczył bólu i cierpienia nie mogąc z nią obcować w codziennym życiu. Powód stracił poczucie sensu życia, cały czas doświadcza uczucia pustki, nadto stracił osobę będącą dla niego wsparciem w chorobie.

Także powódki jako córki J. S. doświadczyły negatywnych uczuć w związku ze śmiercią mamy. Wprawdzie nie mieszkały one już od pewnego czasu z rodzicami, ale utrzymywały z matką systematyczny kontakt. J. S. wychodziła także naprzeciw potrzebom swoich córek. Utrata zaangażowanej w życie rodzinne matki stanowi utratę osoby wspierającej w codziennym życiu i pokonywaniu jego trudów, a przez to oznacza pogorszenie jakości życia.

Ponadto wielkie cierpienie niesie też świadomość bezsensowności takiej śmierci, spowodowanej bezmyślnością i brakiem wyobraźni kierującego pojazdem mechanicznym. Wypadek pozbawił powodów możliwości przebywania z żoną i matką, wzajemnego wspierania się, dzielenia się troskami i radościami.

Niewątpliwie krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej bardzo trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Każdy przypadek powinien być traktowany indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie na wyłącznie subiektywnych odczuciach pokrzywdzonego. Należy przy tym zaznaczyć, że zadośćuczynienie przewidziane w art. 446 § 4 k.c. jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy. Jedynie zatem rozmiar zadośćuczynienia może być odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na jego umiarkowany wymiar i to w zasadzie bez względu na status społeczny i materialny pokrzywdzonego. Przesłanka „przeciętnej stopy życiowej” społeczeństwa ma więc charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar (por. między innymi wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 12 września 2002 r. IV CKN 1266/00, z dnia 3 czerwca 2011 r. III CSK 279/10, oraz z dnia 10 maja 2012 r. IV CSK 416/11, niepubl.).

Zważywszy na mocniejszy stopień więzi między małżonkami niż między rodzicami i dziećmi, wysokość zadośćuczynienia podlegała zróżnicowaniu.

W ocenie Sądu adekwatną kwotą z tytułu zadośćuczynienia dla powoda będzie suma 80.000 zł, zaś dla powódek – 65.000 zł. Kwoty te przedstawiają pewną odczuwalną wartość ekonomiczną i pomogą wynagrodzić doznane cierpienia psychiczne. Uwzględniając wypłacone już na rzecz:

- powoda E. S. kwotę 25.000 zł do zasądzenia pozostawała na jego rzecz kwota 55.000 zł,

- powódek M. S. o A. K. kwoty po 20.000 zł do zasądzenia pozostawały kwoty po 45.000 zł,

a dalej idące żądania jako wygórowane zostały oddalone.

Żądanie zwrotu kosztów pogrzebu miało swe oparcie w art. 446 §1 k.c. Jeżeli chodzi o koszty pogrzebu, to w orzecznictwie wskazuje się, że obejmują one zwrot kosztów bezpośrednio z pogrzebem związanych (jak przewóz zwłok, nabycie trumny, zakup miejsca na cmentarzu i in.), jak również zwrot wydatków, odpowiadających zwyczajom danego środowiska. Do tych wydatków zalicza się koszt postawienia nagrobku (w granicach kosztów przeciętnych, jeżeli nawet koszty rzeczywiste były znaczne, np. z uwagi na materiał lub wystrój nagrobku, wyższe), wydatki na wieńce i kwiaty, koszty zakupu odzieży żałobnej, organizacji stypy.

Powód E. S. udowodnił wysokość tych kosztów załączonymi do akt sprawy pokwitowaniami i fakturami za udostępnienie grobu, stypę, koszt pochówku i wystawienie nagrobka na łączną kwotę 18.100 zł. Wbrew zarzutom strony pozwanej z zeznań powodów oraz załączonych do akt zdjęć oraz z pokwitowania za uiszczenie opłaty cmentarnej, koszty wystawienia nagrobka dotyczyły pojedynczego grobu. Skoro strona pozwana w toku procesu wypłaciła z tego tytułu kwotę 14.100 zł, co zasądzenia pozostawała kwoty 4.000 zł.

Podstawę rozstrzygnięcia o umorzeniu postępowania w zakresie kwot, o które powodowie cofnęli powództwo, były przepisy art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 203 § 1, 2 i 4 k.p.c.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 k.c.

Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska strony pozwanej która twierdziła i argumentowała, że odsetki powinny być zasądzone od dnia wydania wyroku.

Powtarzając za Sądem Najwyższym (por. wyrok z 18 lutego 2011 r., I CSK 243/10, LEX nr 848109) odsetki należą się, zgodnie z art. 481 k.c., za samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia, choćby więc wierzyciel nie poniósł żadnej szkody i choćby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Jeżeli zobowiązany nie płaci zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c., uprawniony nie ma niewątpliwie możliwości czerpania korzyści z zadośćuczynienia, jakie mu się należy już w tym terminie. W konsekwencji, odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu już w tym terminie powinny się należeć od tego właśnie terminu. Stanowiska tego nie podważa pozostawienie przez ustawę zasądzenia zadośćuczynienia i określenia jego wysokości w pewnym zakresie uznaniu sądu, bowiem przewidziana w art. 445 § 1 k.c. (oraz art. 448 k.c.) możliwość przyznania przez sąd odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę nie zakłada bowiem dowolności ocen sądu, a jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy i jej rozmiarze. Wysokość krzywdy, tak jak i szkody majątkowej, może się jednak zmieniać w czasie. Różna zatem w miarę upływu czasu może być też wysokość należnego zadośćuczynienia. W rezultacie, początek opóźnienia w jego zapłacie może się łączyć z różnymi datami. Jeżeli więc powód żąda od pozwanego zapłaty określonej kwoty tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od danego dnia, poprzedzającego dzień wyrokowania, odsetki te powinny być, w świetle powyższych uwag, zasądzone zgodnie z żądaniem pozwu, o ile tylko w toku postępowania zostanie wykazane, że dochodzona suma rzeczywiście się powodowi należała tytułem zadośćuczynienia od wskazanego przez niego dnia.

Jeżeli natomiast sąd ustali, że zadośćuczynienie w rozmiarze odpowiadającym sumie dochodzonej przez powoda należy się dopiero od dnia wyrokowania, odsetki od zasądzonego w takim przypadku zadośćuczynienia mogą się należeć dopiero od dnia wyrokowania. Może też zdarzyć się, że w dochodzonej przez powoda sumie, jej część może odpowiadać zadośćuczynieniu należnemu w terminie lub terminach poprzedzających dzień wyrokowania, a część - zadośćuczynieniu należnemu dopiero od dnia wyrokowania. W takim razie odsetki za opóźnienie w zapłacie co do jednej części należnego zadośćuczynienia powinny być zasądzone od terminu lub terminów poprzedzających dzień wyrokowania, a co do innej części - od dnia wyrokowania.

Stanowiska tego nie podważa pozostawienie przez ustawodawcę zasądzenia zadośćuczynienia i określenia jego wysokości w pewnym zakresie uznaniu sądu. Przewidziana w art. 446 § 4 k.c. możliwość przyznania przez sąd odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę nie zakłada bowiem dowolności ocen sądu, a jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy i jej rozmiarze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2011 roku, I CSK 243/10, LEX nr 848109).

Jako datę wymagalności roszczeń został przyjęty dzień 17 kwietnia 2020 r., w którym upłynął 30- dniowy termin od daty zgłoszenia żądań, a dalej idące żądanie w tym zakresie jako niezasadne zostało oddalone.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowił przepis art. 100 zd. 1 k.p.c.

Z porównania kwoty dochodzonej pozwem przez E. S. (201.100 zł) z kwotą uwzględnioną (zasądzoną kwotą 59.000 zł – i kwotą 17.100 zł zapłaconą przez stronę pozwaną w toku procesu, co do której powód cofnął powództwo) wynika, że powód wygrał sprawę w 38 %.

Koszty procesu po stronie powoda wyniosły 13.883 zł, na które złożyły się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 10.055 zł, wynagrodzenie z tytułu zastępstwa prawnego w kwocie 3.600 zł, wydatek na opłatę skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, wydatek na wynagrodzenie biegłego – 211 zł.

Po stronie pozwanej koszty wyniosły 3.617 zł (wynagrodzenie z tytułu zastępstwa prawnego i opłata skarbowa od pełnomocnictwa). Łącznie koszty procesu wynosiły 17.500 zł. Z tej kwoty stronę pozwaną obciąża 3.033 zł {(17.500 zł x 62 %) - 13.883 zł).

Z porównania kwoty dochodzonej pozwem przez M. S. i A. K. (110.000 zł) z kwotą uwzględnioną (zasądzoną kwotą 45.000 zł – i kwotą 20.000 zł zapłaconą przez stronę pozwaną w toku procesu) wynika, że powódki wygrały sprawę w 59 %.

Koszty procesu po stronie tych powódek wyniosły 9.311 zł, na które złożyły się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 5.500 zł, wynagrodzenie z tytułu zastępstwa prawnego w kwocie 3.600 zł, wydatek na wynagrodzenie biegłego – 211 zł.

Po stronie pozwanej koszty wyniosły 3.600 zł (wynagrodzenie z tytułu zastępstwa prawnego). Łącznie koszty procesu wynosiły 12.911 zł. Z tej kwoty stronę pozwaną obciąża 4.017 zł {(12.911 zł x 59 %) - 3.600 zł).

Jeśli chodzi o koszt zastępstwa procesowego, to mając na uwadze jednorodzajowość sprawy oraz występujące po stronie powodów współuczestnictwo koszty zastępstwa zostały ustalone od żądanej w pozwie łącznej kwoty 421.100 zł, co uzasadniało z tytułu zastępstwa procesowego zasądzenie stawki w kwocie 10.800 zł stosownie do § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie – Dz.U. poz. 1800 ze zm. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12.07.1980 r., II CZ 79/80, OSNCP rok 1981, nr 2-3, poz. 37, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30.01.2007 r., III CZP 130/06, opubl. Monitor Prawniczy rok 2007, nr 21, str. 1197). Kwota ta została podzielona na 3 powodów, a zatem wynosiła po 3.600 zł (10.800 zł : 3).

Sędzia Ewa Tomczyk