Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V U 409/20

WYROK ŁĄCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant: st. sekr. sądowy Karolina Rudecka

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2021 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku Z. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość świadczenia

na skutek odwołania Z. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 2 marca 2020 r. sygn.: (...)

z dnia 16 kwietnia 2020 r. sygn.: (...)

zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, że zalicza wnioskodawcy Z. W. okres zatrudnienia od 1 stycznia 1985r. do 1 marca 1986 r. do emerytury górniczej w wymiarze półtorakrotnym oraz do wysokości z przelicznikiem 1,8.

Sygn. akt VU 409/20

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 marca 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. przyznał Z. W. prawo do emerytury górniczej od 1 października 2019 roku. Do ustalenia wysokości emerytury górniczej organ rentowy uwzględnił: 36 lat i 7 miesięcy (439miesięcy) okresów składkowych, z czego 56 miesięcy z przelicznikiem 1,8, co dało 100,8 miesięcy, a 116 miesiące z przelicznikiem 1,2, co dało 139,2 miesięcy (łącznie 240 miesięcy) oraz 1 rok, 6 miesięcy okresów nieskładkowych ( 18 miesięcy). Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury wyniósł 283,50 % i został ograniczony do 250%. Podstawa wymiaru obliczona została przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 250 % przez kwotę bazową w wysokości 4003,88zł, co dało kwotę 10 009,70 zł. Wysokość świadczenia wyniosła 6564,36 zł. Wypłata emerytury została zawieszona z uwagi na kontynuację zatrudnienia.

W odwołaniu Z. W. wniósł o zmianę decyzji i zaliczenie do pracy górniczej okresu od dnia 1 października 2000 do 29 czerwca 2002 roku oraz do okresu od 1 stycznia 1985 roku do 1 marca 1986 roku do stażu pracy w wymiarze półtorakrotnym oraz zastosowanie do tego okresu przelicznika 1,8 przy ustalaniu wysokości emerytury.

Decyzją z dnia 16 kwietnia 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. przeliczył Z. W. emeryturę górniczą od 1 października 2019 roku przez zaliczenie do stażu górniczego okresu od dnia 1 października 2000 do 29 czerwca 2002 roku , w wyniku czego staż pracy górniczej wyniósł 38 lat i 4 miesiące ( 460 miesięcy) okresów składkowych oraz 18 miesięcy okresów nieskładkowych a wysokość emerytury 6791, 58zł.

W odwołaniu Z. W. wniósł o zmianę decyzji i zaliczenie do stażu górniczego okresu od 1 stycznia 1985 roku do 1 marca 1986 roku w wymiarze półtorakrotnym oraz zastosowanie do tego okresu przelicznika 1,8 przy ustalaniu wysokości emerytury.

Postanowieniem z 22 czerwca 2020 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. na podstawie art. 219 k.p.c. połączył sprawę z odwołania Z. W. od decyzji z 16 kwietnia 2020 roku do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą z odwołania od decyzji z 2 marca 2020 roku

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań. W uzasadnieniu podniesiono, że organ rentowy ni uwzględnił okresu zatrudnienia od 1 stycznia 1985 roku do 1 marca 1986 roku w wymiarze półtorakrotnym, gdyż stanowisko górnika eksploatacji taśmociągów, na którym w tym okresie pracował skarżący nie figuruje w zał. nr 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny :

(...)

Wnioskodawca Z. W. urodzony w dniu (...), w dniu 31 października 2019 roku roku wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Wnioskodawca był członkiem otwartego funduszu emerytalnego, ale wniósł o przekazanie środków na nim zgromadzonych na rachunek budżetu państwa.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 2-5 akt emerytalnych)

Do stażu pracy górniczej wnioskodawcy w wymiarze półtorakrotnym organ rentowy nie zaliczył okresów pracy od 1 stycznia 1985 roku do 1 marca 1986 roku na stanowisku górnik eksploatacji taśmociągów ponieważ stanowiska te nie figurują w załączniku nr 3 rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku. Okres ten został zaliczony wnioskodawcy do stażu pracy w wymiarze jednokrotnym (okoliczność bezsporna)

Wnioskodawca jest zatrudniony w (...) na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy.

W spornym okresie od 1 stycznia 1985 roku do 1 marca 1986 roku wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku górnika eksploatacji taśmociągów na oddziale (...) (...).

(dowód: umowa o pracę – k. 46 akt ZUS)

Do jego stałych, podstawowych obowiązków należały:

- usuwanie zagrożeń ruchowych na koparkach wielonaczyniowych w wyrobisku górniczym (wymiana zestawów, krążników, uszczelnień, czerpaków);

- nadzór i kontrola nad prawidłową pracą urządzeń i przenośników taśmowych na koparkach wielonaczyniowych w wyrobisku górniczym;

- czyszczenie konstrukcji i gąsienic koparek wielonaczyniowych w wyrobisku górniczym - prace przy przemieszczaniu i zabudowie członów, stacji zwrotnych, krążników;

(dowód: charakterystyka stanowiska pracy – k. 16 akt)

Przenośniki taśmowe, których pracę nadzorował i kontrolował wnioskodawca, były przenośnikami, które biegną bezpośrednio przy koparce wielonaczyniowej (są do niej podpięte), stanowiąc jej część składową. Ich zadaniem jest odbieranie nadkładu z koparki wielonaczyniowej. Zadaniem wnioskodawcy była obserwacja przenośników i czuwanie nad ich prawidłową i bezawaryjną pracą. Czynności te były wykonywane podczas pracy koparki wielonaczyniowej. Wnioskodawca nie zajmował się obsługą przenośników taśmowych, stałych biegnących po całej odkrywce. Te przenośniki obsługiwali pracownicy innych oddziałów. Zajmował się wyłącznie przenośnikami przesuwnymi, stanowiącymi części składowe koparek wielonaczyniowych.

Pozostałe obowiązki tj. wymiana zestawów, krążników, uszczelnień, czerpaków oraz czyszczenie konstrukcji i gąsienic koparek wielonaczyniowych były wykonywane przez wnioskodawcę przy bieżących naprawach koparki wielonaczyniowej, gdy maszyna była wyłączona z ruchu. Koparka znajdowała się wówczas w przodku w miejscu urabianai kopaliny. Bieżące naprawy były naprawami krótkotrwałymi i miały na celu przywrócenie ruchu maszyny podstawowej.

Wnioskodawca pracował w systemie stykowym, czterobrygadowym. Wiązało się to z podmianą na stanowisku pracy. Wnioskodawca rozpoczynał pracę 15 minut wcześniej i kończył 15 minut później, czyli miał wydłużony czas pracy o pół godziny.

(dowód: zeznania świadka S. Ł. - protokół rozprawy z dnia 5 listopada 2020 roku od minuty 3:08 do minuty 14:50, zeznania świadka J. P. - protokół rozprawy z dnia 5 listopada 2020 roku od minuty 14:55 do minuty 22:35 zeznania wnioskodawcy - protokół rozprawy z dnia 12 stycznia 201 roku od minuty 1:26 do minuty 9:54)

Powołana przez pracodawcę wnioskodawcy Komisja Weryfikacyjna w dniu 24 czerwca 1999 roku uznała, że wnioskodawca w okresie od 1 stycznia 1985 roku do 1 marca 1986 roku stale roku pomimo zajmowania stanowiska górnika eksploatacji taśmociągów na oddziale (...) faktycznie stale przez 316 dniówek wykonywał prace podlegające zaliczeniu do pracy na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 1 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r.- górnik kopalni odkrywkowej.

(dowód: protokół z posiedzeń Komisji weryfikacyjnej - k. 9-10 akt emerytalnych)

Pracodawca ubezpieczonego zaewidencjonował wnioskodawcy w okresie od 1 stycznia 1985 roku do 31 marca 1986 roku liczbę dniówek stykowych.

(dowód: dniówki stykowe wnioskodawcy - akta sprawy)

W dniu 21 października 2019 roku (...) wystawiła wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy górniczej, w którym wskazała, że w okresie zatrudnienia od 1 stycznia 1985 roku do 1 marca 1986 roku w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej, to jest na stanowisku wymienionym w załączniku nr 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku, w Dziale III pod poz. 1.

(dowód: świadectwo wykonywania pracy górniczej dnia 21.10.2019 roku k. 6 w aktach emerytalnych).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest uzasadnione.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy przy wyliczeniu wysokości emerytury wnioskodawcy za sporny okres od dnia 1 stycznia 1985 roku do 1 marca 1986 roku zastosował na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) przelicznik 1,2. Wnioskodawca natomiast domagał się przeliczenia ww. okresów do stażu pracy w wymiarze półtorakrotnym oraz do wysokości emerytury wg. przelicznika 1,8 zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy.

Przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50a lub 50e, stosuje się stosownie do treści art. 51 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z zastrzeżeniem ust. 2, następujące przeliczniki:

1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

Przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej przelicznik 1,8 za każdy rok pracy - jak wynika z art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS - stosuje się wyłącznie do pracy, o której mowa w art. 50d ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Pracami do których stosuje się przelicznik 1,8 zgodnie z art. 50d ustęp 1 pkt 1 ustawy jest praca w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie zaliczane jest do pracy górniczej oraz wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50d ust. 3. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U. z 1995 r. Nr 2, poz. 8), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 1 lutego 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (t.j. Dz.U. z 1995 r., Nr 30, poz. 154). Wykaz ten obowiązuje jednak jedynie w takim zakresie, w jakim jego przepisy nie są sprzeczne z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS. A zatem zakładowe wykazy stanowisk, na których wykonywana jest praca górnicza, muszą być zgodne z wykazem nr 2 stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia, obejmującego stanowiska pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą lub wykazem nr 3 stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia, obejmującego stanowiska pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym. Jednakże dokonana przez pracodawcę kwalifikacja zajmowanego przez konkretnego pracownika stanowiska, jak i ewentualna zmiana tej kwalifikacji na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej, nie przesądza jeszcze o zaliczeniu zatrudnienia na tym stanowisku do pracy górniczej. O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu omawianych przepisów nie decyduje bowiem treść wymienionych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999, nr 6, poz. 213, z dnia 22 marca 2001 r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002, nr 22, poz. 553 oraz z dnia 2 czerwca 2010 r., I UK 25/10). Rozporządzenie wykonawcze nie może zatem przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to ustawodawca. Tym samym, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowić muszą zawsze punkt wyjścia do oceny zasadności roszczeń emerytalnych wnioskodawcy. Innymi słowy zastosowanie przelicznika 1,8 do pracy ubezpieczonego na stanowisku wymienionym w załączniku nr 3 do rozporządzenia wymaga, by praca ta odpowiadała treści art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Przepis art. 50 d ustawy o emeryturach i rentach z FUS do prac górniczych zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym do emerytury i 1,8 do jej wysokości zalicza prace bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Ponadto stosownie do treści art. 50d ustawy, aby ww. prace były zaliczane w wymiarze półtorakrotnym muszą być wykonywane na odkrywce w przodku. Oznacza to, że przodek jest pojęciem węższym od pojęcia odkrywki.

Przepisy nie definiują pojęcia przodka i prac przodkowych. Przyjęcie ogólnej tezy, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu, a następnie rekultywacją wyrobisk i zwałowisk, (związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek) nie odpowiada pojęciu "pracy przodkowej", wynikającej z wykładni przepisów art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (tak por. wyrok SA w Katowicach z dnia 16 kwietnia 2014 roku, IIIAUa 1121/13, LEX). W orzecznictwie SN kwestionuje się również zasadność rozszerzania samego pojęcia przodka wydobywczego, zauważając, że nie do zaakceptowania jest zapatrywanie, żeby miejsce przodka rozciągać na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojęcie przodka straciłoby swe znaczenie i tym sposobem nie można zaakceptować definicji "przodka", która wynika z opinii naukowo-technicznej i obejmuje wszystkie czynności związane z transportem kopaliny, realizowane w ramach ruchu zakładu górniczego (wyr. SN z 5 maja 2011 roku, I UK 395/10).

Z powyższego wynika, iż pojęcie przodka musi być wykładane przez Sąd w sposób ścisły i ograniczać się wyłącznie do miejsca pracy koparek wielonaczyniowych, albo jej bezpośredniego sąsiedztwa, w którym wydobywa się urobek. Praca przodkowa polega zaś na urabianiu i ładowaniu urobku lub nakładu, albo jest bezpośrednio związana z procesem urabiania urobku.

Jednocześnie w związku z ustawowym określeniem pojęcia pracy w przodkach należy stwierdzić, że dla zaliczenia pracy do stażu w wymiarze półtorakrotnym nie chodzi o jakąkolwiek pracę w przodku przy maszynach ładujących i transportujących, a wyłącznie o pracę, która polega na montażu, likwidacji i transporcie obudów maszyn ładujących i transportujących w przodkach. Pod określeniem "inne prace przodkowe" należy zaś rozumieć inne prace górnicze w przodku, jednakże rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy art. 50d ust. 1 pkt 1. Stąd różnego rodzaju inne prace górnicze związane z eksploatacją, konserwacją i remontami urządzeń będących częścią składową układu technologicznego: koparka, taśmociąg, zwałowarka węgla nie mieszczą się w definicji pracy w przodkach z art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy. (tak por. SA w Katowicach w wyroku z dnia 22 listopada 2012 roku, IIIAUa 437/12, LEX).

Z powyższych rozważań wynika zatem, iż przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom w kopalni węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym czas pracy górniczej w przodku tylko wówczas, gdy spełnia łącznie wszystkie wskazane w powołanych przepisach przesłanki: co do miejsce wykonywania, co do rodzaju czynności, co do obsługi wskazanych w tym przepisie maszyn i urządzeń. Wypełnienie np. jedynie warunku pracy w przodku nie jest zatem wystarczające do uznania, że praca ta spełnia definicję z art. 50 d ust. 1 pkt 1 i znajduje się w wykazie III załącznika 3, poz. 1 rozporządzenia.

Z przeprowadzonego postępowania dowodowego w postaci charakterystyki pracy skarżącego sporządzonej przez pracodawcę, umowy o pracę, angaży oraz zeznań świadków: S. Ł. i J. P., a także wnioskodawcy wynika, że wnioskodawca na oddziale (...) od dnia 1 stycznia 1985 roku do 1 marca 1986 roku na stanowisku górnika eksploatacji taśmociągów wykonywał prace wymienione w art. 50 d ustawy. Wówczas do stałych obowiązków skarżącego – co potwierdzili wszyscy świadkowie - należały prace przy obsłudze przenośników taśmowych stanowiących część składową koparki wielonaczyniowej . Powyższą okoliczność potwierdził także pracodawca w charakterystyce stanowiska pracy,z której wynika, że skarżący zajmował się wyłącznie przenośnikami taśmowymi usytuowanymi na poziomach eksploatacyjnych w wyrobisku górniczym.

Do stałych obowiązków skarżącego należały: nadzór i kontrola nad prawidłowa pracą urządzeń i przenośników taśmowych na koparkach wielonaczyniowych, a ponadto usuwanie zagrożeń ruchowych na koparkach wielonaczyniowych i przenośnikach przesuwnych (wymiana krążników, uszczelnień, czerpaków), czyszczenie konstrukcji i gąsienic koparek wielonaczyniowych,. Przenośniki taśmowe, których pracę nadzorował i kontrolował wnioskodawca, były przenośnikami, które biegną bezpośrednio przy koparce wielonaczyniowej (są do niej podpięte), stanowiąc jej część składową. Ich zadaniem jest odbieranie nadkładu z koparki wielonaczyniowej. Zadaniem wnioskodawcy była obserwacja przenośników taśmowych i czuwanie nad ich prawidłową i bezawaryjną pracą podczas pracy koparki wielonaczyniowej. Obowiązki swoje wykonywał w miejscu usytuowania koparki wielonaczyniowej. Koparki wielonaczyniowe, jako maszyny urabiające urobek, pracowały w przodku wydobywczym, co oznacza, iż skarżący świadczył pracę w przodku wydobywczym.

Pozostałe obowiązki wykonywane przez wnioskodawcę tj. wymiana zestawów, krążników, uszczelnień, czerpaków oraz czyszczenie konstrukcji i gąsienic koparek wielonaczyniowych również były wykonywane w miejscu wydobywania kopaliny. Mimo bowiem, że wówczas koparka była wyłączona z ruchu, to znajdowała się w miejscu urabiania kopaliny. Prace były bowiem związane z usuwaniem bieżących awarii koparek wielonaczyniowych, które miały na celu jak najszybsze przywrócenie ruchu maszyny podstawowej. Wnioskodawca spornym okresie pracował cały czas – jak wynika z zaświadczenia pracodawcy - w systemie stykowym, co wiązało się z rozpoczynaniem pracy o15 minut wcześniej i kończeniu pracy 15 minut później.

Wszystkie prace wykonywane przez skarżącego, jako wykonywane w obrębie pracy koparki wielonaczyniowej usytuowanej w przodku wydobywczym, należy uznać za równie obciążające, jak prace górnika- operatora koparek wielonaczyniowych przy urabianiu urobku. Z tych względów (miejsce wykonywania pracy, rodzaj wykonywanych czynności oraz rodzaj obsługiwanych maszyn) należy je zaliczyć do innych prac przodkowych wymienionych w art. 50 d ustawy o emeryturach i rentach.

Biorąc wszystkie powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy w punkcie 1 na mocy art. 477 14 § 2 KPC zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do zaliczenia spornego okresu zatrudnienia do emerytury górniczej w wymiarze półtorakrotnym oraz z zastosowaniem przelicznika 1,8 do ustalenia wysokości emerytury górniczej.

(...)