Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 1/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w P.z dnia (...). – (...)

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

Zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

Na podstawie art.438 pkt 1a kpk obraza przepisów prawa materialnego mająca istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, tj.:

1.  art.5 kc w zw. z art.2, art.77, art.64 ust.2 oraz art.41 ust.5 Konstytucji RP, poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na nieuzasadnionym zawężeniu okoliczności, które uzasadniają sprzeczność zarzutu przedawnienia z zasadami współżycia społecznego, albowiem podniesienie zarzutu przedawnienia w tym przypadku ewidentnie stanowiło nadużycie prawa podmiotowego w kontekście ochrony praw nabytych i zasady zaufania obywatela do państwa,

2.  art.555 kpk poprzez bezzasadne przyjęcie, iż w sprawie nie ma zastosowania 3 letni termin do złożenia wniosku o ustalenie odszkodowania i zadośćuczynienia.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

W pierwszej kolejności wypada zauważyć, że zarzut opisany w apelacji w pkt 2 w rzeczywistości oparty był na podstawie z art.438 § 2 kpk a nie art.438 pkt 1a kpk. Nakierowany był bowiem na obrazę art.555 kpk, a więc przepisu prawa procesowego a nie materialnego. Skarżący błędnie zakładał, że w rozpoznawanej sprawie wnioskodawczyni „dysponowała” 3 letnim terminem przedawnienia roszczenia wynikającego z art.552 § 4 kpk. Treść uzasadnienia apelacji dowodzi przy tym, że wadliwie też określał dzień, od którego rozpoczynał bieg termin przedawnienia. Termin przedawnienia rozpoczął swój bieg od dnia (...)( wyrok Sądu Okręgowego
w P. z (...)w sprawie(...) w wyniku którego utrzymano w mocy skazujący wnioskodawczynię wyrok Sądu Rejonowego P.w P.
z dnia (...)w sprawie (...), a nie od dnia (...)( data uchylenia tymczasowego aresztowania wnioskodawczyni ). Wynika to wprost z treści art.555 kpk, który stanowi, że roszczenia przewidziane w niniejszym rozdziale przedawniają się po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania
i zadośćuczynienia, w wypadku tymczasowego aresztowania - od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w razie zaś zatrzymania - od daty zwolnienia. Zasada ta obowiązywała zresztą także przed tzw. zmianą powrotną ww. przepisu. Data zwolnienia istotna była zawsze dla roszczeń związanych z zatrzymaniem a nie tymczasowym aresztowaniem. Oznacza to, że także w dniu (...)ustawodawca przewidywał w art.555 kpk, że roszczenia przewidziane w niniejszym rozdziale przedawniają się po upływie 3 lat od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia, a w wypadku określonym w art.552b - po upływie 3 lat od daty zwolnienia. Uchylony aktualnie przepis art.552b kpk odnosił się li tylko do niewątpliwie niesłusznego zatrzymania w związku z postępowaniem karnym a nie tymczasowego aresztowania.

Oznacza to zatem, że w dacie uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia ( czyli w wypadku tymczasowego aresztowania - od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie tj. (...)) obowiązywał już roczny a nie 3 letni termin przedawnienia. Zmiana w tym zakresie weszła
w życie bowiem już w dniu 15.04.2016r. Skarżący podnosił, że wnioskodawczyni nabyła w tym zakresie prawo do 3 letniego terminu w jakim mogła złożyć przedmiotowy wniosek. Powyżej wykazano już, że pogląd ten jest błędny co do dnia, w którym powstało roszczenie
o odszkodowanie lub zadośćuczynienie ( pomijając w tym miejscu jego słuszność co do kwestii oczywistej bezzasadności tymczasowego aresztowania w przypadku skazania i postawy procesowej B. D., która skutkowała zastosowaniem ww. środka ). Należało zatem ustalić jeszcze czy fakt, że w dacie tymczasowego aresztowania obowiązywał względniejszy dla wnioskodawczyni okres przedawnienia wywoływał korzystne dla niej skutki procesowe. Należy przypomnieć, że ustawą z 11.03.2016 r. wprowadzano bowiem od 15.04.2016 r. nowy „powrotny", krótszy, roczny termin przedawnienia. W doktrynie słusznie podkreśla się,
że w ustawie tej nie wprowadzono wprost zasady analogicznej do art.27 nowelizacji
z 27.09.2013r., tzn. stosowania wszystkich przepisów „w locie". Przepisem przejściowym
w zakresie roszczeń z rozdziału 58 jest art. 25 ust. 3. Posługuje się on pojęciem „toczenia się" postępowań wcześniej wszczętych według przepisów poprzednich ( lex retro), a więc dotyczy kinetyki procesu. W kinetyce procesu nie mieszczą się jednak te przepisy, które określają uprawnienia stron. Przepis art.555 kpk nie przyznaje określonego prawa (nie dotyczy uprawnienia prawnomaterialnego), ale jest immanentnie związany z dochodzonym uprawnieniem, co oznacza, iż określa jednak „statykę" procesu. Trzeba zatem uznać,
że przepis art.555 kpk nie mieści się w art.25 ust. 3 nowelizacji z 11.03.2016r. Z tego powodu zastosowanie powinien mieć wówczas przepis art.555 kpk w brzmieniu obowiązującym od 15.04.2016r. zgodnie z zasadą „chwytania w locie" wyrażoną w uchwale Sądu Najwyższego
z (...)( vide: (...) ) oraz w art.21 nowelizacji z 11.03.2016r. Jednak termin
z art.555 kpk w brzmieniu od 15.04.2016r. jest krótszy (1 rok) niż poprzedni (3 lata), co oznaczałoby, iż zarzut przedawnienia nie mógłby zostać wcześniej podniesiony, ale już po wejściu w życie ustawy mógłby zostać podniesiony, co skutkowałoby tym, że wnioskodawca –
z winy ustawodawcy – nie miałby żadnych szans na skuteczne dochodzenie swoich roszczeń, chociaż ich podstawy materialne istniały i korzystał z nich, składając określony wniosek. Taki mechanizm oznaczałby, że wnioskodawca zostanie pozbawiony konstytucyjnego prawa do sądu (art.42 ust. 1 Konstytucji RP), rozumianego także jako prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności. Niewątpliwie nie jest sprawiedliwa procedura, która daje wnioskodawcy uprawnienia materialne do dochodzenia określonych roszczeń, ale z kolei wprowadza rozwiązanie, które w istocie uniemożliwia ich dochodzenie, skoro skraca termin przedawnienia, a okres przedawnienia „chwyta w locie" także wcześniejszy czas toczącego się postępowania, w którym termin przedawnienia był o wiele dłuższy. Brak ustawowego zabezpieczenia dla wnioskodawcy konstytucyjnego prawa do sądu każe stosować – na zasadzie analogii iuris – przepis art.XXXV pkt 2 ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny. W takiej zatem sytuacji trzeba przyjąć, że nowy termin przedawnienia, określony w art. 555 w brzmieniu od 15.04.2016 r., zaczyna bieg od wejścia w życie nowelizacji z 11.03.2016r., przy czym ma on zastosowanie do tych roszczeń, których termin przedawnienia wynosił 3 lata (a więc roszczeń, których termin przedawnienia mijał po 1.07.2015 r., oraz tych, których termin wprawdzie mijał przed 1.07.2015 r., ale przed tą datą nie podniesiono zarzutu przedawnienia). W świetle powyższych ustaleń nie budziło wątpliwości,
że nie doszło do naruszenia „praw nabytych” wnioskodawczyni, albowiem nigdy nie nabyła ona prawa do 3 letniego terminu przedawnienia roszczenia. W dacie wyrokowania przez Sąd Okręgowy w P.( (...)) obowiązywał już bowiem roczny termin przedawnienia. Nie mają więc do niej zastosowania wytyczne zawarte m.in. w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia (...) ( (...)), które przywoływane były na s.2 apelacji. Błędna jest więc teza, że na skutek zmian legislacyjnych i braku przepisów intertemporalnych B. D. skrócono okres przedawnienia, albowiem nigdy nie nabyła prawa do 3 letniego terminu przedawnienia. Nie doszło zatem w stosunku do B. D. do „zmiany reguł gry” ani do „zaskoczenia” zmianami legislacyjnymi. Fakt, kiedy stosowano wobec niej tymczasowe aresztowanie nie ma znaczenia, podobnie jak i data uchylenia stosowania tego środka. Ustawodawca nigdy bowiem z ww. okolicznościami nie wiązał terminu, od którego biegł termin przedawnienia. Nie sposób też uznać, że Sąd Okręgowy dopuścił się obrazy przepisu art.5 kc oraz związanych z tym przepisów Konstytucji RP przywołanych w pkt 1 apelacji.
W pierwszej kolejności wypada przypomnieć, że w orzecznictwie utrwalony jest pogląd, zgodnie z którym prokurator zgłaszający zarzut przedawnienia roszczenia pieniężnego z art.552 kpk nie ma obowiązku wykazywać, że ten zarzut jest zgodny z zasadami współżycia społecznego. Jeśli bowiem roszczenie jest spóźnione, zgłoszenie tego jest korzystaniem z przysługującego prawa. Dopiero oponowanie zarzutowi, a więc wzajemne zarzucenie, że korzystanie z tego prawa jest nadużywaniem prawa w myśl art.5 kc, wymaga wskazania, jakie konkretne zasady współżycia społecznego zostały przez to naruszone. Obciąża to wnioskodawcę, jeśli zarzutowi oponuje
( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w K.z dnia (...), (...) ). Obowiązkowi temu skarżący nie podołał nawet w minimalnym zakresie. Zarówno przed Sądem Okręgowym, jak i w apelacji, a nawet w trakcie rozprawy apelacyjnej nie wykazał jaka konkretnie zasada współżycia społecznego została naruszona przez sąd meriti. Sąd odwoławczy w pełni podziela przy tym pogląd, że nie jest to bynajmniej rola sądu, albowiem to wnioskodawczyni
( samodzielnie lub przez przyznanego jej pełnomocnika ) powinna sprecyzować, jaką zasadę współżycia społecznego naruszył prokurator zgłaszający zarzut przedawnienia i przytoczyć fakty, które tezę tę uzasadniają oraz dowody, z których fakty te wynikają. Analogiczne stanowisko wyraził m.in. Sąd Apelacyjny w K.w uzasadnieniu wyroku z dnia (...)( (...) ) oraz Sąd Apelacyjny w G. w uzasadnieniu wyroku z dnia (...)
( (...)). Jest ono w pełni podzielane i akceptowane przez Sąd Apelacyjny w P.w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę. Kategorycznie należy podkreślić nadto,
że zaakceptowanie zasadności powołania się na art.5 kc w związku z zarzutem przedawnienia podniesionym przez prokuratora w sprawie, w której zgłoszono żądanie odszkodowawcze oparte na przepisach rozdziału 58 kpk, może mieć miejsce tylko w wypadkach wyjątkowych, kiedy wnioskodawczyni wykaże, że nie miała realnej możliwości (prawnej lub faktycznej) zgłoszenia żądania w okresie biegu terminu przedawnienia, o jakim mowa w art.555 kpk ( vide: wyroki Sądów Apelacyjnych w K.z dnia (...), (...)i w G. z dnia (...), (...), wyrok Sądu Najwyższego z dnia (...), (...) ).
Do okoliczności, która uzasadniałyby zastosowanie art.5 kc można przykładowo zaliczyć: długotrwałą obłożną chorobę, całkowity upadek sił powodujący konieczność zapewnienia opieki osoby trzeciej w sprawach codziennej egzystencji, chorobę psychiczną, ubezwłasnowolnienie, długotrwały pobyt za granicą, połączony z niemożnością nawiązania kontaktu z krajem, a zatem okoliczności całkowicie niezależne od woli wnioskodawcy ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia (...), (...), wyrok Sądu Apelacyjnego w G. z dnia (...), (...) ). Apelujący nie wykazał by w realiach niniejszej sprawy przesłanki takie wystąpiły w stosunku do B. D.. Z kolei do okoliczności takich nie można zaliczyć np. przekroczenia terminu do wystąpienia z roszczeniem z powodu braku wiedzy o nim, braku informacji w tym zakresie ze strony sądu (za wyjątkiem sytuacji, w których doszło do błędnego pouczenia ze strony organu procesowego), braku wykształcenia prawniczego, czy inaczej - nieznajomości prawa. Analogicznie Skarb Państwa nie może ponosić odpowiedzialności za zaniechanie poinformowania wnioskodawczyni przez jej obrońcę o możliwości dochodzenia przezeń roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie ( vide: wyroki Sądów Apelacyjnych w G.z dnia (...), (...);
w K. z dnia (...), (...) czy też w S. z dnia (...),
(...)). W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy trafnie zauważył na s.2-3 uzasadnienia zaskarżonego wyroku, że B. D. rozbieżnie uzasadniała naruszenie terminu przedawnienia poprzez złożenie wniosku dopiero w dniu (...) Na k.94 akt (...) ww. sama przyznała, że „… ja tak późno złożyłam wniosek o zasądzenie zadośćuczynienia
i odszkodowania, bo po tym co przeszłam nie miałam zaufania do sądów. Musiałam odpocząć fizycznie i psychicznie po traumie…”. Potwierdziła jednak przy tym, ze nie przebywała na leczeniu np. w szpitalu, ale była jedynie pod opieką lekarską z powodu celiakii, na którą choruje od lat. Dopiero po zgłoszeniu przez prokuratora zarzutu przedawnienia roszczenia wskazała dodatkowo, że informację o 3 letnim termie przedawnienia „… uzyskałam w ramach bezpłatnych porad prawych w P. na ul. (...) świadczonych przed adwokatów i radców prawnych. Takiej samej informacji mi udzielił obrońca z urzędu w sprawie, w której byłam tymczasowo aresztowana…” ( vide: k.95 ). Za sądem meriti wypada zatem stwierdzić, że żadna z ww. okoliczności nie uzasadnia zastosowania art.5 kc.

Wniosek

2.  o zmianę wyroku i zasądzenie od Skarbu Państwa – Sąd Rejonowy P. w P. kwoty (...)zł; wraz z odsetkami od dnia 20.11.2018r.,

ewentualnie

3.  o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do rozstrzygnięcia sądowi I instancji,

4.  zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów pomocy prawnej pełnomocnika ustanowionego z urzędu wg norm przepisanych.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Jest to konsekwencja uznania zarzutów apelacji in meritum za bezzasadne. Jedynie wniosek pełnomocnika z urzędu o zasądzenie o na Jego rzecz kosztów zastępstwa adwokackiego
w postępowaniu odwoławczym miał uzasadnienie faktyczne i prawne.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

0.1pkt 1-2 wyroku z dnia (...) – (...)

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Brak zarzutów apelacji, które zasługiwały na uwzględnienie oraz okoliczności, które podlegałyby uwzględnieniu z urzędu.

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2.

3.

Na podstawie § 17 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ( tj. Dz.U. 2019.poz. 18 z późn. zm. ) orzeczono o kosztach pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu w postępowaniu odwoławczym ( z uwzględnieniem 23 % VAT ).

Na podstawie art.554 § 4 kpk kosztami postępowania odwoławczego obciążono Skarb Państwa.

7.  PODPIS

G. N. M. Ś. P. S.