Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Janusz Madej

Protokolant – starszy sekretarz sądowy Dorota Hańc

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2020 r. w Bydgoszczy na rozprawie

odwołania: M. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. :

- z dnia 26 lipca 2019 r., znak: (...)

- z dnia 5 sierpnia 2019 r., znak : (...)

w sprawie: M. D.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o ustalenie kapitału początkowego i wysokość emerytury

1)  zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, że zobowiązuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. do uwzględnienia od dnia 27 lipca 2019 r., przy ponownym ustaleniu kapitału początkowego i obliczeniu wysokości emerytury ubezpieczonego M. D. okresu od 14 grudnia 1988 r. do 30 czerwca 1992 r. wykonywania przez niego umowy agencyjnej na rzecz Przedsiębiorstwa (...) w W. Oddziału w G. z siedzibą w G. ( następnie (...) z siedzibą w G. );

2)  nie stwierdza odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Na oryginale właściwy podpis.

VI U3129/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 lipca 2019 r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z urzędu ponownie ustalił wartość kapitału początkowego dla M. D. na dzień 1 stycznia 1999 r., wskazując w punkcie V decyzji, iż do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględnił :

1)  okresu od 14 grudnia 1988 do 30 czerwca 1992 wobec braku wykazu miesięcznych wynagrodzeń,

2)  dochodów w kwocie 1999 0,00zł wobec braku zaświadczenia o wynagrodzeniu za okres od 14 grudnia 1988 r. do 30 czerwca 1992 r.

Odrębną decyzją z dnia 5 sierpnia 2019 r., znak : (...)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. - po rozpoznaniu wniosku M. D. z dnia 9 lipca 2019 r. – przyznał wnioskodawcy (ubezpieczonemu) emeryturę od (...) r., t.j. od miesiąca w którym ukończono wiek emerytalny.

Odwołanie od powyższych dwóch decyzji wniósł ubezpieczony M. D., uznając je za krzywdzące dla siebie, w szczególności poprzez nieuwzględnienie okresu od 14 grudnia 1988 do 30 czerwca 1992 oraz odpowiednio dochodu z tego okresu. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony podnosił, iż w powyższym okresie prowadził zakład usługowy na zasadach agencyjnych, a zgodnie z zaświadczeniem z (...) w G. składki za niego były odprowadzane zgodnie z ówczesnymi przepisami o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej, na podstawie umowy agencyjnej. Robiono to na zbiorczej deklaracji ZUS pod numeren (...) w G.. W połowie grudnia 1988 r. Firma (...)dokonała zmian w swojej organizacji i nastąpiła zmiana poprzez rozwiązanie umów o pracę i wykonywanie pracy w formie umowy agencyjnej. Po tym okresie nastąpiła kolejna zmiana – ubezpieczony stał się osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą. W związku z powyższym ubezpieczony wniósł o uwzględnienie okresu od 14 grudnia 1988 r. do 30 czerwca 1992 r. i uwzględnienie podstawy opłacanych składek jako okresu i kwot uwzględnionych do ustalenia wartości kapitału początkowego, a tym samym wysokości jego emerytury.

Na posiedzeniach rozprawowych odbytych w dniach 8 września 2020 r. ( e- protokół: 00:04:35 – 00:24:11) i 24 listopada 2020 r. (01:06:50) ubezpieczony sprecyzował żądanie odwołania, ograniczając je do uwzględnienia przy ponownym ustaleniu jego kapitału początkowego i obliczeniu wysokości emerytury okresy zatrudnienia jako agenta w (...) Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w G..

W odpowiedzi na powyższe odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu swego stanowiska procesowego Zakład wyjaśnił, że objęcie agentów ubezpieczeniem społecznym zależało od wysokości osiąganych wynagrodzeń i następowało dopiero po uzyskaniu wymaganego limitu tych wynagrodzeń, stąd pismami z dnia 8 września 2003 r. i 17 grudnia 2003 r. ogan rentowy zwracał się do(...) o nadesłanie wykazu wynagrodzeń ubezpieczonego za sporny okres. Wobec braku pisemnej odpowiedzi, telefonicznie 6 stycznia 2004 r. ustalono, że firma nie posiada dokumentacji dotyczącej agentów, dokumentacja ta uległa zniszczeniu. Nie ma możliwości potwierdzenia wysokości wynagrodzeń oraz faktu opłacania składek do ZUS za poszczególne osoby. Jednocześnie organ rentowy nadmienił, że kwestia zaliczenia spornego okresu była przedmiotem postępowania przed Sądem Okręgowym w Bydgoszczy (VI U 2757/04) i Sądem Apelacyjnym w Gdańsku (III AUa 2831/05), który oddalił apelację ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy ustalił i rozważył, co następuje:

Ubezpieczony M. D. w okresie od 26 marca 1973 r. do 13 grudnia 1988 r. zatrudniony był na podstawie umowy o pracę w (...) Oddziale w G. Zakładzie Usługowym nr (...) w T. w pełnym wymiarze czasu pracy , na stanowisku zegarmistrza, a następnie jubilera. Powyższy stosunek pracy rozwiązany został za porozumieniem jego stron z dniem 13 grudnia 1998 r. w związku ze zmianami organizacyjnymi pracodawcy, a także zmiana formy zatrudnienia m.in. powoda. Z dniem 14 grudnia 1988 r. on oraz inni pracownicy zatrudnieni do 13 grudnia 1988 r. w Zakładzie nr (...) powyższego przedsiębiorstwa w T. ( P. B. (1) i brat powoda W. D.) zostali zatrudnieni w Zakładzie Usługowym nr (...) ( USŁUGI (...)) w T. na podstawie umowy agencyjnej, zawartej z (...)Oddziałem G. z siedzibą w G.. Zakład ten podlegał powyższemu Przedsiębiorstwu. Umowa agencyjna nie zachowała się i nie została przedłożona jako dowód w niniejszej sprawie, jednak następca prawny powyższego Przedsiębiorstwa(...)z siedzibą w G. w zaświadczeniu z dnia 5 marca 2003 r. potwierdziło, że w okresie od 12 grudnia 1988 r. do 30 czerwca 1992 r. M. D. prowadził zakład usługowy na zasadach agencyjnych oraz że składki ZUS opłacane były wówczas zgodnie z obowiązującymi przepisami o ubezpieczeniu osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej, na zbiorczej deklaracji ZUS pod nr NKP (...) w G.. Składki na ubezpieczenie społeczne w powyższym okresie zostały odprowadzone zarówno za powoda, jak i pozostałych dwóch agentów: P. B. (1) i W. D.. Wysokość zarobków ubezpieczonego M. D. i pozostałych dwóch wyżej wskazanych agentów kształtowała się przynajmniej na tym samym poziomie, co ich zarobki uzyskiwane na podstawie umów o pracę do dnia łączących ich do dnia 13 grudnia 1988 r. z Przedsiębiorstwem (...) Oddziałem G. z siedzibą w G.. Jako agenci wykonywali oni te same czynności, które wcześniej realizowali w ramach stosunków pracy (usługi złotnicze dla klientów zewnętrznych). Wynagrodzenia uzyskiwane przez powoda, P. B. (1) i W. D. (agentów) w okresie od 12 grudnia 1988 r. do 30 czerwca 1992 r. były stosunkowo wysokie, w porównywalnej wzajemnie wysokości i z pewnością przewyższały obowiązujące w tym okresie minimalne wynagrodzenie.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z zeznań świadków: P. B. (1) (e protokół rozprawy k. 53 a.s. oraz skrócony protokół rozprawy – k 51 a.s.), W. D. (e protokół rozprawy k. – 80 a.s. oraz skrócony protokół rozprawy – k. 77 a.s.) , przesłuchania ubezpieczonego (e protokół rozprawy – k. 80 oraz skrócony protokół rozprawy k. 78 a.s.), a także na podstawie dowodów z dokumentów (ich odpisów czy kserokopii):

- na kartach: 5,6,48,55, 56,57,75 akt sprawy oraz zebranych w aktach kapitałowych ubezpieczonego – odpis świadectwa pracy z 13 sierpnia 1993 r. k. 6, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 26 kwietnia 1999 r. – k. 8);

- deklaracji na zaliczkę na podatek dochodowy powoda za miesiące: luty kwiecień i czerwiec 1992 r. i W. D. za miesiące: marzec, kwiecień i czerwiec 1992, jak również deklaracji na zaliczkę miesięczną na podatwk obrotowy za powyższe miesiące składanych przez powoda, W. D. i P. B. za wyżej wskazane miesiące ( w odrębnej teczce koloru zielonego, złożonej do akt sprawy przez powoda na rozprawie w dniu 8 września 2020 r. – k. 50 a.s.);

-zbiorczych, miesięcznych deklaracji rozliczeniowych, składanych do ZUS przez Przedsiębiorstwo (...)Oddział w G. z siedzibą w G. (następnie (...) Przedsiębiorstwo (...) w G.) w okresie od grudnia 1988 r. do czerwca 1992 r. (nadesłane do akt sprawy przez ZUS(...) Oddział w G.).

Powyższe dowody były spójne, wzajemnie się uzupełniały i nie zawierały pomiędzy sobą istotnych sprzeczności, co dawało podstawy do uznania je za wiarygodne i wystarczające do dokonania na ich podstawie istotnych dla rozstrzygnięcia sporu ustaleń faktycznych.

Po ograniczeniu przez powoda żądania odwołania spór w rozpoznawanej sprawie dotyczył tego czy okres zatrudnienia powoda na podstawie umowy agencyjnej zawartej z (...) Oddziałem w G. z siedzibą w G. (następnie (...)Przedsiębiorstwo (...) w G.) od 14 grudnia 1988 r. do 30 czerwca 1992 r. powinien powiększyć wymiar okresów składkowych przebytych przez niego przed dniem 1 stycznia 1999 r., i czy w związku z tym organ rentowy powinien był uwzględnić powyższy okres przy ponownym ustaleniu kapitału początkowego ubezpieczonego zaskarżoną decyzją z dnia 26 lipca 2019 oraz przy obliczeniu wysokości jego emerytury zaskarżoną także w niniejszej sprawie decyzją z dnia 5 sierpnia 2019 r.

Zgodnie z art. 173 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 53) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Z kolei art. 174 w ust. 1 i 2 powyższej ustawy satanowi, iż

kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12, a przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zatem w myśl powyższych unormowań dla ustalenia wartości kapitału początkowego istotne są dwie wartości:

- przebyte okresy ubezpieczenia definiowane jako okresy składkowe i nieskładkowe;

- podstawa wymiaru kapitału początkowego determinowana wartością przeciętnej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego - w uproszczeniu jest to wartość uzyskiwanych zarobków (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 11 marca 2014 r. III AUa 94/13 (Lex nr 1441548).

Spór w niniejszej sprawie ograniczał się do tej pierwszej wartości ze względu na sprecyzowane na rozprawie przez ubezpieczonego żądanie odwołania.

O ile bowiem należy się zgodzić ze stanowiskiem, że wartość uzyskanego w konkretnym zatrudnieniu wynagrodzenia wymaga dowodów pewnych oraz jednoznacznych i nie ma tu miejsca na domniemania faktyczne, czy ustalanie hipotetyczne, a zatem zasadniczo pewnym dowodem mogą jedynie formalne dokumenty wydane i poświadczone przez pracodawcę, to okoliczność pozostawania w zatrudnieniu może być dowodzona różnymi środkami, w tym poparta dowodem osobowym. W ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczony w tym zakresie udowodnił żądanie i bynajmniej nie istnieje żadna podstawa procesowa, by uznać, że na tę okoliczność jedynym miarodajnym dowodem jest przedstawienie zaświadczenia o wysokości jego zarobków i dochodach w okresie od14 grudnia 1988 r. do 30 czerwca 1992 r. . Sąd Okręgowy miał na względzie, że na okoliczność zatrudnienia na podstawie umowy agencyjnej ubezpieczony przedstawił zaświadczenia z 1 lipca 1992 r. i 5 marca 2003 r., potwierdzające zatrudnienie we wskazanym okresie w Przedsiębiorstwie (...)Oddziale w G. z siedzibą w G. (następnie w (...) Przedsiębiorstwie(...) w G.) na podstawie umowy agencyjnej oraz opłacenie za niego w tym okresie składek na podstawie zbiorczych deklaracji ZUS. Fakt tego zatrudnienia potwierdza zresztą także adnotacja w dowodzie osobistym ubezpieczonego (koperta – k. 75 a.s.), a z zeznań świadków P. B. i W. D. oraz z przesłuchania powoda niezbicie wynikało, iż jego dochody z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy agencyjnej znacznie przekraczały minimalne wynagrodzenie pracownika zatrudnionego w powyższym okresie w pełnym wymiarze czasu pracy. Okoliczność ta została wprost – co do części tego okresu – potwierdzona nowymi ( nieznanymi w poprzednim procesie powoda o ustalenie kapitału początkowego, który toczył się przed Sądem Okręgowym w Bydgoszczy i Sądem Apelacyjnym W Gdańsku – akta tej sprawy dołączone do akt niniejszej sprawy) dowodami z dokumentów złożonymi do akt niniejszej sprawy przez powoda i świadka P. B. ( zaświadczenie Urzędu Skarbowego w T. z dnai 11 lipca 1991 r, potwierdzające wysokość zarobków świadka w okresie od 1 stycznia 1991 r. do 30 czerwca 1991 r. w kwocie 22146600 zł (k.56 a.s.). Minimalne wynagrodzenie miesięczne wynosiło: od 1 stycznia 1991 r. do 31 marca 1991 r. 550000 zł; od 1 kwietnia 1991 r. do 30 czerwca 1991 r. 605000 zł.

Zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia 9Dz. U. z 1983 r., Nr. 31, poz. 146 - t.j.) jeżeli po upływie roku kalendarzowego okaże się, że w ciągu tego roku przeciętny miesięczny dochód z wykonywania umowy nie osiągnął połowy najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej składki za ten rok podlegają zwrotowi, a tego roku nie wlicza się do okresu ubezpieczenia wymaganego do uzyskania świadczeń na podstawie ustawy. Kwotę składek podlegającą zwrotowi pomniejsza się o kwotę pobranych w ciągu tego roku zasiłków przewidzianych w art. 6 ust. 1 pkt 2 i 3.

Gdyby w przypadku powoda taka sytuacja miała miejsce, to z pewnością zatrudniające go na podstawie umowy agencyjne Przedsiębiorstwo nie potwierdziłoby mu zarówno w dowodzie osobistym, jak i w zaświadczeniach faktu tego zatrudnienia w okresie, którego spór dotyczył (k.5,6 i 75 a.s.).

Zatem zebrany w sprawie materiał dowodowy dawał pełne podstawy do zaliczenia okresu zatrudnienia powoda na podstawie umowy agencyjnej wykonywanej na rzecz jednostki gospodarki uspołecznionej (okres od 14 grudnia 1988 r. do 30 czerwca 1992 r.) do okresów składkowych na podstawie art. 6 ust.2 pkt 13 ( okres od 14 grudnia 1988 r. do 15 listopada 1991 r.) oraz art. 6 ust. 1 pkt 1 (okres od 15 listopada 1991 r. do 30 czerwca 1992 r.) i uwzględnienia go przy ponownym ustaleniu kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. oraz przy obliczeniu wysokości emerytury od dnia nabycia przez ubezpieczonego prawa do tego świadczenia i przyznanego zaskarżona decyzją z dnia 5 sierpnia 2019 r.

Z powyższych motywów na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 K.p.c. i powołanych wyżej przepisów prawa materialnego Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

W punkcie 2 sentencji nie stwierdzono odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (art. 118 ust. 1 a ustawy emerytalnej) albowiem istotnych dla rozstrzygnięcia sporu ustaleń Sąd dokonał w niniejszym postępowaniu na podstawie dowodów, którymi w postępowaniu administracyjnym organ rentowy nie dysponował.

Na oryginale właściwy podpis.