Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 1 marca 2018 r. (data złożenia w administracji zakładu karnego – k. 155), wniesionym do Sądu Rejonowego w Kole, powód J. J. zażądał zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – Ministra Sprawiedliwości kwoty 70.000 zł oraz obciążenia pozwanego kosztami procesu.

Postanowieniem z dnia 6 listopada 2018 r. (k. 206), Sąd Rejonowy w Kole stwierdził swą niewłaściwość i przekazał sprawę do rozpoznania Sadowi Rejonowemu dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie.

W piśmie z dnia 1 sierpnia 2019 r. (k. 268) oraz na rozprawie w dniu 28 stycznia 2020 r., pełnomocnik powoda ostatecznie sprecyzował żądanie pozwu i faktyczną podstawę powództwa.

W odpowiedzi na pozew (k. 279-280), pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 28 stycznia 2020 r. (k. 285), Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie: I. na podstawie art. 67 § 2 k.p.c., ustalił jako jednostkę organizacyjną Skarbu Państwa – Prezesa Sadu Okręgowego w Warszawie, II. zwolnił od udziału w sprawie Skarb Państwa – Ministra Sprawiedliwości, III. na podstawie art. 44 ² pkt 2 k.p.c. „przedstawił akta sprawy” Sądowi Okręgowemu w Warszawie celem przekazania sprawy do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu.

Postanowieniem z dnia 6 lutego 2020 r. (k. 5 dołączonych akt pod sygn. II Co 21/20), Sąd Okręgowy w Warszawie przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie, powołując się na art. 44 ² k.p.c.

Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2020 r. (k. 290) tut. Sąd uchylił co do punktów I i II postanowienie z dnia 28 stycznia 2020 r. oraz zwrócił się do Sądu Okręgowego w Warszawie o rozważenie uchylenia postanowienia z dnia 6 lutego 2020 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odmówił jednak uchylenia.

Ostatecznie (k. 298), strony nie zmieniły już swych stanowisk, z tym, że ustanowiony powodowi radca prawny wniósł o przyznanie mu wynagrodzenia, nieopłaconego w całości ani w części.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W sprawie toczącej się przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie pod sygn. akt V S 4/18 na skutek skargi J. J. na naruszenie prawa strony do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy toczącej się przed Sądem Okręgowym w Warszawie pod sygn. akt V Ca 2217/11, Sąd Apelacyjny:

- postanowieniem z dnia 15 lutego 2018 r. odrzucił skargę (kopia postanowienia z uzasadnieniem – k. 146-147),

- osobnym postanowieniem z dnia 15 lutego 2018 r. oddalił wniosek J. J. o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (kopia postanowienia – k. 148).

Pozostały zgłoszony przez powoda materiał dowodowy (w tym dowód z przesłuchania powoda) okazał się z gruntu nieprzydatny, z przyczyn które zostaną wyjaśnione w dalszym toku wywodu.

Sąd zważył, co następuje:

Zaznaczyć przede wszystkim należy, że w sprawie niniejszej – z przyczyn niezawinionych i niemożliwych do wyeliminowania przez Sąd wyrokujący – istniał stan niewłaściwości miejscowej sądu.

Powód, reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, ostatecznie oznaczył wyraźnie i jednoznacznie (k. 268, 283), że jedynym pozwanym jest Skarb Państwa – Minister Sprawiedliwości i że źródłem odpowiedzialności tego podmiotu za krzywdę wyrządzoną obecnemu powodowi (wyrządzoną poprzez odmowę przyznania pełnomocnika z urzędu oraz opieszałe rozpoznanie sprawy pod sygn. akt V S 4/18) jest okoliczność, że Ministerstwo Sprawiedliwości „jako organ właściwy nie dołożyło starań by proces prowadzony był szybko, w szczególności poprzez niezapewnienie właściwej obsady sędziowskiej”.

Innymi słowy, powód dochodził zadośćuczynienia za krzywdę wyrządzoną powodowi – jak twierdził – bezprawnym zaniechaniem (niedopełnieniem obowiązków przez) Ministra Sprawiedliwości. Konsekwentnie, powód wskazał wyłącznie Ministra Sprawiedliwości jako statio fisci w niniejszej sprawie.

W takiej sytuacji jest zupełnie oczywistym, że nie mógł znaleźć zastosowania w sprawie art. 44 ² k.p.c., dotyczący wyłącznie przypadków, gdy państwową jednostką organizacyjną, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, jest sąd.

Co więcej, uszło uwadze zarówno Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie jak i Sądu Okręgowego w Warszawie, że powołane w ramach ostatecznej faktycznej podstawy powództwa postępowanie w sprawie pod sygn. akt V S 4/18 (k. 268) toczyło się nie przed Sądem Okręgowym w Warszawie, tylko przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie (k. 146-148).

Jeśliby więc nawet chcieć zastosować w niniejszej sprawie art. 44 ² k.p.c., to zgodnie z dyspozycją pkt 2 powołanego przepisu, decyzję w tym przedmiocie mógłby podjąć wyłącznie Sąd Apelacyjny w Warszawie.

Reasumując, na etapie postępowania przed Sądem Rejonowym dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie i przed Sądem Okręgowym w Warszawie, zaistniało rażące naruszenie art. 44 ² k.p.c.

Sąd wyrokujący jest jednak związany postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 6 lutego 2020 r. (art. 200 § 2 zd. pierwsze k.p.c.) i po wyczerpaniu jedynej dostępnej możliwości w postaci ponowionego (k. 290, 294) wystąpienia do Sądu Okręgowego w Warszawie o rozważenie uchylenia postanowienia z dnia 6 lutego 2020 r., każdorazowo z wynikiem negatywnym (k. 293 oraz k. 11 dołączonych akt pod sygn.. II Co 21/20), musiał rozpoznać sprawę.

Powództwo nie może natomiast zostać uwzględnione.

W ocenie Sądu, co do zasady nie jest wykluczona odpowiedzialność Skarbu Państwa – Ministra Sprawiedliwości, na podstawie art. 417 § 1 (w zw. z art. 448) k.c., za krzywdę wyrządzoną na skutek przedłużania się postępowania sądowego, gdy owo przedłużanie się postępowania jest normalnym następstwem niedostatecznej obsady stanowisk sędziowskich, spowodowanej bezprawnym niedopełnieniem lub nienależytym dopełnieniem przez Ministra Sprawiedliwości jego obowiązków w toku procedury obsadzania stanowisk sędziowskich, w szczególności obowiązków wyrażonych obecnie w art. 20a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (t. jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 2072).

Koniecznym jednak (choć nie wystarczającym) warunkiem uzyskania zadośćuczynienia z analizowanego tytułu jest sformułowanie przez powoda, w ramach faktycznej podstawy powództwa – a w razie potrzeby (sporu co do faktów) – również wykazanie okoliczności, wskazujących że wystąpiły kumulatywnie następujące przesłanki:

- Minister Sprawiedliwości dopuścił się konkretnego bezprawnego zaniechania (lub konkretnego bezprawnego opóźnienia w działaniu), wywierającego skonkretyzowany, rzeczywisty i istotny wpływ na nieobsadzenie lub istotnie opóźnione obsadzenie konkretnego stanowiska sędziowskiego (albo przynajmniej stanowiska sędziowskiego w konkretnym sądzie),

- przedłużenie się konkretnego postępowania sądowego spowodowane zostało nieobsadzeniem lub opóźnionym obsadzeniem konkretnego stanowiska sędziowskiego (lub przynajmniej stanowiska sędziowskiego w konkretnym sądzie), w szczególności dlatego, że brak lub opóźnienie obsady stanowiska (stanowisk) sędziowskich zwiększał w konkretnym okresie obciążenie pracą sędziów orzekających w konkretnym sądzie do poziomu, istotnie negatywnie wpływającego na sprawność dokonywania czynności w sprawach.

Podkreślić przy tym należy bezwzględne związanie Sądu granicami żądania pozwu i faktycznej podstawy powództwa (art. 321 § 1 k.p.c.).

Ze względu na owo związanie, Sąd nie może dostosowywać podstawy faktycznej do roszczenia określonego w pozwie. Podstawa faktyczna powództwa musi być jednoznacznie określona przez stronę dochodzącą roszczenia. Sąd nie może zaś również opierać się na domniemanej woli powoda (wyrok SN z dnia 11 grudnia 2008 r., II CSK 364/08, LEX nr 584727), jak też zasądzić sumy pieniężnej, która wprawdzie mieści się w granicach kwotowych powództwa lecz z innej postawy faktycznej (wyrok SN z dnia 7 listopada 2007 r., II CSK 344/07, LEX nr 388844).

W sprawie niniejszej, już w bezwzględnie wiążących Sąd granicach faktycznej podstawy powództwa, brak jest powołania okoliczności dostatecznych (zgodnie z przedstawionymi wyżej założeniami) do przypisania odpowiedzialności pozwanemu.

Powód przyjął ogólnikowe i arbitralne założenie, że sprawa pod sygn.. akt V S 4/18 rozpatrywana była „opieszale”, po czym równie ogólnikowo i arbitralnie ocenił, że źródło „opieszałości” tkwi w niedołożeniu należytych starań przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Nie przytoczył jednak faktów, upoważniających do uznania jego ocen za uprawnione i racjonalne.

Ponadto, choć „niezapewnienie właściwej obsady sędziowskiej” zostało przez powoda wymienione tylko „w szczególności” jako przejaw „nie dołożenia starań” przez Ministerstwo Sprawiedliwości (k. 283), to powód nie skonkretyzował, jakie inne formy miałoby przybierać owo „nie dołożenie starań”.

W braku stosownych, dostatecznych twierdzeń w ramach faktycznej podstawy powództwa bezcelowym było również prowadzenie postępowania dowodowego.

Jedynie więc na marginesie wskazać można, że wykazanie przeanalizowanych wyżej, możliwych faktycznych przesłanek odpowiedzialności pozwanego wymagałoby stosunkowo skomplikowanego postępowania dowodowego, wyjaśniającego różne szczegółowe aspekty działalności organów władzy publicznej. Zaoferowane przez powoda dowody w postaci jego własnych zeznań, dokumentacji medycznej czy opinii biegłego z zakresu medycyny są tu całkowicie nieprzydatne.

W szczególności, o ile brak twierdzeń i dowodów koniecznych do przypisania pozwanemu odpowiedzialności co do samej zasady, to zbędnym jest prowadzenie postępowania dowodowego w sferze rozmiaru krzywdy (zwłaszcza co do wystąpienia lub zakresu ewentualnego uszczerbku na zdrowiu powoda).

Powód sugerował jeszcze (k. 268), że naruszenie jego dobra osobistego miałoby nastąpić także przez odmowę przyznania pełnomocnika z urzędu w sprawie pod sygn.. akt V S 4/18. Pomijając nawet kwestię braku zarówno przesłanek do uznania orzeczenia w tym przedmiocie za niezgodne z prawem, jak i widocznego – nawet na poziomie twierdzeń pozwu – skonkretyzowanego wpływu orzeczenia na powoda, to kluczowym jest brak możliwości jakiegokolwiek racjonalnego powiązania analizowanego orzeczenia z jakimkolwiek działaniem lub zaniechaniem Ministra Sprawiedliwości.

W wytworzonym układzie sprawy, powództwo musi więc zostać oddalone w całości.

W sytuacji, gdy powód uzyskał zwolnienie od kosztów sądowych w całości (k. 172), a jest stroną przegrywającą, to nieuiszczone na skutek owego zwolnienia koszty sądowe obciążają ostatecznie Skarb Państwa - tut. Sąd (art. 113 ust. 1 i 2 a contrario ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, t. jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 755 ze zm.).

Zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia natomiast powoda z obowiązku zwrotu przeciwnikowi, na żądanie tego ostatniego, kosztów poniesionych przez przeciwnika (art. 98 § 1 k.p.c.). Koszty owe ograniczają się (art. 98 § 3 w zw. z art. 99 k.p.c.) do wynagrodzenia jednego radcy prawnego, będącego pełnomocnikiem pozwanego (k. 281), w kwocie 5.400 zł (§ 2 pkt 6 w zw. z § 15 ust. 3 a contrario rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Dz. U. z 2015 r., poz. 1804; ze względu na datę wszczęcia postępowania: w brzmieniu nadanym rozporządzeniem z dnia 3 października 2016 r., Dz. U. z 2016 r., poz. 1667).

Sąd ustanowił (k. 172, 218, ostatecznie k. 244) a (...) w W. wyznaczyła (k. 250) powodowi radcę prawnego w osobie P. J.. Wobec przegranej jego mocodawcy w procesie, koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi ponosi Skarb Państwa. Koszty te sprowadzają się do opłaty w kwocie 3.600 zł, podwyższonej o kwotę podatku od towarów i usług w stawce 23%, to jest do łącznej kwoty 4.428 zł (§ 2 pkt 1 w zw. z § 4 ust. 1, ust. 2 a contrario i ust. 3 w zw. z § 8 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu, t. jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 68).

Wobec powyższego, Sąd orzekł jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

1.  Wobec uzyskanego przez powoda zwolnienia od kosztów sądowych, wniosek wolny od opłaty.

2.  Doręczyć odpis wyroku z uzasadnieniem, zgodnie z wnioskiem, pełnomocnikowi substytucyjnemu pełnomocnika z urzędu – adw. A. N..