Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III C 257/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Agnieszka Rafałko

Protokolant:

Stażysta Tomasz Sodel

po rozpoznaniu w dniu 1 października 2020 r. w Warszawie, na rozprawie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  Zasądza od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. K. kwotę 135.650,97 (sto trzydzieści pięć tysięcy sześćset pięćdziesiąt i 97/100) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 36.661,78 (trzydzieści sześć tysięcy sześćset sześćdziesiąt jeden
i 78/100) złotych od dnia 25 października 2017 do dnia zapłaty, od kwoty 70.237,71 (siedemdziesiąt tysięcy dwieście trzydzieści siedem i 71/100) złotych od dnia 25 lutego 2019 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 28.751,48 (dwadzieścia osiem tysięcy siedemset pięćdziesiąt jeden i 48/100) złotych od dnia 7 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty.

2.  W pozostałym zakresie powództwo oddala.

3.  Zasądza od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. K. kwotę 6.417,00 (sześć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 5.400,00 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt III C 257/19

Uzasadnienie wyroku z dnia 15 października 2020 r.

Pozwem z dnia 07 lutego 2019 r. powód M. K. wniósł o zasądzenie od pozwanego Banku (...) S.A. na jego rzecz kwoty 107.050,27 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wysokości określonej art. 481 § 1 i 2 k.c. od dnia 25 października 2017 r. do dnia zapłaty stanowiących nienależnie pobrane przez Bank świadczenie na podstawie całkowicie nieważnej umowy kredytowej nr (...) z dnia 08 listopada 2006 r. Ewentualnie, na wypadek nieuznania umowy za nieważną, powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 29.921,41 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wysokości określonej w art. 481 § 1 i 2 k.c. od dnia 25 października 2018 r. do dnia zapłaty, z tytułu nienależnie pobranych przez Bank świadczeń na podstawie bezskutecznych postanowień waloryzacyjnych zawartych w umowie kredytowej. Wniósł także o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej wynikającej z norm prawem przepisanych, z uwagi na charakter i stopień zawiłości sprawy oraz związany z rodzajem i obszernością materiału dowodowego nakład pracy pełnomocnika, a także opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa ( pozew k. 3-4).

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 08 listopada 2006 r. zawarł z pozwanym umowę kredytu nr (...), opiewająca na kwotę 182.448,00 złotych. W dniu 28 października 2009 r. strony zawarły Aneks nr (...). Okres kredytowania wynosił 420 miesięcy. Celem kredytu był zakup mieszkania na rynku wtórnym. Powód wskazał, że zgodnie z zapisami umowy kwota kredytu została indeksowana według kursu kupna waluty CHF, podanej w Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej u pozwanego oraz wypłacona w złotych polskich. Powód podniósł, że w dniu 09 października 2017 r. wystosował do pozwanego wezwanie domagając się podjęcia negocjacji celem konwersji umowy kredytowej oraz zapłaty z tytułu nienależnie pobranych rat kredytowych oraz spreadów. Zdaniem powoda przedmiotowa Umowa jest nieważna z uwagi na sprzeczność z art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego. W tym zakresie powód wskazał, że w powołanym artykule Prawa bankowego zawarto obligatoryjne postanowienia umowy kredytu, ponadto wynika z niego, że Bank może żądać zwrotu jedynie kwoty ściśle określonej w umowie i oddanej powodowi do dyspozycji, a więc kwota kredytu musi być z góry oznaczona, a jej wysokość jest niezmienna przez cały czas trwania umowy. Powód wskazał także na sprzeczność postanowień umownych dotyczących spłaty odsetek od kredytu z art. 69 ust. 1 i 2 pkt. 5 Prawa bankowego. Podniósł, że przedmiotowa Umowa jest nieważna również ze względu na naruszenie zasad współżycia społecznego. Wskazał, że nie został poinformowany przez pozwanego o ryzyku związanym ze skalą zmiany kursu waluty, a zawarta umowa stanowiła wzorzec umowny stosowany przez pozwanego. W związku z powyższym pozwany nie wywiązał się z obowiązku udzielenia rzetelnej informacji. Podał, że został w sposób jednostronny obarczony ryzykiem kursowym, a jako konsument jest stroną słabszą. Podniósł, że przedmiotowa umowa jest nieważna ze względu na sprzeczność klauzuli waloryzacyjnej w niej zawartej z naturą stosunku prawnego oraz zasadami współżycia społecznego (art. 353 ( 1) k.c.), a także ze względu na naruszenie zasady ekwiwalentności świadczeń, równości stron oraz istoty waloryzacji. Wskazał, że zapisy umowy dają pozwanemu jednostronne prawo do zmiany wszelkich warunków umownych regulujących zasady ustalania oraz spłaty zadłużenia powoda, co narusza istotę waloryzacji (art. 358 ( 1) k.c.). Podniósł, że wzrost kursu CHF w stosunku do kursu z chwili uruchomienia kredytu powoduje zwiększenie jego zadłużenia, jednakże spadek kursu nie powoduje stosownego obniżenia zadłużenia pozostałego do spłaty. Ponadto powód wskazał, że postanowienia umowne zawarte w § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy uznać należy za postanowienia abuzywne. W tym zakresie wskazał, że nie miał bezpośredniego wpływu na treść kwestionowanych klauzul. Wskazał, że są one sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego prawa, bowiem wskazują jedynie mechanizm wykonywania umowy, nie precyzują zaś sposobu ustalania kursu wymiany walut i pozostawiają go do wyłącznej decyzji pozwanego, co zakłóca równowagę kontraktową stron. Ponadto postanowienia te są nieprzejrzyste i nie określają głównego świadczenia kredytobiorcy, a jedynie określają sposób przeliczenia świadczenia do waluty CHF. Wskazał także, że przedmiotowe postanowienia zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umownych uznawanych za niedozwolone prowadzonego przez Prezesa UOKiK. W zakresie skutków uznania postanowień za abuzywne podniósł, że postanowienia nie wiążą stron, niedopuszczalne jest zastąpienie ich przez Sąd innymi uregulowaniami wynikającymi z przepisów prawa, w tym nie może być brany pod uwagę art. 358 § 2 k.c. W związku z powyższym za zasadne w opinii powoda uznać należy, że umowa po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków nie może być wykonywana, a więc jest nieważna w całości. W zakresie żądania ewentualnego, powód wskazał, że powołane wyżej postanowienia umowne są abuzywne, a więc pobierane na ich podstawie raty kredytu były zawyżone, co doprowadziło do znacznych nadpłat, o zwrot których wnosi. Zadłużenie kredytowe jak i raty należy traktować od momentu zwarcia umowy jako niezależne od kursu CHF, przy czym oprocentowanie winno pozostać na dotychczasowych zasadach. Wskazał, że dochodzone roszczenia nie są przedawnione, bowiem datą wymagalności jest 25 października 2017 r. ( uzasadnienie pozwu k. 4v-17v).

W odpowiedzi na pozew z dnia 29 kwietnia 2019 r. pozwany Bank (...) S.A.
z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych ( odpowiedź na pozew k. 107).

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że zawarta przez strony umowa, jak również kwestionowane przez powoda klauzule są ważne i w pełni skuteczne. Zaprzeczył, jakoby umowa była sprzeczna z art. 69 Prawa bankowego, bądź miała na celu jej obejście, a także by klauzule indeksacyjne miały charakter postanowień niedozwolonych. Wskazał, że powód zaczął kwestionować postanowienia umowy dopiero po znacznym umocnieniu się kursu CHF w stosunku do złotówki, a pozew jest próbą uniknięcia przez niego negatywnych skutków zmiany kursu CHF/PLN. W ocenie pozwanego roszczenie powoda nosi znamiona nadużycia prawa podmiotowego i jako sprzeczne z normą wyrażoną w art. 5 k.c. nie zasługuje na ochronę prawną. Pozwany wskazał, że udzielony powodowi kredyt jest kredytem walutowym. Powołując się na ustawę antyspreadową podniósł, że ustawodawca sam dopuszczał możliwość, aby umowy kredytowe nie zawierały zasad ustalania kursów walut. Wskazał, że podstawą prawną do udzielania kredytów walutowych indeksowanych do waluty obcej w dniu zawarcia przedmiotowej umowy stanowiła Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe. Podniósł, że umowa nie jest sprzeczna z Prawem bankowym, bowiem wskazana w niej kwota kredytu w walucie polskiej podlega indeksacji do CHF zgodnie ze złożonym przez powoda wnioskiem kredytowym. Pozwany wskazał także na brak sprzeczności umowy z naturą stosunku prawnego i art. 353 1 k.c. oraz zasadami współżycia społecznego. Podniósł, że sankcję nieważności można zastosować jedynie w przypadku szczególnie intensywnego naruszenia zasad ekwiwalentności świadczeń, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca. Wskazał, że powód został rzetelnie poinformowany o granicach ryzyka walutowego – poza ustnymi informacjami od pracownika Banku, otrzymał także pisemną informację o ryzyku kursowym związanym z zaciągnięciem zobowiązania we franku szwajcarskim. W zakresie zarzutu abuzywności postanowień, pozwany wskazał, że sam wpis danego postanowienia wzorca umowy do rejestru postanowień niedozwolonych nie przesądza o abuzywnym charakterze postanowień Umowy, zwalniając Sąd od indywidualnego badania okoliczności. Podniósł, że zawarte w Umowie postanowienia zostały z powodem indywidualnie uzgodnione, jak również, że powód miał wiedzę na temat możliwości objęcia negocjacjami postanowień, które mu nie odpowiadają. Wskazał, że brak jest również podstaw do uznania, iż kwestionowane postanowienia kształtują prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Podniósł, że zawierając umowę indeksowaną do waluty CHF powód otrzymał niższe oprocentowanie niż przy analogicznym kredycie złotówkowym, a więc i niższą ratę miesięczną kredytu, w związku z czym świadomie godził się na ryzyko kursowe oraz możliwość dokonywania spłat kredytu w walucie obcej po kursie wskazanym w Tabeli Kursów Walut Banku. Ponadto jeszcze przed wejściem w życie ustawy antyspreadowej powód miał możliwość spłaty kredytu bezpośrednio w walucie CHF. W zakresie skutków uznania postanowień umowy za niedozwolone, wskazał na możliwość zastosowania innego pozostającego w mocy postanowienia umownego lub powszechnie obowiązującego przepisu prawnego. Uzupełnienie umowy możliwe jest na podstawie art. 65 § 2 k.c., art. 56 k.c. oraz art. 354 k.c., przy uwzględnieniu kursu rynkowego. Pozwany podniósł również zarzut przedawnienia roszczeń powoda. Wskazał, że świadczenie powoda nie może być klasyfikowane jako świadczenie nienależne, w oparciu o art. 410 k.c., bowiem dochodzone przez niego roszczenia znajdują usprawiedliwienie w łączącej strony umowie, a pozwany poprzez zawarcie umowy nie został wzbogacony. Ewentualnie powód nie może żądać zwrotu spełnionych świadczeń na podstawie art. 411 k.c. Podniósł także, że powód nie wykazał wysokości dochodzonych roszczeń, a w szczególności nadpłaconych rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych na rzecz pozwanego ( odpowiedź na pozew k. 108v-143).

Pismem z dnia 31 lipca 2020 r. powód dokonał rozszerzenia powództwa w ten sposób, że zmienił żądanie zawarte w pkt. I pozwu i wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 135.801,75 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 października 2018 r. do dnia zapłaty oraz żądanie zawarte w pkt. II, wnosząc o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 47.666,01 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 października 2018 r. do dnia zapłaty ( pismo z dnia 31 lipca 2020 r. k. 602-603). W uzasadnieniu powód wskazał, że modyfikacja powództwa wynika z dokonywania przez niego wpłat kolejnych rat, które zwiększają wysokość świadczenia nienależnego.

W odpowiedzi na modyfikację powództwa, pozwany pismem z dnia 28 sierpnia 2020 r. podtrzymał dotychczasowe stanowisko i wniósł o oddalenie powództwa w całości, w tym zmodyfikowanego pismem z dnia 31 lipca 2020 r., a także wniósł o zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych ( pismo z dnia 28 sierpnia 2020 r. k. 636-637). W uzasadnieniu pozwany wskazał, że kwestionuje zmodyfikowane powództwo zarówno co do zasady, jak i co do wysokości oraz że podtrzymuje w całości stanowisko zawarte w odpowiedzi na pozew.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymywały dotychczasowe stanowiska.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w W. prowadzi działalność m. in. W zakresie pośrednictwa pieniężnego, działalność holdingów finansowych, finansową działalność usługową z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych, działalność maklerską związaną z rynkiem papierów wartościowych i towarów giełdowych, działalność agentów i brokerów ubezpieczeniowych, działalność związaną z zarządzaniem funduszami ( wydruk KRS k. 148-164).

W dniu 19 października 2006 r. powód M. K. zwrócił się do pozwanego o udzielenie kredytu w kwocie 182.448,00 zł z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym. We wniosku kredytowym dokonał wyboru waluty wskazując na CHF. Okres kredytowania wskazał na 420 miesięcy ( wniosek kredytowy k. 167-169).

Standardowa procedura udzielania kredytu hipotecznego w pozwanym Banku wyglądała następująco: procedura zaczynała się od wizyty klienta w oddziale pozwanego. Pracownik Banku przeprowadzał wstępną symulację kredytową we wszystkich walutach. Jeżeli klient miał wstępną zdolność kredytową pracownik przekazywał mu listę dokumentów do dostarczenia do wniosku kredytowego. Następnie klient dostarczał dokumenty i wypełniał wniosek kredytowy. Wniosek przesyłany był do Centrali, gdzie analityk podejmował decyzję kredytową. Dalej decyzja wracała do oddziału, klient był o niej informowany i jeśli decydował się na podpisanie umowy, Centrala tworzyła projekt umowy. Klient podpisywał umowę w oddziale. Wstępne informacje na temat cennika, prowizji, marży, symulacji, kosztów, ubezpieczenia, wysokości rat, klient otrzymywał podczas pierwszej wizyty. Klient był informowany, że przy kredycie w walucie obcej rata będzie w tej walucie, a następnie przeliczana na złotówki. Klient musiał również podpisać załącznik do wniosku o ryzyku kursu waluty i stóp procentowych. U pozwanego nie obowiązywały żadne wytyczne co do negocjowania postanowień umowy. Tabele kursów były codziennie wystawiane na terenie placówki, stronie internetowej i infolinii ( zeznania świadka A. K. k. 560-561).

Powyżej opisana procedura miała charakter ogólnie obowiązujący w Banku.

Z parametrów wejściowych symulacji wynikało, że powód M. K. posiadał zdolność kredytową przy wysokości raty w PLN – 959,94 zł oraz przy wysokości raty CHF – 747,52 zł. Bank dokonał szacunkowego wyliczenia wysokości raty w następujący sposób:

- wysokość raty kapitałowo - odsetkowej przy aktualnym poziomie kursu CHF i aktualnym poziomie stopy procentowej - szacowana wysokość raty 747,52 PLN;

- wysokość raty kapitałowo - odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa kredytu/pożyczki w CHF jest równa stopie procentowej kredytu/pożyczki w PLN, a kapitał jest większy o 20% - szacowana wysokość raty 1.203,83 PLN;

- wysokość raty kapitałowo - odsetkowej przy założeniu, że kurs CHF wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalnym i minimalnym kursem CHF z okresu ostatnich 12 miesięcy, tj. o 9,21% - szacowana wysokość raty 816,37 PLN;

- wysokość raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o 400.00 pb. – szacowana wysokość rat 1.234,18 PLN;

- wysokość raty kapitałowo - odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalną i minimalną wartością stopy referencyjnej z okresu ostatnich 12 miesięcy, tj. o 0.93 p.p. - szacowana wysokość raty 850,67 PLN ( parametry wejściowe symulacji k. 180).

W dniu 02 listopada 2006 r. pozwany rozpatrzył wniosek kredytowy powoda, wydając w tym zakresie pozytywną decyzję kredytową, tj. przyznając powodowi kredyt w łącznej wysokości 182.448 zł. Pozwany wyraził także zgodę na obniżenie marży o 0,10 p.p. oraz prowizji kredytowej o 0,20 % ( decyzja kredytowa nr (...) k. 173-174). Przed zawarciem umowy kredytowej pozwany przeanalizował sytuację finansową powoda pod kątem jego zdolności kredytowej (wstępna ocena zdolności kredytowej klienta k. 171).

Dnia 08 listopada 2006 r. pomiędzy powodem a pozwanym Bankiem została zawarta umowa kredytu hipotecznego nr (...), na mocy której pozwany udzielił powodowi kredytu indeksowanego do CHF. Integralną część umowy stanowiły: regulamin, dyspozycja wypłaty kredytu, pełnomocnictwo dla banku do wykonywania czynności w imieniu kredytobiorcy, cennik kredyt hipoteczny/pożyczka hipoteczna ( umowa k. 22-24 i 176-178; regulamin 19 k. 190-198; regulamin 31.7 k. 200-208; pełnomocnictwo k. 184; cennik k. 210 i 212; oświadczenie o udzieleniu kredytu k. 188).

Kwota kredytu powoda opiewała na 182.488,00 PLN, przy czym została poddana indeksacji do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy - § 2 ust. 2 umowy.

Zgodnie z § 2 ust. 3 umowy, celem kredytu jest zakup gotowego mieszkania na rynku wtórnym – 181.000 PLN oraz koszty wliczone w kredyt – 1.448 PLN. Zgodnie z § 2 ust. 4 i 5 umowy, przedmiotem kredytowania oraz przedmiotem zabezpieczenia, na którym została ustanowiona hipoteka jest spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, KW (...) prowadzona przez Sąd Rejonowy w Lublinie X Wydział Ksiąg Wieczystych, położonego przy ul. (...) w L.. Okres kredytowania został określony na 420 miesięcy - § 2 ust 6 umowy.

Kredytobiorca oświadczył, że wraz z wnioskiem kredytowym otrzymał pismo "Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej" i zapoznał się z nim - § 5 ust. 4 umowy.

Stosownie do § 6 ust. 1-5 umowy, kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej. W przypadku kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych co oznacza, iż w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo - odsetkowej. Oprocentowanie kredytu wynosi 3.1108% w stosunku rocznym, co stanowi sumę stopy referencyjnej LIBOR 3 M (CHF) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 1.30 p.p., stałej w całym okresie kredytowania. Odsetki są naliczane za każdy dzień od aktualnego salda zadłużenia. Oprocentowanie kredytu ulega zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF).

W § 7 ust. 1 umowy zapisano, że kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku (...) S.A. W myśl ust. 2 § 7 umowy, kredyt będzie spłacany w 420 ratach miesięcznych, w tym 2 rat obejmujących odsetki w okresie karencji spłaty kredytu oraz 418 równych rat miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej. Zgodnie z ust. 3 § 7 umowy, spłata kredytu następować będzie poprzez bezpośrednie potrącanie przez bank należnych mu kwot z rachunku kredytobiorcy. Spłaty rat odsetkowych lub kapitałowo-odsetkowych będą następować w tym samym dniu miesiąca, w jakim miała miejsce wypłata kredytu lub jego pierwszej transzy, począwszy od miesiąca następnego po pierwszej wypłacie środków z kredytu. Ostatnia rata spłaty kredytu ma charakter raty wyrównującej, co oznacza, że służy rozliczeniu całości zobowiązania kredytobiorcy względem banku (ust. 4 i 5 § 7 umowy).

Na zabezpieczenie spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami kredytobiorca ustanowił: hipotekę kaucyjną do kwoty 310.161,60 PLN na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego położonego ul. (...) w L., cesję na rzecz Banku praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych ww. nieruchomości, cesję na rzecz Banku praw z polisy ubezpieczeniowej na życie kredytobiorcy (§ 9 umowy - oświadczenie o ustanowieniu hipoteki k. 26 i 186).

Zgodnie z § 12 ust. 1 umowy, całkowity koszt kredytu na dzień zawarcia umowy wynosi 140.119,75 PLN.

Dnia 09 listopada 2009 r. strony zawarły Aneks nr (...) do umowy o kredyt hipoteczny nr (...), mocą którego m.in. § 9 ust. 7 otrzymał brzmienie: Dodatkowe zabezpieczenie kredytu do czasu, gdy saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż 217.680,00 PLN, stanowi ubezpieczenie kredytów hipotecznych z niskim udziałem własnym kredytobiorcy na podstawie umowy zawartej przez Bank (...) S.A. z Towarzystwem Ubezpieczeń współpracującym z bankiem; zaś § 9 ust. 9 otrzymał brzmienie: Jeżeli w ciągu 36 miesięcznego okresu ochrony ubezpieczeniowej saldo z tytułu udzielonego kredytu nie stanie się równe lub niższe niż 217.680,00 PLN, kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu kosztów ubezpieczenia za kolejny 36-mieisęczny okres udzielonej bankowi ochrony ubezpieczeniowej przez Towarzystwo Ubezpieczeń współpracujące z bankiem ( aneks nr (...) k. 25-25v).

Integralną część umowy stanowił regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. ( regulamin 19 k. 190-198).

W myśl § 2 pkt 19) regulaminu, kredyt w walucie obcej to kredyt udzielony w PLN, indeksowany kursem waluty obcej wg Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku.

Zgodnie z § 3 ust. 1 i 2 regulaminu, kredyt udzielony jest w PLN. Kredyt może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych. W ust. 9 § 3 regulaminu wskazano, że kwota wnioskowanego kredytu nie może być niższa niż 20.000 PLN w przypadku kredytu hipotecznego, pożyczki hipotecznej, kredytu konsolidacyjnego i 50.000 PLN w przypadku kredytu hipotecznego biznes.

Stosownie do § 5 ust. 16 regulaminu, w przypadku kredytu w walucie obcej: 1) wnioskodawca we wniosku o udzielenie kredytu określa kwotę kredytu w PLN z zaznaczeniem waluty wnioskowanego kredytu, 2) kredyt jest kredytem indeksowanym do walut wymienialnych i jest udzielany w złotych polskich. W umowie kredytowej kwota kredytu jest określona w PLN, 3) uruchomienie środków z kredytu następuje w sposób określony w dyspozycji uruchomienia kredytu, po jej akceptacji przez Bank. W § 6 ust. 1 i 2 regulaminu wskazano, że kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej, na podstawie stopy referencyjnej powiększonej o marżę zgodnie z umową kredytu. Odsetki są naliczane za każdy dzień od salda zadłużenia przy założeniu, że rok ma 360 dni, a każdy miesiąc 30 dni. W przypadku zmiennej stopy procentowej zmiana oprocentowania kredytu następuje według zasad określonych w umowie kredytu. W ust. 4 wskazano, że w indywidualnych przypadkach Bank zastrzega sobie prawo do zmiany wysokości marży przy podejmowaniu decyzji kredytowej, a w ust. 5, że odsetki płatne są razem z miesięcznymi spłatami raty kredytu.

W § 7 regulaminu wskazano, że kredytobiorca zobowiązuje się zapłacić wszelkie opłaty i prowizje należne bankowi w związku z zawarciem umowy kredytu określone w cenniku i zwrócić wszelkie koszty poniesione przez bank w związku z realizacją umowy kredytu, łącznie z kosztami związanymi z ustanowieniem prawnych zabezpieczeń, w tym udzielenia Bankowi pełnomocnictwa (ust. 1 i 2). Składki z tytułu umów ubezpieczenia na życie oraz ubezpieczenia nieruchomości i/lub budowy należne zakładowi ubezpieczeń, z którym Bank zawarł umowę o współpracy, Bank pobiera co miesiąc, przy czym pierwsza składka pobierana jest w dniu wypłaty kredytu lub pierwszej transzy, a kolejne składki 5 dnia każdego miesiąca, poprzez automatyczne obciążenie rachunku w PLN kredytobiorcy, chyba że ogólne warunki ubezpieczenia stanowią inaczej (ust. 3). Prowizja od udzielenia kredytu płatna jest w dniu uruchomienia środków z kredytu na podstawie cennika obowiązującego w dniu złożenia wniosku, z zastrzeżeniem § 5 ust. 15 pkt 1) (ust. 4).

Zgodnie z § 8 ust. 4 regulaminu, w przypadku kredytu w walucie obcej Kredytobiorca może zastrzec w umowie kredytu, iż Bank będzie pobierał ratę spłaty z rachunku w walucie, do jakiej kredyt jest indeksowany, o ile ten rachunek jest dostępny w aktualnej ofercie Banku.

Zgodnie z § 9 ust. 4, w przypadku kredytu w walucie obcej, Bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez Bank w Tabeli Kursów Walut Obcych. Od wymagalnego kapitału wyrażonego w PLN Bank nalicza dalsze odsetki w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych.

W § 11 ust. 1 regulaminu przewidziano, że Bank na wniosek Kredytobiorcy może przewalutować kredyt. W § 13 ust. 4 wskazano, że w przypadku kredytu w walcie obcej dla odnowienia zabezpieczeń kredytu stosuje się kurs sprzedaży dewiz obowiązujący w dniu odnawiania zabezpieczenia na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut obcych ( regulamin stanowiący załącznik do Umowy, wersja R19 k. 190-198).

W czasie trwania umowy kredytowej obowiązywały dwie wersje regulaminu: wersja R19 stanowiąca załącznik do Umowy Kredytu, a następnie, od dnia 01 października 2011 r. wersja R31.7, wprowadzona w związku z wejściem w życie ustawy antyspreadowej, w której Bank dokonał zmiany wcześniejszego Regulaminu ( regulamin R19 k. 190-198; regulamin R31.7 k. 200-208). W czasie trwania umowy kredytowej obowiązywały dwa cenniki: obowiązujący od dnia 01 października 2006 r. oraz obowiązujący od dnia 01 czerwca 2009 r. ( cennik k. 210 i 212).

Zawierając umowę o kredyt powód udzielił pozwanemu pełnomocnictwa m.in. do pobierania z jego rachunku bankowego prowadzonego przez Bank (...) S.A. środków pieniężnych z zaliczeniem ich na spłatę wymagalnych zobowiązań z tytułu kredytu, odsetek, prowizji i innych opłat, w przypadku opóźnienia względnie zwłoki ze spłatą tych zobowiązań w wysokości wynikającej z umowy o kredyt ( pełnomocnictwo k. 184).

Razem z wnioskiem kredytowym klienci pozwanego Banku otrzymywali załącznik stanowiący informację o ryzyku kursu waluty obcej oraz stóp procentowych ( zeznania świadka A. K. k. 560; Informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej k. 182).

W dokumencie „Informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej”, opisano ryzyko zmian kursowych walutowych. W zakresie ryzyka zmian stóp procentowych podano, że zarówno w przypadku kredytów złotowych jak i walutowych, oprocentowanych w oparciu o zmienną stopę procentową, kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych. Wskazano, że oprocentowanie składa się ze stałej marży Banku i zmiennej stopy referencyjnej, w zależności od waluty kredytu i zmienia się co kwartał. Bank ustalając stawkę oprocentowania kredytu na dany okres, uwzględnia wysokość stopy referencyjnej z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego kolejny kwartał kalendarzowy. Podano, że wysokość stopy referencyjnej ustalana jest nie przez Bank, lecz na rynku międzybankowym. W dokumencie została zamieszczona tabela, która przedstawiała przykładowy wpływ zmiany stopy procentowej oraz kursu waluty na wysokość raty kredytu.

W informacji znajdowało się również oświadczenie, że powód zapoznał się z powyższą informacją oraz, że w pierwszej kolejności przedstawiono mu ofertę kredytu w PLN, z której rezygnuje. Oświadczenie to zostało podpisane przez powoda ( Informacja k. 182).

W pozwanym Banku nie obowiązywały żadne wytyczne odnośnie możliwości negocjacji. Negocjacje dotyczyły najczęściej marży i prowizji ( zeznania świadka A. K. k. 561).

Zawierając umowę o kredyt hipoteczny doradca bankowy przedstawiał walutę CHF jako stabilną. Powód otrzymał informację, że w sytuacji wzrostu kursu rata również ulegnie zmianie. Nie otrzymał jednak informacji o sposobie ustalania przez pozwanego wysokości kursu oraz przyczynach, dla których kwota kredytu jest przeliczana po kursie kupna, a kwota raty po kursie sprzedaży. Powód miał wiedzę, że może spłacać kredyt z pominięciem tabeli kursowej Banku ( zeznania powoda M. K. k. 611-612).

Kredyt został wypłacony powodowi w dwóch transzach – 13 listopada 2006 r. oraz 17 listopada 2006 r. ( zaświadczenie o udzieleniu kredytu hipotecznego k. 37).

Na dzień 10 sierpnia 2020 r. saldo zadłużenia powoda względem pozwanego wynosiło 52.392,25 CHF, tj. 214.053,78 PLN ( zaświadczenie o obsłudze kredytu k. 616).

Powód, w okresie od dnia 13 listopada 2006 r. do dnia 13 lipca 2020 r. dokonał na rzecz pozwanego spłaty kwoty 135.650,97 PLN ( zaświadczenie spłat dokonanych przez powoda k. 620-634). W okresie od dnia 13 listopada 2006 r. do dnia 21 sierpnia 2020 r. powód poniósł koszty kredytu hipotecznego w kwocie 6.507,00 ( zaświadczenie o poniesionych kosztach od kredytu hipotecznego k. 618).

Pismem z dnia 09 października 2017 r. powód wystosował do pozwanego wezwanie do podjęcia negocjacji mających na celu zmianę postanowień umowy kredytowej oraz zapłaty nienależnie pobranych przez Bank świadczeń oraz nadpłaconych różnic kursowych ( pismo z dnia 09 października 2017 r. k. 45-47). Pismem z dnia 25 października 2017 r. pozwany odpowiedział, iż nie widzi podstaw do uznania reklamacji powoda za zasadną ( pismo z dnia 25 października 2017 r. 48-49).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o dowody wyszczególnione powyżej. W zakresie dowodów z dokumentów, Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania ich autentyczności i prawdziwości. Należy zaś wskazać, że w ocenie Sądu, wymienione i dołączone do pism stron orzeczenia sądów powszechnych, Sądu Najwyższego oraz Trybunału Sprawiedliwości UE stanowiły wyłącznie wzmocnienie argumentacji strony je przedstawiającej, rozwinięcie zajętego w sprawie stanowiska.

Podobnie dla ustalenia stanu faktycznego bez znaczenia pozostawały następujące dokumenty, które stanowiły wyłącznie poparcie argumentacji prawnej strony je przedstawiającej: Rekomendacja S; Rekomendacja SII; Rekomendacja T; Raport UOKiK dotyczący spreadów; istotny pogląd UOKiK z dnia 20 września 2018 r., w sprawie o sygn. I C 931/17; Raport KNF – Ocena wpływu na sytuację sektora bankowego i polskiej gospodarki propozycji przewalutowania kredytów walutowych w CHF na PLN według kursu z dnia udzielenia kredytu; Informacja KNF w zakresie skutków projektu ustawy o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczki; Rekomendacja G KNF; Wydruk z systemu B.; artykuł naukowy dr. Stanisława Adamczyka, dr Jacka Czabańskiego „Opłacalność kredytu powiązanego z kursem CHF w świetle teorii ekonomicznych i danych historycznych”; artykuł naukowy dr. hab. Ireneusza Dąbrowskiego „Wpływ zmian kursowych CHF a kształtowanie dochodów kredytobiorców”; Stanowisko Prezesa UOKiK dot. klauzul waloryzacyjnych zamieszczonych w umowach bankowych; wydruki historycznych notowań kursów; pismo prezesów (...) S.A., (...) BANK S.A., (...) S.A., Banku (...) S.A. oraz Prezesa (...) Banków (...) w sprawie zakazu udzielania kredytów walutowych klientom indywidualnym; decyzja nr (...) z dnia 29 grudnia 2017 r. Prezes UOKiK; wytyczne KE.

W swoich ustaleniach Sąd oparł się także na osobowych źródłach dowodowych. W sprawie przesłuchano świadka A. K. (k. 559). Świadek wskazała, że nie kojarzy powoda. Zeznała, że w 2006 r. pracowała w oddziale pozwanego Banku w (...) w W., udzielała kredytów. Świadek opisała obowiązującą u pozwanego procedurę zawierania umów o kredyt hipoteczny. Świadek nie posiadała jednak żadnych informacji co do okoliczności zawarcia przedmiotowej umowy.

Zdaniem Sądu zeznania świadka stanowiły świadectwo tego, jakie procedury dotyczące udzielania kredytów indeksowanych obowiązywały w pozwanym Banku, jednakże z uwagi na fakt, iż świadek nie brała udziału w udzielaniu kredytu powodowi, na ich podstawie nie dało się ustalić żadnych okoliczności dotyczących zawarcia przedmiotowej umowy, w tym również dochowania przez przedstawiciela Banku opisanych przez świadka procedur.

Z uwagi na powyższe Sąd uznał zeznania świadka za pozostające bez znaczenia dla sprawy.

Sąd postanowił pominąć dowód z zeznań świadka J. C. (2) oraz K. M. (protokół rozprawy k. 560), uznając go za nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy. Tezy dowodowe dotyczące powyższych dowodów nie odnosiły się bowiem wprost do przedmiotowej umowy. Miały na celu wykazanie mechanizmów obowiązujących u pozwanego, m.in. w zakresie ustalania wartości Tabel Kursów Walut Obcych, która to okoliczność nie była znana powodowi w momencie zawierania umowy.

Podstawę ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie stanowiły zeznania powoda (protokół rozprawy z dnia 07 sierpnia 2020 r. k. 611-612). Oceniając ich treść, Sąd miał na względzie subsydiarność dowodu w tym zakresie wynikającą z treści art. 299 k.p.c., jak również fakt, iż z oczywistych względów powód był zainteresowany uzyskaniem konkretnego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Pomimo powyższego, zdaniem Sądu relacja przedstawiona przez powoda M. K. była co do zasady wiarygodna. Dokonując ustaleń faktycznych Sąd nie znalazł podstaw, aby nie dać wiary zeznaniom powoda dotyczącym okoliczności zawarcia przedmiotowej umowy kredytu. Co prawda powód nie pamiętał, czy sam wypełniał wniosek kredytowy, jakie dokumenty otrzymał przed podpisaniem umowy, a także czy miał przedstawione inne oferty kredytu złotowego. Wskazał, że otrzymał informację, że jeśli kurs wzrośnie to również rata ulegnie zmianie, nie został zaś poinformowany o skali ryzyka. Zeznał, że wybraną przez niego ofertę przedstawiano jako najlepszą. Wskazał także, że nie był informowany o sposobie ustalania przez pozwanego wysokości kursu oraz nie miał możliwości zweryfikowania z czego wynika kurs zastosowany przez pozwanego. Powód oświadczył również, że jest świadomy, że stwierdzenie nieważności umowy rodzi konieczność rozliczenia się z Bankiem i jest gotowy ponieść tego skutki.

Pominięciu podlegał wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego (protokół rozprawy k. 641-641v), z uwagi na fakt, że rozstrzygnięcie sprawy nie wymagało wiadomości specjalnych, w szczególności, w kontekście oceny przez pryzmat przepisów prawa postanowień wprowadzających do umowy mechanizm indeksacji oraz odnoszących się do kursu waluty stosowanych do przeliczeń związanych z umową. Ponadto fakty o charakterze ogólnym, związane z obiegiem środków finansowych jaki towarzyszy udzielaniu kredytu indeksowanego do CHF, konieczności pozyskiwania przez Bank środków w walucie obcej na potrzeby udzielania kredytów indeksowanych do CHF, kosztów jakie pozwany poznosi w związku z finansowaniem akcji kredytowej dla kredytów indeksowanych do CHF, czynników wpływających na zmiany kursów walut, oceną charakteru kursów publikowanych przez pozwanego w Tabeli Kursów Walut Obcych, także nie miały znaczenia dla dokonania tej oceny.

Sąd pominął także wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego (protokół rozprawy k. 641-641v), gdyż wobec przyjętej podstawy rozstrzygnięcia, obliczenie wysokości rat z pominięciem bezskutecznych klauzul waloryzacyjnych było zbędne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo powoda podlegało uwzględnieniu w części.

Po dokonaniu modyfikacji powództwa pismem z dnia 31 lipca 2020 r., powód w ramach roszczenia głównego wnosił o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 135.801,75 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 października 2018 r. do dnia zapłaty, stanowiącej nienależnie pobrane przez Bank świadczenie na podstawie całkowicie nieważnej umowy kredytowej nr (...) z dnia 08 listopada 2006 r.

Podstawę prawną żądania strony powodowej stanowił art. 410 k.p.c. Powód podnosił bowiem, że umowa zawarta między stronami była nieważna, a w efekcie świadczenie spełnione na rzecz pozwanego było nienależnym, na poparcie czego powoływał szereg argumentów natury prawnej. Odnosząc się do każdego z nich wskazać należy, co następuje.

Na wstępie należy wskazać, że pozwany Bank miał status przedsiębiorcy, a powód status konsumenta w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Przedmiotowa umowa kredytu nie została bowiem zawarta w związku z prowadzoną przez powoda działalnością gospodarczą lub zawodową, zaś środki z umowy kredytu posłużyć miały na zakup gotowego mieszkania na rynku wtórnym.

Przechodząc do podnoszonych przez powoda argumentów, w pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd nie podziela twierdzeń, aby postanowienia przedmiotowej umowy kredytu były sprzeczne z art. 69 ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r., w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy. W powołanym przepisie zostały określone zasadnicze elementy stosunku prawnego w postaci umowy kredytu bankowego. Zgodnie z jego treścią, obowiązującą na dzień zawarcia umowy, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu” (ust. 1). Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: 1) strony umowy; 2) kwotę i walutę kredytu; 3) cel, na który kredyt został udzielony; 4) zasady i termin spłaty kredytu; 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany; 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu; 7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu; 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych; 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje; 10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy (ust. 2).

W ocenie Sądu przedmiotowa umowa kredytowa wypełniała dyspozycję art. 69 ust. 1 i 2 powołanej wyżej ustawy. Z treści umowy wynikało jednoznacznie, że pozwany zobowiązuje się oddać powodowi jako kredytobiorcy, na czas oznaczony, kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel. Umowa określała kwotę i walutę kredytu, a jej literalna treść wskazywała, że jest to kwota w złotych polskich. Zgodnie z § 2 ust. 1 umowy, kwotę kredytu określono na 182.448,00 PLN. Podkreślenia przy tym wymaga, że za tym, iż walutą kredytu był PLN, poza treścią § 2 ust. 1 umowy przemawia również sformułowanie zawarte w § 2 ust. 2 zd. 2 umowy in fine o treści : „zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej”. Zmiany kursów walut mogły mieć wpływ jedynie na wysokość kredytu zaciągniętego w PLN, nie mogły mieć zaś wpływu na wysokość zobowiązania wyrażonego po indeksacji w CHF. O powyższym świadczy także wskazana w § 9 ust. 1 pkt 1) umowy waluta zabezpieczenia w PLN, jak również treść § 2 pkt 19) regulaminu obowiązującego w dacie zawarcia przedmiotowej umowy, zgodnie z którym przez kredyt w walucie obcej rozumie się kredyt udzielony w PLN, indeksowany kursem waluty obcej wg Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku oraz treść § 3 ust. 1 i 2 regulaminu, w myśl których kredyt udzielony jest w PLN, a jedynie może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych. Powyższe potwierdza także § 9 ust. 4 regulaminu, w myśl którego w przypadku kredytu w walucie obcej, bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez Bank w Tabeli Kursów Walut Obcych. Od wymagalnego kapitału wyrażonego w PLN Bank nalicza dalsze odsetki w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych. Zdaniem Sądu cytowane postanowienia potwierdzają również twierdzenie, że indeksacja była jedynie mechanizmem przeliczeniowym nie czyniąc z ocenianego kredytu stricte kredytu udzielonego w walucie obcej.

Innymi słowy, zastosowany w przedmiotowej umowie mechanizm indeksacji nie zmieniał kwoty i waluty kredytu wyrażonej w PLN, a stanowił jedynie klauzulę przeliczeniową, mocą której strony ustaliły, że zobowiązanie wyrażone w walucie polskiej w dniu uruchomienia kredytu, a zatem z chwilą wykonania zobowiązania Banku do wypłaty kredytu w złotych polskich, zostanie przeliczone na walutę obcą - CHF i kredytobiorca (powód) będzie zobowiązany do dokonania spłaty kredytu w wysokości wynikającej z tak dokonanego przeliczenia i w ratach ustalonych w CHF.

W tym zakresie Sąd podzielił stanowisko Sądu Najwyższego, że jeżeli kwota kredytu jest powiązana z kursem waluty obcej, dopuszczalne jest zgodnie z art. 358 k.c., aby wypłata i spłata kredytu następowała walucie polskiej albo w tej walucie, przy czym jeśli to dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania pieniężnego, nie powoduje zmiany waluty wierzytelności. Wniosek taki ma zastosowanie do umów z właściwie sporządzoną klauzulą waloryzacyjną - indeksacyjną, denominacyjną ( wyroki SN z dnia 25 marca 2011 r., sygn. IV CSK 377/10, z dnia 29 października 2019 r., sygn. IV CSK 309/18).

Sporna umowa nie sprzeciwia się powołanemu przepisowi art. 69 ust. 1 Prawa bankowego w zakresie, w którym przepis ten stanowi, że kredytobiorca zobowiązuje się do zwrotu wykorzystanego kredytu. Strona powodowa wskazywała, że niedopuszczalne jest żądanie przez pozwanego zapłaty innej kwoty niż ta, na jaką kredyt został udzielony, bowiem kredytobiorca obowiązany jest do zwrotu ściśle określonej kwoty środków pieniężnych, którą wyznacza kwota kapitału udostępnionego i wykorzystanego przez kredytobiorcę. Należy jednak zauważyć, że takie twierdzenie mogłoby zostać uznane za zasadne jedynie w przypadku umów zawieranych w walucie polskiej – choć oznaczałoby wyłączenie wszelkiej formy waloryzacji kapitału kredytu. W rozpoznawanej sprawie, przedmiotowa umowa na skutek wprowadzonej indeksacji odnosi wysokość spłacanej kwoty do kursu franka szwajcarskiego (CHF). Umowa tego rodzaju jest ekonomicznym odzwierciedleniem kredytu stricte walutowego. Podobnie jak w przypadku kredytu udzielonego i wypłaconego w walucie obcej CHF, kredyt indeksowany uzależnia wysokość spłaty w walucie polskiej od kursu CHF, co skutkuje tym, że w określonej sytuacji rynkowej bank może tytułem spłaty kapitału kredytu uzyskać wyższą lub niższą kwotę (w PLN) niż wypłacona kredytobiorcy. Powyższa argumentacja analogicznie odnosi się także do twierdzeń powoda o sprzeczności postanowień umownych dotyczących spłaty odsetek od kredytu z art. 69 ust. 1 i 2 pkt. 5 Prawa bankowego.

Strony przedmiotowej umowy korzystając z zasady swobody umów wyrażonej w art. 353 1 k.c., mogły zamieścić w umowie postanowienia różnicujące walutę kredytu w zakresie zobowiązania Banku wypłacającego kredyt i walutę zobowiązania kredytobiorcy – walutę kredytu do spłaty. Treść art. 69 ustawy Prawo bankowe w dacie zawarcia spornej umowy nie kreowała bezwzględnie obowiązującej normy prawnej, z której wynikałoby, że waluta kredytu winna być tożsama w zakresie waluty wypłaty i spłaty kredytu. Sąd podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z 22 stycznia 2016 roku (sygn. I CSK 1049/14), w którego uzasadnieniu jednoznacznie opisano konstrukcję i dopuszczalność umowy kredytu indeksowanego. W szczególności Sąd Najwyższy wskazał, że jest to umowa na podstawie której „Bank wydaje kredytobiorcy określoną sumę kredytową w złotych, przy czym jej wysokość jest określana (indeksowana) według kursu danej waluty (np. euro) w dniu wydania (indeksowanie do waluty obcej po cenie kupna). Ustalenie takie następuje też w celu określenia wysokości rat kredytowych, do których kredytobiorca będzie zobowiązany w okresie trwania stosunku kredytowego. W dniu płatności konkretnych rat taka rata jest przeliczana zgodnie z umową na złote stosownie do kursu danej waluty, tj. po kursie jej sprzedaży kontrahentowi banku. (…) mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 1 k.c. w związku z art. 69 Prawa bankowego).”.

Zbieżny pogląd Sąd Najwyższy zaprezentował również w wyroku z 19 marca 2015 r. (sygn. IV CSK 362/14), w którym odwołując się do przepisów zawartych w Ustawie z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw, wskazał, że „ideą dokonania nowelizacji prawa bankowego ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. było utrzymanie funkcjonujących na rynku kredytów denominowanych według nowych zasad (…) Ustawodawca wprowadził narzędzie prawne pozwalające wyeliminować z obrotu postanowienia umowne zawierające niejasne reguły przeliczania należności kredytowych, zarówno na przyszłość, jak i w odniesieniu do wcześniej zawartych umów w części, która pozostała do spłacenia”.

Należy wskazać także, że zgodnie z art. 4 powołanej wyżej ustawy, w przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia w życie powołanej ustawy ma zastosowanie art. 69 ust. 2 pkt 4a oraz art. 75b Prawa bankowego, w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone - do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki. Przepis ten reguluje kwestie intertemporalne związane z jego stosowaniem i wprost potwierdza, że co do zasady zawieranie umów kredytu indeksowanego było przed wprowadzeniem ww. ustawy dopuszczalne.

W ocenie Sądu z powyższych przepisów wyraźnie wynika dopuszczenie przez prawo kredytów denominowanych i indeksowanych do waluty innej niż waluta polska. Rozwiązanie takie stanowi element umowy kredytu i tym samym nie pozbawia takiej umowy charakteru umowy kredytu bankowego. Tak ujęta umowa kredytu indeksowanego mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego, nie narusza przepisu prawa ani nie zmierza do obejścia prawa.

Nie sposób było uznać za zasadne twierdzenia o sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego, zasadami ekwiwalentności i równości stron, z uwagi na niewywiązanie się przez pozwanego z obowiązku udzielenia rzetelnej informacji w zakresie kosztów kredytu, co skutkowało powzięciem przez powoda niekorzystnej decyzji o zaciągnięciu kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF, związanego ze znacznym ryzykiem walutowym, a także z uwagi na jednostronne obarczenie powoda ryzykiem kursowym. Jak wynika ze zgormadzonego w sprawie materiału dowodowego, przed zawarciem przedmiotowej umowy powodowi został przedstawiony dokument w postaci ,,Informacji dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej" informujący o ryzyku zamiany kursów walut, w tym, że ,,(…) Występowanie ryzyka kursowego sprawia, że zarówno rata spłaty, jak i wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu przeliczona na PLN na dany dzień podlega ciągłym wahaniom, w zależności od aktualnego kursu waluty.” oraz o ryzyku zmiany stóp procentowych. Jednocześnie z brzmienia umowy kredytu wynikało, że ryzyko walutowe istnieje (§ 2 ust. 2 zd. II umowy), ,,(…) zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowe.”. Ponadto z zeznań samego powoda wynika, że miał on świadomość wahań kursów walut, w tym, że w sytuacji wzrostu kursu również wysokość raty ulegnie zmianie, nie został zaś poinformowany o skali tego ryzyka.

W ocenie Sądu owa niedostateczna informacja o ryzyku walutowym nie może sama w sobie skutkować stwierdzeniem nieważności umowy kredytu. Wahania kursów walut są okolicznością notoryjną. Trudno uznać, by powód, posiadający wyższe wykształcenie, mógł uznać jako pewnik wskazania pracowników Banku, o stabilności lub możliwości jedynie niewielkiego wzrostu kursu waluty CHF w przyszłości. Zawierając przedmiotową umowę powód kierował się uzyskaniem korzystnych warunków, nie skupiał się zaś na analizowaniu zagrożeń jakie ona niesie. Umowy nie można zatem uznać za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, czy też nieważną ze względu na naruszenie obowiązku informacyjnego.

Ponadto zauważenia wymaga, że umowa kredytu indeksowanego do CHF wiąże się ze znacznym ryzykiem dla kredytobiorców, ale nie odbiegającym od poziomu ryzyka jakie generują niewątpliwie dopuszczone przez prawo kredyty stricte walutowe, w których tak wypłata jak i spłata kredytu następuje w CHF. Powód co istotne nie działał przy zawieraniu rzeczonej umowy w warunkach wymuszonych sytuacją życiową, czy finansową.

Dalej, Sąd nie podzielił podnoszonych przez powoda twierdzeń, jakoby przedmiotowa umowa była nieważna ze względu na sprzeczność klauzuli waloryzacyjnej w niej zawartej z naturą stosunku prawnego (art. 353 1 k.c.) oraz naruszenie istoty waloryzacji.

Zgodnie z art. 358 1 § 2 k.c., strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Jak wskazuje się w orzecznictwie, takim miernikiem wartości może być również waluta obca, w oparciu o którą nastąpi przeliczenie zobowiązania jednej ze stron umowy ( por. wyrok SA w Warszawie z dnia 5 października 2014 r. sygn. VI ACa 1721/13; wyroki SN z dnia 13 maja 2005 r., sygn. I CSK 690/04; z dnia 2 lutego 2015 r., sygn. I CSK 257/14; z dnia 15 lutego 2013 r., sygn. I CSK 313/12). Z powyższego wynika, że dopuszczalną waloryzacją świadczeń stron było również odwołanie się do wartości waluty obcej. W orzecznictwie oraz doktrynie dominuje pogląd łączący waloryzację umowną (art. 358 1 § 2 k.c.) ze zjawiskiem zmiany wartości świadczenia pieniężnego w czasie. W rozpoznawanej sprawie, celem zastosowanej w umowie klauzuli indeksacyjnej, nie było określenie na przyszłość wysokości świadczenia stosownie do jego przyszłej wartości, ale jej celem było zastosowanie w umowie innej stawki referencyjnej oprocentowania niż w przypadku waluty polskiej (np. stawki LIBOR). W przypadku zastosowania takiej klauzuli kredytobiorca może bowiem uzyskać kredyt na korzystniejszych warunkach niż w przypadku kredytu złotowego, z uwagi na niższe oprocentowanie. Bank zaś, poprzez oferowanie bardziej konkurencyjnego produktu, ma możliwość zwiększenia liczby klientów i swojego przychodu. Naliczanie przez bank odsetek przy zastosowaniu korzystniejszej stopy procentowej było możliwe jedynie w sytuacji przeliczania wierzytelności kredytu do CHF.

W związku z powyższym należy zauważyć, że taki sposób zastosowania klauzuli waloryzacyjnej z art. 358 1 § 2 k.c., tj. poprzez podwójne przeliczenie na CHF i PLN w celu zastosowania określonej stawki procentowej, odmienny jest od tradycyjnego modelu, w którym wierzytelność przy zawarciu umowy wyrażana jest od razu w walucie obcej i spłacana według kursu aktualnego na datę wymagalności poszczególnych rat, oraz który nastawiony jest na utrzymanie w czasie wartości świadczenia. Nie oznacza to jednak, że takie zastosowanie analizowanego przepisu jest przez to sprzeczne z ustawą.

Ponadto, w ocenie Sądu postanowienia umowy określające indeksację jak i cała umowa nie są sprzeczne z art. 353 ( 1 )k.c. Jak wskazuje się w doktrynie, podstawowym elementem każdego zobowiązania umownego jest obiektywne i dostatecznie dokładne określenie świadczenia. Określając świadczenie strony mogą odwoływać się do konkretnych podstaw, czy też woli osoby trzeciej. Należy jednak zauważyć, że w każdym przypadku umowa będzie uznana za sprzeczną z naturą zobowiązania jako takiego, jeśli określenie świadczenia zostanie pozostawione woli tylko jednej ze stron. Jak wskazuje się w doktrynie, gdyby oznaczenia miał dokonać dłużnik według swego swobodnego uznania, nie byłoby żadnego zobowiązania, gdyby zaś miał go dokonać wierzyciel, umowa byłaby niemoralna, gdyż dłużnik byłby zdany na łaskę i niełaskę wierzyciela ( R. Longchamps de Berier, Zobowiązania, Lwów 1938, s. 157).

W niniejszej sprawie, strony zgodnie wskazały wysokość należnych świadczeń, w tym kwotę kredytu oraz sposób naliczania odsetek. Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej (§ 6 ust. 1 umowy), która ustalana była jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) oraz marży Banku w wysokości 1.30 p.p. – stałej w całym okresie kredytowania (§ 6 ust. 3 umowy i § 2 pkt 7) i 8) regulaminu). W dniu zawarcia umowy tak obliczona stopa procentowa wynosiła 3.1108 %w skali roku. Stawki LIBOR były ogólnie dostępne (ogłaszane w prasie i Internecie) i były one ustalane niezależnie od pozwanego Banku. Odwołanie się do nich miało gwarantować dostosowanie stopy procentowej kredytu do aktualnych warunków rynkowych.

Warto zaznaczyć, że pozwany nie ma wpływu na wysokość kursów stosowanych na rynkach walutowych. Nie istnieją także przepisy prawa, które wpływałyby na sposób określania kursu przez pozwanego na potrzeby dokonywania transakcji z klientami

W przedmiotowej umowie nie określono szczegółowych granic w jakich pozwany mógłby poruszać się przy ustalaniu kursów. Na potrzeby rozliczeń umowy brana była pod uwagę Tabela Kursów Walut Obcych obowiązująca w pozwanym Banku w danym dniu (m.in. w dniu uruchomienia kredytu lub transzy – dla dokonania przeliczenia na CHF wypłaconej kwoty (§ 2 ust. 2 umowy); w dniu płatności raty kredytu – dla ustalenia wysokości raty (§ 7 ust. 1 umowy)). Jedynie w § 8 ust. 3 zd. 2 regulaminu R31.7, obowiązującego dopiero od dnia 01 października 2011 r. (wprowadzonego w związku z wejściem w życie ustawy antyspreadowej), wskazano, że ,,Tabela Kursów Walut Obcych ustalana jest nie rzadziej niż raz dziennie, na podstawie kwotowań rynkowych poszczególnych par walut przy możliwym odchyleniu dla kursu kupna i kursu sprzedaży nie większym niż 10% od kwotowań rynkowych.”. Powyższe postanowienia trudno uznać za transparentne, jako że nie wskazują na precyzyjny sposób ustalania przez pozwanego Tabeli Kursów. Jednakże w ocenie Sądu takie uregulowania nie przemawiają jeszcze za uznaniem umowy za sprzeczną z istotą stosunku prawnego jako takiego, co prowadziłoby do uznania nieważności umowy wynikającej z art. 353 1 k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. Wskazane zastrzeżenia są jednak istotne dla oceny postanowień przedmiotowej umowy pod kątem przepisów konsumenckich.

Na marginesie, Sąd odniesie się także do podnoszonych przez stronę powodową twierdzeń o sprzeczności przedmiotowej umowy z Prawem dewizowym.

W tym zakresie wskazać należy, że zgodnie z art. 358 § 1 k.c., w brzmieniu obowiązującym w chwili zawarcia przez strony spornej umowy, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, zobowiązania pieniężne na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogą być wyrażone tylko w pieniądzu polskim. Powyższe uregulowanie, wyrażające tak zwaną zasadę walutowości, powodowało, że każde zobowiązanie pieniężne powinno było być wyrażone w walucie polskiej, z wyjątkiem tych zobowiązań, dla których odmienną regulację wprowadzały ustawy szczególne. Ustawą wprowadzającą takie regulacje była ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. - Prawo dewizowe (Dz. U. Nr 141, poz. 1178), która przewidywała w dacie zawarcia przedmiotowej umowy zasadę swobody dewizowej. W myśl art. 3 ust. 1 ustawy, w obrocie dewizowym wszystko, co nie było wyraźnie zakazane ustawowo, było dozwolone. Ustawa w zakresie obrotu między rezydentami, tj. osobami fizycznymi mającymi miejsce zamieszkania w kraju oraz osobami prawnymi mającymi siedzibę w kraju, wprowadzała ograniczenia jedynie co do dokonywania rozliczeń w walutach obcych (art. 9 pkt 15). Jednocześnie jednak ustawa nie wprowadzała jakichkolwiek ograniczeń w ustalaniu zobowiązań w innej walucie niż waluta polska. W świetle zasady swobody dewizowej pozwala to przyjąć, że rezydenci, działając w kraju, mieli swobodę w wyrażeniu zobowiązań pieniężnych w walucie obcej ( por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2004 r., sygn. III CZP 10/04).

Przedmiotowa umowa podlegała wyłączeniu spod zasady walutowości przewidzianej przez art. 358 § 1 k.c., bowiem pełne zastosowanie miała do niej zasada swobody dewizowej, gwarantowana ustawą Prawo dewizowe. Powyższe potwierdza definicja obrotu wartościami dewizowymi w kraju zawarta w art. 2 ust. 1 pkt 18 ustawy, zgodnie z którą, obrotem takim jest już samo zawarcie umowy powodującej lub jedynie mogącej powodować dokonywanie w kraju rozliczeń w walutach obcych, a nie rzeczywiste dokonanie jakichkolwiek rozliczeń.

Ponadto, wskazać należy, że ustawowy wyjątek, o którym mowa w art. 358 k.c. w brzmieniu obowiązującym na chwilę zawarcia przedmiotowej umowy, stanowi także przepis art. 69 ust. 2 pkt 2 Prawa bankowego, który zarówno w dniu zawarcie umowy, jak i obecnie, statuuje pośrednio możliwość udzielania przez banki kredytów w walucie innej niż polska. Tym bardziej zatem dopuszczalne było posłużenie się w umowie w ramach klauzuli waloryzacyjnej miernikiem wartości w postaci waluty obcej.

Dokonując analizy dalszych zarzutów podniesionych przez powoda Sąd uznał za zasadny zarzut dotyczący abuzywności wskazanych klauzul umownych.

Zgodnie z art. 385 1 § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Z treści przywołanego wyżej przepisu wynika więc, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są klauzule umowne, które spełniają łącznie trzy przesłanki pozytywne tj.: 1) zostały zawarte w umowach z konsumentami; 2) kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami; 3) rażąco naruszają jego interesy. Kontrola abuzywności postanowień umowy wyłączona jest jedynie w przypadku spełnienia jednej z dwóch przesłanek negatywnych, to jest gdy: 1) postanowienie umowne zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem; 2) gdy postanowienie umowne określa główne świadczenia stron i jest sformułowane w sposób jednoznaczny.

Unormowania zawarte w art. 385 1 – 385 3 k.c. mają charakter szczególny w stosunku do przepisów art. 58, art. 353 1 czy art. 388 k.c. Stanowią implementację w polskim prawie postanowień dyrektywy nr 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich, co skutkuje określonymi konsekwencjami dla ich wykładni. Przede wszystkim musi ona prowadzić do takich rezultatów, które pozwolą urzeczywistnić cele dyrektywy. Sądy krajowe stosując prawo wewnętrzne, są więc zobowiązane dokonywać jego wykładni w świetle brzmienia i celu rozpatrywanej dyrektywy, tak by osiągnąć przewidziany w niej cel, a zatem zastosować się do art. 288 akapit trzeci Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej ( por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 2016-06-13, C-377/14).

Pierwszą ze wskazanych wyżej pozytywnych przesłanek uznania postanowień umowy za niedozwolone jest zawarcie klauzul umownych w umowie z konsumentem.

Jak już wskazano, w chwili zawierania przedmiotowej umowy powód był konsumentem w rozumieniu art. 22 1 k.c. Zaciągnięty przez niego kredyt był przeznaczony na zakup gotowego mieszkania na rynku wtórnym (§ 2 ust. 2 umowy) i nie miał związku z działalnością gospodarczą czy też zawodową powoda.

Następnie, niezbędne jest ustalenie, czy postanowienie umowne zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem. Przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia postanowień umowy została przez ustawodawcę szczegółowo określona w przepisie art. 385 1 § 3 k.c., który nakazuje uznać za nieuzgodnione indywidualnie te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ustawodawca wprowadził także ułatwienie dla konsumenta, tj. domniemanie, że nie są indywidualnie uzgodnione te postanowienia, które zostały przejęte z wzorca zaproponowanego przez kontrahenta (art. 385 1 § 3 zd. 2 k.c.). Ocena przesłanki powinna być zatem poprzedzona zbadaniem okoliczności związanych z procesem zawierania umowy.

Zdaniem Sądu powód nie miał wpływu na kształt kwestionowanych postanowień umownych. Od decyzji powoda zależało jedynie, czy finalnie zdecyduje się zawrzeć umowę, w jakiej wysokości i w jakiej walucie zaciągnie kredyt oraz na jaki okres. Co prawda, zgodnie z treścią zeznań świadka A. K., w pozwanym Banku była możliwość negocjacji oraz nie było wytycznych w kwestii tego, co klient mógł negocjować, niemniej jednak okoliczność ta pozostaje bez znaczenia dla sprawy. Brak indywidualnego uzgodnienia kwestionowanych przez powoda postanowień umownych dotyczących indeksacji wynika już z samego sposobu zawarcia umowy, opartego o treść stosowanego przez pozwanego wzorca umowy, regulaminu oraz oświadczenia o ryzyku. Taki sposób zawierania umowy w zasadzie wyklucza możliwość indywidualnego wpływania przez konsumenta na treść powstałego stosunku prawnego, poza ustaleniem kwoty kredytu, ewentualnie wysokości marży banku wpływającej na ostateczne oprocentowanie czy pobranej prowizji. Wpływ konsumenta musi mieć jednak charakter realny, rzeczywiście zostać mu zaoferowany, a nie polegać na teoretycznej możliwości wystąpienia z wnioskiem o zmianę określonych postanowień umowy, która i tak nie ma szans na urzeczywistnienie woli potencjalnego kredytobiorcy. Nie stanowi także indywidualnego uzgodnienia dokonanie wyboru przez konsumenta jednego z przedstawionych przez przedsiębiorcę rodzajów umowy.

W myśl art. 385 1 § 4 k.c., ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Choć pozwany powołał się na indywidualne uzgodnienie kwestionowanych przez powoda postanowień, to nie przedstawił na tę okoliczność żadnych dowodów. Samo przeczenie stanowisku strony powodowej, twierdzącej, że nie miała wpływu na treść zawartej przez strony umowy nie było wystarczające. Przesłuchana w sprawie świadek A. K. nie potwierdziła, aby z powodem uzgodniono indywidualnie zapisy przedmiotowej umowy. Zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazywał więc, że powód nie miał żadnego wpływu na treść kwestionowanych postanowień umownych. W ocenie Sądu na podstawie wniosku kredytowego i wydanej po jego rozpoznaniu decyzji kredytowej, Bank sporządził umowę gotową do podpisu według obowiązującego wzorca i przedstawił powodowi do podpisu. Należy jednak jeszcze raz zaznaczyć, że ostateczna decyzja powoda co do zawarcia umowy zawierającej klauzulę indeksacyjną nie oznaczała automatycznie, że klauzula ta została z nim indywidualnie uzgodniona. Mając powyższe na względzie należy stwierdzić, że analizowane postanowienia umowne nie zostały indywidualnie uzgodnione z powodem (konsumentem).

W dalszej kolejności Sąd zbadał, czy kwestionowana klauzula indeksacyjna stanowi element głównego świadczenia stron, a jeśli tak – czy została sformułowana w sposób jednoznaczny. Zgodnie z umową pozwany zobowiązał się do oddania powodowi na czas oznaczony w umowie sumy środków pieniężnych, a powód zobowiązał się do korzystania z tej kwoty i zwrotu wykorzystanej sumy wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty.

Zakres pojęcia „postanowień określających główne świadczenia stron” musi być zawsze ustalany w danym przypadku, przy uwzględnieniu wszystkich postanowień oraz celu zawieranej umowy. Sprecyzowanie takiego zakresu polega na określeniu świadczeń decydujących o istocie związania stron umową, czyli na określeniu elementów umowy kluczowych przedmiotowo - co dla stron umowy jest najważniejsze. Przemawia za tym treść przepisu, która nie odnosi się do świadczeń „dotyczących głównych postanowień”, ale „określających” te postanowienia ( por. wyrok SN z dnia 8 czerwca 2004 r., sygn. I CK 635/03). Jak wskazał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wydanym na gruncie art. 4 ust 2 Dyrektywy 93/13 - orzeczeniu z dnia 30 kwietnia 2014 r. sygn. C 26/13 (orzeczenie wstępne w sprawie Á. K. i H. R. v. (...)), „Za warunki umowy, które mieszczą się w pojęciu określenia głównego przedmiotu umowy w rozumieniu tego przepisu, należy uważać te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę.”.

W rozpoznawanej sprawie klauzulę indeksacyjną uznać należy za określającą podstawowe świadczenie w ramach zawartej przez strony umowy. Postanowienia dotyczące indeksacji wprost to świadczenie określają. Literalna analiza zapisów przedmiotowej umowy oraz okoliczności faktyczne związane z jej zawarciem wskazują, że zgodnie z intencją stron, przedmiotem umowy było pozyskanie przez powoda kredytu w niezbędnej dla niego kwocie PLN z zastosowaniem niższego, korzystniejszego w dacie zawierania umowy oprocentowania. Osiągnięcie tego celu było możliwe jedynie przy wykorzystaniu kredytu wyrażonego walutą obcą. Satysfakcjonującą dla powoda wysokość kapitału i raty miesięcznej zapewniała umowa kredytu z klauzulą indeksacyjną, określającą wysokość zobowiązania w CHF.

Usunięcie klauzuli indeksacyjnej skutkowałoby więc niemożnością pozyskania przez powoda tańszego na dzień zawarcia umowy kredytu. Jak powszechnie wiadomo, taki kredyt był możliwy do uzyskania jedynie w przypadku kredytu indeksowanego do CHF. W związku z tym uznać należało, że klauzula indeksacyjna stanowiła conditio sine qua non umowy łączącej strony niniejszego postępowania. To zaś czyni klauzulę indeksacyjną postanowieniem umownych o charakterze głównego świadczenia stron.

Następnie Sąd dokonał oceny sposobu sformułowania klauzuli indeksacyjnej w kontekście jej jednoznaczności. Za postanowienie sformułowane jednoznacznie uznać należy postanowienie, które wyrażono prostym i zrozumiałym językiem. Analogicznie, postanowieniem niejednoznacznym, będzie takie, które nie jest dla przeciętnego konsumenta zrozumiałe w prosty sposób, które dotknięte jest brakiem przejrzystości warunków umownych ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., sygn. III CSK 159/17).

Zdaniem Sądu, mając na względzie powyższą definicję uznać należy, że kwestionowane postanowienia umowne zostały sformułowane niejednoznacznie w części, w jakiej odwołują się do nieweryfikowalnego w dacie zawarcia umowy, arbitralnie ustalanego przez jedną ze stron umowy – pozwany Bank, kursu waluty (kupna/sprzedaży) bez określenia precyzyjnego działania mechanizmu wymiany waluty. W skutek powyższego, skoro główne świadczenie powoda w postaci kwoty kredytu do spłaty, przy przyjęciu kursu ustalonego arbitralnie przez pozwany Bank nie zostało określone w sposób jednoznaczny, umożliwiało to dokonanie analizy postanowień umowy odnoszących się do ustalenia kwoty kredytu, a dokładnie kursu waluty, pod kątem ich abuzywności.

Klauzula, która nie została sformułowana w sposób jednoznaczny i przez to pozwala na dyskrecjonalność przedsiębiorcy co do kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, jest klauzulą niedozwoloną. Jak wskazuje się w orzecznictwie, wymóg jednoznacznego i zrozumiałego sformułowania postanowienia umowy, określany zasadą transparentności, wyraźnie wyodrębnia dwa elementy. Zrozumiałość dotyczy zarówno treści jak i formy wzorca, natomiast wymóg jednoznacznego jego sformułowania odnosi się wyłącznie do treści, zmierza do zapobiegania sformułowaniom, które mogą prowadzić do wieloznaczności tekstu. Zatem przesłanka wynikająca z art. 385 1 § 1 zd. 2 k.c. jest spełniona tylko wtedy, gdy postanowienie wzorca nie budzi wątpliwości co do jego znaczenia, innymi słowy, gdy wynika z niego tylko jedna możliwa interpretacja dla przeciętnego, typowego konsumenta ( por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2013 r., sygn. I CSK 313/12; z dnia 13 czerwca 2012 r., sygn. II CSK 515/11).

Zgodnie z przedstawioną przez TSUE w orzeczeniu C-186/16 wykładnią art. 4 ust. 2 dyrektywy (odpowiadającego art. 385 1 § 1 zd. 2 k.c.), wymóg wyrażenia warunku umownego prostym i zrozumiałym językiem oznacza, że w wypadku umów kredytowych instytucje finansowe muszą zapewnić kredytobiorcom informacje wystarczające do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji. W tym względzie wymóg ów oznacza, że warunek dotyczący spłaty kredytu w tej samej walucie obcej co waluta, w której kredyt został zaciągnięty, musi zostać zrozumiany przez konsumenta zarówno w aspekcie formalnym, gramatycznym, jak i w odniesieniu do jego konkretnego zakresu, tak aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, w której kredyt został zaciągnięty, ale również oszacować potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych. Zdaniem Sądu, mając na względzie okoliczności niniejszej sprawy uznać należało, że pozwany Bank nie sprostał temu obowiązkowi.

W kwestii kwoty kredytu po indeksacji zauważyć należy, że zgodnie z umową została ona określona jako wynik przeliczenia na CHF wypłaconej kwoty kredytu według kursu kupna wymienionej waluty, zgodnie z Tabelą Kursów obowiązującą u pozwanego w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. W umowie zawarto także postanowienie, że zmiana kursu waluty w trakcie okresu kredytowania wpływa na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu i raty kapitałowo-odsetkowej (§2 ust. 2 umowy). Kwota raty kredytu miała być ustalana po przeliczeniu salda kredytu wyrażonego w CHF na złote polskie po kursie sprzedaży wymienionej waluty obcej przewidzianym w Tabeli Kursów obowiązującej w pozwanym Banku w dniu płatności raty kredytu (§7 ust. 1 umowy).

W ocenie Sądu, przywołane wyżej postanowienia nie mogły zostać uznane za jednoznaczne, bowiem odsyłają do nieokreślonych w umowie wielkości, tj. kursów z Tabel Kursów Walut Obcych obowiązujących u pozwanego. Wielkości tych nie sposób sprecyzować w świetle treści umowy, która nie wskazuje, w jaki sposób kursy sprzedaży i kupna z powołanych Tabel będą określane. W chwili zawarcia umowy powód, jak również pracownicy pozwanego Banku, którzy zawierali z nim umowę, nie znali konkretnych wartości, jakie mogły się pojawić w Tabeli Kursów w dniu przeliczania kwoty kredytu na CHF, ani w dniach wyliczania kolejnych rat. Umowa nie określała żadnych podstaw, aby je ustalić. Bez znaczenia z punktu widzenia powyższej oceny pozostają zaś obecne próby dowodzenia przez pozwanego, że kurs CHF ustalany na potrzeby przedmiotowej umowy był w rzeczywistości kursem rynkowym i był ustalany według obowiązujących u pozwanego procedur (w tym według procedury, o której stanowi § 8 ust. 3 regulaminu R31.7, obowiązującego dopiero od dnia 01 października 2011 r.). Powyższe nie zmienia bowiem faktu, że umowa w dacie jej zawarcia nie określała sposobu ustalania kursów waluty, a co za tym idzie kredytobiorca (powód) nie tylko nie miał na niego wpływu, ale także nie miał o nim wiedzy. Ponadto, także wprowadzony w § 8 ust. 3 regulaminu R31.7 opis procedury ustalania kursów nie może zostać uznany za wystarczająco zrozumiały i jednoznaczny.

W dalszej kolejności należało dokonać oceny, czy kwestionowane przez powoda klauzule umowne kształtowały jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały jego interesy.

Dobre obyczaje, wskazane w art. 385 1 k.c., stanowią przykład klauzuli generalnej, której celem jest umożliwienie dokonania oceny treści czynności prawnej w świetle norm pozaprawnych. Znaczenie mają tu normy moralne, obyczajowe i powszechnie akceptowane albo znajdujące szczególne uznanie w określonej sferze działań, m.in. w obrocie profesjonalnym, w określonej branży, w stosunkach z konsumentem itp. Pod pojęciem dobrych obyczajów w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c. należy rozumieć pozaprawne reguły postępowania zgodne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami.

Zgodnie ze stanowiskiem doktryny, istotą dobrych obyczajów jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka, wskutek czego sprzeczne z nimi są działania wykorzystujące m.in. niewiedzę, brak doświadczenia drugiej strony, naruszanie zasady równorzędności stron ( W. Popiołek w: K. Pietrzykowski, Komentarz KC, t. 1, 2008, s. 1094). Sprzeczność z dobrymi obyczajami będzie występować najczęściej w przypadku, gdy dane postanowienie umowne narusza stan równowagi kontraktowej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem. Warto także zauważyć, że zastosowane w art. 385 1 § 1 k.p.c., pojęcie ,,sprzeczności z dobrymi obyczajami” stanowi przeniesienie na grunt kodeksu cywilnego pojęcia ,,sprzeczności z wymogami dobrej wiary”, użytego w art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13. Zgodnie z treścią wskazanego przepisu prawa UE, warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.

W kwestii zaś drugiej z powołanych przesłanek, to jest rażącego naruszenia interesu konsumenta, w doktrynie podaje się, że naruszenie to może dotyczyć szeroko pojmowanych interesów – tak majątkowym, jak i niemajątkowym. Ustawodawca nie ogranicza w żaden sposób kategorii interesów konsumentów, które mogą zostać naruszone. Za niedozwolone postanowienia umowne można więc uznawać również te klauzule, które rażąco naruszają osobiste interesy konsumentów ( M. Bednarek, w: System PrPryw, t. 5, 2013, s. 768; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06 października 2004 r., sygn.. I CK 162/04). Pod pojęciem rażącego naruszenia interesów konsumenta rozumie się nieusprawiedliwioną dysproporcję na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie. Nie należy jednak zapominać, że zgodnie z brzmieniem art. 385 1 § 1 k.c., takie naruszenie winno mieć charakter rażący.

Pojęcie ,,rażącego naruszenia interesów konsumenta” także stanowi przeniesienie na grunt polskiego prawa, zawartego w treści art. 3 ust.1 dyrektywy 93/13 pojęcia prawa UE, wymogu ,,spowodowania poważnej i znaczącej nierównowagi wynikających z umowy praw
i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta”. Powyższe oznacza, że podczas dokonywania wykładni art. 385 1 k.c. zachodzi konieczność złagodzenia kryteriów stawianych skutkom postanowienia, których zaistnienie pozwalać będzie na stwierdzenie jego niedozwolonego charakteru.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, jak wskazano wcześniej, przed zawarciem przedmiotowej umowy powodowi nie zaprezentowano ani nie wytłumaczono sposobu tworzenia Tabel Kursów Walut Obcych obowiązujących w pozwanym Banku, nie przedstawiono także w sposób obrazowy mechanizmu działania indeksacji. Podczas procesu zawierania umowy pracownicy Banku przedstawiali walutę franka szwajcarskiego jako stabilną, informując jedynie o możliwości niewielkiego wzrostu kursu. Co prawda wraz z wnioskiem kredytowym powód otrzymał i podpisał Informację dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej, jednakże pracownik pozwanego nie przeprowadził symulacji wysokości raty w zależności od wahań kursu na przykładzie kredytu powoda. Należy zaś przyjąć, że samo ogólnikowe pouczenie, że z zaciągniętym kredytem wiąże się ryzyko wynikające ze zmienności kursu waluty, do której kredyt indeksowano, bez wskazania, że ryzyko to nie jest w żaden sposób ograniczone, nie mogło zostać uznane za wystarczające. Ponadto, także tabela z przykładem wpływu zmiany stopy procentowej zamieszczona we wskazanej Informacji nie czyni prawidłowym pouczenia o ryzyku wynikającym ze zmienności kursu. Za wprowadzające w błąd należy uznać pouczenie o wysokości raty kapitałowo-odsetkowej w przypadku wzrostu kursu waluty, do której indeksowano kredyt o około 11%. Pouczenie to sugeruje, że powód winien liczyć się z możliwością zwiększenia zobowiązania o 11%, gdy tymczasem umowa nie zawierała żadnego ograniczenia kursowego. Ponadto przedmiotowa informacja dotyczy ryzyka zmiany kursu z okresu 12 miesięcy, a powód zaciągną kredyt na okres 420 miesięcy.

W zakresie kwestionowanego postanowienia umownego z § 2 ust. 2 umowy, w którym opisano mechanizm indeksacji kredytu do waluty obcej, zauważyć należy, że było ono poddane badaniu w ramach kontroli abstrakcyjnej, na skutek czego zostało uznane za abuzywne. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 14 grudnia 2010 r., sygn. XVII AmC 426/09, od którego apelacja została oddalona wyrokiem Sadu Apelacyjnego w Warszawie z 21 października 2011 r., sygn. VI ACa 420/11, wymieniona klauzula w brzmieniu: "Kredyt jest indeksowany do waluty obcej CHF/USD/EUR po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy" została uznana za niedozwolone postanowienie umowne. Następnie przedmiotowe postanowienie zostało wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych pod nr 3179. Należy przy tym wskazać, że żadne inne okoliczności sprawy ani kształt kwestionowanej przez powoda umowy nie prowadzą do wniosku, że wymienione postanowienie, włączone do przedmiotowej umowy, uznane za niedozwolone w trybie kontroli abstrakcyjnej, utraciło abuzywny charakter.

W analogiczny sposób należało ocenić postanowienie umowne z § 7 ust. 1 umowy, w którym zapisano, że kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych w pozwanym Banku (w zakresie odniesienia do kursu sprzedaży ustalanego przez pozwany Bank). Za abuzywne należało także uznać postanowienie z § 2 ust. 2 umowy, w zakresie przewidującym wyliczanie przez pozwany Bank wysokości rat celem spłacania kredytu i wysokości kwoty kredytu w CHF i PLN, w piśmie przesyłanym kredytobiorcy po uruchomieniu kredytu. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami uznać należy bowiem takie ukształtowanie postanowień umowy, które pozwala przedsiębiorcy wskazywać konsumentowi wysokość jego świadczenia już po zawarciu umowy.

Powołane wyżej postanowienia umowy kształtowały prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, gdyż przyzwalały profesjonalnej stronie umowy –Bankowi, na kształtowanie wysokości świadczenia kredytobiorcy (powoda) w sposób dowolny, tj. poprzez ustalenie wysokości kursu waluty obcej.

Zgodnie z treścią art. 385 2 k.c., oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Innymi słowy, Sąd dokonuje oceny niedozwolonego charakteru określonego postanowienia na chwilę zawarcia danej umowy, a więc dla rozstrzygnięcia nieistotne jest w jaki sposób umowa była wykonywana przez strony. Nie ma znaczenia, czy przedsiębiorca rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikały dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Ważne jest to, że nie było żadnych przeszkód, aby skorzystał z takich uprawnień - postanowienie jest abuzywne, jeżeli daje kontrahentowi konsumenta możliwość działania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta.

W rozpoznawanej sprawie, dla oceny niedozwolonego charakteru określonych postanowień umownych bez znaczenia pozostawało więc, w jaki sposób pozwany Bank faktycznie ustalał kurs waluty, do której kredyt był indeksowany. Nieistotne było także to, w jaki sposób pozwany finansował udzielanie kredytów indeksowanych, gdyż również to stanowi okoliczność leżącą poza łączącym strony stosunkiem prawnym, a równocześnie związaną z wykonywaniem umowy, a nie chwilą jej zawarcia.

Klauzulą abuzywną jest postanowienie umowne zezwalające stronie (pozwanemu Bankowi) na dowolne kształtowanie wysokości świadczenia drugiej strony (powoda). Takie postanowienie nie przestaje być niedozwolone tylko dlatego, że zostało wykorzystane ze stosunkowo niewielkim (kwotowo) pokrzywdzeniem kontrahenta. Niedozwolony charakter klauzuli i konieczność jej wyeliminowania z umowy wynika z niemożliwego do zaakceptowania oddania jednej ze stron uprawnienia do określenia wysokości świadczenia drugiej strony, niezależnie od tego, czy strona zastrzegająca korzystne dla siebie świadczenie wykorzystała swą uprzywilejowaną pozycję tylko w umiarkowanym stopniu.

Konsekwencją rozpatrywanej powyżej abuzywności postanowień umownych jest brak związania nimi powoda, a więc konieczność pominięcia w przedmiotowej umowie odwołania do kursów walut określanych przez pozwany Bank w Tabeli Kursów Walut Obcych. To zaś powoduje powstanie w umowie luki, na skutek której zachodzi niemożność określenia wysokości zobowiązania powoda w CHF, określenia wysokości kwoty jego zadłużenia w walucie obcej. Co więcej, występuje sytuacja niemożności określenia wysokości poszczególnych rat. Jednocześnie nie jest dopuszczalne dokonywanie obliczeń od kwoty wyrażonej w złotych polskich, bowiem prowadziłoby to do bezprawnego zignorowania klauzuli indeksacyjnej stanowiącej przedmiotowo istotny element umowy, a także co ważniejsze, do utrzymania wynaturzonego w ten sposób stosunku prawnego, na skutek którego powód uzyskałby kredyt w walucie polskiej, z korzyściami właściwymi dla kredytu indeksowanego do waluty obcej. To zaś doprowadziłoby do nie znajdującego żadnego uzasadnienia uprzywilejowania powoda na tle innych kredytobiorców, którzy będąc w analogicznej sytuacji nie podjęli ryzyka związanego z zawarciem kredytu indeksowanego walutą CHF, zaciągając kredyty złotowe.

W związku z powyższym należało ustalić, czy istnieje możliwość uzupełnienia tak powstałej luki przepisem prawa o charakterze dyspozytywnym, mającym zastosowanie do umów w tych kwestiach, które nie zostały uregulowane przez strony. Zgodnie bowiem ze stanowiskiem wyrażonym przez TSUE w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r. (C 26/13), „Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji takiej jak rozpatrywana w sprawie, w której umowa zawarta między przedsiębiorcą a konsumentem nie może dalej obowiązywać po wyłączeniu z niej nieuczciwego warunku, przepis ten nie sprzeciwia się uregulowaniu krajowemu, które pozwala sądowi zaradzić skutkom nieważności tego warunku poprzez zastąpienie go przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym.”. Przywołania wymaga jednak także stanowisko TSUE, zgodnie z którym klauzule dotyczące ryzyka kursowego (dot. wyznaczania kursów) określają główny przedmiot umowy kredytu; w związku z tym obiektywna możliwość utrzymania obowiązywania przedmiotowej umowy kredytu z pominięciem w/w klauzul nie wydaje się możliwe z prawnego punktu widzenia (wyrok TSUE z dnia 14 marca 2019 r., D., C 118/17, EU:C:2019:207, pkt 48, 52; wyrok TSUE z dnia 3 października 2019 r. C-260/18 D., pkt 44).

W przedmiotowej sprawie, postanowienia umowne określające mechanizm indeksacji dotyczyły głównego przedmiotu umowy – bezpośrednio wpływały na ukształtowanie głównego świadczenia stron, zobowiązania kredytobiorcy (powoda). Usunięcie tych postanowień prowadziłoby do całkowitego wyeliminowania ryzyka walutowego, wymiany walutowej stanowiącej istotę łączącego strony stosunku prawnego w powiązaniu z zasadami ustalania oprocentowania stawką referencyjną LIBOR 3M, w których zobowiązanie kredytobiorcy (powoda) wyrażone jest w CHF. Powyższe oznacza, że na skutek dokonania kontroli abuzywności omawianych postanowień przedmiotową umowę należy uznać za nieważną.

Należy także wspomnieć, że dla określenia treści zobowiązania wynikającego z umowy zawartej między stronami niniejszego postępowania nie można uznać za miarodajny art. 358 k.c., w kształcie regulującym możliwość spełnienia świadczenia w walucie polskiej w sytuacji, w której przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej i określającym wartość waluty obcej według kursu średniego NBP. Przepis o tej treści wszedł w życie dopiero w dniu 24 stycznia 2009 r., mocą nowelizacji kodeksu cywilnego z dnia 23 października 2008 r., a więc ponad dwa lata od dnia zawarcia przedmiotowej umowy.

Wykluczyć również należało zastosowanie w tym zakresie innych przepisów prawa, regulujących swoisty stosunek prawny. Zdaniem Sądu nie istnieją także jakiekolwiek ustalone zwyczaje, umożliwiające na zasadzie art. 56 k.c. zastąpienie abuzywnych postanowień. Na rynku finansowym nie funkcjonuje zwyczaj, który pozwoliłby na ustalenie wysokości kursu waluty obcej na potrzeby obliczenia wysokości zobowiązania, rat i oprocentowania.

W niniejszej sprawie stwierdzenie nieważności umowy, jako przesłanka do uwzględnienia roszczenia o zapłatę, było zgodne z żądaniem powoda. Bez znaczenia pozostawała zaś w tym kontekście kwestia skutków stwierdzenia nieważności dla pozwanego. Zastosowanie sankcji nieważności nie narusza, uwzględniając zakres naruszeń po stronie pozwanego, zasady proporcjonalności. Należy także zauważyć, że w świetle powyższych rozważań bez znaczenia dla oceny powołanych postanowień umownych były motywy, jakimi powód kierował się wszczynając niniejsze postępowanie, a w szczególności to, czy powodem był znaczny wzrost kursu waluty CHF po zawarciu umowy kredytu. Roszczenia powoda nie sposób było także uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. W ocenie Sądu w żadnym przypadku nie można przyjąć, iż konsument wywodzący swoje roszczenia z niedozwolonych postanowień umownych, które do umowy wprowadził przedsiębiorca, nadużywa swoich praw podmiotowych.

Po dokonaniu modyfikacji powództwa, powód w ramach żądania głównego dochodził zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kwoty 135.801,75 zł. Złożonymi w sprawie dokumentami wykazał jednak, że w okresie od dnia 13 listopada 2006 r. do dnia 13 lipca 2020 r. dokonał na rzecz pozwanego Banku spłaty kwoty 135.650,97 PLN (k. 620-634). Stwierdzenie nieważności przedmiotowej umowy powoduje, iż świadczenie uiszczone przez powoda tytułem spłaty wszystkich rat kapitałowo - odsetkowych uiszczonych w złotówkach stało się świadczeniem nienależnym, a więc za zasadną podstawę odpowiedzialności pozwanego Sąd przyjął art. 410 k.c. Za niezasadną Sąd uznał jednocześnie argumentację pozwanego, negująca możliwość uwzględnienia roszczenia powoda w oparciu o wskazany przepis. Należy bowiem zauważyć, że skutkiem stwierdzenia nieważność umowy jest wyjście ze stosunku prawnego łączącego strony i niemożność kreowania w oparciu i w ramach tego stosunku prawnego żądania. Niezasadne było również powołanie się przez pozwany Bank na art. 411 pkt 1 k.c., bowiem z dyspozycji wskazanego przepisu wprost wynika, że brak możliwości żądania zwrotu świadczenia nienależnego nie obejmuje sytuacji, gdy jego spełnienie nastąpiło w wykonaniu nieważnej umowy.

Sąd za niezasadny uznał także zarzut przedawnienia. W niniejszej sprawie brak było podstaw do stwierdzenia, by do roszczenia powoda o zwrot nienależnego świadczenia w postaci spłaconych rat kapitałowo-odsetkowych, uiszczanych co prawda okresowo w wykonaniu umowy kredytu, zastosowanie miał 3 letni okres przedawnienia, zgodnie z art. 118 k.c. Zdaniem Sądu roszczenie powoda stanowiące przedmiot niniejszego sporu nie ma charakteru okresowego, jest to bowiem roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia, więc zasadne jest zastosowanie 10-letniego okresu przedawnienia.

Roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy. Zgodnie z treścią art. 455 k.c., jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Pismem z dnia 09 października 2017 r. powód wezwał pozwanego do podjęcia negocjacji mających na celu zmianę postanowień przedmiotowej umowy oraz do zapłaty dotychczas nienależnie pobranych przez pozwany Bank świadczeń w wysokości 29.987,55 zł oraz nadpłaconych różnic kursowych w wysokości 6.674,23 zł. Strona powodowa nie wykazała, kiedy doszło do doręczenia pozwanemu pisma wzywającego do zapłaty. Jako datę pewną (datę wymagalności) należało więc przyjąć dzień 25 października 2017 r. – datę odpowiedzi pozwanego (odpowiedź pozwanego k. 48).

O odsetkach od zasądzonej kwoty należności głównej Sąd orzekł zgodnie z art. 481 § 1 i 2 k.c., uznając, przy uwzględnieniu treści powołanego już art. 455 k.c., że w przypadku świadczenia nienależnego obowiązany do jego zwrotu pozostaje w opóźnieniu dopiero, gdy nie spełni świadczenia po wezwaniu ( wyrok Sąd Najwyższy z dnia 22 marca 2001 r. sygn. akt V CKN 769/00; z dnia 29 maja 2015 r., sygn. VI ACa 1020/14). Odsetki za opóźnienie od kwoty 36.661,78 zł należą się od dnia 25 października 2017 r., tj. od daty pewnej doręczenia pozwanemu wezwania powoda do podjęcia negocjacji mających na celu zmianę postanowień umowy oraz do zapłaty w/w kwoty; od kwoty 70.237,71 zł - od dnia 25 lutego 2019 r., tj. od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu oraz od kwoty 28.751,48 zł - od dnia 07 sierpnia 2020 r., tj. od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pisma zawierającego modyfikację (rozszerzenie) powództwa.

Na marginesie należy jedynie wskazać, że w stanowiącym rozszerzenie powództwa, piśmie z dnia 31 lipca 2020 r. powód jako początkową datę naliczania odsetek wskazał 25 października 2018 r. Odmienną datę roku Sąd uznał jednak za omyłkę pisarską, bowiem w pozwie powód wskazał datę 25 października 2017 r., która to data pokrywała się z datą odpowiedzi pozwanego na wezwanie do zapłaty. Ponadto wskazane wyżej pismo stanowiło rozszerzenie powództwa, a więc poprzez jego wniesienie powód chciał zasądzenia większej kwoty, nie zaś mniejszej.

Powód sformułował żądania pozwu w sposób ewentualny. Sąd uwzględnił żądanie główne powoda, co skutkowało bezprzedmiotowością rozpoznawania dalszych roszczeń (roszczenia ewentualnego).

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w punkcie 1 i 2 wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Na koszty procesu w niniejszym postępowaniu składały się: opłata od pozwu w kwocie 1.000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 5.400 zł (§ 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r.). W niniejszej sprawie, w pozwie (k. 4) pełnomocnik powoda wniósł o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej, uzasadniając to charakterem i stopniem zawiłości sprawy oraz nakładem pracy związanym z obszernością materiału dowodowego. W ocenie Sądu nie można uznać, aby w niniejszej sprawie zachodziły przesłanki do zasądzenia wynagrodzenia wyższego od stawki minimalnej. W sprawie nie wystąpiły bowiem żadne szczególne okoliczności, a skala aktywności pełnomocnika pozostawała na zwykłym poziomie. Prawdą jest, że w toku postępowania składano wielostronicowe pisma, jednakże Sąd ma na uwadze, że w pismach tych powoływano poglądy wyrażone w różnych orzeczeniach. W ocenie Sądu nie zachodziła taka potrzeba, z uwagi na co nie mogą one przesądzać o konieczności zwiększenia wynagrodzenia pełnomocnika.

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w sentencji wyroku

ZARZĄDZENIE

(...)